Internacjonalizacja sektora przedsiębiorstw w Warszawie. Jerzy Cieślik (współpraca Mariusz Łopaciński)

Transkrypt

1 Internacjonalizacja sektora przedsiębiorstw w Warszawie Jerzy Cieślik (współpraca Mariusz Łopaciński) Warszawa, styczeń

2 Spis treści Wprowadzenie Poziom internacjonalizacji warszawskich przedsiębiorstw Skala zaangażowania warszawskich przedsiębiorstw w działalność eksportową na tle woj. Mazowieckiego i kraju Struktura eksportu towarowego według klas wielkości obrotów Eksporterzy towarowi według dzielnic Zaangażowanie eksportowe przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób Dywersyfikacja wymiany z zagranicą Powiązanie eksportu z importem Liczba rynków Dywersyfikacja geograficzna sprzedaży eksportowej Rola firm kontrolowanych przez kapitał zagraniczny Intensywność zaangażowania międzynarodowego warszawskich przedsiębiorstw Eksport wyrobów przemysłowych, w tym wyrobów wysokiej techniki Podsumowanie Aneks statystyczny

3 Wprowadzenie W niniejszym opracowaniu prezentujemy wyniki badań nad umiędzynarodowieniem sektora przedsiębiorstw w Warszawie zrealizowanych w Centrum Przedsiębiorczości Akademii Leona Koźmińskiego w ramach Projektu Stołeczne Forum Przedsiębiorczości (SFoP). Mówiąc o zaangażowaniu międzynarodowym mamy na myśli zarówno udział w międzynarodowej wymianie towarami i usługami, jak również działalność firm z kapitałem zagranicznym na terenie Warszawy. Wspomniane badanie miało charakter pionierski, gdyż tego typu analizy są zazwyczaj podejmowane na poziomie krajowym i to w sposób zagregowany, co nie pozwala określić struktury i zróżnicowania podmiotów gospodarczych realizujących transakcje zagraniczne. Zejście na niższy poziom, w naszym przypadku m. st. Warszawy, nastręczało szczególne trudności ze względu na brak ogólnie dostępnych danych statystycznych. W tej sytuacji bazowaliśmy na danych specjalnie przygotowanych przez Główny Urząd Statystyczny oraz Centrum Analityczne Administracji Celnej. Pewnych ograniczeń nie udało się uniknąć. W pierwszej kolejności wynikały one z ograniczeń dostępu związanych z tajemnicą statystyczną. Badając aktywność eksportową przedsiębiorstw najlepiej bazować na danych jednostkowych, a te ze względów formalnych nie mogły być w pełni udostępnione. W efekcie musieliśmy pracować na zbiorach, gdzie pewne parametry (np. wartość eksportu były podawane w pewnych przedziałach wielkości). Drugim ograniczeniem była niespójność systemu gromadzenia danych o wymianie z zagranicą w statystyce publicznej: a) Centrum Analityczne Administracji Celnej (CAAC) gromadzi dane nt. eksportu i importu towarowego. Baza nie obejmuje usług. Poza tym mniejsi eksporterzy i importerzy w obrotach z krajami UE nie muszą przekazywać danych do GUS, gdy nie jest przekroczony próg podstawowy (1,1 mln PLN w 2012 r.). Wartość eksportu (importu) jest możliwa do uzyskania tylko w określonych przedziałach wartości; b) GUS gromadzi dane o eksporcie w ramach strukturalnej statystyki przedsiębiorstw i tu mamy zarówno obroty towarami jak i usługami. Jednak dotyczą one wyłącznie przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób. Są one udostępniane wyłącznie w formie zagregowanej. c) W statystyce przedsiębiorstw podmioty gospodarcze są przypisane do Warszawy zgodnie z ich zarejestrowaną siedzibą. To nie musi oznaczać koncentracji realnej działalności produkcyjnej czy usługowej w Stolicy. By przynajmniej częściowo złagodzić skutki wspomnianych ograniczeń zostały opracowane szczegółowe algorytmy przetwarzania danych. W wielu wypadkach dokonaliśmy także łączenia danych z różnych źródeł CAAC, GUS, REGON i ZUS. Opracowanie składa się z pięciu sekcji. W pierwszej analizujemy poziom umiędzynarodowienia sektora warszawskich przedsiębiorstw, na tle woj. Mazowieckiego i całego kraju. W drugiej zajmujemy się strukturą geograficzną eksportu warszawskich przedsiębiorców. Bardzo istotnym aspektem 3

4 internacjonalizacji jest działalność firm z udziałem kapitału zagranicznego na terenie Warszawy, w tym zwłaszcza w eksporcie. Tę problematyką podejmujemy w Sekcji 3. Połączenie efektu skali działania, intensywności eksportu, mierzonej udziałem eksportu w sprzedaży ogółem i własności pozwala na przedstawienie swoistej mapy internacjonalizacji z uwzględnieniem powyższych zmiennych. Prezentujemy ją w Sekcji 4 zaś w Sekcji 5 podejmujemy bardziej szczegółowe kwestie związane z eksportem wyrobów przemysłowych, w tym szczególnej kategorii, jaką stanowią wyroby tzw. wysokiej techniki. Kluczowe ustalenia i wnioski przedstawiamy w Podsumowaniu. W opracowaniu zastosowano podwójny sposób prezentacji danych. W treści zamieszczone zostały diagramy, pozwalające uchwycić główne tendencje. Natomiast rozbudowane tabele są zawarte w końcowym Aneksie statystycznym. Prof. ALK dr hab. Jerzy Cieślik Dyrektor Centrum Przedsiębiorczości Akademia Leona Koźmińskiego 4

5 1. Poziom internacjonalizacji warszawskich przedsiębiorstw 1.1. Skala zaangażowania warszawskich przedsiębiorstw w działalność eksportową na tle woj. Mazowieckiego i kraju Na podstawie danych Centrum Analitycznego Administracji Celnej (CAAC) i GUS szacuje się, że w 5-letnim okresie , ok. 25 tys. warszawskich podmiotów gospodarczych miało przynajmniej raz styczność z eksportem bądź importem towarów bądź usług. Jeśli chodzi o liczbę eksporterów tylko w 2012 r., ich liczba wynosiła ok. 9 tys., czyli 6% populacji wszystkich aktywnych przedsiębiorstw. Jest to więc wskaźnik niewiele wyższy od wyliczonego dla całego kraju (5%). Zaskakujący jest natomiast niewielkie zaangażowanie w działalność eksportową warszawskich przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób. Na tle Mazowsza i całego kraju jest on zdecydowanie niższy niż podobny udział Warszawy w przychodach ze sprzedaży, liczbie pracujących, wynagrodzeniach i aktywach (Diagram 1). Oznacza to, że znaczący potencjał ekonomiczny sektora przedsiębiorstw z Warszawy jest wykorzystywany głównie na rynku krajowym. Diagram 1 Zaangażowanie eksportowe warszawskich przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób na tle woj. Mazowieckiego i kraju w 2012 r. Źródło: opracowanie własne na źródłowych danych Centrum Analiz Administracji Celnej (CAAC). Patrz aneks statystyczny Tabela 1. 5

6 Międzynarodowe badania sektora przedsiębiorstw pokazują, że bardzo ważną rolę dla gospodarki odgrywają firmy dynamiczne a więc takie, które realizują ponadprzeciętną (20% i więcej) dynamikę sprzedaży i/lub zatrudnienia. Z populacji eksporterów towarowych wyodrębniliśmy tych, których średnioroczna dynamika sprzedaży na rynki zagraniczne w latach przekraczała 20% (tzw. eksporterzy dynamiczni). W skali całego kraju takich eksporterów było 951 z czego z Warszawy 62 (Aneks Tabela 2). Udział Warszawy w tej grupie (6,5%) był zatem zbliżony do udziału w całej populacji eksporterów Struktura eksportu towarowego według klas wielkości obrotów Oprócz samego zaangażowania w działalność eksportową istotne znaczenie ma także skala tego zaangażowania. W 2012 r. warszawskich eksporterów towarowych (bez eksportu usług) było ok. 7900, ale tylko ok większych eksporterów, czyli 16% ogólnej liczby przekraczało 1,1 mln PLN wartości rocznego eksportu 1. Sprzedaż pozostałych ponad 6600 marginalnych eksporterów, stanowiła niewiele ponad 1% całkowitej wartości eksportu (Diagram 2). Diagram 2 Eksporterzy towarów z Warszawy w 2012 r. w podziale na eksporterów marginalnych i pozostałych (% liczby eksporterów i wartości eksportu) Liczba eksporterów Wartość eksportu towarowego 1% 16% 84% 99% marginalni pozostali Źródło: opracowanie własne na źródłowych danych Centrum Analiz Administracji Celnej (CAAC). Nawet w obrębie grupy większych eksporterów występuje olbrzymie zróżnicowanie. Przy podziale liczbę na decyle widać wyraźną koncentrację potencjału eksportowego w górnym decylu, na który przypada 78% wpływów z eksportu (Tabela 1). Ponadto wyraźna jest tendencja do zwiększania udziału handlu wewnątrzunijnego w całkowitym eksporcie, wraz ze skalą zaangażowania eksportowego. Rośnie on stopniowo od 52% w pierwszym decylu do 73% w ostatnim. 1 Jest to tzw. próg podstawowy stosowany w statystyce wymiany towarowej GUS. 6

7 Tabela 1 Decyle Eksport razem Eksport do krajów UE Eksport poza UE UE jako % Razem RAZEM , , ,4 71,6 w tym: Decyl 1 193,9 101,5 92,4 52,3 Decyl 2 198,2 111,6 86,6 56,3 Decyl 3 332,1 189,3 142,8 57,0 Decyl 4 444,5 257,0 187,5 57,8 Decyl 5 527,0 304,2 222,7 57,7 Decyl 6 833,5 565,4 268,0 67,8 Decyl ,9 934,0 424,9 68,7 Decyl , ,9 616,1 70,5 Decyl , , ,4 71,7 Decyl , , ,9 72,6 *W analizie uwzględniono eksporterów towarowych, których eksport przekraczał w 2012 r. 1,1 mln PLN (próg podstawowy). Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych CAAC. Prezentowane dane ilustrują szersze zjawisko dualnego zaangażowania nie tylko polskich przedsiębiorstw w wymianę handlową z zagranicą. Tylko nieliczna grupa traktuje eksport jako dźwignę dla szybkiego rozwoju. Zdecydowana większość wykorzystuje ułatwienia w transporcie, komunikacji, zniesienie ceł i innych barier dla realizacji sprzedaży eksportowej na niewielką skalę. Mamy tu do czynienia z tzw. drobną przedsiębiorczością międzynarodową Eksporterzy towarowi według dzielnic Na mapie eksportowej Warszawy widzimy wyraźną koncentrację przedsiębiorstw eksportujących w kilku dzielnicach Mokotów, Śródmieście, Wola i Włochy (Diagram 4). Zaskakująco wysoka jest w tym zestawieniu pozycja dzielnicy Włochy, gdzie liczba eksporterów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców jest najwyższa w całej Warszawie (Aneks Tabela 4). Z kolei, znaczącej dzielnicy, jeśli chodzi o całkowitą aktywność przedsiębiorczą, liczba eksporterów jest stosunkowo niewielka. Trzeba jednak zastrzec, że analizowane dane dotyczą wyłącznie obrotu towarowego. Uwzględnienie eksportu usług mogłoby zmienić proporcje między dzielnicami. Jak wspomnieliśmy we Wprowadzeniu, dane dotyczące międzynarodowej wymiany usługami nie są dostępne w rozbiciu terytorialnym. Sytuacja, że w większości dzielnic Warszawy mamy po kilkudziesięciu eksporterów różnych wielkości otwiera szerokie możliwości współpracy i wymiany doświadczeń między eksporterami na poziomie lokalnym. 2 Zjawisko to jest wyjaśnione szerzej w J. Cieślik, Przedsiębiorczość, polityka, rozwój, Wydawnictwo Akademickie SEDNO, Warszawa, 2014, s

8 1.4. Zaangażowanie eksportowe przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób Według danych GUS, w 2012 r. na terenie Warszawy było zarejestrowane 5603 firmy zatrudniające 10 i więcej osób. Zdecydowana większość (62%) nie angażowała się w działalność eksportową a dla pozostałych 20% eksport odgrywał marginalną rolę (poniżej 10% w przychodach). Tylko dla ok. 18% takich podmiotów eksport stanowił istotną pozycję w całkowitej sprzedaży. Diagram 3 Przedsiębiorstwa zatrudniające 10 i więcej osób w podziale na większych, marginalnych i nie-eksporterów w 2012 r. (w %) Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS. Patrz Aneks Tabela 5. Na tle całego kraju w tej samej grupie firm Warszawa ma relatywnie mniej nie-eksporterów ale za to więcej eksporterów marginalnych. W efekcie udział większych eksporterów w całej populacji podmiotów zatrudniających 10 i więcej osób w Warszawie i w całym kraju jest zbliżony. Jest to sytuacja wysoce niekorzystna i ewidentnie kontrastuje z potencjałem gospodarczym Stolicy i intensywnością jej powiązań międzynarodowych w innych obszarach. 2. Dywersyfikacja wymiany z zagranicą Dywersyfikacja wymiany handlowej może być rozpatrywana w kilku płaszczyznach. Pierwsza to zjawisko łączenia eksportu z importem. W wymiarze geograficznym kluczowe pytanie dotyczy tego czy eksporterzy prowadzą działalność rozproszoną czy koncentrują się na wybranych rynkach. Jak pokazuje doświadczenie, nawet przy znacznym rozproszeniu znaczna część sprzedaży jest realizowana na jednym bądź kilku najważniejszych rynkach. 8

9 2.1. Powiązanie eksportu z importem Wśród warszawskich firm zaangażowanych w wymianę towarową z zagranicą bardzo wyraźna jest tendencja do łączenia eksportu z importem. We wszystkich grupach eksporterów przewaga eksportu (ponad 50% wymiany) występuje u około połowy ogólnej liczby eksporterów(diagram 6). Łączenie eksportu z importem jest dosyć typowe dla firm handlowych wyspecjalizowanych w obrotach handlowych z zagranicą. Natomiast w przypadku przedsiębiorstw przemysłowych i w innych gałęziach może to świadczyć o wysokiej importochłonności. Kwestia ta wymagałaby pogłębionej analizy w oparciu o bardziej szczegółowe dane. Natomiast łączenie to wskazuje na konieczność uwzględnienia w działaniach promocyjnych i szkoleniowych adresowanych do eksporterów także kwestii dotyczących technik zakupu towarów z zagranicy Liczba rynków Jeśli chodzi o liczbę rynków zagranicznych, na których warszawscy eksporterzy lokują swoje wyroby, występują zróżnicowane tendencje w zależności od wielkości obrotów eksportowych. I tak, 2/3 małych eksporterów sprzedaje do maksimum 5 krajów. Bardzo mało jest natomiast firm aktywnych na kilkunastu bądź kilkudziesięciu rynkach. Z kolei, w przypadku dużych eksporterów (powyżej 64 mln PLN rocznych obrotów), ponad połowa z nich obsługuje 20 i więcej rynków. Jak wykażemy dalej, wśród rynków docelowych zdecydowanie przeważają ilościowo kraje UE. Gdyby potraktować je łącznie jako jednolity rynek europejski, liczba docelowych rynków uległaby wydatnemu zmniejszeniu. Diagram 4 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. Patrz Aneks Tabela 4. 9

10 2.3. Dywersyfikacja geograficzna sprzedaży eksportowej Dane prezentowane w Tabeli 8 Aneks, które graficznie ilustruje Diagram 8, wskazują, że mimo prowadzenia operacji na kilku rynkach 75% małych eksporterów lokuje ponad 50% sprzedaży na jednym wiodącym rynku. W przypadku firm średnich odsetek firm skoncentrowanych na wybranym rynku jest niższy (55%). Natomiast duzi eksporterzy w większym zakresie realizują strategię dywersyfikacji sprzedaży. Wśród rynków zbytu wymienianych przez warszawskich eksporterów jako wiodące wyraźnie dominują kraje UE. Liczba wskazań odzwierciedla strukturę geograficzną polskiego eksportu a zwłaszcza kluczową rolę Niemiec, które są wiodącym rynkiem zbytu dla 17% wiodących eksporterów (Tabela 1). Spośród pozostałych wiodących rynków duży udział mają byłe republiki Związku Radzieckiego - Rosja, Ukraina, Białoruś i Kazachstan. Tak więc aktualny konflikt na Ukrainie i pogorzenie stosunków z Rosją mają bezpośrednie (negatywne) przełożenie na warunki prowadzenia działalności dla 222, warszawskich firm, dla których wspomniane dwa kraje są wiodącymi rynkami zbytu. Wśród pozostałych krajów 10 i więcej wskazań jako wiodące rynki miały jedynie USA, Chiny i Szwajcaria. Tabela 2 Główne docelowe rynki zbytu eksporterów warszawskich według grup krajów w 2012 r. (minimum 10 wskazań) Liczba wskazań jako Kraje UE Dawne republiki wiodący rynek Związku Radzieckiego Powyżej 100 Niemcy (228) Rosja (151) Pozostałe kraje Czechy (91) Litwa (75) Francja (62) Wielka Brytania (61) Włochy (50) Holandia (42) Słowacja (30) Austria (27) Węgry (26) Szwecja (25) Łotwa (22) Rumunia (20) Belgia (12) Hiszpania (12) Dania (10) Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. Por. Aneks tabela Rola firm kontrolowanych przez kapitał zagraniczny Ukraina (71) Białoruś (58) USA (41) Kazachstan (15) Chiny (23) Szwajcaria (14) Polska należy do grupy krajów o jednym z największych udziałów firm z kapitałem zagranicznym w gospodarce. Tendencja ta jest także widoczna w Warszawie (Diagram 9), gdzie syntetyczny wskaźnik 10

11 udziału firm zagranicznych w segmencie przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób wynosił 44% 3 i był wyraźnie wyższy niż w skali całego kraju (31%). Wynikało to głównie z wyższym zaangażowaniu kapitału zagranicznego w sektorze usług (Warszawa 41%, kraj 23%). Na szczególne podkreślenie zasługuje zaangażowanie firm z kapitałem zagranicznym w eksporcie. Diagram 5. Udział firm warszawskich kontrolowanych większościowo przez kapitał zagraniczny w segmencie przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób w 2012 r. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS. Por. Aneks Tabela Średnia arytmetyczna % udziału w liczbie firm, przychodach ze sprzedaży, eksporcie, wynagrodzeniach, liczbie pracujących i aktywach. 11

12 4. Intensywność zaangażowania międzynarodowego warszawskich przedsiębiorstw Jak pokazują międzynarodowe badania porównawcze, decydujący udział w eksporcie krajów wysoko rozwiniętych ma nieliczna grupa firm o dużym potencjale a jednocześnie wysokiej intensywności eksportu (udział eksportu w sprzedaży przekracza 50%). Diagram 10 pokazuje swoistą mapę internacjonalizacji warszawskich przedsiębiorstw w 2012 r. Uwzględnione zostały podmioty o liczbie 10 i więcej pracujących i udziale eksportu w przychodach przekraczającym 10%. Tę grupę podzieliliśmy następnie na trzy segmenty: eksporterów umiarkowanych (10-25%), zaawansowanych (25-50%) i intensywnych (ponad 50%). Diagram 6 Warszawskie przedsiębiorstwa o liczbie 10 i więcej pracujących według skali działania, intensywności eksportu* i kontrolo kapitałowej** w 2012 r. (liczba firm i % udział w całkowitym eksporcie) Intensywność eksportu % > 50% 25-50% 10-25% Klasa zatrudnienia do % 4% 7% 4% 28% 12% K Z K Z K Z % 3% 3% 3% 7% 8% K Z K Z K Z % 1% 2% 1% 5% 5% K Z K Z K Z *Analiza nie obejmuje nie-eksporterów i eksporterów marginalnych. ** K firmy z przewagą kapitału krajowego, Z firmy z przewagą kapitału zagranicznego. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS. Por. Aneks tabela 11. Przede wszystkim zwraca uwagę fakt, że w grupie badanych eksporterów (z wyłączeniem marginalnych) znacznie więcej jest firm zagranicznych niż krajowych (odpowiednio 608 i 430). Co więcej przewaga ta rośnie wraz z wielkością firmy i udziałem eksportu w sprzedaży. W efekcie w grupie firm średnich i dużych, będących jednocześnie intensywnymi eksporterami, przewaga ta jest ponad dwukrotna, zarówno jeśli chodzi o liczbę podmiotów jak i wartość eksportu. O bardzo niskim otwarciu na świat świadczy fakt, że spośród 3816 firm kontrolowanych przez kapitał krajowy, w 2012 r. tylko 145 (poniżej 4%) czerpało większość wpływów z działalności eksportowej. 5. Eksport wyrobów przemysłowych, w tym wyrobów wysokiej techniki Wyroby przemysłowe stanowią ponad 90% wartości polskiego eksportu i z tego względu warto się przyjrzeć bliżej strukturze własnościowej i branżowej warszawskich eksporterów. Ich wkład do polskiego eksportu tych wyrobów wynosił ok. 9%. To co zwraca uwagę to wyraźna przewaga firm z większościowym kapitałem zagranicznym, na co zwracaliśmy uwagę w p. 4 wyżej. Interesujące 12

13 tendencje występują także w strukturze gałęziowej, definiowanej na podstawie przeważającego rodzaju działalności przedsiębiorstwa-eksportera. Występują mianowicie wyraźne różnice między filiami zagranicznymi oraz firmami kontrolowanymi przez kapitał krajowy. W pierwszej grupie 61% eksportu jest generowane przez przedsiębiorstwa przemysłowe a 37% przez krajowe. Wśród eksporterów krajowych proporcja jest odwrotna: odpowiednio 29% i 62%. W strukturze eksportu szczególną rolę odgrywają tzw. wyroby wysokiej techniki. Ich wysoki udział w całkowitym eksporcie świadczy o innowacyjności i szerzej potencjale ekonomicznym gospodarki danego kraju. Zgodnie z nomenklatura OECD, obowiązującą także w Polsce, do tej kategorii zaliczamy wybrane grupy wyrobów w kategoriach: sprzęt lotniczy, komputery, elektronika i telekomunikacja, farmaceutyki, aparatura naukowo badawcza, maszyny elektryczne i nieelektryczne, chemikalia i uzbrojenie 4. Według danych GUS w 2012 r. udział wyrobów wysokiej techniki w całkowitym eksporcie wynosił 6,0% a w eksporcie wyrobów przemysłowych 6,5%. Warto podkreślić stosunkowo duży odział udział warszawskich przedsiębiorców w tym eksporcie - 15%. Spośród prawie 1200 eksporterów przemysłowych z Warszawy o sprzedaży zagranicznej przekraczającej w 2012 r. 1 mln PLN 455 czyli 38% miało w swojej ofercie wyroby wysokiej techniki. Jeśli jednak zastosujemy wymóg minimum 1 mln PLN sprzedaży tylko do wysokiej techniki liczba eksporterów zmniejszy się do 176. Dane w Tabeli 13 Aneks wskazują na wyraźną przewagę firm krajowych (66%) nad filiami zagranicznymi w eksporcie wysokiej techniki. Równocześnie zaskakujący jest fakt, że 78% tego eksportu realizowane jest przez firmy handlowe. Zjawisko to wymaga pogłębionej analizy także w celu wyeliminowania możliwego błędu statystycznego 5. Podsumowanie Wysoka dynamika sprzedaży i zatrudnienia, wdrażanie innowacji a także aktywne wychodzenie na rynki międzynarodowe to cechy charakterystyczne współczesnych przedsiębiorstw odnoszących biznesowe sukcesy. Niezależnie od indywidualnego wymiaru wspomnianych sukcesów, firmy te mają znaczący wpływ na dynamikę rozwoju w skali całego kraju i stąd są traktowane ze szczególną uwagą przez polityków w ramach programów wspierania ambitnej przedsiębiorczości. Zaangażowanie przedsiębiorstw w operacje międzynarodowe, zwłaszcza te najbardziej zaawansowane, traktowane jest współcześnie jako przejaw innowacyjności. Jak podkreśliliśmy we Wprowadzeniu analiza umiędzynarodowienia przedsiębiorstw w skali lokalnej (w tym przypadku w Warszawie) ma charakter pionierski. Zderzyliśmy się z różnymi problemami natury metodologicznej, ograniczonym dostępem do danych oraz brakiem spójności danych pochodzących 4 GUS, Nauka i technika w 2012 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa, 2013, s Rejestrując się w systemie REGON GUS podmioty gospodarcze obowiązane są określić wiodący przedmiot działalności. Część przedsiębiorców nie aktualizuje tych danych, co powoduje zniekształcenie statystyki. 13

14 z różnych źródeł. Z tego względu przedstawione tendencje i wnioski muszą być poddane weryfikacji w oparcia o bardziej pogłębione badania. W oparciu o dotychczasowe ustalenia można jednak sformułować ogólny wniosek o niedostatecznym poziomie internacjonalizacji sektora przedsiębiorstw w Warszawie. Poziom ten nie odzwierciedla potencjału sektora przedsiębiorstw Warszawy w wymiarze technicznym i kadrowym. W efekcie udział Warszawy w eksporcie jest wyraźnie niższy niż podobny udział w sprzedaży ogółem czy wartości aktywów. By w pełni wykorzystać potencjał warszawski przedsiębiorstw w strategii rozwoju Miasta konieczne będzie skoncentrowanie instrumentów wsparcia na rzecz zwiększenia ich aktywności eksportowej a z czasem, podejmowanie inwestycji zagranicznych. Tego typu działania powinny uzyskać priorytet w ramach wdrażania Programu Innowacyjna Warszawa Program wspierania przedsiębiorczości a w szczególności Działania 2.2. tego Programu: Zwiększanie internacjonalizacji przedsiębiorstw i sektora badawczo-rozwojowego. 14

15 Aneks statystyczny Tabela nr 1 - Firmy zatrudniające 10 i więcej osób zarejestrowane w Warszawie na tle woj. Mazowieckiego i kraju w 2012 r. Jednostka Firmy razem woj. Mazowieckie Razem Warszawa Mazowieckie pozostałe Warszawa jako % woj. Mazowieckiego Warszawa jako % kraju Liczba firm liczba ,7 10,5 Przychody netto ze sprzedaży mld 2 810,0 923,0 626,5 296,5 67,9 22,3 Sprzedaż na eksport mld 572,0 148,6 72,6 76,0 48,9 12,7 Wynagrodzenia mld 239,5 74,1 59,6 14,5 80,4 24,9 Liczba pracujących tys , ,8 936,7 310,1 75,1 18,8 Aktywa razem mld 2 284,5 796,6 614,9 181,7 77,2 26,9 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS. Tabela nr 2 - Eksporterzy dynamiczni z Warszawy (średnioroczna dynamika eksportu >=20%) w okresie Liczba eksporterów dynamicznych Mali Średni Duzi Razem Polska razem w tym z Warszawy Warszawa jako % Polski 7,3% 5,1% 8,7% 6,5% * Mali mln PLN, średni mln PLN, duzi - pow. 64 mln PLN. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 15

16 Tabela nr 3 - Wartość eksportu* warszawskich przedsiębiorstw według decyli w mln PLN w 2012 r. Decyle Eksport razem Eksport do krajów UE Eksport poza UE UE jako % Razem RAZEM , , ,4 71,6 w tym: Decyl 1 193,9 101,5 92,4 52,3 Decyl 2 198,2 111,6 86,6 56,3 Decyl 3 332,1 189,3 142,8 57,0 Decyl 4 444,5 257,0 187,5 57,8 Decyl 5 527,0 304,2 222,7 57,7 Decyl 6 833,5 565,4 268,0 67,8 Decyl ,9 934,0 424,9 68,7 Decyl , ,9 616,1 70,5 Decyl , , ,4 71,7 Decyl , , ,9 72,6 * w analizie uwzględniamy eksporterów, których wartość eksportu przekraczała 1,1 mln PLN Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 16

17 Tabela nr 4 - Warszawscy eksporterzy według dzielnic i wielkości eksportu* w 2012 r. Dzielnica Mali Średni Duzi Razem Razem na 1000 mieszkańców Bemowo ,3 Białołęka ,8 Bielany ,3 Mokotów ,0 Ochota ,7 Praga-Południe ,5 Praga-Północ ,3 Rembertów ,6 Śródmieście ,6 Targówek ,4 Ursus ,4 Ursynów ,6 Wawer ,8 Wesoła ,7 Wilanów ,0 Włochy ,1 Wola ,0 Żoliborz ,6 RAZEM: ,8 * Mali mln PLN, średni mln PLN, duzi - pow. 64 mln PLN. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 17

18 Tabela nr 5 Przedsiębiorstwa z Warszawy zatrudniające 10 i więcej osób w podziale na większych, marginalnych eksporterów i nie-eksporterów w 2012 r. Firmy razem Eksporterzy >10% Eksporterzy marginalni* Jednostka Liczba firm liczba Przychody netto ze sprzedaży mld 626,5 162,2 257,6 206,6 Sprzedaż na eksport mld 72,6 66,3 6,4 0,0 Liczba pracujących tys. 936,7 203,2 268,5 465,0 w % Firmy razem Eksporterzy >10% Eksporterzy marginalni Nieeksporterzy Nieeksporterzy Jednostka Liczba firm % 100,0 18,5 19,7 61,8 Przychody netto ze sprzedaży % 100,0 25,9 41,1 33,0 Sprzedaż na eksport % 100,0 91,2 8,8 0,0 Liczba pracujących % 100,0 21,7 28,7 49,6 * gdy udział eksportu w całkowitej sprzedaży nie przekracza 10% Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 18

19 Tabela nr 6 Eksporterzy warszawscy według udziału eksportu i importu w całkowitych obrotach towarowych w 2012 r. Relacja eksport/import** Dominacja eksportu Przewaga eksportu Obrót zrównoważony Przewaga importu Dominacja importu klasa wielkości eksportu* Mali Średni Duzi Razem RAZEM **Dominacja eksportu X> 95%; Przewaga eksportu X<=95%, X=>60%; Obrót zrównoważony X<=60%, X>=40%; Przewaga importu X<40%, X>=5%, Dominacja importu X<5%. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 19

20 Tabela nr 7 Eksporterzy warszawscy według liczby rynków zbytu w 2012 r. Liczba rynków klasa wielkości eksportu* Mali Średni Duzi Razem Powyżej Razem * Mali mln PLN, średni mln PLN, duzi - pow. 64 mln PLN. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. Tabela nr 8 Eksporterzy z Warszawy według stopnia koncentracji na wiodącym rynku (liczba eksporterów) Koncentracja sprzedaży na wiodącym rynku Mali* Średni Duzi Razem 100% <100%, >=50% <50%, >=25% <25% Razem * Mali mln PLN, średni mln PLN, duzi - pow. 64 mln PLN. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 20

21 Tabela nr 9 - Wiodące rynki zbytu dla warszawskich eksporterów* w 2012 r. Kraje docelowe eksportu Liczba wskazań jako wiodący rynek Niemcy 228 Rosja 151 Republika Czeska 91 Litwa 75 Ukraina 71 Francja 62 Wielka Brytania 61 Białoruś 58 Włochy 50 Holandia 42 Stany Zjednoczone 41 Słowacja 30 Austria 27 Węgry 26 Szwecja 25 Chiny 23 Łotwa 22 Rumunia 20 Kazachstan 15 Szwajcaria 14 Belgia 12 Hiszpania 12 Dania 10 Liczba wskazań pozostałych krajów 147 Razem 1313 * w analizie uwzględniamy eksporterów, których wartość eksportu przekraczała 1 mln PLN Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 21

22 Tabela nr 10 - Udział firm z większościowym kapitałem zagranicznym w sektorze przedsiębiorstw z Warszawy zatrudniających 10 i więcej osób w 2012 r. Wszystkie gałęzie Firmy razem w tym filie zagraniczne Filie jako % Razem Liczba firm ,9 Przychody netto ze sprzedaży mld 626,5 326,5 52,1 Sprzedaż na eksport mld 72,6 43,0 59,2 Wynagrodzenia mld 59,6 26,9 45,1 Liczba pracujących tys. 936,7 358,0 38,2 Aktywa razem mld 614,9 238,5 38,8 Wskaźnik syntetyczny 44,2 Przetwórstwo przemysłowe Firmy razem w tym filie zagraniczne Filie jako % Razem Liczba firm ,2 Przychody netto ze sprzedaży mld 80,1 51,8 64,6 Sprzedaż na eksport mld 24,6 18,5 75,2 Wynagrodzenia mld 6,7 4,3 64,4 Liczba pracujących tys. 108,0 61,6 57,0 Aktywa razem mld 64,7 43,7 67,6 Wskaźnik syntetyczny 60,0 Pozostałe gałęzie Firmy razem w tym filie zagraniczne Filie jako % Razem Liczba firm ,0 Przychody netto ze sprzedaży mld 546,3 274,7 50,3 Sprzedaż na eksport mld 48,0 24,5 51,0 Wynagrodzenia mld 52,9 22,6 42,6 Liczba pracujących tys. 828,7 296,4 35,8 Aktywa razem mld 550,2 194,8 35,4 Wskaźnik syntetyczny 41,2 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 22

23 Tabela nr 11 - Warszawskie przedsiębiorstwa o liczbie 10 i więcej pracujących według skali działania, intensywności eksportu* i kontrolo kapitałowej w 2012 r. WSZYSTKIE FIRMY DO 49 PRACUJĄCYCH PRACUJĄCYCH POWYŻEJ 249 PRACUJĄCYCH Firmy razem w tym filie w tym firmy Firmy w tym Filie w tym Filie Firmy w tym w tym Filie Firmy w tym Filie w tym Filie Jednostka I. Razem zagraniczne krajowe razem Zagr krajowe razem Filie Zagr krajowe razem Zagr krajowe Liczba firm liczba Przychody netto ze sprzedaży mld 626,5 326,5 300,0 92,6 44,2 48,4 140,8 76,6 64,2 393,1 205,7 187,4 Sprzedaż na eksport mld 72,6 43,0 29,6 10,0 5,3 4,7 15,3 9,1 6,1 47,3 28,6 18,8 Liczba pracujących tys 936,7 358,0 578,6 78,7 21,9 56,9 158,5 63,7 94,7 699,5 272,4 427,0 II. Exporterzy intensywni Ex >= 50% Liczba firm liczba Przychody netto ze sprzedaży mld 50,9 33,4 17,5 5,9 2,9 3,1 10,3 6,5 3,8 34,7 24,0 10,7 Sprzedaż na eksport mld 39,0 25,6 13,4 4,6 2,3 2,4 7,9 4,9 2,9 26,5 18,4 8,1 Liczba pracujących tys 76,6 56,1 20,4 5,4 3,3 2,1 15,6 11,5 4,1 55,6 41,3 14,3 III. Eksporterzy zaawansowani 25%=< Ex < 50% Liczba firm liczba Przychody netto ze sprzedaży mld 47,5 20,6 26,9 8,1 2,9 5,2 11,2 5,5 5,7 28,2 12,2 16,0 Sprzedaż na eksport mld 16,3 7,4 8,9 2,8 1,0 1,8 4,0 1,9 2,0 9,6 4,4 5,1 Liczba pracujących tys 52,5 25,9 26,6 2,9 1,4 1,5 12,9 6,9 6,1 36,7 17,6 19,1 IV. Eksporterzy umiarkowani 10%< Ex =< 25% Liczba firm liczba Przychody netto ze sprzedaży mld 63,8 38,9 25,0 13,0 10,3 2,7 14,3 9,4 4,9 36,6 19,2 17,4 Sprzedaż na eksport mld 10,9 6,6 4,4 2,1 1,7 0,4 2,2 1,5 0,8 6,6 3,4 3,2 Liczba pracujących tys 74,1 28,8 45,3 3,9 2,1 1,8 12,3 6,4 5,9 58,0 20,3 37,6 V. Eksporterzy marginalni 0<Ex < = 10% Liczba firm liczba Przychody netto ze sprzedaży mld 257,6 141,5 116,1 19,7 11,8 7,9 51,3 29,9 21,4 186,6 99,7 86,8 Sprzedaż na eksport mld 6,4 3,4 2,9 0,5 0,3 0,2 1,2 0,8 0,4 4,7 2,4 2,3 Liczba pracujących tys 268,5 145,5 123,0 13,8 5,9 7,9 41,9 18,9 23,0 212,8 120,7 92,1 VI. Nieeksporterzy Liczba firm liczba Przychody netto ze sprzedaży mld 206,6 92,2 114,4 45,9 16,4 29,5 53,6 25,3 28,3 107,1 50,5 56,6 Sprzedaż na eksport mld 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Liczba pracujących tys 465,0 101,8 363,2 52,9 9,3 43,6 75,8 20,1 55,7 336,4 72,4 264,0 * Intensywność eksportu mierzona jest udziałem eksportu w przychodach ogółem. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS. 23

24 Tabela nr 12 - Eksporterzy wyrobów przemysłowych z Warszawy według gałęzi i własności w 2012 r. Nazwa Eksporterzy według gałęzi (PKD) Razem W tym filie zagraniczne W tym firmy krajowe Liczba eksporterów Wartość Liczba eksporterów Wartość Liczba eksporterów Wartość eksportu w tym eksportu w tym eksportu w w tym Razem w mln więksi* w mln PLN Razem więksi* mln PLN Razem więksi* PLN Przetwórstwo przemysłowe , , ,2 Handel , , ,5 Pozostałe gałęzie , , ,0 RAZEM , , ,8 * O obrotach przekraczających 1 mln PLN (dane szacunkowe) Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 24

25 Tabela nr 13 - Eksporterzy wyrobów wysokiej techniki* z Warszawy według gałęzi i własności w 2012 r. Razem w tym filie zagraniczne w tym firmy krajowe Gałąź gospodarki (wg PKD) Liczba firm Eksport HT Liczba firm Eksport HT Liczba firm Eksport HT Przetwórstwo przemysłowe , , ,6 Handel , , ,6 Pozostałe , , ,5 RAZEM , , ,7 * O obrotach towarowych przekraczających 1 mln PLN Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych CAAC. 25