Plan wynikowy Odkrywamy świat. Część 1

Transkrypt

1 Plan wynikowy Odkrywamy świat. Część 1 Geografia matka nauk o Ziemi zdefiniować termin geografia i wymienić nauki pomocnicze tej dziedziny wiedzy; wskazać tradycyjne i nowoczesne źródła informacji geo graficznej; wskazać naturalne i antropogeniczne formy krajobrazu. Dział I. Po prostu mapa 1. Jak przedstawić świat? Sposoby prezentacji wiedzy o Ziemi wskazać różne źródła informacji o Ziemi; wykorzystać różne źródła wiedzy do przygotowania informacji na wybrany temat; posłużyć się atlasem geograficznym, rocznikiem statystycznym, literaturą popularnonaukową, programami komputerowymi, internetem w celu zdobycia informacji o środowisku i działalności człowieka. 2. W różnych skalach. Skale map podać definicję skali i mapy; wyróżnić rodzaje skal; przeliczyć odległości z wykorzystaniem skali; obliczyć skalę mapy na podstawie porównania odległości w terenie i na mapie; porównać wielkości skal. 3. Obraz świata z góry. Mapy i ich podstawowe rodzaje 4. Bogactwo treści map. Metody kartograficzne 5. Wysokości na mapach. Przedstawianie rzeźby terenu na mapach podać definicję mapy; dokonać podziału map ze względu na skalę i treść; wskazać cechy map tematycznych; porównać treści map wykonanych w różnych skalach; dokonać analizy treści wybranej mapy tematycznej. wyróżnić typy znaków topograficznych sygnaturowych, liniowych, powierzchniowych; wyróżnić podstawowe rodzaje metod kartograficznych stosowanych na mapach: izolinii, kartogramu, kartodiagramu, zasięgu, barwnych powierzchni; dokonać analizy wybranego zjawiska przyrodniczego lub społeczno-gospodarczego przedstawionego na mapach za pomocą metod kartograficznych; wskazać praktyczne strony zastosowania metod kartograficznych do zobrazowania i porównywania zjawisk i procesów. podać definicję poziomicy; wymienić inne izolinie: izohipsę, izobatę; odczytać cechy ukształtowania powierzchni na mapach poziomicowych i hipsometrycznych; porównać cechy ukształtowania obszarów, porównać ich wysokości bezwzględne; odczytać, na podstawie map poziomicowych i hipsometrycznych, zmiany wysokości powierzchni terenu, uwzględniając gęstość poziomic; odczytać cechy ukształtowania dna oceanicznego. 6. Nie zgub się w lesie. Czytanie map podać sposoby wykorzystania map; obliczyć odległości na mapach, wykorzystując skale. 7. Odnaleźć się na mapie. Orientacja w terenie 8. Jak czytać wykres? Czytanie i tworzenie wykresów posługiwać się w terenie mapą topograficzną; odszukać wybrane obiekty w terenie, posługując się mapą; wykazać się znajomością określania kierunków świata w celu orientacji mapy w terenie; zaplanować trasę podróży, korzystając z mapy samochodowej i turystycznej. wskazać sposoby przedstawiania różnych cech i wielkości geograficznych za pomocą wykresów; wykonać przykładowe wykresy statystyczne: słupkowy, diagram kołowy, segmentowy; dokonać analizy elementów przedstawionych na wykresie; porównać cechy obiektów i zjawisk przedstawiane na wykresach.

2 Dział II. Ziemia pyłek we Wszechświecie 9. Kula ziemska czy nie kula? Kształt i wymiary Ziemi 10. Odnaleźć się na Ziemi. Współrzędne geograficzne 11. Dzień i noc. Ruch obrotowy Ziemi i jego konsekwencje 12. Dookoła Słońca. Ruch obiegowy Ziemi i jego następstwa porównać kształt i wielkość Ziemi z innymi planetami Układu Słonecznego; wskazać różnice między kulistym a elipsoidalnym kształtem Ziemi; podać podstawowe wielkości Ziemi obwód, długość południka, średni promień; opisać zmiany poglądów na kształt Ziemi na podstawie różnych źródeł wiedzy; podać informacje o odkrywcach i podróżnikach, korzystając z dostępnych źródeł informacji geograficznej. zdefiniować długość i szerokość geograficzną; podać cechy południków i równoleżników; wskazać na globusie i mapie świata półkule: wschodnią, zachodnią, północną, południową; odczytać położenie punktów i obszarów na mapach i globusie; zaplanować trasę podróży, opisując położenie względem równika i południka zerowego. podać przyczynę występowania dnia i nocy; omówić cechy ruchu wirowego Ziemi; wymienić bezpośrednie i pośrednie skutki ruchu obrotowego Ziemi; omówić wpływ ruchu obrotowego na kształt Ziemi. zdefiniować ruch obiegowy Ziemi; podać daty, kiedy Słońce znajduje się najwyżej i kiedy najniżej nad horyzontem w południe w Polsce; zdefiniować pojęcia: peryhelium i aphelium; omówić wpływ oświetlenia Ziemi na klimat. 13. A czas płynie... Czas na Ziemi podać różne sposoby pomiaru czasu na Ziemi; określić różnice między czasem słonecznym, strefowym, urzędowym; obliczyć różnicę czasu słonecznego między dwoma miejscowościami; odczytać czas z mapy stref czasowych; podać zastosowanie czasu letniego i zimowego; podać sposób zmiany czasu na linii zmiany daty. 14. Wysokość Słońca. Strefy oświetlenia Ziemi obliczyć wysokość górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń; określić różnice w oświetleniu Ziemi przez Słońce w różnych szerokościach geograficznych; wskazać strefy oświetlenia Ziemi i omówić ich cechy. Dział III. Delikatna powłoka 15. Nasza Ziemia. Ziemia i jej sfery wymienić sfery Ziemi: atmosferę, hydrosferę, litosferę, biosferę, pedosferę; wskazać związki między sferami powłoki ziemskiej; określić zasięg poszczególnych sfer; wskazać na przykładach sposoby wzajemnego oddziaływania sfer; wskazać pozytywne i negatywne przykłady oddziaływania człowieka na środowisko przyrodnicze; omówić etapy rozwoju poszczególnych sfer ziemskich. 16. Niezbędna otoczka. Atmosfera, pogoda a klimat przeanalizować na schemacie zmiany cech atmosfery wraz ze wzrostem wysokości; określić znaczenie troposfery w kształtowaniu warunków środowiska na Ziemi; omówić znaczenie poszczególnych składników gazowych atmosfery; podać znaczenie warstwy ozonowej; omówić schemat bilansu cieplnego Ziemi.

3 17. Tu ciepło, tam zimno. Temperatura powietrza na Ziemi opisać krążenie powietrza na Ziemi; wskazać na mapach obszary najcieplejsze i obszary najzimniejsze na Ziemi; określić cechy zmian rocznych temperatury powietrza różnych regionów na Ziemi; wykonać podstawowe wykresy zmian temperatury powietrza dla wybranych stacji pomiarowych; obliczyć średnią dobową i średnią roczną temperaturę powietrza w wybranym miejscu; obliczyć amplitudę temperatury powietrza. 18. Zawsze gdzieś pada. Opady atmosferyczne na Ziemi opisać rodzaje opadów atmosferycznych i związek ich występowania z ośrodkami ciśnienia i cechami środowiska; opisać na przykładach różnice w wielkości opadów atmosferycznych na Ziemi; wskazać przykłady obszarów o najwyższych i najniższych rocznych opadach atmosferycznych; obliczyć roczne sumy opadów atmosferycznych; zdefiniować front atmosferyczny ciepły i front atmosferyczny chłodny oraz opisać zmiany pogody na frontach atmosferycznych; wyjaśnić przyczyny powstawania deszczów zenitalnych; wyjaśnić zasadę powstawania i występowania opadów monsunowych; wyjaśnić zasadę powstawania wiatrów lokalnych: bryzy i fenu. 19. Różnorodność klimatów. Klimaty na Ziemi przeanalizować wykresy klimatyczne klimatogramy; wskazać rozmieszczenie na Ziemi głównych stref klimatycznych; scharakteryzować, na podstawie map i wykresów klimatycznych, wybrane typy klimatu; wymienić, na podstawie informacji z różnych źródeł, cechy obszarów, na których odnotowano skrajne wartości temperatury powietrza lub opadów atmosferycznych; określić warunki klimatyczne najbardziej sprzyjające życiu i działalności człowieka. 20. Woda w oceanach. Woda na Ziemi omówić sposoby użytkowania zasobów wody w różnych dziedzinach życia; omówić, na podstawie wykresu lub danych statystycznych, rozmieszczenie wody na Ziemi; opisać ruchy wody morskiej: falowanie, prądy morskie, pływy; omówić wpływ prądów morskich na warunki środowiska wybrzeży. 21. Wody na lądach. Wody powierzchniowe rzeki i jeziora wykazać znaczenie wód powierzchniowych dla życia na Ziemi i działalności człowieka; zdefiniować terminy: rzeka, dopływ, dorzecze, zlewisko, dział wodny; określić na mapach zasięgi zlewisk poszczególnych oceanów; wskazać na mapach obszary bezodpływowe; omówić układ sieci rzecznej w regionach o zróżnicowanych warunkach środowiska przyrodniczego; wskazać na mapach przykłady basenów artezyjskich; wskazać na mapach kontynentów przykłady jezior o różnej genezie; omówić na przykładach negatywne skutki niewłaściwego wykorzystania wód powierzchniowych. 22. Podróż od równika do bieguna. Strefowość krajobrazów na Ziemi omówić znaczenie świata organicznego dla człowieka; na podstawie ilustracji opisać cechy różnych gatunków roślin i zwierząt oraz ich dostosowanie do warunków środowiska przyrodniczego; scharakteryzować główne zbiorowiska leśne na Ziemi; podać przykłady obszarów na Ziemi o zróżnicowanym krajobrazie; przedstawić informacje o rzadkich gatunkach roślin i zwierząt.

4 Dział IV. Dynamiczna planeta 23. Ziemskie puzzle. Płytowa budowa litosfery 24. Niszczące siły przyrody. Trzęsienia ziemi 25. Naturalne eksplozje. Wybuchy wulkanów 26. Niewidoczni rzeźbiarze. Wietrzenie i ruchy masowe 27. Pustynna rzeźba. Rzeźbotwórcza działalność wiatru 28. W rzecznej dolinie. Rzeźbotwórcza działalność rzek 29. Lodowy pancerz. Lodowce i ich rzeźbotwórcza działalność podać podstawowe rozmiary Ziemi i opisać je na schematycznym rysunku; przeanalizować, na podstawie rysunków i informacji z różnych źródeł, cechy poszczególnych warstw wnętrza Ziemi; wyjaśnić, czym są płyty litosfery; scharakteryzować zjawiska towarzyszące przemieszczeniom się płyt litosfery; opisać cechy procesów w strefach subdukcji i spreadingu; zdefiniować pojęcia: fałd, formy terenu niziny, wyżyny, góry; omówić procesy prowadzące do powstawania gór fałdowych; odczytać na mapach nazwy pasm górskich i określić ich położenie na kontynentach. opisać przyczyny powstawania trzęsień ziemi; ocenić skutki trzęsień ziemi na obszarach gęsto zaludnionych; zinterpretować tekst opisujący przebieg trzęsienia ziemi; opisać sposoby zabezpieczania się ludzi przed skutkami trzęsień ziemi. zdefiniować pojęcie wulkanu; opisać elementy budowy stożka wulkanicznego; odczytać na mapach nazwy największych wulkanów i rejony koncentracji zjawisk wulkanicznych; wyszukać i przygotować opisy wybuchów wulkanów mających miejsce w czasach historycznych i współcześnie. zdefiniować proces wietrzenia; opisać różnice między wietrzeniem mechanicznym a wietrzeniem chemicznym; omówić, na podstawie schematycznych rysunków, przebieg procesów spełzywania, osuwania, obrywania; wskazać zagrożenia dla życia i działalności człowieka wynikające z gospodarowania na terenach zagrożonych ruchami masowymi. omówić wpływ zróżnicowania przebiegu temperatury powietrza w ciągu doby i w ciągu dłuższych przedziałów czasowych na litosferę; wykazać, jak zmiany temperatury powietrza i brak opadów atmosferycznych wpływają na powstawanie pustyń; omówić, na podstawie schematycznych rysunków, fotografii, fragmentów filmów, cechy krajobrazu pustyni skalistej, żwirowej i piaszczystej; opisać cechy form erozyjnych (grzyby skalne) i akumulacyjnych (wydmy) ukształtowanych w wyniku działalności wiatru. zdefiniować terminy: rzeka główna, dopływ, dorzecze, zlewisko, dział wodny; przeanalizować procesy rzeźbotwórcze w różnych odcinkach rzeki (górny, środkowy i dolny); opisać proces powstawania meandrów i starorzeczy; opisać procesy powstawania deltowych i lejkowatych ujść rzecznych. zdefiniować terminy: lodowiec górski, lądolód; opisać warunki powstawania i rozwoju lodowców; opisać, na podstawie rysunku lub fotografii, elementy lodowca górskiego; omówić, na podstawie map, zasięg zlodowacenia oceanów i lądów oraz stref wieloletniej zmarzliny; opisać formy powstałe w wyniku budującej i niszczącej działalności lądolodu oraz lodowca górskiego.

5 30. Na styku lądu i morza. Rzeźbotwórcza działalność mórz omówić proces cofania się wybrzeża wysokiego i powstawania klifu; opisać rozwój wybrzeża płaskiego i tworzenia się wydm nadmorskich; wskazać procesy prowadzące do powstawania jezior przybrzeżnych; opisać, na podstawie rysunków i fotografii, wybrane typy wybrzeży: klifowe, wyrównane, mierzejowe, riasowe, fiordowe, szkierowe i dalmatyńskie. 31. Krajobrazy krasu. Procesy krasowe wskazać na rysunkach formy występowania wód podziemnych; opisać przebieg procesu krasowienia; wskazać na fotografiach, rysunkach, schematach formy krasu podziemnego i powierzchniowego oraz opisać sposoby ich powstawania; podać przykłady obszarów na Ziemi, gdzie procesy krasowe są silnie rozwinięte.