mgr Grzegorz Kozak - nauczyciel geografii

Transkrypt

1 Przedmiotowy system oceniania - Geografia Gimnazjum nr 30 / ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 22 W BYDGOSZCZY mgr Grzegorz Kozak - nauczyciel geografii Ocenianie osiągnięć edukacyjnych polega na rozpoznaniu przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej oraz formułowanie oceny. Przedmiotem oceny są : 1. Przyswojenie przez uczniów wiadomości. 2. Opanowanie podstawowych umiejętności. 3. Aktywność ucznia na lekcji. 4. Prace dodatkowe. Oceny wyrażane w stopniach dzielą się na: Bieżące ( określają poziom wiadomości, umiejętności ucznia ze zrealizowanej części programu) Klasyfikacyjne (semestralne i roczne)(określają ogólny poziom wiadomości i umiejętności ucznia przewidzianych w programie nauczania na semestr i rok) Ocena bieżąca i klasyfikacyjna wyraża się w stopniach według skali: Celujący Cel. 6 Bardzo dobry Bdb. 5 Dobry Db. 4 Dostateczny Dost. 3 Dopuszczający Dop. 2 Niedostateczny Ndst. 1 Stawiane są również plusy i minusy. Trzy plusy dają zamienia się na ocenę bardzo dobrą z aktywności Plusami i minusami oceniane są: Praca ucznia na lekcji, Prace domowe, Prowadzenie notatek, Aktywność, Zadania dodatkowe

2 Pomiar osiągnięć ucznia odbywa się według zasad pomiaru dydaktycznego za pomocą następujących narzędzi : 1. Testy pisemne z zadaniami otwartymi i zamkniętymi. 2. Kartkówki krótkie formy pisemne sprawdzające wiedzę i umiejętności z ostatnich trzech lekcji. 3. Mapkówki forma weryfikacji znajomości obiektów na mapie konturowej i orientacji w przestrzeni geograficznej. 4. Odpowiedzi ustne ocenie podlega zawartość merytoryczna, argumentacja, wyrażanie sądów, stawianie hipotez lub tez, uzasadnianie, stosowanie języka z zakresu nauk geograficznych, sposób prezentacji. 5. Sprawdziany podsumowujące działy podstawy programowej. 6. Praca ucznia w grupie. 7. Prace długoterminowe ( projekt, prezentacja, sprawozdania). 8. Prace dodatkowe.

3 Przedmiotowy system oceniania Odkrywamy świat. Klasa I Gimnazjum Temat Geografia matka nauk o Ziemi 1. Jak przedstawić świat? Sposoby prezentacji wiedzy o Ziemi 2. W różnych skalach. Skale map 3. Obraz świata z góry. Mapy i ich podstawowe rodzaje 4. Bogactwo treści map. Metody kartograficzne 5. Wysokości na mapach. Przedstawianie rzeźby terenu na mapach konieczne ocena dopuszczająca zdefiniować termin geografia. wskazać różne źródła informacji o Ziemi. podać definicję skali i mapy. podać definicję mapy; wymienić elementy mapy. wyróżnić typy znaków topograficznych sygnaturowych, liniowych, powierzchniowych. odczytać różnicę wysokości między punktami z mapy poziomicowej. podstawowe ocena dostateczna wymienić pomocnicze nauki geografii; wskazać naturalne i antropogeniczne formy krajobrazu. wskazać najlepsze źródła informacji, pomocne w przygotowaniu materiałów informacyjnych. wymienić różne rodzaje skal; porównywać wielkości skal. dokonać podziału map ze względu na skalę. wskazać rodzaje znaków topograficznych na wybranych mapach i odczytać ich znaczenie. odczytać cechy ukształtowania powierzchni na mapach poziomicowych i hipsometrycznych. rozszerzające ocena dobra Uczeń potrafi: wskazać przykładowe źródła informacji geograficznej. Dział I. Po prostu mapa wykorzystać różne źródła wiedzy do przygotowania informacji na wybrany temat. przeliczać odległości z wykorzystaniem skali. dokonać podziału map ze względu na treść; wskazać cechy map tematycznych. wyróżnić podstawowe rodzaje metod kartograficznych stosowanych na mapach izolinii, kartogramu, kartodiagramu, zasięgu, barwnych powierzchni. porównać cechy ukształtowania obszarów różniących się wysokością. dopełniające ocena bardzo dobra opisać zastosowanie nowoczesnych źródeł informacji geograficznej. posłużyć się atlasem geograficznym, rocznikiem statystycznym, literaturą popularnonaukową. obliczyć skalę mapy na podstawie porównania odległości w terenie i na mapie. porównać treści map wykonanych w różnych skalach. dokonać analizy wybranego zjawiska przyrodniczego lub społeczno-gospodarczego przedstawionego na mapach za pomocą metod kartograficznych. odczytać z map poziomicowych i hipsometrycznych zmiany wysokości terenu, uwzględniając gęstość poziomic. wykraczające ocena celująca przedstawić ewolucję poglądów dotyczących roli geografii w systemie współczesnych nauk przyrodniczych i społecznych. zastosować zasoby internetu do pozyskania najnowszych informacji o funkcjonowaniu środowiska i działalności człowieka. wskazać różne zastosowania map wykonanych w różnych skalach. dokonać analizy treści wybranej mapy tematycznej. wskazać praktyczne strony zastosowania metod kartograficznych dla zobrazowania i porównywania zjawisk i procesów. odczytać cechy ukształtowania dna oceanicznego. 6. Nie zgub się podać sposoby obliczyć odległości na posługiwać się w terenie posłużyć się znajomością zaplanować trasę podróży,

4 w lesie. Czytanie map 7. Odnaleźć się na mapie. Orientacja w terenie 8. Jak czytać wykres? Czytanie i tworzenie wykresów 9. Kula ziemska czy nie kula? Kształt i wymiary Ziemi 10. Odnaleźć się na Ziemi. Współrzędne geograficzne 11. Dzień i noc. Ruch obrotowy Ziemi i jego konsekwencje 12. Dookoła Słońca. Ruch obiegowy Ziemi i jego następstwa 13. A czas płynie... Czas na Ziemi 14. Wysokość Słońca. Strefy oświetlenia Ziemi wykorzystania map. wskazać możliwości przedstawiania różnych cech i wielkości geograficznych za pomocą wykresów. podać podstawowe dane o rozmiarach Ziemi. podać cechy południków i równoleżników. podać przyczynę występowania dnia i nocy. opisać zmiany wysokości Słońca w ciągu roku nad horyzontem w południe nad Polską. podać różne sposoby mierzenia czasu na Ziemi. opisać zmiany wysokości Słońca w ciągu roku w różnych mapach, wykorzystując skale. wykonać przykładowe wykresy statystyczne słupkowy, diagram kołowy, segmentowy. mapą topograficzną; odszukać wybrane obiekty w terenie, posługując się mapą. dokonać analizy elementów przedstawionych na wykresie. Dział II. Ziemia pyłek we Wszechświecie porównać kształt i wielkość Ziemi z innymi planetami Układu Słonecznego. zdefiniować długość i szerokość geograficzną; wskazać na globusie i mapie świata półkule: wschodnią, zachodnią, północną, południową. podać cechy ruchu obrotowego Ziemi. zdefiniować ruch obiegowy Ziemi; podać konsekwencje ruchu Ziemi wokół Słońca. odczytać czas z mapy stref czasowych. obliczyć wysokość Słońca w południe w dniach równonocy i przesileń. wskazać różnice między kulistym a elipsoidalnym kształtem Ziemi. odczytać położenie punktów i obszarów na mapach i na globusie. wymienić bezpośrednie i pośrednie skutki ruchu obrotowego Ziemi. wyjaśnić znaczenie stałego nachylenia osi ziemskiej dla zróżnicowania oświetlenia Ziemi w ciągu roku. określić różnice między czasem słonecznym, strefowym, urzędowym; obliczyć różnice czasu słonecznego. scharakteryzować widomą dzienną drogę Słońca w różnych szerokościach określania kierunków świata w celu orientacji mapy w terenie. wybrać najbardziej właściwy wykres do przedstawiania wybranych wielkości statystycznych. opisać zmiany poglądów na kształt Ziemi, korzystając z różnych źródeł wiedzy. obliczyć odległości na mapie z zastosowaniem współrzędnych geograficznych. omówić wpływ ruchu obrotowego na kształt Ziemi. opisać drogę Ziemi wokół Słońca w ciągu roku i zdefiniować peryhelium i aphelium. podać zastosowanie czasu letniego i zimowego. wskazać cechy stref oświetlenia Ziemi. wykorzystując mapę samochodową, turystyczną. porównywać cechy obiektów i zjawisk przedstawiane na wykresach. podać informacje o odkrywcach i podróżnikach, bazując na dostępnych źródłach informacji geograficznej. zaplanować trasę podróży, określając położenie miejsc względem równika i południka zerowego. wpływu ruchu obrotowego Ziemi na życie i działalność człowieka. określić wpływ oświetlenia Ziemi na klimat. określić sposób zmiany czasu na linii zmiany daty. określić zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami krajobrazów strefowych

5 15. Nasza Ziemia. Ziemia i jej sfery 16. Niezbędna otoczka. Atmosfera, pogoda a klimat 17. Tu ciepło, tam zimno. Temperatura powietrza na Ziemi 18. Zawsze gdzieś pada. Opady atmosferyczne na Ziemi 19. Różnorodność klimatów. Klimaty na Ziemi 20. Woda w oceanach. Woda na Ziemi 21. Wody na lądach. Wody powierzchniowe szerokościach geograficznych. wymienić sfery Ziemi atmosfera, hydrosfera, litosfera, biosfera, pedosfera. podać główne składniki gazowe atmosfery. wykonać wykresy zmian temperatury powietrza na podstawie danych. opisać rodzaje opadów atmosferycznych; obliczyć roczną sumę opadów atmosferycznych. występowanie głównych stref klimatycznych. podać znaczenie wody w różnych dziedzinach życia. wykazać znaczenie wód powierzchniowych dla życia na Ziemi. geograficznych. określić zasięg poszczególnych sfer ziemskich. analizować na schemacie zmiany cech atmosfery wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. obszary najcieplejsze i najzimniejsze na Ziemi; obliczyć średnią dobową, roczną temperaturę powietrza; obliczyć amplitudę temperatury. przykłady obszarów o najwyższych i najniższych opadach. analizować wykresy klimatyczne klimatogramy. omówić rozmieszczenie wody na Ziemi. zdefiniować terminy: rzeka, dopływ, dorzecze, zlewisko, dział wodny. Dział III. Delikatna powłoka wskazać na przykładach, w jaki sposób oddziałują na siebie sfery Ziemi. określić znaczenie troposfery dla kształtowania się warunków środowiska na Ziemi. określić cechy zmian rocznych temperatury powietrza w różnych regionach Ziemi. opisać związek występowania opadów z ośrodkami ciśnienia i cechami środowiska przyrodniczego; wyjaśnić powstawanie deszczów zenitalnych. scharakteryzować, korzystając z map klimatycznych i wykresów, podstawowe typy klimatu. podać cechy ruchów wody morskiej falowanie, prądy morskie. określić na mapach zasięgi zlewisk poszczególnych oceanów; wskazać pozytywne i negatywne przykłady oddziaływania człowieka na środowisko. omówić znaczenie poszczególnych składników gazowych atmosfery; omówić znaczenie warstwy ozonowej dla życia na Ziemi. analizować cechy obszarów, gdzie zanotowano skrajne wartości temperatury powietrza na kuli ziemskiej. opisać kształtowanie się frontów atmosferycznych; omówić przebieg pogody na frontach; wyjaśnić zasady powstawania monsunów, fenu, bryzy. określić cechy klimatu najbardziej sprzyjające życiu i działalności człowieka. wyjaśnić zjawisko pływów morskich. omówić układ sieci rzecznej w różnych warunkach środowiska na Ziemi. omówić etapy kształtowania się poszczególnych sfer ziemskich. omówić schemat bilansu cieplnego Ziemi. działalności człowieka wpływające na zmiany średniej temperatury powietrza na Ziemi. występowania huraganowych wiatrów i opisać ich skutki. i scharakteryzować cechy klimatów astrefowych. omówić wpływ prądów morskich na warunki środowiska wybrzeży. omówić na przykładach negatywne skutki niewłaściwego wykorzystania wód

6 rzeki i jeziora 22. Podróż od równika do bieguna. Strefowość krajobrazów na Ziemi 23. Ziemskie puzzle. Płytowa budowa litosfery 24. Niszczące siły przyrody. Trzęsienia ziemi 25. Naturalne eksplozje. Wybuchy wulkanów 26. Niewidoczni rzeźbiarze. Wietrzenie i ruchy masowe 27. Pustynna rzeźba. Rzeźbotwórcza działalność wiatru omówić znaczenie świata organicznego dla człowieka. podać podstawowe wielkości Ziemi i opisać je na schematycznym rysunku. obszarów aktywnych sejsmicznie. zdefiniować termin wulkan. zdefiniować proces wietrzenia. omówić, na podstawie ilustracji, cechy krajobrazu pustynnego. przyrodniczego; obszary bezodpływowe przykłady basenów kontynentów przykłady artezyjskich. jezior o różnej genezie. scharakteryzować, korzystając map, główne zbiorowiska leśne na Ziemi. wskazać na schemacie i wymienić ogólne cechy warstw wnętrza Ziemi. opisać przyczyny powstawania trzęsień ziemi. opisać elementy budowy stożka wulkanicznego i wulkanu tarczowego. opisać różnice między wietrzeniem fizycznym i chemicznym. wskazać wpływ zmian temperatury powietrza w ciągu doby i w ciągu roku na kształtowanie warunków opisać, na podstawie ilustracji, cechy różnych gatunków roślin i zwierząt; omówić dostosowanie się roślin i zwierząt do warunków środowiska. Dział IV. Dynamiczna planeta wyjaśnić, czym są płyty litosfery; zdefiniować terminy: fałdy, niziny, wyżyny, góry. ocenić skutki trzęsień ziemi występujących w obszarach gęsto zaludnionych. odczytać na mapach nazwy największych wulkanów i rejony koncentracji zjawisk wulkanicznych. omówić, na podstawie schematycznych rysunków i fotografii, przebieg procesów masowych. omówić warunki powstawania różnych rodzajów pustyń: skalistej, żwirowej, piaszczystej. omówić cechy zróżnicowania krajobrazów strefowych na Ziemi wraz z przemieszczaniem się od równika ku biegunom. omówić procesy prowadzące do powstania gór fałdowych; odczytywać na mapach nazwy pasm górskich i określać ich położenie na kontynentach. opisać sposoby zabezpieczenia się ludzi przed skutkami trzęsień ziemi. scharakteryzować produkty wybuchu wulkanu. scharakteryzować zjawisko osuwania i jego skutki; wskazać miejsca występowania zjawiska obrywania i spełzywania. omówić cechy form erozyjnych i akumulacyjnych. powierzchniowych. przedstawić informacje o rzadkich gatunkach roślin i zwierząt na podstawie różnych źródeł informacji. wskazać cechy procesów w strefie subdukcji i ryftu (spreadingu). wskazać skutki podwodnych trzęsień ziemi fala tsunami. wyszukać i opracować opisy wybuchów wulkanów w czasach historycznych i współczesnych. wskazać zagrożenia dla życia i działalności człowieka wynikające z gospodarowania na terenach zagrożonych ruchami masowymi. wskazać cechy dostosowawcze roślin i zwierząt do warunków pustynnych; podać możliwości

7 28. W rzecznej dolinie. Rzeźbotwórcza działalność rzek 29. Lodowy pancerz. Lodowce i ich rzeźbotwórcza działalność 30. Na styku lądu i morza. Rzeźbotwórcza działalność mórz 31. Krajobrazy krasu. Procesy krasowe zdefiniować terminy: rzeka, dopływ, dorzecze, zlewisko, dział wód. zdefiniować terminy: lodowiec górski, lądolód. opisać na schematycznych rysunkach cechy wybrzeża wysokiego i niskiego. wskazać na schematycznych rysunkach formy występowania wód podziemnych. pustynnych. odczytać na mapie hipsometrycznej odcinki biegu rzeki. opisać warunki powstawania i rozwoju lodowców górskich. omówić proces cofania się wybrzeża wysokiego i powstawania klifu. opisać przebieg procesu krasowienia. opisać proces erozji wgłębnej i powstawania doliny V-kształtnej; opisać proces powstawania zakoli i starorzeczy. opisać, na podstawie schematycznego rysunku lub fotografii, elementy lodowca górskiego. opisać rozwój wybrzeża płaskiego i tworzenia się wydm nadmorskich. opisać proces tworzenia się form krasu powierzchniowego i omówić charakterystyczne formy krasowe: żłobki, żebra, lejki, uwały, polja i ostańce. opisać proces powstawania deltowych i lejkowatych ujść rzecznych. określić, na podstawie map, zasięg lodu na oceanach i lądach oraz stref wieloletniej zmarzliny. opisać procesy prowadzące do powstawania jezior przybrzeżnych. scharakteryzować proces tworzenia się jaskiń i form naciekowych: stalaktytów, stalagmitów i stalagnatów. zagospodarowywania obszarów pustynnych. gospodarczego wykorzystania rzek i dolin rzecznych. opisać formy powstałe w wyniku niszczącej i budującej działalności lodowca górskiego i lądolodu. scharakteryzować cechy wybrzeży: klifowego, mierzejowego, riasowego, fiordowego, szkierowego i dalmatyńskiego. obszarów krasowych (w Polsce, Europie, na świecie) oraz wskazać je na mapie.

8 Przedmiotowy system oceniania Odkrywamy świat. Klasa II Gimnazjum Temat Polskie naj... Zamiast wstępu 1. Położenie geograficzne. Położenie Polski i podziały geograficzne 2. Jak kształtowało się podłoże geologiczne Polski? Budowa geologiczna Polski 3. W głębi Ziemi. Skały budujące Polskę konieczne ocena dopuszczająca odczytać na mapie położenie wybranych punków i obiektów. hipsometrycznej skrajne punkty położenia Polski. tematycznych obszary ukształtowane w poszczególnych orogenezach. opisać cechy skał magmowych, osadowych i przeobrażonych. podstawowe ocena dostateczna wskazać źródła wiedzy, w których można wyszukać informacje o wybranych obiektach geograficznych. obliczyć odległości na mapach; odczytywać położenie geograficzne punktów i obliczać różnice położenia w stopniach kątowych. wymienić ważniejsze wydarzenia w dziejach geologicznych Polski (ruchy górotwórcze, zalewy morskie, zlodowacenia). rozpoznać podstawowe rodzaje skał. rozszerzające ocena dobra Uczeń potrafi: wyszukać informacje w różnych źródłach wiedzy na temat wybranych obiektów geograficznych w Polsce; zaznaczyć na mapie konturowej położenie wybranych obiektów geograficznych. Dział I. Polska nasz dom wskazać cechy położenia Polski w Europie Środkowej; opisać przebieg granic Polski na mapie hipsometrycznej. wskazać miejsca występowania głównych surowców mineralnych opisać procesy prowadzące do powstania skał, takich jak: granit, bazalt, piaskowiec, wapień, marmur, gnejs; podać nazwy skał użytecznych w gospodarce dopełniające ocena bardzo dobra opisać cechy środowiska wybranych obiektów geograficznych i krain geograficznych. opisać położenie krain geograficznych Polski na tle dużych krain geograficznych Europy. opisać procesy prowadzące do powstania złóż węgla kamiennego, węgla brunatnego, soli kamiennej, siarki. określić miejsca wydobycia surowców mineralnych; ocenić, na podstawie miejsce Polski w świecie pod względem wydobycia wykraczające ocena celująca przedstawić, na podstawie różnych źródeł, genezę np. najwyżej i najniżej leżącego punktu scharakteryzować konsekwencje położenia Polski w Europie Środkowej. porównać cechy krajobrazu gór wysokich, średnich i niskich. określić, jakie rodzaje skał użytecznych występują w najbliższej okolicy.

9 4. Co zawdzięczamy lądolodowi? Polodowcowa rzeźba terenu 5. Polska z lotu ptaka. Ukształtowanie powierzchni 6. Zmienna pogoda. Pogoda i klimat 7. Sieć rzeczna. Rzeki odczytać, na podstawie tabeli stratygraficznej, nazwy er i okresów w dziejach Ziemi. odczytać na mapie wysokości najwyżej i najniżej położonych punktów na obszarze Polski. określić charakterystyczne cechy przebiegu pogody w ciągu roku dla obszaru Polski. wybrane rzeki, sztuczne zbiorniki wodne na rzekach i kanały wodne. i wskazać miejsca ich wybranych surowców. występowania. odczytać, na podstawie opisać wpływ zlodowaceń opisać, na podstawie tabeli stratygraficznej, plejstoceńskich na rysunków najważniejsze wydarzenia współczesną rzeźbę Polski. schematycznych geologiczne i fotografii, przykładowe formy erozyjne i akumulacyjne powstałe w wyniku działalności lodowca. hipsometrycznej równoleżnikowe pasy ukształtowania powierzchni. obliczyć średnią temperaturę powietrza, amplitudę temperatury powietrza oraz sumę opadów atmosferycznych w różnych przekrojach czasowych. przebieg działu wodnego między dorzeczami Wisły i Odry. obliczyć różnice wysokości między miejscami o różnych wysokościach. opisać cechy przejściowego klimatu Polski. rzek należących do zlewisk Morza Czarnego i Morza Północnego; wykonać wykres porównawczy długości największych rzek wskazać charakterystyczne cechy rzeźby wybranych krain geograficznych. wykazać związek cech klimatu Polski z takimi czynnikami kształtującymi klimat jak: położenie w centrum Europy, sąsiedztwo z rozległym kontynentem euroazjatyckim, wpływ Oceanu Atlantyckiego, zróżnicowanie ukształtowania powierzchni; wyjaśnić mechanizm powstawania wiatru halnego oraz bryzy morskiej. omówić procesy rzeźbotwórcze rzeki na różnych odcinkach; opisać cechy doliny rzecznej przykładowej rzeki w regionie. określić, na podstawie schematycznych rysunków, etapy powstania Morza Bałtyckiego. opisać cechy ukształtowania najbliższej krainy geograficznej. zjawisk pogody, których przebieg ma katastrofalne skutki dla człowieka. podać przyczyny występowania powodzi

10 8. Magazyny wodne. Jeziora, bagna i podziemne wody Polski 9. Delikatna powłoka Ziemi. Gleby w Polsce 10. Zielone bogactwo. Szata roślinna Polski 11. Potęga przyrody. Groźne zjawiska przyrodnicze 12. Zachować dla przyszłych pokoleń. O ochronie przyrody w Polsce milionów mieszkańców. Liczba i rozmieszczenie ludności Polski 14. Jak zmienia się liczba ludności? Przyrost naturalny hipsometrycznej największe jeziora wymienić podstawowe rodzaje gleb strefowych i astrefowych na terenie Polski. hipsometrycznej największe zbiorowiska leśne wskazać, na podstawie opisu, skutki występowania huraganowych wiatrów i trąb powietrznych. Polski obszary objęte ochroną parki narodowe. wykonać wykres zmian liczby ludności Polski. zdefiniować przyrost naturalny. wskazać obszary nadwyżek i niedoborów wody. określić znaczenie wybranych typów gleb dla gospodarki rolnej. wykonać wykres udziału gatunków drzew w ogólnej powierzchni lasów. analizować teksty dotyczące opisu niecodziennych zjawisk przyrodniczych. opisać walory środowiska podlegające ochronie: parki narodowe i rezerwaty przyrody. określić, na podstawie miejsce Polski w świecie i w Europie pod względem liczby ludności. zdefiniować przyrost rzeczywisty. wyjaśnić, na podstawie opisów, genezę wybranych jezior w Polsce; wskazać zastosowania sztucznych zbiorników wodnych budowanych na rzekach. opisać proces tworzenia się podstawowych typów gleb. ocenić strukturę gatunkową polskich lasów z punktu widzenia działalności gospodarczej człowieka; opisać znaczenie lasów. opisać zagrożenia i skutki powodzi w dolinach rzecznych. scharakteryzować, na podstawie różnych źródeł, wybrane obszary chronione. Dział II. O nas, czyli o ludności Polski opisać, na podstawie map, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności Polski. obliczać wielkość przyrostu naturalnego w wybranych okresach. omówić znaczenie retencji wód na obszarach bagien i torfowisk; miejsc występowania wód mineralnych wskazać zagrożenia procesami erozji na obszarach intensywnej gospodarki oraz na obszarach o zróżnicowanej rzeźbie. wyjaśnić przebieg granic zasięgu niektórych gatunków drzew. podać przyczyny występowania powodzi w Polsce w okresie zimy, wczesną wiosną i latem. podać informacje o obszarach i obiektach chronionych w swoim regionie. wskazać czynniki mające wpływ na koncentrację ludności w wybranych regionach Polski. opisać, na podstawie danych statystycznych oraz wykresów, zmiany opisać znaczenie wód mineralnych dla zdrowia człowieka. scharakteryzować rodzaje gleb występujących we własnym regionie i ich użytkowania. zbiorowisk roślinnych naturalnych, półnaturalnych i sztucznych. opisać sposoby zabezpieczania się przed skutkami wylewów rzek na obszarach leżących w sąsiedztwie koryt rzecznych. międzynarodowych działań na rzecz ochrony przyrody np. tworzenie rezerwatów biosfery. podać tendencje zmian liczby ludności Polski i określić czynniki mające wpływ na te zmiany. określić zróżnicowanie regionalne przyrostu naturalnego i rzeczywistego i wyjaśnić

11 i rzeczywisty 15. Starzejące się społeczeństwo. Struktura ludności 16. Nie tylko za chlebem. Migracje wewnętrzne i zewnętrzne 17. Nie wszyscy mają pracę. Struktura zatrudnienia, bezrobocie, edukacja 18. Pod jednym dachem. Zróżnicowanie narodowościowe i etniczne 19. Wolimy mieszkać w mieście? Miasta w Polsce 20. Fizjonomia miasta. Funkcje miast w Polsce 21. Polska wieś. Osadnictwo wiejskie odczytywać z wykresów wielkości dotyczące urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego. analizować wielkości ruchów migracyjnych mieszkańców Polski w różnych przedziałach czasowych. wykonać wykres struktury zawodowej ludności Polski. tematycznych regiony zamieszkane przez mniejszości narodowe i etniczne. podać wady i zalety mieszkania w mieście. opisać główne funkcje, które pełnią miasta. określić, na podstawie zróżnicowanie odsetka ludności wiejskiej wartości przyrostu naturalnego odczytywać podstawowe porównywać wykresy porównywać średnią wielkości na podstawie piramidy wiekowej długość życia wykresu piramidy wybranych krajów i Polski. mieszkańców Polski wiekowej. i innych krajów. wskazać okresy zmian ruchów migracyjnych mieszkańców Polski. analizować zmiany w strukturze zatrudnienia ludności Polski. porównać strukturę narodowościową ludności Polski w okresie sprzed drugiej wojny światowej i obecnie. określić i wskazać położenie największych miast miast pełniących różne funkcje. porównać, na podstawie opisu, warunki życia na wsi dawniej i dziś. wskazać przyczyny przewagi emigracji nad imigracją. tematycznych obszary o największym i najmniejszym bezrobociu. zjawiska tzw. nowej imigracji. określić, na podstawie zróżnicowanie stopnia urbanizacji różnych regionów Polski. określić funkcje, które pełnią: stolica kraju, stolica własnego województwa, siedziba powiatu. określić różne typy i wielkości zbiorowisk wiejskich. podać cechy współczesnych ruchów migracyjnych Polaków. wskazać główne przyczyny bezrobocia i sposoby przeciwdziałania zjawisku. wyszukać informacje w różnych źródłach na temat kultury i obrzędowości innych narodów mieszkających w Polsce; wyjaśnić znaczenie postawy tolerancji w życiu człowieka. różnych zespołów miejskich (aglomeracja monocentryczna, konurbacja). określić czynniki, które zadecydowały o rozwoju funkcji wybranych miast opisać zmiany w funkcjonowaniu obszarów wiejskich na przełomie XX i XXI przyczyny tych różnic. wskazać i analizować współczesne problemy demograficzne Polski. określić pozytywne i negatywne skutki ruchów migracyjnych. określić stopień zaspokojenia potrzeb edukacyjnych społeczeństwa, na podstawie wskaźników liczby uczniów, studentów oraz wskaźnika analfabetyzmu. wkładu w dorobek kulturowy naszego kraju wniesionego przez przedstawicieli innych narodów. opisać, na podstawie danych statystycznych, rozwój procesów urbanizacyjnych w Polsce w XX i XXI wieku. zmian funkcji wybranych miast będące wynikiem zmian gospodarczych znanych (np. związanych z ważnymi wydarzeniami w historii naszego kraju) miejscowości wiejskich

12 22. Siła polskiej gospodarki. Gospodarka Polski na tle świata 23. Jak gospodarujemy ziemią? Zmiany użytkowania ziemi 24. Warunki rozwoju rolnictwa. Problemy rozwoju rolnictwa w Polsce 25. Uprawy i chów zwierząt. Produkcja polskiego rolnictwa 26. Przemysł się zmienia. Uwarunkowania rozwoju przemysłu 27. Surowce podstawą rozwoju gospodarki. Eksploatacja w różnych regionach Polski. wskaźników poziomu rozwoju gospodarczego krajów, takich jak: wielkość i struktura PKB, struktura zatrudnienia. wykonać diagram struktury użytkowania ziemi wymienić czynniki wpływające na rozwój rolnictwa opisać, na podstawie map tematycznych, rozmieszczenie upraw podstawowych roślin zbożowych i przemysłowych wskazać uwarunkowania naturalne rozwoju przemysłu surowców mineralnych stosowanych w polskim przemyśle. wieku. określić miejsce gospodarki Polski w świecie. porównać strukturę użytkowania ziemi w Polsce i innych krajach Europy i świata. analizować, na podstawie strukturę własnościową i wielkościową polskich gospodarstw rolnych. podać cechy intensywności rolnictwa. określić, na podstawie map tematycznych, rozmieszczenie najważniejszych okręgów przemysłowych obszary wydobycia najważniejszych surowców mineralnych Dział III. Gospodarowanie porównywać cechy gospodarki krajów dobrze i słabo rozwiniętych. określić czynniki wpływające na zmiany struktury użytkowania ziemi. wskazać regiony w Polsce o najlepszych warunkach naturalnych rozwoju rolnictwa. określić wymagania uprawowe wybranych roślin i wskazać rejony koncentracji wybranych upraw. opisać zmiany, które dokonywały się w polskim przemyśle po zakończeniu drugiej wojny światowej. porównać wielkości pozyskiwania najważniejszych surowców energetycznych, ocenić, na podstawie stopień rozwoju gospodarczego Polski. opisać, na podstawie informacji z różnych źródeł, zmiany w użytkowaniu ziemi w XX i XXI wieku. określić, na podstawie danych statystycznych i informacji z różnych źródeł, znaczenie pozaprzyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa opisać, na podstawie map tematycznych i danych statystycznych, cechy chowu bydła, trzody chlewnej, owiec, drobiu i koni podać, na podstawie które gałęzie polskiego przemysłu zanotowały spadek, a które wzrost produkcji. wskazać te rodzaje surowców, w których pozyskiwaniu Polska zajmuje czołowe miejsce określić tendencje zmian rozwoju gospodarczego Polski na podstawie zmian wielkości PKB na jednego mieszkańca w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. określić, jaki wpływ na zmiany użytkowania ziemi ma rozwój osadnictwa i działalność przemysłowa. określić zmiany, które następują w polskim rolnictwie po przystąpieniu Polski do UE. wskazać, na podstawie danych statystycznych, stopień rozwoju polskiego rybołówstwa i kierunki zmian w tej dziedzinie gospodarowania. wskazać cechy restrukturyzacji przemysłu w Polsce począwszy od lat 90. XX wieku. zmian w środowisku naturalnym wywołane eksploatacją surowców naturalnych.

13 surowców mineralnych 28. Skąd czerpać energię? Energetyka 29. Produkcja przemysłowa. Przemysł tradycyjny i nowoczesny 30. Dynamiczny rozwój usług. Handel wewnętrzny 31. Handel szansą na rozwój. Handel zagraniczny i inwestycje zagraniczne 32. Bez transportu ani rusz. Komunikacja i jej znaczenie. Transport i łączność 33. Podróż sprawna i wygodna. Sieć transportu wykonać wykres struktury produkcji energii elektrycznej w Polsce według stosowanych surowców. dokonać podziału przemysłu przetwórczego na gałęzie wytwórczości. scharakteryzować rodzaje usług, niezbędnych w codziennym życiu. wskazać konieczność prowadzenia wymiany handlowej między krajami. różnych środków transportu funkcjonujących podać zastosowanie różnych rodzajów transportu do przewozu towarów i osób. metalicznych w świecie. i chemicznych w Polsce i innych krajach świat. wskazać, na podstawie określić przyczyny informacji z różnych źródeł, wykorzystania źródeł wzrostu zapotrzebowania zalety i wady różnych energii odnawialnej do na energię. rodzajów elektrowni. produkcji energii elektrycznej tradycyjnych i nowoczesnych zakładów produkcji przemysłowej. wykazać wzrost znaczenia usług we współczesnym świecie. krajów będących głównymi partnerami handlowymi Polski. wskazać konieczność inwestycji komunikacyjnych najważniejszych węzłów kolejowych i głównych linii kolejowych. analizować, na podstawie zmiany profilu produkcji przemysłowej. określić, na podstawie struktury zatrudnienia ludności Polski, znaczenie usług w gospodarce kraju. porównać wartość obrotów handlowych na jednego mieszkańca w Polsce i innych krajach. porównać wskaźnik motoryzacji mieszkańców różnych regionów Polski; opisać, na podstawie map tematycznych, przebieg najważniejszych szlaków transportowych: drogowych i kolejowych analizować, na podstawie zmiany wykorzystania transportu kolejowego wykazać związek między rozwojem przemysłu i budownictwa. określić, na podstawie rozwój placówek handlowych w Polsce w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. wskazać na przykładach znaczenie inwestycji zagranicznych w rozwoju gospodarczym; ocenić możliwości rozwoju wymiany handlowej Polski. opisać tempo rozwoju usług łączności wykazać przyczyny wzrostu znaczenia transportu kołowego (drogowego) w Polsce energetyki alternatywnej oraz wskazać jej rosnące znaczenie w produkcji energii. wskazać na rosnące znaczenie nowoczesnych gałęzi przemysłu hi-tech. ocenić poziom rozwoju usług handlowych we własnym regionie. atrakcyjności inwestycyjnej Polski; dokonać analizy bilansu handlu zagranicznego Polski. ocenić poziom rozwoju różnych rodzajów transportu we własnym regionie. ocenić, na podstawie danych statystycznych, tempo rozwoju transportu lotniczego.

14 34. Rozwój turystyki. Rola i znaczenie turystyki 35. Turystyczne bogactwo. Atrakcje turystyczne 36. Gospodarka zmienia środowisko przyrodnicze. Zanieczyszczenie powietrza i wód 37. W moim regionie walorów środowiska naturalnego i kulturowego Polski. wykazać, że cechy środowiska naturalnego mogą być atrakcją turystyczną. wskazać wpływ rozwoju działalności gospodarczej na zanieczyszczenie środowiska naturalnego. wskazać położenie własnego regionu na mapie Polski. w Polsce; i na świecie; transportu wskazać znaczenie rurociągowego żeglugi morskiej i śródlądowej w przewozie towarów i osób. wskazać czynniki sprzyjające rozwojowi ruchu turystycznego. walorów środowiska naturalnego, na podstawie wybranych parków narodowych działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego w Polsce i krajach sąsiednich. określić położenie najważniejszych obiektów geograficznych w regionie. porównać, na podstawie wielkości ruchu turystycznego w Polsce i na świecie; wpływu turystyki na środowisko naturalne. walorów kulturowych Polski. opisać wpływ wzrostu zawartości dwutlenku węgla w powietrzu na pogłębienie zjawiska efektu cieplarnianego. Dział IV. Dookoła Polski scharakteryzować cechy środowiska naturalnego regionu; wskazać cechy środowiska i obszary objęte ochroną lub wymagające ochrony. ocenić wzrost znaczenia turystyki na świecie i tematycznej rozmieszczenie obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO ocenić wpływ emisji związków siarki i azotu, na powstawanie zjawiska kwaśnych opadów; określić skutki nadmiernej eksploatacji zasobów wód oraz ich zanieczyszczenia. opisać formy działalności rolniczej i przemysłowej; scharakteryzować sieć transportu i możliwości komunikacyjne; omówić cechy rozmieszczenia i strukturę ludności. przygotować propozycję trasy wycieczki krajoznawczej do wybranego regionu Polski. przygotować, na podstawie informacji z różnych źródeł, propozycję turystyki kwalifikowanej w wybranym regionie Polski. ocenić, na podstawie wskaźników statystycznych, stan czystości wód Morza Bałtyckiego. wskazać mocne i słabe strony własnego miejsca zamieszkania; przygotować multimedialną prezentację, która będzie ukazywała walory turystyczne regionu.

15 38. Chłodny, błękitny akwen. Morze Bał- tyckie 39. Nad Bałtykiem. Niziny nadmorskie 40. Bezcenne jeziora. Polskie pojezierza 41. Zróżnicowane niziny. Niziny Środkowopolskie 42. Malownicze wyżyny. Wyżyny Polskie 43. Na przedpolu Karpat. Kotliny Podkarpackie 44. Najmłodsze i najwyższe góry. Karpaty korzystając z mapy świata i Europy, opisać położenie Bałtyku. hipsometrycznej krainy geograficzne wchodzące w skład pasa nizin nadmorskich. hipsometrycznej krainy i obiekty geograficzne pasa pojezierzy. hipsometrycznej pas nizin. hipsometrycznej krainy geograficzne i wybrane obiekty pasa wyżyn. hipsometrycznej krainy wchodzące w skład pasa kotlin. określić współrzędne geograficzne obiektów. opisać cechy Bałtyku jako morza śródlądowego. obliczyć odległości między miejscowościami nadmorskimi. określić walory turystyczne regionu. opisać cechy krajobrazu nizinnego. tematycznych miejsca występowania i wydobycia surowców mineralnych. tematycznych miejsca występowania i wydobycia surowców mineralnych. hipsometrycznej główne pasma Karpat; wskazać cechy rzeźby młodych gór. scharakteryzować typy wybrzeża Bałtyku; przykłady różnych typów wybrzeża. zaznaczyć na mapie konturowej wybrane obiekty geograficzne; opisywać główne zajęcia ludności regionu nadmorskiego. zaznaczyć na mapie konturowej wybrane obiekty geograficzne; scharakteryzować cechy klimatu pojezierzy. opisać procesy rzeźbotwórcze i charakterystyczne formy terenu na nizinach. określić cechy gospodarczej działalności człowieka w różnych częściach wyżyn. określić cechy klimatu regionu sprzyjające działalności rolniczej. scharakteryzować rodzaje działalności gospodarczej człowieka w Karpatach; analizować rozmieszczenie ludności oraz wskaźniki omówić procesy morfologiczne i rozwój wybrzeża wysokiego i wybrzeża płaskiego. rozpoznawać na ilustracjach charakterystyczne miejsca na wybrzeżu. zaplanować trasę wycieczki po wybranym regionie pojezierzy; analizować formy działalności gospodarczej człowieka na pojezierzach. scharakteryzować warunki naturalne i rodzaje gospodarczej działalności na nizinach; zaplanować trasę wycieczki do wybranego miasta w pasie nizin. zaplanować trasę wycieczki turystycznej po wybranej wyżynie. scharakteryzować rozmieszczenie ludności i opisać jej zajęcia. podać cechy wyróżniające ten region na tle innych omówić etapy rozwoju Morza Bałtyckiego; wskazać przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku i sposoby przeciwdziałania negatywnym zmianom. wskazać możliwości zagospodarowania turystycznego regionu. zaproponować różne formy zagospodarowania turystycznego pojezierzy. wskazać najcenniejsze obiekty przyrodnicze będące pod ochroną. opisać wybrane obiekty i regiony geograficzne pod kątem turystycznego zagospodarowania wyżyn. przygotować prezentację multimedialną pokazującą walory środowiska naturalnego i gospodarki regionu. przygotować trasę wycieczki krajoznawczej w wybraną część Karpat.

16 45. Skarby gór. Sudety 46. Granice Polski. Zmiany położenia i granic Polski 47. Po co współpracujemy z sąsiadami? Współpraca transgraniczna 48. Polska w Unii Euro pejskiej. Polska jako członek wspólnoty 49. Największa potęga gospodarcza Europy. Niemcy 50. Największe państwo świata. Rosja hipsometrycznej położenie pasm górskich Sudetów. opisać na mapie politycznej przebieg granic Polski. wymienić przykłady współpracy między państwami. współpracy krajów w ramach UE. określić położenie kraju i cechy wybranych krain geograficznych. określić położenie kraju na mapie świata. przyrostu naturalnego i rzeczywistego. obliczyć odległości między miejscowościami turystycznymi Sudetów. wskazać odcinki naturalnych granic Polski. tematycznych euroregiony na granicach Polski. wskazać korzyści wynikające z przystąpienia Polski do UE. scharakteryzować cechy środowiska naturalnego Niemiec na podstawie map tematycznych. obliczyć odległości między miejscowościami; obliczyć rozciągłość południkową i równoleżnikową. analizować proces rozwoju rzeźby Sudetów; wskazać miejsca występowania i wydobycia surowców mineralnych oraz określić ich przeznaczenie. Dział V. Nasi sąsiedzi odcinki granic Polski będące granicami zewnętrznymi i wewnętrznymi UE. scharakteryzować rodzaje współpracy transgranicznej. nazwać podstawowe instytucje UE. określić, na podstawie wskaźników, zmiany demograficzne w społeczeństwie niemieckim; określić rodzaje i wielkości produkcji rolniczej; analizować wielkości i rozmieszczenie produkcji przemysłowej. scharakteryzować różnorodność cech środowiska naturalnego Rosji na podstawie map tematycznych; analizować proces rozwoju rzeźby Sudetów; występowania wód mineralnych w Sudetach i omówić rozmieszczenie uzdrowisk. opisać na mapach tematycznych zmiany granic Polski w XX wieku. wymienić korzyści wynikające ze współpracy przygranicznej. zmian, które dokonują się w funkcjonowaniu polskiej gospodarki po przystąpieniu do UE. ocenić poziom rozwoju gospodarczego kraju na podstawie wskaźników ekonomicznych. ocenić, na podstawie wskaźników, potencjał ekonomiczny Rosji. zaplanować trasę wycieczki w wybraną część Sudetów. określić przyczyny zmian przebiegu granic Polski w XX wieku. wskazać możliwości własnego udziału we współpracy transgranicznej. wskazać perspektywy rozwoju procesów integracyjnych w Europie. opracować charakterystyczne cechy gospodarki Niemiec świadczące o czołowej roli w Europie. opisać, na podstawie różnych źródeł, przemiany gospodarcze i społeczne zachodzące od początku lat 90. XX wieku.

17 51. Trudny czas reform. Ukraina 52. Izolacja utrudniająca rozwój. Białoruś 53. Kraj nadbałtycki nad Niemnem. Litwa 54. Kraj nad Wełtawą. Czechy 55. Po drugiej stronie Tatr. Słowacja scharakteryzować cechy położenia i środowiska naturalnego Ukrainy. określić położenie kraju na mapie Europy. wskazać położenie kraju i jego sąsiadów na mapie Europy. scharakteryzować cechy położenia kraju w Europie. opisać położenie Słowacji w obrębie Karpat. analizować wielkości i rodzaje produkcji przemysłowej. porównać wielkość kraju i liczbę ludności z innymi państwami. wskazać cechy środowiska naturalnego kraju. opisać cechy środowiska naturalnego kraju. omówić cechy środowiska naturalnego Czech. scharakteryzować cechy środowiska naturalnego Słowacji. określić możliwości rozwoju rolnictwa Ukrainy; określić przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego. podać, na podstawie główne wskaźniki demograficzne Białorusi. omówić, na podstawie cechy produkcji rolniczej i przemysłowej Litwy. działalności przemysłowej i główne ośrodki produkcji przemysłowej; produktów rolnych pochodzących z Czech. wskazać produkty rolnicze pochodzące ze Słowacji. przemian gospodarczych na Ukrainie w XXI wieku. podać cechy gospodarki kraju wskazujące na brak widocznych przemian gospodarczych. przemian gospodarczych w przemyśle i rolnictwie Litwy. walorów kulturowych i przyrodniczych kraju interesujących dla turystów. wykazać, jak inwestycje zagraniczne przyczyniły się do rozwoju gospodarczego kraju; zaplanować trasę wycieczki krajoznawczej na Słowację. przedstawić zmiany w gospodarce Ukrainy, które pozwolą na wejście do struktur UE. przygotować propozycje koniecznych działań umożliwiających rozwój gospodarczy kraju. wskazać walory przyrodnicze i kulturowe kraju ważne z punktu widzenia rozwoju turystyki. podać argumenty za i przeciw rozdzieleniu Czech i Słowacji w latach 90. XX wieku. omówić znaczenie położenia stolicy kraju nad Dunajem i w sąsiedztwie wielkich miast europejskich Wiednia i Budapesztu.

18 Przedmiotowy system oceniania Odkrywamy świat. Klasa III - Gimnazjum Temat 1. Nasza Europa. Położenie i strefowość krajobrazów Europy 2. Piękno krajobrazów Europy. Budowa geologiczna i ukształtowanie powierzchni 3. Ciągłe zmiany granic. Przemiany polityczne w Europie konieczne ocena dopuszczająca opisać cechy położenia kontynentu na mapie świata. zależności między elementami środowiska naturalnego Europy. odczytać na mapie politycznej nazwy krajów powstałych w ostatnim podstawowe ocena dostateczna scharakteryzować warunki naturalne środowiska Europy. wymienić cechy środowiska naturalnego mające wpływ na kształtowanie się stref krajobrazowych na Ziemi. wymienić zmiany na mapie politycznej Europy w drugiej połowie XX wieku. rozszerzające ocena dobra Uczeń potrafi: Dział I. Europa nasz kontynent opisać cechy środowiska naturalnego wybranych krain geograficznych Europy. tematycznych zmiany środowiskowe zachodzące wraz z przemieszczaniem się po Europie z południa na północ i z zachodu na wschód. określić, na podstawie różnych źródeł informacji, przyczyny zmian granic na mapie Europy w XX dopełniające ocena bardzo dobra opisać zmiany klimatu i innych cech środowiska naturalnego wraz z przemieszczaniem się w Europie z zachodu na wschód. opisać cechy środowiska naturalnego wybranej krainy geograficznej, posługując się mapami tematycznymi i innymi źródłami informacji. opisać, na podstawie różnych źródeł informacji, zmiany, jakie dokonywały się wykraczające ocena celująca wskazać wpływ Oceanu Atlantyckiego na kształtowanie się klimatu na kontynencie. przygotować trasę wycieczki krajoznawczej do wybranej krainy geograficznej Europy. wskazać pozytywne i negatywne aspekty dokonujących się zmian na mapie politycznej Europy.

19 4. Jednocząca się Europa. Unia Europejska 5. Mozaika kulturowa. Ludność Europy 6. Wielkie miasta Europy. Paryż i Londyn 7. Kolebka przemysłu. Rozwój przemysłu w Europie dwudziestoleciu. wieku. w ostatnim dwudziestoleciu w krajach sąsiadujących z Polską. wskazać pozytywne strony procesów integracyjnych w Europie. scharakteryzować, na podstawie map tematycznych, rozmieszczenie ludności na kontynencie europejskim. wskazać położenie największych miast w Europie. tradycyjnych i nowoczesnych gałęzi przemysłu. przedstawić, na podstawie informacji z różnych źródeł, drogę państw Europy do integracji począwszy od EWWiS po UE. regiony w Europie sprzyjające i utrudniające osiedlanie się ludzi. podać cechy charakteryzujące położenie Londynu i Paryża. tematycznych miejsca występowania i wydobycia podstawowych surowców mineralnych w Europie. omówić na schematycznych rysunkach struktury organizacyjne UE. opisać zróżnicowanie ludnościowe, językowe i religijne krajów Europy. określić cechy miast sytuujące je w gronie metropolii; wskazać zalety i wady życia w wielkim mieście. określić, na podstawie informacji z różnych źródeł, które gałęzie przemysłu rozwijały się najwcześniej w Europie. opisać, na podstawie potencjał ekonomiczny krajów zrzeszonych w UE; omówić etapy dostosowywania polskiej gospodarki do wymagań wspólnotowych w czasie poprzedzającym przystąpienie do struktur UE. społeczeństw młodych, stagnujących i starzejących się w Europie i porównać z innymi krajami na świecie. podać funkcje, które pełnią te miasta w swoich krajach i w regionie; podać nazwy obiektów (np. zabytków, budowli, muzeów) ściśle kojarzących się z tymi miastami. rozmieszczenie największych okręgów przemysłowych Europy, które rozwinęły się na bazie surowców mineralnych. ocenić zagrożenia funkcjonowania struktur UE pojawiające się w różnych krajach. określić główne przyczyny starzenia się ludności Europy. zaplanować trasę wycieczki do jednego z tych miast. omówić na przykładach procesy restrukturyzacji przemysłu w Europie. 8. Technologia podać różnice między określić warunki wymagane wskazać położenie omówić, na podstawie informacji

20 XXI w. Nowoczesny przemysł 9. Surowe piękno północy. Kraje skandynawskie 10. Magia najwyższych gór Europy. Alpy 11. Morskie bogactwo. Basen Morza Śródziemnego 12. Słoneczna Italia. Włochy 13. Różnorodność przyrodnicza i gospodarcza. Francja tradycyjną a nowoczesną produkcją przemysłową. określić cechy położenia krajów Europy Północnej; scharakteryzować elementy środowiska naturalnego krajów na Półwyspie Jutlandzkim i Skandynawskim. opisać położenie Alp na mapie kontynentu. określić położenie Morza Śródziemnego oraz obszarów do niego przyległych. określić położenie Półwyspu Apenińskiego na mapie Europy. określić położenie Francji na mapie Europy. przy inwestycjach hi-tech. zakładów i produktów w Europie nowoczesnych nowoczesnych technologii. okręgów przemysłowych. scharakteryzować elementy środowiska naturalnego krajów na Półwyspie Jutlandzkim i Skandynawskim. opisać cechy krajobrazu i środowiska naturalnego Alp. opisać i interesujące obiekty przyrodnicze i historyczne w regionie śródziemnomorskim. podać cechy środowiska naturalnego Włoch. wskazać cechy środowiska naturalnego różnych regionów Francji (region śródziemnomorski, środkowa Francja, wybrzeże Atlantyku, Alpy). opisać na przykładzie Islandii podstawowe procesy zachodzące na granicach płyt litosfery i określić ich wpływ na życie ludzi; omówić cechy gospodarki krajów tego regionu. omówić genezę gór, korzystając z informacji z różnych źródeł. scharakteryzować cechy klimatu, ukształtowania powierzchni i szaty roślinnej regionu. opisać, na podstawie wskaźników statystycznych, cechy gospodarki Włoch. scharakteryzować różne formy działalności gospodarczej we Francji. określić poziom rozwoju gospodarczego krajów skandynawskich na podstawie wskaźników ekonomicznych. zagospodarowania turystycznego regionu; różnych form gospodarowania w krajach alpejskich. ocenić, na podstawie atrakcyjność turystyczną krajów leżących nad Morzem Śródziemnym. obiektów dziedzictwa kulturowego kraju w kontekście atrakcji turystycznych. określić poziom rozwoju gospodarczego kraju na podstawie wskaźników ekonomicznych; walorów środowiska geograficznego i obiektów kultury sprzyjających rozwojowi turystyki. z różnych źródeł, kierunki rozwoju nowoczesnych gałęzi przemysłu. wskazać na przykłady specjalizacji gospodarczej krajów skandynawskich. przygotować trasę podróży krajoznawczej po wybranym regionie Alp. specjalistycznej działalności rolniczej i przemysłowej w regionie śródziemnomorskim. przygotować trasę podróży do wybranego regionu lub miejsca we Włoszech. przygotować plan wycieczki turystycznej w wybrany region kraju. 14. Turystyczny wskazać elementy obiektów podać, na podstawie przygotować trasę podróży lub

21 raj. Turystyka w Europie 15. Azjatyckie naj... Kontrasty geograficzne Azji 16. Nowy gigant gospodarczy. Chiny 17. Kraj Wschodzącego Słońca. Japonia 18. Biedne atomowe mocarstwo. Indie 19. Kultura ryżu. Azja Południowo- Wschodnia 20. Bogactwo dzięki ropie naftowej. Bliski Wschód 21. Bogactwo przyrodnicze. Środowisko przyrodnicze Afryki różnorodności środowiskowej kontynentu europejskiego. wskazać cechy położenia kontynentu na mapie świata. wskazać położenie kraju na mapie świata i kontynentu. opisać cechy położenia i budowy geologicznej regionu. analizować cechy środowiska Półwyspu Indyjskiego. hipsometrycznej region Azji Południowo- Wschodniej. politycznej kraje leżące w regionie południowozachodniej Azji. określić położenie kontynentu na mapie świata. zagospodarowania dziedzictwa kulturowego turystycznego niezbędne dla w kontekście atrakcji przykłady krajów rozwoju turystyki. turystycznych. o zróżnicowanym ruchu turystycznym. obliczyć rozciągłość równoleżnikową i południkową kontynentu. scharakteryzować cechy położenia i różnorodności środowiska naturalnego. obliczyć różnicę czasu słonecznego. scharakteryzować strukturę narodowościową Indii. krajów leżących w tym regionie świata. tematycznych miejsca występowania i wydobycia surowców mineralnych w regionie. Dział II. Azja kontynent kontrastów obliczyć różnice czasu słonecznego. analizować cechy rozmieszczenia ludności we wschodniej i zachodniej części kraju. analizować warunki naturalne rozwoju rolnictwa. opisać przykłady kontrastów społecznych i gospodarczych w Indiach. opisać roczny cykl produkcji żywności związany z cyrkulacją monsunową. określić cechy gospodarki krajów naftowych. Dział III. Afryka po dwóch stronach równika opisać, na podstawie map tematycznych, cechy środowiska różnych regionów kontynentu. wykazać konsekwencje środowiskowe rozciągłości kontynentu po obu stronach równika; strefy klimatyczno-gleboworoślinne. wskazać konsekwencje przyrodnicze dużej rozległości kontynentu azjatyckiego. wskazać, na podstawie cechy dynamicznie rozwijającej się gospodarki Chin. scharakteryzować cechy gospodarki kraju i rodzaje produkcji przemysłowej. porównać poziom rozwoju gospodarczego Indii z innymi krajami na podstawie wskaźników ekonomicznych. innych upraw związanych z tym regionem. wskazać cechy narodowościowe i religijne ludności zamieszkującej ten region. ocenić walory przyrodnicze kontynentu pod kątem rozwoju turystyki; obszarów chronionych w Afryce. wypoczynku w wybranym regionie Europy. opisać na przykładach kontrasty i rekordy geograficzne kontynentu. opisać przykłady przemian społecznych i ekonomicznych w Chinach. wskazać wpływ Japonii na gospodarkę współczesnego świata. wskazać czynniki sprzyjające rozwojowi nowoczesnych technologii w Indiach. określić możliwości rozwoju gospodarczego krajów tego regionu. określić, na przykładach, przyczyny konfliktów zbrojnych w regionie. przygotować trasę wycieczki krajoznawczej w wybrany region Afryki.