Informator o WZW C. Organizator kampanii:

Transkrypt

1 Informator o WZW C Organizator kampanii:

2

3 Wirusami HBV lub HCV zaka onych jest na œwiecie ³¹cznie oko³o pó³ miliarda ludzi, czyli co 12 - sty cz³owiek na Ziemi Z powodu zaka eñ umiera rocznie ponad 1,5 mln ludzi Wiêkszoœæ zaka onych nie zdaje sobie sprawy z faktu zaka enia, które najczêœciej wykrywa siê przypadkowo W Polsce wykrywalnoœæ tych zaka eñ nale y do najni szych w UE Prosty test krwi na obecnoœæ przeciwcia³ antyhcv oraz HBsAg mo e uratowaæ ycie Twoich najbli szych Wczesna diagnoza, tak jak w przypadku wielu innych chorób, mo e byæ kluczem do skutecznego leczenia W ramach kampanii Œwiatowego Dnia Wirusowych Zapaleñ W¹troby w wybranych laboratoriach Synevo dostêpne bêd¹ bezp³atne badania diagnostyczne na obecnoœæ przeciwcia³ antyhcv oraz HBsAg Wiêcej informacji na temat bezp³atnych badañ i adresy placówek znaleÿæ mo na na stronie Stowarzyszenia Prometeusze wwwprometeuszepl Jaros³aw Chojnacki Prezes Stowarzyszenia "Prometeusze" Konsultacja merytoryczna: Prof Waldemar Halota Prof Jacek Juszczyk Organizator kampanii: Partnerzy kampanii: Patroni kampanii:

4 1 Co to jest WZW C? Wirusowe zapalenie w¹troby typu C jest chorob¹ zakaÿn¹ wywo³an¹ przez wirus zapalenia w¹troby typu C (HCV), który namna a siê w komórkach w¹troby wywo³uj¹c stan zapalny i uszkodzenie w¹troby Choroba rozwija siê podstêpnie, nie daj¹c charakterystycznych objawów Nie leczona ujawnia siê zwykle po wielu latach, w okresie marskoœci w¹troby Na œwiecie ok 170 milionów ludzi cierpi na WZW typu C Ka dego roku przybywa ok 3-4 miliony zaka onych osób W Polsce zaka onych wirusem HCV jest ok osób, z czego ok 95 proc nie jest œwiadomych swojej choroby Wirus HCV Wirus HCV (z ang Hepatitis C Virus) zosta³ wykryty dok³adnie 20 lat temu - w 1989 roku Jest to jednoniciowy wirus RNA, wielkoœci 50 nanometrów, o budowie sferycznej, nale ¹cy do rodziny Flaviviridae Powoduje wirusowe zapalenie w¹troby typu C 2 Czym siê ró ni ostre i przewlek³e WZW C? Ostre zapalenie w¹troby typu C wystêpuje bardzo rzadko, gdy u wiêkszoœci ludzi choroba ta przebiega bezobjawowo Pojawia siê ok 4-12 tygodni po zaka eniu HCV i ustêpuje do 6 miesi¹ca od zaka enia W konsekwencji na tym etapie choroba jest tylko wyj¹tkowo rozpoznawana Utrzymuj¹ce siê powy ej 6 miesiêcy zaka enie HCV pozwala na rozpoznanie przewlek³ego zapalenia w¹troby typu C Równie w tym przypadku brakuje najczêœciej objawów wskazuj¹cych na chorobê w¹troby, st¹d jest ono rozpoznawane najczêœciej przypadkowo Niekiedy jedynymi objawami choroby s¹: nudnoœci, bóle stawów, miêœni, niczym nieuzasadnione poczucie zmêczenia, itp Przewlekaj¹ce siê zaka enie HCV u co pi¹tego pacjenta prowadzi do marskoœci w¹troby, rzadziej do raka w¹trobowokomórkowego 3 Czy mogê mieæ WZW C? Niestety tak, gdy ka dy z nas móg³by byæ nara ony na zaka enie wirusem HCV Szacuje siê, e do oko³o 80% przypadków dochodzi w wyniku zabiegów medycznych, równie drobnych, takich jak iniekcje czy pobranie krwi Nie ma cz³owieka, który nie by³ takim zabiegom poddawany Równie zabiegi niemedyczne przebiegaj¹ce z przerwaniem ci¹g³oœci tkanek mog¹ byæ Ÿród³em zaka eñ Grupy wysokiego ryzyka zaka eñ wirusem HCV: leczeni przetoczeniami krwi lub preparatów krwiopochodnych przed rokiem 1993 (krew wœród honorowych dawców jest badana rutynowo w Polsce na obecnoœæ przeciwcia³ antyhcv dopiero od lipca 1992 roku) wielokrotnie hospitalizowani osoby poddane zabiegom chirurgicznym, stomatologicznym, badaniom endoskopowym itp osoby hemodializowane, chorzy na hemofiliê pracownicy s³u by zdrowia, stra y po arnej, policji i innych oddzia³ów ratownictwa narkomani przyjmuj¹cy preparaty odurzaj¹ce do ylnie poddawani zabiegom upiêkszaj¹cym, zw³aszcza tatua om i kolczykowaniu pensjonariusze zak³adów karnych

5 4 Jak mo na siê zakaziæ WZW C? Jak uchroniæ siebie i swoich bliskich przed tym zaka eniem? Wirus zapalenia w¹troby typu C przenosi siê g³ównie drog¹ krwiopochodn¹ Do zaka enia mo e dojœæ podczas ka dego uszkodzenia skóry narzêdziem zabrudzonym zaka on¹ krwi¹, zarówno medycznym, jak i niemedycznym Znacznie rzadziej do tych zaka eñ dochodzi z matki na noworodka Zaka enie HCV nastêpuje: przez kontakt z zaka on¹ krwi¹ u ycie zainfekowanych narzêdzi medycznych i niemedycznych podczas do ylnego stosowania narkotyków podczas ci¹ y i porodu od zaka onej HCV matki na noworodka Sterylizacja narzêdzi, u ywanie jednorazowego sprzêtu i rêkawiczek oraz bezpieczne wykonywanie zabiegów w znacznym stopniu zapobiega rozprzestrzenianiu siê wirusa HCV Jedyn¹ metod¹ obrony przed wirusem HCV jest wiêc unikanie sytuacji, w których mo e dojœæ do zaka enia 5 Kiedy mogê u siebie podejrzewaæ WZW C? U wiêkszoœci osób zaka enie HCV przebiega bezobjawowo lub z ma³o charakterystycznymi dla choroby w¹troby objawami, skutkiem tego wiele osób nie wie, i choruje na wirusowe zapalenie w¹troby typu C Zwykle up³ywa wiele lat zanim pojawi¹ siê dolegliwoœci œwiadcz¹ce o schorzeniu, dlatego te WZW C nazywane jest cich¹ chorob¹ lub wirusow¹ bomb¹ zegarow¹ Objawy ze strony przewodu pokarmowego takie jak zgaga, wzdêcia, pobolewanie brzucha, czy ogólne jak pogorszenie samopoczucia, przewlek³e zmêczenie winny sk³aniaæ do przeprowadzenia badañ w kierunku zaka enia HCV Niekiedy o tym zaka eniu œwiadczy utrata tolerancji na alkohol 6 Jak sprawdziæ czy mam WZW C? ZBADAJ SIÊ! Jedyn¹ metod¹ na sprawdzenie czy dosz³o do zaka enia wirusem HCV jest wykonanie badania diagnostycznego krwi na obecnoœæ przeciwcia³ anty-hcv Przeciwcia³a anty-hcv s¹ obecne we krwi œrednio po 7-8 tygodniach od momentu zaka enia W rzadkich przypadkach okres ten wyd³u a siê do 20 tygodni Rutynowo test wykonuje siê po okresie 12 tygodni od potencjalnej ekspozycji Pozytywny wynik badania obecnoœci przeciwcia³ anty-hcv nale y potwierdziæ badaniem wykrywaj¹cym materia³ genetyczny wirusa we krwi (pojawia siê on ju 1-2 tygodnie po zaka eniu) Tylko wykrycie HCV RNA przes¹dza o rozpoznaniu czynnego zaka enia Aby wykonaæ bezp³atnie badanie w kierunku obecnoœci wirusa HCV konieczne jest uzyskanie skierowania od lekarza Testy mo na tak e wykonaæ prywatnie Test oznaczenia przeciwcia³ anty-hcv oferowany jest w wiêkszoœci laboratoriów w Polsce w cenie ok 30 z³, natomiast badanie obecnoœci kwasów nukleinowych HCV RNA metod¹ PCR kosztuje ok 150 z³ i jest wykonywane w specjalistycznych laboratoriach (W laboratoriach Synevo mo na wykonaæ to badanie ze zni k¹ na has³o Prometeusze ) Zaka enie HCV to nie wyrok i mo na je pokonaæ W przypadku istniej¹cych obecnie standardów leczenia szanse na sta³¹ eliminacjê HCV wynosz¹ od ok 57 do 85%

6 7 Gdzie szukaæ pomocy w przypadku zaka enia WZW C? W przypadku wykrycia zaka enia wirusem HCV nale y bezzw³ocznie zg³osiæ siê do lekarza rodzinnego po skierowanie do specjalistycznej poradni Adresy placówek zajmuj¹cych siê diagnostyk¹ oraz leczeniem przewlek³ych zapaleñ w¹troby mo na znaleÿæ na stronie wwwprometeuszepl 8 Na czym polega leczenie WZW C? Wspó³czesne metody terapeutyczne umo liwiaj¹ wyleczenie zaka enia HCV u ponad po³owy chorych Ca³kowita eliminacja wirusa z krwi, czyli osi¹gniêcie trwa³ej odpowiedzi wirusologicznej, jest mo liwa pod warunkiem systematycznego przyjmowania zalecanych leków i pod nadzorem lekarza specjalisty Pacjenci z wirusowym zapaleniem w¹troby typu C poddawani s¹ leczeniu farmakologicznemu, którego schemat ustala siê indywidualnie dla ka dego chorego Czas trwania terapii, której celem jest eliminacja wirusa z organizmu, wynosi od 24 do 48 tygodni lub d³u ej Standardem leczenia przewlek³ego zapalenia w¹troby typu C s¹ zastrzyki podskórne z interferonów po³¹czone z podawaniem rybawiryny (tabletki) Iniekcje stosuje siê raz lub trzy razy tygodniowo, zale nie od zleconego preparatu interferonu Wa nymi czynnikami pomagaj¹cymi pokonaæ chorobê jest przestrzeganie wymienionych wczeœniej zaleceñ 9 Rozmowa z lekarzem o WZW C o co powinienem zapytaæ? Oto lista przyk³adowych pytañ, które powinieneœ zadaæ lekarzowi, jeœli w twojej krwi zostanie wykryty wirus HCV: Jakie konsekwencje mo e mieæ dla mnie postawiona diagnoza? Czy mam ostre czy przewlek³e WZW C i co to oznacza? Jaka jest przyczyna? Jakie s¹ szanse na wyleczenie mojej choroby? Czy moja choroba postêpuje? Jaka terapia przeznaczona jest dla mnie? Czy bêdê mia³ nawroty choroby? Czy moja rodzina powinna siê przebadaæ pod k¹tem zaka enia? Jak d³ugo bêdê czeka³ w kolejce na rozpoczêcie diagnostyki oraz leczenia przeciwwirusowego? 10 Jestem w ci¹ y czy powinnam zbadaæ siê pod k¹tem WZW C? Badanie w kierunku HCV nie jest badaniem rutynowym nawet w przypadku ciê arnych kobiet, jednak warto je wykonaæ, gdy dziecko w przypadku wrodzonego zaka enia HCV bêdzie wczeœnie objête opiek¹ lekarsk¹ Ryzyko przeniesienia zaka enia HCV z matki na dziecko wynosi poni ej 6 %, aczkolwiek mo e byæ wy sze w szczególnych przypadkach np wspó³istniej¹cych zaka eñ 11 Gdzie szukaæ informacji na temat WZW C? Wiêcej informacji na temat wirusowego zapalenia w¹troby typu C znaleÿæ mo na na stronach Serwisu Internetowego Stowarzyszenia "Prometeusze" o WZW C: wwwhcvpl Na stronach Prometeuszy znaleÿæ mo na min Listê Dyskusyjn¹ oraz codzienny czat tematyczny Dane statystyczne cytowane w Informatorze o WZW C pochodz¹ ze strony Stowarzyszenia Prometeusze - wwwhcvpl

7 Informator o WZW B Organizator kampanii:

8

9 Wirusami HBV lub HCV zaka onych jest na œwiecie ³¹cznie oko³o pó³ miliarda ludzi, czyli co 12 - sty cz³owiek na Ziemi Z powodu zaka eñ umiera rocznie ponad 1,5 mln ludzi Wiêkszoœæ zaka onych nie zdaje sobie sprawy z faktu zaka enia, które najczêœciej wykrywa siê przypadkowo W Polsce wykrywalnoœæ tych zaka eñ nale y do najni szych w UE W Polsce nie ma programów przeciwdzia³ania epidemiom Prosty test krwi na obecnoœæ przeciwcia³ antyhcv oraz HBsAg mo e uratowaæ ycie Twoich najbli szych Wczesna diagnoza, tak jak w przypadku wielu innych chorób, mo e byæ kluczem do skutecznego leczenia W ramach kampanii Œwiatowego Dnia Wirusowych Zapaleñ W¹troby w wybranych laboratoriach Synevo dostêpne bêd¹ bezp³atne badania diagnostyczne na obecnoœæ przeciwcia³ antyhcv oraz HBsAg Wiêcej informacji na temat bezp³atnych badañ i adresy placówek znaleÿæ mo na na stronie Stowarzyszenia Prometeusze wwwprometeuszepl Jaros³aw Chojnacki Prezes Stowarzyszenia "Prometeusze" Konsultacja merytoryczna: Prof Waldemar Halota Prof Jacek Juszczyk Organizator kampanii: Partnerzy kampanii: Patroni kampanii:

10 1 Co to jest WZW B? Zapalenie w¹troby typu B jest chorob¹ zakaÿn¹; to jedna z najczêstszych i najpowa niejszych przyczyn zaka enia w¹troby Wirus zapalenia w¹troby typu B (HBV) mo e byæ powodem marskoœci i raka, jak równie kilku chorób innych narz¹dów, ani eli w¹troba Wirusowe zapalenie w¹troby typu B jest jedn¹ z najczêœciej wystêpuj¹cych chorób zakaÿnych szacuje siê, e kontakt z wirusem mia³o 2 mld osób na œwiecie (1/3 populacji); przewlekle zaka onych tym wirusem jest oko³o 350 mln ludzi na œwiecie W Polsce liczba zaka onych szacowana jest na tys osób WZW typu B bardzo skutecznie zapobiega siê przez szczepienia Wirus HBV Wirus HBV (ang Hepatitis B Virus), to otoczkowy wirus DNA, hepatotropowy i limfotropowy, z rodziny hepadnawirusów Powoduje wirusowe zapalenie w¹troby typu B Wirus HBV jest 100 razy bardziej zakaÿny ni wirus HIV i jest drugim co do czêstoœci, po tytoniu, pojedynczym czynnikiem wywo³uj¹cym raka 2 Czym siê ró ni ostre i przewlek³e WZW B? Wirusowe zapalenie w¹troby typu B charakteryzuje siê du ym zró nicowaniem przebiegu W czasie ostrego zaka enia mog¹ pojawiæ siê objawy choroby o ró nym nasileniu np nudnoœci, wymioty, utrata apetytu, bóle brzucha lub objawy grypopodobne - bóle miêœniowe, stany podgor¹czkowe, os³abienie, ogólne rozbicie Wiele osób nie ma jednak adnych objawów, pomimo zaka enia ó³taczka wystêpuje tylko u ok 20-40% zaka onych Je eli w ci¹gu 6 miesiêcy nie dojdzie do wyleczenia, zaka enie przechodzi w stan przewlek³y Dotyczy to od 5-10% osób 3 Jak mo na siê zaraziæ wirusem B zapalenia w¹troby? Wirusem HBV mo e zakaziæ siê ka dy, kto nie zosta³ przeciw niemu zaszczepiony Zaka enie mo e nast¹piæ w nastêpuj¹cych okolicznoœciach: Niezabezpieczone kontakty seksualne z zaka onym partnerem Naruszenie ci¹g³oœci skóry ska onym HBV przyrz¹dem medycznym lub niemedycznym (niewyja³owione ig³y strzykawki etc, jak równie instrumenty u ywane w kosmetyce, gabinetach tatua u, itp ) U ywanie szczoteczki do zêbów, yletki i innych przedmiotów potencjalnie mog¹cych naruszyæ ci¹g³oœæ skóry lub b³on œluzowych, nale ¹cych do osoby zaka onej G³ówne grupy ryzyka zachorowañ na wirusowe zapalenie w¹troby typu B to: Nieszczepieni pracownicy s³u by zdrowia i s³u b bezpieczeñstwa publicznego, którzy maj¹ czêsty kontakt z krwi¹ Osoby otrzymuj¹ce w przesz³oœci krew i preparaty krwiopochodne Pacjenci poddawani hemodializom Osoby wstrzykuj¹ce sobie narkotyki z u yciem wspólnych igie³ Osoby nara one na kontakty z osobami zaka onymi wirusem HBV w gospodarstwie domowym Nieszczepione noworodki urodzone przez matki zaka one wirusem HBV Osoby podró uj¹ce do obszarów o wysokiej zapadalnoœci na WZW typu B Osoby, u których stwierdzono zaka enie przenoszone drog¹ p³ciow¹ (STI) w wywiadzie Partnerzy seksualni osób zaka onych wirusem HBV Podopieczni zak³adów poprawczych i wiêÿniowie [Uwaga: podkreœlane tutaj okreœlenie nieszczepieni ma tylko teoretyczne znaczenie Dziœ nie ma mo liwoœci wykonywania pewnych zawodów bez szczepieñ, równie szczepienie noworodków jest obowi¹zkowe]

11 4 Jak uchroniæ siebie i swoich bliskich przez zaka eniem wirusem B? Najskuteczniejsz¹ metod¹ uchronienia siê przed zaka eniem wirusem B jest poddanie siê szczepieniom Ka da osoba, która nie by³a zaszczepiona lub nie przeby³a w przesz³oœci WZW B powinna siê zaszczepiæ Szczepienia s¹ szczególnie zalecane partnerom seksualnym, rodzinie i wspó³lokatorom osób przewlekle zaka onych wirusem B Szczepienie obejmuje podanie trzech dawek w schemacie miesiêcy, tzn: pierwsza dawka, po miesi¹cu druga dawka, po szeœciu miesi¹cach trzecia Jest to tzw schemat podstawowy, który mo e ulegaæ modyfikacjom w zale noœci od sytuacji konkretnej osoby W takich sytuacjach niezbêdna jest konsultacja lekarza specjalisty, epidemiologa lub chorób zakaÿnych W Polsce od koñca lat 70 wdro ono rozszerzaj¹cy siê program obowi¹zkowych szczepieñ, obejmuj¹cy coraz liczniejsze grupy ludnoœci S¹ to: Wszystkie noworodki Pracownicy s³u by zdrowia, osoby wykonuj¹ce zawody o wysokim ryzyku zaka enia oraz osoby kszta³c¹ce siê w zawodach medycznych Osoby z bliskiego otoczenia chorych na WZW typu B i nosicieli wirusa B Dla pozosta³ych osób szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu w¹troby typu B s¹ zalecane i pacjent ponosi koszty zakupu szczepionki 5 Kiedy mogê podejrzewaæ u siebie WZW B? Wirusowe zapalenie w¹troby typu B jest powszechnie nazywane cich¹ chorob¹ Jej objawy s¹ niecharakterystyczne i na ich podstawie nie mo na ustalaæ rozpoznania O nosicielstwie HBV chory dowiaduje siê zwykle przez przypadek Chorzy najczêœciej skar ¹ siê na zwiêkszon¹ mêczliwoœæ, pobolewania pod prawym ³ukiem ebrowym, zaburzenia ³aknienia Badania biochemiczne bardzo czêsto wykazuj¹ podwy szon¹ aktywnoœæ jednego z enzymów w¹trobowych, okreœlanego w skrócie jako ALT Jednak e prawid³owe wartoœci nie wykluczaj¹ zaka enia Jego rozpoznanie wymaga testów specjalistycznych Najczêstsze objawy zaka enia HBV: Objawy charakterystyczne dla grypy Uczucie zmêczenia Ból brzucha Gor¹czka Biegunka Podwy szona temperatura cia³a Utrata apetytu Nudnoœci Je eli podczas kontrolnych badañ stanu zdrowia zostan¹ stwierdzone nieprawid³owe próby w¹trobowe nie nale y tego lekcewa yæ 6 Jak sprawdziæ czy mam WZW B? Testem wstêpnym w kierunku zaka enia HBV jest wykonanie badania diagnostycznego krwi w kierunku HBsAg Jest to badanie przesiewowe Oznacza to, e wynik dodatni wymaga weryfikacji oraz pog³êbionej diagnostyki w placówkach specjalistycznych Umo liwi to okreœlenie okresu choroby, stanu jej zaawansowania oraz podjêcie stosownych decyzji terapeutycznych, je eli bêdzie zachodzi³a taka potrzeba Ka dy pacjent jest traktowany indywidualnie, a wybór metod diagnostyczno -leczniczych jest dostosowywany do jego statusu biologicznego, spo³ecznego, itp

12 7 Gdzie szukaæ pomocy w przypadku zaka enia WZW B? W przypadku wykrycia zaka enia wirusem HBV nale y bezzw³ocznie zg³osiæ siê do lekarza rodzinnego, który powinien wydaæ skierowanie do dalszej diagnostyki specjalistycznej Adresy placówek zajmuj¹cych siê diagnostyk¹ oraz leczeniem przewlek³ych zapaleñ w¹troby mo na znaleÿæ na stronie wwwprometeuszepl 8 Rozmowa z lekarzem o WZW B o co powinienem zapytaæ? Oto lista przyk³adowych pytañ, które powinieneœ zadaæ lekarzowi, jeœli w twojej krwi zostanie wykryty wirus HBV : Czy mam ostre czy przewlek³e WZW B? Czy moja w¹troba zosta³a uszkodzona przez wirusa? Czy powinienem przyjmowaæ jakieœ leki? Jeœli tak, jaki rodzaj leków jest dla mnie wskazany? Czy mogê ³¹czyæ leki na WZW B z tymi, które obecnie przyjmujê? Sk¹d bêdzie wiadomo, e leki, które przyjmujê, s¹ skuteczne? Jak czêsto powinienem odwiedzaæ lekarza? Czy mo liwe, e zakazi³em kogoœ WZW B? 9 Czy WZW B mo na wyleczyæ? Leczenie wymaga dok³adnego okreœlenia statusu pacjenta Obecnie dysponujemy kilkoma lekami skutecznie dzia³aj¹cymi na wirusa B, przy czym jeden z nich (interferon) jednoczeœnie wzmacnia uk³ad odpornoœciowy zaka onego Leczenie interferonem trwa jeden rok i polega na wstrzykiwaniu preparatu 1 3 razy w tygodniu (w zale noœci od jego rodzaju) Natomiast pozosta³e leki podawane doustnie powoduj¹ dzia³anie bezpoœrednio antywirusowe Ich stosowanie jest czêsto wieloletnie, lecz staranna kontrola efektywnoœci terapii stanowi doskona³e narzêdzie w rêku lekarza - umo liwiaj¹ce dostosowywanie czasu terapii do uzyskiwanych wyników Obowi¹zuje zasada: im bardziej zostanie st³umione namna anie siê wirusa, tym bardziej i gwa³townie maleje prawdopodobieñstwo rozwoju niekorzystnych zmian w w¹trobie, takich jak jej marskoœæ i rak w¹trobowo -komórkowy Nie wszyscy zaka eni WZW B wymagaj¹ stosowania leków Zdecydowaæ o tym mo e wy³¹cznie lekarz To on decyduje o wdro eniu i wyborze metody leczenia 10 Jestem w ci¹ y czy powinnam zbadaæ siê pod k¹tem WZW B? Wszystkie kobiety ciê arne powinny przejœæ test w kierunku zaka enia wirusami zapalenia w¹troby typu B i C oraz HIV Je eli kobieta jest zaka ona HBV, to jej dziecko oprócz standardowego szczepienia powinno dodatkowo, w pierwszej dobie po urodzeniu, otrzymaæ odpowiedni¹ dawkê immunoglobuliny zawieraj¹cej przeciwcia³a anty-hbs, co maksymalizuje ochronne dzia³anie przeciwko zaka eniu od matki 11 Gdzie szukaæ informacji na temat WZW B? Wiêcej informacji na temat wirusowego zapalenia w¹troby typu B znaleÿæ mo na na stronach Serwisu Internetowego Stowarzyszenia "Prometeusze" o WZW B: wwwhbvpl Na stronach Prometeuszy znaleÿæ mo na min Listê Dyskusyjn¹ oraz codzienny czat tematyczny Dane statystyczne cytowane w Informatorze o WZW B pochodz¹ z WZW B Raport Choroby, opracowanego przez Polsk¹ Grupê Ekspertów HBV