STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH POWIATU RAWICKIEGO DO 2020 ROKU

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały nr IV/33/15 Rady Powiatu Rawickiego z dnia 26 lutego 2015 roku STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH POWIATU RAWICKIEGO DO 2020 ROKU RAWICZ 2015 SPIS TREŚCI

2 WPROWADZENIE... 2 I. UWARUNKOWANIA TWORZENIA STRATEGII PODSTAWY PRAWNE UWARUNKOWANIA STRATEGICZNE I PROGRAMOWE... 6 II. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNEJ W POWIECIE DANE PODSTAWOWE O POWIECIE INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA I KOMUNIKACYJNA STRUKTURA DEMOGRAFICZNA I ZASOBY MIESZKANIOWE STRUKTURA GOSPODARCZA I SYTUACJA NA RYNKU PRACY EDUKACJA I WYCHOWANIE ŻYCIE KULTURALNE I INFRASTRUKTURA SPORTOWO-REKREACYJNA OPIEKA ZDROWOTNA PROBLEM NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI UZALEŻNIENIA I PRZEMOC W RODZINIE PROBLEM BEZDOMNOŚCI PRZESTĘPCZOŚĆ POMOC SPOŁECZNA, WSPIERANIE RODZINY I PIECZA ZASTĘPCZA ORGANIZACJE POZARZĄDOWE WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH PROBLEMY SPOŁECZNE W ŚRODOWISKU LOKALNYM ANALIZA SWOT WNIOSKI Z DIAGNOZY III. MISJA, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ IV. PROGRAMY I PROJEKTY V. WDROŻENIE, MONITOROWANIE I EWALUACJA STRATEGII SPIS TABEL I WYKRESÓW WPROWADZENIE 2

3 Polityka społeczna oznacza racjonalną działalność państwa i innych podmiotów zmierzającą do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, pożądanych struktur społecznych i stosunków społeczno-kulturowych, służących efektywnemu i sprawiedliwemu zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa. Na poziomie lokalnym jednym z podstawowych narzędzi służących jej realizacji jest strategia rozwiązywania problemów społecznych. Strategia rozwiązywania problemów społecznych to dokument przedstawiający koncepcję działań zmierzających do racjonalizacji lokalnej polityki społecznej, szczególnie w aspekcie rozpoznawania zagrożeń społecznych, ich profilaktyki i minimalizowania negatywnych skutków występujących problemów społecznych. Strategia stanowi podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych w obliczu zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania lokalnej społeczności. Niniejsza strategia została opracowana w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Rawiczu. Powstała w procesie partycypacyjnym z uwzględnieniem interesów różnych grup społecznych i przy szerokich konsultacjach społecznych. W pracach nad dokumentem uczestniczyli przedstawiciele samorządu lokalnego, w tym sektora pomocy społecznej, rynku pracy, oświaty, kultury, sportu i rekreacji, ochrony zdrowia, a także policji, organizacji pozarządowych, kościoła oraz mieszkańcy powiatu. Strategia ma charakter wieloletni; została przygotowana do roku Ma umocowanie w dokumentach strategicznych z zakresu polityki społecznej przygotowanych na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorządowym skąd, stosownie do potrzeb mieszkańców, przenosi priorytetowe cele i kierunki działań na poziom lokalny. Dokument umożliwia ubieganie się o środki zewnętrzne, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, i stanowi materiał wyjściowy do opracowania szczegółowych programów i projektów pomocy społecznej. Strategia składa się z pięciu części. W pierwszej z nich zostały przedstawione podstawy prawne tworzenia dokumentu oraz jego uwarunkowania strategiczne i programowe. Druga część strategii obejmuje podstawowe informacje na temat powiatu oraz diagnozę sytuacji społecznej w powiecie, która została przygotowana w oparciu o dane pozyskane z instytucji i organizacji działających w powiecie, identyfikację mocnych i słabych 3

4 stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (analiza SWOT), a także analizę ankiet skierowanych do mieszkańców powiatu, w tym przedstawicieli samorządu lokalnego. Diagnoza została przeprowadzona w następujących obszarach: Infrastruktura transportowa i komunikacyjna; Struktura demograficzna i zasoby mieszkaniowe; Struktura gospodarcza i sytuacja na rynku pracy; Edukacja i wychowanie; Życie kulturalne i infrastruktura sportowo-rekreacyjna; Opieka zdrowotna; Problem niepełnosprawności; Uzależnienia i przemoc w rodzinie; Problem bezdomności; Przestępczość; Pomoc społeczna, wpieranie rodziny i piecza zastępcza oraz Organizacje pozarządowe. W trzeciej części strategii, na podstawie wniosków płynących z przeprowadzonej diagnozy oraz przy uwzględnieniu kompetencji samorządu powiatowego i przesłanek wynikających z sytuacji panującej na szczeblu gminnym, zostały sformułowane: misja, cele strategiczne i operacyjne oraz kierunki działań niezbędnych do podjęcia w okresie programowania dokumentu. Zostali również wskazani realizatorzy strategii, przedstawione źródła finansowania dokumentu i czas realizacji wyznaczonych w nim kierunków działań, ramy finansowe strategii oraz prognoza zmian. W czwartej części dokumentu wskazane są programy oraz przedstawiona jest informacja na temat projektów mogących służyć realizacji strategii. Piąta część strategii zawiera informacje na temat sposobu realizacji dokumentu oraz prowadzenia jego monitoringu i ewaluacji przy wykorzystaniu przygotowanego zestawu wskaźników monitoringowych. Przy istniejącym obecnie ogromnym zapotrzebowaniu na myślenie i działanie strategiczne należy pamiętać, że sam fakt przygotowania strategii to dopiero część teoretyczna procesu, którą należy uzupełnić praktyką i działaniem, czyli wdrożeniem dokumentu. Tutaj, odpowiedzialność spada na lokalnych polityków, działaczy, przedstawicieli różnych instytucji, zarówno administracji samorządowej, jak i organizacji pozarządowych. I tylko ich skoordynowana współpraca, wola i determinacja w przeznaczaniu i pozyskiwaniu środków finansowych przełoży się na skuteczność realizacji strategii. I. UWARUNKOWANIA TWORZENIA STRATEGII 4

5 1. PODSTAWY PRAWNE Obowiązek opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Rawickiego do 2020 roku wynika z art. 19 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 ze zm.), który w ramach zadań własnych powiatu przewiduje opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami. Do aktów prawnych regulujących treść strategii oraz wpływających na jej realizację należą również m.in.: ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U r. poz. 595 ze zm.), ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz.135 ze zm.), ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.), ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.), ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 ze zm.), ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz ze zm.), ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz ze zm.), ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 124 ze zm.), ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2013, poz. 1456), ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tj. Dz. U. z 2012 r. poz ze zm.), 5

6 ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 966 ze zm.), ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz ze zm.), ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz ze zm.). 2. UWARUNKOWANIA STRATEGICZNE I PROGRAMOWE Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Rawickiego do 2020 roku pozostaje w zgodności z dokumentami strategicznymi i programowymi, które opracowano na szczeblu europejskim, krajowym i samorządowym. Należą do nich: Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo, Umowa Partnerstwa Programowanie perspektywy finansowej , Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój , Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata (projekt), Strategia Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Rawickiego. Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest dokumentem, którego głównym celem jest wyjście z kryzysu, w jakim w ostatnich latach znalazła się gospodarka europejska, powrót na ścieżkę rozwoju, a następnie na niej pozostanie. Strategia, której założeniem jest stworzenie większej liczby miejsc pracy i podniesienie standardu życia, obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: 1. Rozwój inteligentny rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; 6

7 2. Rozwój zrównoważony wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; 3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. W ramach trzech priorytetów tematycznych przygotowano siedem projektów przewodnich. Projekt Unia innowacji ma na celu poprawę warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, co powinno wzmocnić rolę łańcucha innowacji i zwiększyć poziom inwestycji w całej Unii. Z kolei projekt Młodzież w drodze służy poprawie wyników systemów kształcenia oraz podniesieniu atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej, a projekt Europejska agenda cyfrowa zakłada upowszechnienie szybkiego Internetu oraz umożliwienie gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpanie korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. Projekt Europa efektywnie korzystająca z zasobów ma na celu uniezależnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów poprzez zmniejszenie udziału emisji węgla w europejskiej gospodarce, większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, modernizację transportu i propagowanie efektywności energetycznej, natomiast projekt Polityka przemysłowa w erze globalizacji służy poprawie otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do Małych i Średnich Przedsiębiorstw, oraz wspieraniu rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych. Celem projektu Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia jest modernizacja rynków pracy poprzez zwiększanie mobilności siły roboczej oraz rozwijanie kwalifikacji przez całe życie, co powinno podnieść współczynnik aktywności zawodowej i lepiej dopasować do siebie popyt i podaż na rynku pracy, a projekt Europejski program walki z ubóstwem zakłada zapewnienie spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. Strategia Rozwoju Kraju 2020 to z kolei najważniejszy średniookresowy dokument rozwojowy na szczeblu krajowym, określający cele strategiczne do 2020 roku. Wyznacza on trzy obszary strategiczne: Sprawne i efektywne państwo, Konkurencyjna gospodarka, 7

8 Spójność społeczna i terytorialna, w których koncentrują się główne działania, oraz określa, jakie interwencje są niezbędne w celu przyspieszenia procesów rozwojowych. Celem głównym Strategii jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. Dokument z jednej strony wyznacza działania służące usuwaniu barier rozwojowych, w tym ujawnionych przez kryzys gospodarczy słabości polskiej gospodarki, a z drugiej skupia się na wspomnianych powyżej potencjałach, które będą stymulowały rozwój kraju. Strategia stanowi bazę dla 9 strategii zintegrowanych (Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki, Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego, Strategia Rozwoju Transportu, Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, Sprawne Państwo, Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa), które powinny przyczyniać się do realizacji założonych w niej celów, a zaprojektowane w nich działania rozwijać i uszczegóławiać reformy w niej wskazane. Dokument skierowany jest nie tylko do administracji publicznej, ale także do środowisk społecznych i gospodarczych, które uczestniczą w procesach rozwojowych i mogą je wspomagać zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym. Strategia Rozwoju Kraju 2020 jest również odniesieniem na gruncie krajowym dla dokumentów strategicznych przygotowywanych w kraju na potrzeby programowania środków Unii Europejskiej na lata , tj. Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych (uwzględniających środki z polityki spójności, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa). Wskazane w strategii cele rozwojowe i priorytety w znaczącym zakresie wpisują się w cele strategii unijnej Europa 2020 i są z nią spójne. Umowa Partnerstwa jest dokumentem określającym strategię interwencji funduszy europejskich w Polsce w latach w ramach trzech polityk unijnych: polityki spójności, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa. Instrumentami realizacji Umowy są krajowe programy operacyjne i regionalne programy operacyjne. Dokumenty te wraz z Umową tworzą spójny system dokumentów strategicznych i programowych na nową perspektywę finansową. 8

9 Umowa ściśle wiąże strategię wykorzystania środków europejskich z realizacją Strategii Rozwoju Kraju 2020 i Strategii Europa Celem konsekwentnie realizowanym w ramach nowej perspektywy finansowej jest, zgodnie ze Strategią Rozwoju Kraju, oparcie rozwoju na dalszym zwiększaniu konkurencyjności gospodarki, poprawie spójności społecznej i terytorialnej oraz podnoszeniu sprawności i efektywności państwa. Biorąc pod uwagę wskazane powyżej cele rozwojowe kraju, w Umowie wyróżniono cztery priorytety finansowania ze środków europejskich, do których zaliczono: otoczenie sprzyjające przedsiębiorczości i innowacjom, spójność społeczną i aktywność zawodową, infrastrukturę sieciową na rzecz wzrostu i zatrudnienia oraz środowisko i efektywne gospodarowanie zasobami. Priorytety te będą realizowane w ramach właściwych celów tematycznych, wskazanych w projektach rozporządzeń Unii Europejskiej. Umowa wskazuje m.in. rodzaje inwestycji, mogących liczyć na dofinansowanie, proponuje układ programów operacyjnych, prezentuje zarys systemu ich wdrażania, a także przedstawia ogólne założenia opartego na zasadzie subsydiarności podziału interwencji pomiędzy poziom krajowy i regionalny. Zapewnieniu koordynacji pomiędzy funduszami polityki spójności na poziomie regionalnym służyć ma, umożliwiona po raz pierwszy w okresie programowania , realizacja przez samorządy województw programów dwufunduszowych (Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). Instrumentem zapewniającym komplementarność interwencji realizowanych przez rząd i samorząd terytorialny będzie kontrakt terytorialny. Zgodnie z Umową Partnerstwa w latach Europejski Fundusz Społeczny będzie współfinansował krajowy Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój , dotyczący rozwoju kompetencji i umiejętności, włączenia społecznego i dobrego rządzenia oraz 16 regionalnych programów operacyjnych. Krajowy program (zasili go 28% środków funduszu) będzie się koncentrował na zmianach strukturalnych poszczególnych polityk sektorowych, a także na takich przedsięwzięciach, które mają charakter ogólnopolski i są priorytetowe z punktu widzenia polityki państwa, natomiast na poziomie regionalnym interwencja Europejskiego Funduszu Społecznego (72% środków funduszu) będzie dotyczyła bezpośredniego wsparcia osób w celu poprawy ich sytuacji na rynku. Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój obejmuje pięć następujących osi priorytetowych: I. Osoby młode na rynku pracy, II. Efektywne polityki publiczne dla rynku 9

10 pracy, gospodarki i edukacji, III. Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju, IV. Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa oraz V. Pomoc Techniczna. Projekt Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata przewiduje utworzenie 10 osi priorytetowych. Problematykę społeczną ujęto głównie w ramach osi priorytetowej 6. Rynek pracy i osi priorytetowej 7. Włączenie społeczne. W ramach osi priorytetowej 6. wyznaczono cel tematyczny 8. Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników oraz priorytety inwestycyjne, których wdrożenie ma się przyczynić do wzrostu kompetencji i doświadczeń zawodowych osób poszukujących pracy i nieaktywnych zawodowo, wzrostu poziomu zatrudnienia, rozwoju przedsiębiorczości i przedsiębiorstw w regionie oraz generowania nowych miejsc pracy, wzrostu aktywności zawodowej osób wyłączonych z rynku pracy z powodu opieki nad dziećmi lub innymi osobami zależnymi, zwiększenia dostępności usług opiekuńczych, a także podniesienia poziomu zdrowia i wydłużenia czasu aktywności zawodowej mieszkańców regionu. Z kolei w ramach Osi Priorytetowej 7. przewidziano do realizacji cel tematyczny 9. Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją poprzez wprowadzenie w życie priorytetów inwestycyjnych mających przyczynić się do wzrostu aktywności społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub wykluczonych, a tym samym ograniczenia skali ubóstwa, poprawy jakości i dostępności usług społecznych oraz rozwoju potencjału ekonomii społecznej. Strategia Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku jest dokumentem, który wyznacza główne kierunki regionalnej polityki społecznej. W strategii sformułowano misję i wizję oraz wyznaczono 5 priorytetów strategicznych: 1. Wielkopolska równych szans i możliwości, 2. Zdrowi Wielkopolanie, 3. Bezpieczna Wielkopolska (Bezpieczeństwo publiczne i socjalne), 4. Wielkopolska obywatelska, 5. Samorząd województwa wielkopolskiego partnerem, doradcą i konsultantem lokalnych podmiotów polityki społecznej. Priorytet 1. obejmuje problematykę wyrównywania szans mieszkańców Wielkopolski w kontekście dostępu do rożnych wymiarów funkcjonowania społecznego w ramach oferty polityki kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej, dostępności edukacji i nauki, usług medycznych, narzędzi aktywnego rynku pracy, a także usług i świadczeń socjalnych. Uznano, iż istotne 10

11 znaczenie ma wyrównywanie różnic w rozwoju społecznym województwa, zwiększanie wrażliwości społecznej na problemy społeczne, ochrona zasobów, standardu i jakości życia rodziny umożliwiających realizowanie funkcji i zadań służących jej rozwojowi oraz eliminowanie i redukowanie czynników prowadzących do ubóstwa, izolacji, marginalizacji i wykluczenia społecznego. W priorytecie 2. zaakcentowano potrzebę kreowania i realizacji wojewódzkiej polityki zdrowotnej uwzględniającej profilaktykę i promocję zdrowia, położono nacisk na konieczność rozwijania otoczenia instytucjonalnego, gospodarczego i środowiska społecznego służącego wdrażaniu koncepcji Zdrowa społeczność zdrowi obywatele, a także podejmowania działań na rzecz konsolidowania systemu informacji medycznej oraz poszerzania zakresu problemowego analiz epidemiologicznych i socjomedycznych. W ramach priorytetu 3. uwzględniono działania służące zapewnieniu mieszkańcom Wielkopolski bezpieczeństwa socjalnego, osobistego i publicznego oraz przerywaniu pętli ubóstwa i dziedziczenia biedy, podkreślono potrzebę rozwijania przedsięwzięć na rzecz poprawy spójności regionu, podejmowania działań profilaktycznych w kontekście zwalczania zjawisk patologii społecznej i przestępczości oraz położono nacisk na budowę obywatelskiej sieci bezpiecznych społeczności w kontekście stabilizowania i wzmacniania poczucia bezpieczeństwa obywateli. W priorytecie 4. zaakcentowano potrzebę podejmowania działań służących aktywizowaniu zasobów ludzkich i potencjału społecznego na rzecz rozwoju jednostek, grup i społeczności, w tym także osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym w działania podmiotów społeczeństwa obywatelskiego. Wszystkie działania wpisujące się w wyznaczone w strategii priorytety uwzględniają specyficznych adresatów, za których uznano: osoby starsze i niepełnosprawne, dzieci i młodzież, kategorie wysokiego ryzyka socjalnego, a także wszystkich mieszkańców Wielkopolski przy uwzględnieniu ich uczestnictwa w różnych wymiarach życia społecznego (kultura, sport i turystyka, edukacja, pomoc społeczna, rynek pracy, służba zdrowia). Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Rawickiego jest dokumentem wyznaczającym cele i kierunki działania samorządu powiatowego do 2015 roku. W oparciu o raport o stanie gmin i powiatu, ocenę sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu, analizę porównawczą i analizę SWOT, sformułowano misję ( Powiat rawicki obszar 11

12 zrównoważonego rozwoju południowej Wielkopolski sprzyjający rozwojowi małej i średniej przedsiębiorczości oraz lokalnej inicjatywie. Zasobny powiat z dobrą infrastrukturą sprzyjający dobremu poziomowi edukacji, kultury i rekreacji ) oraz wyznaczono cele w 5. obszarach: 1. Ekologia, 2. Gospodarka, 3. Infrastruktura, 4. Przestrzeń, 5. Społeczność. Z punktu widzenia polityki społecznej zasadnicze znaczenie mają cele sformułowane w ramach obszarów Gospodarka i Społeczność. W obszarze Gospodarka zaliczono do nich: promowanie i wspieranie lokalnego potencjału gospodarczego, lokalnych inicjatyw i alternatywnych form działalności gospodarczej w obszarach wiejskich, tworzenie warunków dla rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw na terenie powiatu i przeciwdziałanie wzrostowi bezrobocia i jego społecznym skutkom, opracowywanie projektów ponadlokalnych na terenie powiatu i wzmacnianie procesów przedinwestycyjnych dla skuteczniejszej absorpcji dotacji z Funduszy Strukturalnych, podejmowanie działań na rzecz dywersyfikacji źródeł finansowania priorytetów rozwojowych powiatu oraz w kierunku montażu środków publicznych i prywatnych dla tworzenia projektów komunalnych, prowadzenie promocji gospodarki rolnej, jej potencjału i najbliższego otoczenia, tworzenie warunków dla rozwoju drobnego przetwórstwa rolno-spożywczego, podejmowanie działań w kierunku wypromowania usług agroturystycznych oraz stworzenie lokalnej strategii inwestycji dla kapitału zewnętrznego. W obszarze Społeczność wyznaczono z kolei cele, które zakładają: podejmowanie działań w kierunku poprawy dostępności świadczeń zdrowotnych, profilaktyki i oświaty zdrowotnej, wzmacnianie istniejącej struktury oświaty i skuteczne wykorzystywanie wysoko wykwalifikowanej kadry dla rozwoju efektów edukacyjnych, podejmowanie działań w celu poprawy bezpieczeństwa publicznego, tworzenie warunków dla rozwoju powiatu i spójności jego infrastruktury społecznej i gospodarczej z wymogami polskiego prawa i standardami Unii Europejskiej, podejmowanie działań na rzecz rozwoju różnych form kultury, sportu i rekreacji, tworzenie warunków do zahamowania procesów emigracyjnych młodego pokolenia (w tym zdolnej młodzieży) z terenu powiatu i możliwości samorealizacji, wspieranie organizacji pozarządowych, a także umożliwienie tworzenia projektów na różnych szczeblach administracji samorządowej, spójnych z założeniami Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej. 12

13 II. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNEJ W POWIECIE 1. DANE PODSTAWOWE O POWIECIE Powiat Rawicki położony jest na południowo-zachodnich krańcach Wielkopolski, w województwie wielkopolskim, na granicy z województwem dolnośląskim. Od północy graniczy z powiatami leszczyńskim, gostyńskim i krotoszyńskim (wszystkie z województwa wielkopolskiego), od wschodu i południa z powiatami milickim i trzebnickim, a od zachodu z powiatem górowskim (wszystkie z województwa dolnośląskiego). Powiat zajmuje powierzchnię 553,52 km 2, co stanowi 1,9% obszaru województwa wielkopolskiego. W jego skład wchodzi 5 gmin: 4 gminy miejsko-wiejskie: Bojanowo, Jutrosin, Miejska Górka i Rawicz oraz 1 gmina wiejska: Pakosław. Siedzibą władz powiatu jest Rawicz miasto dające duże możliwości rozwoju i zajmujące ważne miejsce na mapie gospodarczej Wielkopolski. Pod względem fizycznogeograficznym Powiat Rawicki należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Niziny Środkowopolskie. Północna i środkowa jego część znajduje się w makroregionie Nizina Południowowielkopolska, a fragment południowy w makroregionie Obniżenie Milicko-Głogowskie. Nizina Południowowielkopolska, w obrębie której wyróżnia się 13 mezoregionów, położona jest pomiędzy Pojezierzami Leszczyńskim i Wielkopolskim od północy a Obniżeniem Milicko-Głogowskim i Wyżyną Małopolską od południa, w dorzeczu Warty i częściowo środkowej Odry. Powiat Rawicki wchodzi w skład mezoregionów Wysoczyzna Leszczyńska i Wysoczyzna Kaliska. Podzielone na 4 mezoregiony Obniżenie Milicko-Głogowskie znajduje się natomiast pomiędzy Pojezierzem Leszczyńskim, Niziną Południowowielkopolską od południa i Wałem Trzebnickim od północy. Południowa część Powiatu Rawickiego położona jest w obrębie Kotliny Żmigrodzkiej. Najstarsze wzmianki o osadach wchodzących w skład dzisiejszego Powiatu Rawickiego pochodzą z XI wieku. Wówczas na tych terenach znajdowała się kasztelania czestramaska, która w miarę upływu czasu połączyła się z Golejewkiem, a jej rolę w XIII wieku przejęła kasztelania dubińska. Pierwsze wzmianki o miejscowościach należących do powiatu pochodzą z końca tego wieku (Jutrosin 1281 r., Konary 1292 r., Górka, późniejsza Miejska Górka 1294 r.). 13

14 Do połowy XV wieku na Ziemi Rawickiej znajdowało się 70 osad, które stanowiły trzon osadnictwa regionu. W 1638 roku zostały założone dwa ośrodki miejskie Bojanów i Rawicz, które dzięki rozwojowi stały się ważnymi centrami przemysłowymi ówczesnej Wielkopolski. W wyniku II rozbioru Polski Ziemia Rawicka znalazła się w zaborze pruskim, a po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku stała się integralną częścią nowo utworzonego Wielkiego Księstwa Poznańskiego (administracyjnie teren ten należał do Powiatu Krobskiego). W roku 1886 w efekcie nowego podziału Wielkiego Księstwa Poznańskiego został utworzony Powiat Rawicki, który obejmował powierzchnię 496 km 2 i liczył 48 tysięcy mieszkańców, zajmując pod względem gęstości zaludnienia pierwsze miejsce w Wielkopolsce. Lata 1919 i 1920 zapisały się w sposób szczególny w historii Ziemi Rawickiej. Pierwszymi miejscowościami, które zostały wyzwolone spod panowania niemieckiego były Miejska Górka i Jutrosin (5 i 7 stycznia 1919 r.). Cały powiat rawicki znalazł się w obrębie państwa polskiego rok później (17 stycznia 1920 r.). W okresie od 1 czerwca 1975 roku do 31 grudnia 1998 roku, gdy Polska podzielona była na 49 województw i nie było powiatów, Ziemia Rawicka znajdowała się w granicach województwa leszczyńskiego. Po przeprowadzonej w kraju pod koniec XX wieku reformie administracyjnej, Powiat Rawicki z siedzibą w Rawiczu został przywrócony, stając się częścią województwa wielkopolskiego. 2. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA I KOMUNIKACYJNA Do najważniejszych drogowych szlaków komunikacyjnych w Powiecie Rawickim należą: drogi krajowe: nr 5 łącząca (wraz z odcinkiem drogi krajowej nr 91 pomiędzy Grudziądzem a Gdańskiem) jedne z największych aglomeracji miejskich w Polsce, tj. Trójmiasto oraz aglomeracje: bydgoską, poznańską i wrocławską (przebiega przez gminy Bojanowo i Rawicz) i nr 36 łącząca zespoły miast: kalisko-ostrowski i legnicko-głogowski (przebiega przez gminy Rawicz, Miejska Górka i Jutrosin) o łącznej długości 47,3 km oraz droga wojewódzka nr 434 relacji Łubowo Iwno Kostrzyn Kórnik Śrem Rawicz (przebiega przez gminy Miejska Górka i Rawicz) o łącznej długości 8,3 km. Uzupełnienie drogowej sieci komunikacyjnej w powiecie stanowią drogi powiatowe o łącznej długości 278,5 km oraz drogi gminne. 14

15 Siedziba władz powiatu miasto Rawicz położone jest 60 km od Wrocławia, 100 km od Poznania oraz ok. 300 km od Warszawy, Berlina i Pragi. Przez powiat (gminę Bojanowo i Rawicz) przebiega również stanowiąca część międzynarodowej magistrali kolejowej E-59 linia kolejowa nr 271 relacji Wrocław Poznań Szczecin, która łączy Pomorze i Wielkopolskę z Dolnym Śląskiem i innymi regionami południowej części kraju. Miasto Rawicz posiada bezpośrednie połączenia kolejowe m.in. z Lesznem, Poznaniem, Wrocławiem, Szczecinem, Kołobrzegiem, Słupskiem, Gdynią, Olsztynem, Katowicami, Krakowem, Przemyślem i Zakopanem. Stacja kolejowa znajduje się również w Bojanowie. Przez powiat przebiegają także dwie inne, aktualnie wyłączone z ruchu pasażerskiego, linie kolejowe. Są to: linia biegnąca z Rawicza na zachód w kierunku Wąsosza i Ścinawy (bez przystanków na obszarze gminy) oraz linia biegnąca z Rawicza na północy wschód w kierunku Miejskiej Górki, Jutrosina i Kobylina (z przystankami Rawicz Wschód i Sarnowa). Istniejąca drogowa sieć komunikacyjna zapewnia dostęp do każdej miejscowości w powiecie, nie jest on jednak odpowiedni w przypadku każdej z nich. Dobre połączenia komunikacyjne mają bowiem: w gminie Bojanowo mieszkańcy Bojanowa oraz większości miejscowości za wyjątkiem Potrzebowa, Szemzdrowa, Karolewa i Pakówki, w gminie Jutrosin mieszkańcy Jutrosina oraz miejscowości Szkaradowo, Dubin, Rogożewo i Płaczkowo (z trudnościami komunikacyjnymi zmagają się mieszkańcy miejscowości Zaborowo, Wielki Bór, Bielawy, Janowo, Nad Stawem, Ostoje, Pawłowo, Zmysłowo, Szymonki i Jeziora), w gminie Miejska Górka mieszkańcy Miejskiej Górki oraz miejscowości Sobiałkowo, Konary, Dłoń, Gostkowo, Rozstępniewo, Roszkowo, Piaski, Zalesie, Woszczkowo, Kołaczkowice i Topólka (trudności komunikacyjne mają mieszkańcy miejscowości Zakrzewo, Melanów, Niemarzyn i Roszkówko), w gminie Pakosław mieszkańcy wszystkich miejscowości udający się do Rawicza, Jutrosina, Dubina i Miejskiej Górki (istnieją trudności komunikacyjne z Bojanowem), w gminie Rawicz mieszkańcy Rawicza oraz miejscowości Wydawy, Zielona Wieś, Stolno, Zawady, Ugoda, Sikorzyn i Szymanowo (z trudnościami komunikacyjnymi 15

16 zmagają się mieszkańcy miejscowości Konarzewo, Dąbrówka, Żylice, Izbice, Łaszczyn, Żołędnica, Dębno Polskie, Folwark i Kąty). Najczęstszymi trudnościami komunikacyjnymi są: brak bezpośrednich połączeń komunikacji zbiorowej oraz znaczne oddalenie od przystanków autobusowych. Usługi transportowe na terenie powiatu świadczą zarówno podmioty publiczne, jak i prywatne. Do pierwszych z nich należą: Państwowa Komunikacja Samochodowa Leszno i Wołów, Polskie Koleje Państwowe oraz Miejski Zakład Komunikacji w Rawiczu, a do drugich m.in.: Usługi Transportowe Andrzej Krzyżoszczak, PHU Krzykol Krzysztof Kolber, PPUH Max Przemysław Kosmacz, Transport-Przewóz Osób oraz Usługowy Przewóz Osób Autobusem, Continental Travels Przewozy Autokarowe Krajowe i Zagraniczne Zbigniew Kuczyński, Przewozy Autokarowe Jan Niedbała Jędruś oraz FHU Lotos Marzena Wachowiak. 3. STRUKTURA DEMOGRAFICZNA I ZASOBY MIESZKANIOWE W latach liczba ludności Powiatu Rawickiego zmniejszała się nieznacznie z roku na rok (z w 2011 r. do w 2013 r.). Większość wśród ogółu mieszkańców stanowiły kobiety (50,7% w 2011 r., po 50,6% w latach ). Na koniec 2013 roku najwięcej mieszkańców liczyła gmina Rawicz (30.215, w tym w mieście), a następnie gminy Miejska Górka (9.380, w tym w mieście), Bojanowo (8.917, w tym w mieście) i Jutrosin (7.113, w tym w mieście). Wówczas gęstość zaludnienia w powiecie wynosiła 109 osób na km 2, oscylując w poszczególnych gminach pomiędzy 61,7 i 61,9 (odpowiednio w gminach Pakosław i Jutrosin) a 225 (w gminie Rawicz). Dane szczegółowe na temat liczby ludności powiatu oraz poszczególnych gmin wchodzących w jego skład przedstawia poniższy wykres. 16

17 Wykresy 1-2. Ludność powiatu oraz gmin wchodzących w jego skład w latach Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny. W latach liczba dzieci i młodzieży oraz osób w wieku produkcyjnym w powiecie spadała z roku na rok (z odpowiednio i w 2011 r. do i w 2013 r.), natomiast liczba osób starszych zwiększała się z roku na rok (z w 2011 r. do w 2013 r.). W analizowanym okresie we wszystkich gminach powiatu odnotowano spadek liczby dzieci i młodzieży oraz osób w wieku produkcyjnym, najmniejszy w gminie Jutrosin (odpowiednio -10 i -23). Z kolei największy przyrost osób starszych miał miejsce w gminie liczącej najwięcej mieszkańców, tj. w gminie Rawicz (+462). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiają poniższe wykresy. 17

18 Wykresy 3-4. Struktura wiekowa ludności powiatu oraz gmin wchodzących w jego skład w latach Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny. Na koniec 2013 roku największy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności odnotowano w gminach Pakosław (22,8%) i Jutrosin (22,7%), a najmniejszy w gminie Rawicz (19,4%). Z kolei największy udział osób w wieku produkcyjnym w ogóle mieszkańców zarejestrowano w gminach Rawicz (63%), Bojanowo (62,7%) i Miejska Górka (62,6%), a najmniejszy w gminie Pakosław (61,4%). Jeśli natomiast chodzi o osoby w wieku poprodukcyjnym, największy ich odsetek w ogóle ludności odnotowano w gminie Rawicz (17,5%) i Bojanowo (16,8%), a najmniejszy w gminach Jutrosin (15,4%) i Pakosław (15,8%). Na koniec 2013 roku liczba dzieci i młodzieży przewyższała liczbę osób starszych we wszystkich gminach powiatu. Najlepiej pod tym względem wyglądała sytuacja w gminach Jutrosin i Pakosław, w przypadku których różnica pomiędzy odsetkiem osób należących do tych grup wynosiła odpowiednio 7,3 i 7%, a najgorzej w gminach Rawicz i Bojanowo odpowiednio 1,9 i 3,8%. Niewielki spadek liczby mieszkańców powiatu w latach był efektem ujemnego salda migracji (-114 w 2011 r., -157 w 2012 r., -106 w 2013 r.), odbywającej się 18

19 głównie w ruchu wewnętrznym, którego nie był w stanie zbilansować dodatni przyrost naturalny (+123 w 2011 r., +150 w 2012 r., +128 w 2013 r.). Co warte podkreślenia w analizowanym okresie liczba urodzeń żywych ulegała wahaniom (642 w 2011 r., 681 w 2012 r., 668 w 2013 r.), a liczba zgonów zwiększała się z roku na rok (z 519 w 2011 r. do 540 w 2013 r.). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiają poniższe wykresy. Wykresy 5-6. Ruch naturalny i migracyjny ludności powiatu w latach Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny. Dokonując analizy zachodzących w powiecie zmian demograficznych, należy podkreślić, iż są one coraz bardziej niekorzystne. Widoczny jest bowiem systematyczny spadek liczby mieszkańców, któremu towarzyszy coraz mniejszy odsetek dzieci i młodzieży w populacji powiatu oraz wzrost udziału osób starszych. Zmiany te powodują postępujący proces starzenia się społeczności lokalnej, co w perspektywie najbliższych lat będzie m.in. wymagało dostosowania w szerszym zakresie niż dotychczas wachlarza usług społecznych do potrzeb seniorów. Powyższe przewidywania potwierdza przygotowana przez Główny Urząd Statystyczny prognoza ludności kraju, według której do 2035 roku liczba ludności Powiatu Rawickiego 19

20 w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym spadnie do odpowiednio i , a liczba osób starszych znacznie przewyższy liczbę dzieci i młodzieży i osiągnie poziom Udział osób w wieku przedprodukcyjnym w ogóle mieszkańców powiatu (58.228) wyniesie 17,1%, a odsetek osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym odpowiednio 58,5 i 24,5%. Sytuacja demograficzna w powiecie jest jednym z uwarunkowań lokalnej polityki mieszkaniowej. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w latach liczba mieszkań w powiecie zwiększała się z roku na rok (z w 2010 r. do w 2012 r.). Tendencji tej towarzyszyła zwiększająca się nieznacznie przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (85,6 m 2 w 2010 r., 85,8 m 2 w 2011 r., 85,9 m 2 w 2012 r.) oraz przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania przypadająca na 1 osobę (25,7 m 2 w 2010 r., 25,9 m 2 w 2011 r., 26,1 m 2 w 2012 r.). W latach roku liczba mieszkań będących w zasobach gmin wchodzących w skład powiatu zmniejszała się z roku na rok (1.351 w 2011 r., w 2012 r., w 2013 r.), na co wpływ, przy nieznacznym wzroście liczby mieszkań socjalnych (95 w 2011 r., 98 w 2012 r., 101 w 2013 r.) miał spadek liczby mieszkań komunalnych (1.256 w 2011 r., w 2012 r., w 2013 r.). W analizowanym okresie liczba wniosków złożonych na mieszkania komunalne z zasobów gmin ulegała wahaniom (129 w 2010 r., 105 w 2011 r., 120 w 2012 r.), a liczba osób oczekujących na mieszkanie socjalne w 2013 roku była znacznie niższa niż w latach poprzednich (54 w 2010 r., 2 w 2011 r., 4 w 2012 r.). Warto dodać, iż w analizowanym okresie odnotowano w sumie 6 (po 2 w każdym roku) wyroki eksmisyjne bez wskazania lokalu socjalnego. Wszystkie z nich zapadły w gminie Rawicz. W 2010 roku oddano w powiecie do użytku 176 nowych mieszkań o liczbie izb 804 i łącznej powierzchni m 2, rok później 131 nowych mieszkań o liczbie izb 650 i łącznej powierzchni m 2, a w 2012 roku 179 mieszkań o liczbie izb 818 i łącznej powierzchni m 2. Dane szczegółowe na temat zasobów mieszkaniowych w powiecie przedstawiają poniższe wykresy. 20

21 Wykres 7. Zasoby mieszkaniowe w powiecie w latach Wykres 8. Mieszkania pozostające w zasobach gmin wchodzących w skład powiatu w latach Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny i Urzędy Gmin z Powiatu Rawickiego. Na koniec 2012 roku zdecydowana większość mieszkań w powiecie była wyposażona w instalacje techniczno-sanitarne. W miastach do sieci wodociągowej podłączonych było 99,3% mieszkań, ustęp spłukiwany i łazienkę posiadało odpowiednio 97,5 i 93,7% mieszkań, a do sieci gazowej i centralnego ogrzewania dostęp miało odpowiednio 87,5 i 79,3% mieszkań. Sytuacja na obszarach wiejskich powiatu wyglądała podobnie za wyjątkiem dużo gorszej dostępności instalacji gazowej. Do sieci wodociągowej podłączonych było 97,5% mieszkań, ustęp spłukiwany i łazienkę posiadało odpowiednio 94,6 i 91,1% mieszkań, a do centralnego ogrzewania i sieci gazowej dostęp miało odpowiednio 74,7 i 19,4% mieszkań. Mieszkańcy powiatu, którzy z uwagi na trudną sytuację materialną nie byli w stanie pokryć kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania, otrzymywali, po spełnieniu określonych warunków, dodatki mieszkaniowe. Jest to świadczenie pieniężne udzielane w ramach zadań własnych gmin i realizowane zazwyczaj przez ośrodki pomocy społecznej. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. 21

22 Tabela 1. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminach powiatu w latach r r r. liczba osób, którym przyznano dodatki mieszkaniowe liczba świadczeń wartość przyznanych dodatków mieszkaniowych (w zł) Źródło danych: ośrodki pomocy społecznej funkcjonujące w gminach Powiatu Rawickiego. W latach liczba osób, którym przyznano w gminach powiatu pomoc w formie dodatków mieszkaniowych była niższa niż w 2011 roku (665 w 2011 r., po 619 w latach ). Liczba przyznanych dodatków ulegała wahaniom (5.681 w 2011 r., w 2012 r., w 2013 r.), podobnie jak wysokość środków finansowych przeznaczonych na ten cel ( zł w 2011 r., zł w 2012 r., w 2013 r.). 4. STRUKTURA GOSPODARCZA I SYTUACJA NA RYNKU PRACY Gospodarka powiatu rawickiego ma charakter typowo rolniczy. Zdecydowaną większość jego obszaru zajmują użytki rolne (73,7%), wśród których 79,3% stanowią grunty orne. Gleby występujące w powiecie w większości należą do IV, V i VI klasy bonitacyjnej. Około 1/3 powierzchni użytków rolnych posiada natomiast gleby III klasy bonitacyjnej. Blisko 15% powierzchni powiatu obejmują lasy i grunty leśne (są to lasy mieszane; przeważają sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, brzoza i jarząb pospolity), a 11,6% pozostałe grunty i nieużytki. Dane szczegółowe na temat struktury użytków w powiecie przedstawia poniższy wykres. 22

23 Wykres 9. Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki (w ha) Źródło danych: Starostwo Powiatowe w Rawiczu. Według danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku w powiecie funkcjonowało gospodarstw rolnych, wśród których zdecydowaną większość stanowiły gospodarstwa indywidualne (3.521). Gospodarstw małych o powierzchni do 1 ha było 425, gospodarstw o powierzchni od 1 do 5 ha 1.010, gospodarstw o powierzchni od 5 do 10 ha 845, gospodarstw o powierzchni od 10 do 15 ha 635, a gospodarstw o powierzchni 15 ha i więcej 623. W strukturze upraw dominowały zboża (uprawą zbóż zajmowały się gospodarstwa rolne spośród trudniących się uprawą), uprawiano także ziemniaki (758), uprawy przemysłowe (582), buraki cukrowe (509), warzywa gruntowe (255) oraz rzepak i rzepik (104), natomiast podstawowy kierunek produkcji zwierzęcej stanowił chów trzody chlewnej (hodowlą trzody chlewnej zajmowały się gospodarstwa rolne spośród utrzymujących zwierzęta gospodarskie), drobiu (1.544) i bydła (1.007). Rolnictwo dostarcza na miejscowy rynek wszystkie podstawowe produkty, stanowiąc jednocześnie solidne zaplecze dla przemysłu spożywczego i przetwórstwa, np. mleczarstwa. W związku z rolniczym charakterem powiatu, zdecydowaną większość wśród podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na jego terenie stanowią indywidualne gospodarstwa rolne. Wyrazem aktywności gospodarczej i przedsiębiorczości mieszkańców Powiatu Rawickiego jest liczba działających podmiotów gospodarczych, która w latach zwiększała się z roku na rok (4.829 w 2011 r., w 2012 r., w 2013 r.). Zdecydowana większość z nich znajdowała się w rękach prywatnych (4.649 w 2011 r., w 2012 r., w 2013 r.). Działalność gospodarcza w powiecie była prowadzona przede 23

24 wszystkim w takich sekcjach, jak: handel hurtowy i detaliczny oraz usługi w zakresie napraw (1.367), budownictwo (740), przetwórstwo przemysłowe (471), rolnictwo, leśnictwo i łowiectwo (367) oraz działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (338). Przemysł reprezentowany był głównie przez branżę spożywczą (przetwórstwo mięsa oraz owoców i warzyw), przetwórstwo drewna, branżę metalową i maszynową, meblarską i odzieżową. W 2013 roku liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących w poszczególnych gminach powiatu kształtowała się następująco: w gminie Rawicz 2.917, w tym prywatnych, w gminie Miejska Górka 653, w tym 629 prywatnych, w gminie Bojanowo 582, w tym 560 prywatnych, w gminie Jutrosin 525, w tym 508 prywatnych, w gminie Pakosław 392, w tym 377 prywatnych. Dane szczegółowe na temat podmiotów gospodarczych działających w powiecie przedstawiają poniższe wykresy. Wykres 10. Podmioty gospodarcze w powiecie w latach Wykres 11. Podmioty gospodarcze w powiecie w poszczególnych sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) w 2013 roku Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny. 24

25 Do znaczących podmiotów gospodarczych funkcjonujących w powiecie należą: Rawibox S. A., dbp Products Sp. z o.o., Rawicka Fabryka Wyposażenia Wagonów RAWAG Sp. z o.o., PKM DUDA S.A., ZPB Kaczmarek Sp. z o.o., WIATR Tartak Rawicz Sp. z o.o., Tartak Chojno SOMAPOL Sławomir Sobota, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Odlewnia-Rawicz Sp. z o.o., Hodowla Zarodowa Zwierząt ŻOŁĄDNICA Sp. z o.o. Żołędnica, Grupa Pieprzyk Rawicz, Pfeifer i Langen Polska S.A. Cukrownia Miejska Górka, Świtała Tadeusz P.P.H.U. TAD-LEN, MATRO Masarnia T.R.M.A. Pietruszka sp.j. Rawicz, Ferrpol Bracia Matuszewscy Sp. z o.o., RAWBUD Sp. z o.o. Masłowo, Browary Regionalne Jakubiak Sp. z o.o. Powiat posiada również dobrze rozwiniętą bazę obsługi podmiotów gospodarczych w zakresie usług finansowych. Siedzibę swoją na jego obszarze mają m.in. oddziały następujących banków: Bank Zachodni WBK, PKO BP czy Bank Spółdzielczy O/ Wschowa. Powiat rawicki pozbawiony jest dużego przemysłu. Ten, który funkcjonuje skupiony jest głównie w Rawiczu (przemysł metalowy, budowlany, odzieżowy, spożywczy, papierniczy, elektroniczny oraz akcesoriów samochodowych), w kilku dużych oraz wielu małych i średnich przedsiębiorstwach. Ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarki w powiecie ma wspieranie lokalnych inicjatyw społecznych i gospodarczych, przychylność władz samorządowych dla inwestorów i przedsiębiorców, nawiązywane kontakty z zagranicznymi bliźniaczymi gminami oraz tradycje wielkopolskiej gospodarności. Powiat dba również o odpowiedni poziom edukacji na swoim terenie, który zapewniają wykwalifikowani nauczyciele oraz liczne szkoły o różnych profilach. Ważną i perspektywiczną gałęzią gospodarki powiatu jest turystyka, w tym agroturystyka. Jej rozwojowi sprzyjają walory przyrodniczo-krajobrazowe skupione m.in. w obrębie znajdującego się częściowo w granicach powiatu (gmina Bojanowo) obszaru chronionego krajobrazu o nazwie Krzywińsko-Osiecki wraz z zadrzewieniami gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem leśnym Osieczna-Góra oraz istniejącego na terenie gminy Rawicz Rezerwatu Przyrody Dębno. Rozwojowi turystyki w powiecie sprzyjają także liczne gospodarstwa agroturystyczne, dostępna baza noclegowa i gastronomiczna, bogactwo obiektów zabytkowych dwory i pałace (w gminie Bojanowo dwory w Tarchalinie, Gierłachowie, Giżynie, Gołaszynie, Kawczu, Parłowicach, Potrzebowie i Sowinach oraz pałace w Czechnowie, Golinie Wielkiej 25

26 i Trzeboszu, w gminie Jutrosin dwór w Płaczkowie i dworek w Sielcu Starym, w gminie Miejska Górka dwory w Gostkowie, Piaskach i Roszkówku oraz pałace w Dłoni i Zmysłowie, w gminie Pakosław dwór w Chojnie oraz pałace w Golejewku, Osieku i Pakosławiu, w gminie Rawicz dwory w Izbicach, Konarzewie, Łaszczynie i Sarnowie oraz pałace w Dąbrówce i Żołędnicy) oraz obiekty sakralne (Kościół pw. Św. Andrzeja Boboli w Rawiczu, Kościół pw. Św. Floriana w Zielonej Wsi, Kościół w Giżynie, Kościół pw. Św. Klemensa w Zakrzewie, Kościół pw. Chrystusa Króla i Zwiastowania NMP w Rawiczu, Kościół pw. Serca Jezusowego w Bojanowie, Kościół poewangelicki w Jutrosinie, Zespół Klasztorny Franciszkanów na Goruszkach, Kościół Św. Krzyża w Jutrosinie, Kościół parafialny pw. Św. Elżbiety w Jutrosinie, Kościół parafialny pw. Św. Andrzeja Apostoła w Sarnowie), a także wytyczone szlaki turystyczne (w tym szlaki PTTK: niebieski prowadzący od Czempinia (PKP) do Kobylina (PKP), żółty wiodący z Rawicza (PKP) do Dąbrówki (PKS), czarny wytyczony pomiędzy Rawiczem (PKP) a Wińskiem (Rynek), czerwony prowadzący od Szymanowa (PKS) do Izbic (PKS) i trasa spacerowa po Rawiczu oraz szlak rowerowy R9, Ziemiański Szlak Rowerowy, Trasa rowerowa po gminie Rawicz, Mickiewiczowski Szlak Rowerowy, Rowerowy Szlak Miodowy, Szlak pieszy spacerowy po Rawiczu, Szlak Rajdu Konnego Wielkopolska Podkowa, Wielkopolski Szlak Wiatraczny, Szlak turystyczny Zabytki Sakralne Południowej Wielkopolski, ścieżka edukacyjno-przyrodnicza Cztery Pory Roku ) oraz ścieżki rowerowe (Jutrosin Dubin Pakosław Osiek, Rawicz Szymanowo Rawicz Sarnowa, ścieżka w Tarchalinie) i pieszo-rowerowe (w Konarach, Bojanowie i Pakosławiu). Sytuacja gospodarcza w powiecie wpływa na kondycję lokalnego rynku pracy. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego i Powiatowego Urzędu Pracy w Rawiczu, w latach liczba posiadających zatrudnienie mieszkańców Powiatu Rawickiego ulegała wahaniom ( w 2010 r., w 2011 r., w 2012 r.), a liczba osób bezrobotnych w latach roku była niższa niż w 2010 roku (2.999 w 2010 r., w 2011 r., w 2012 r., w 2013 r.). Wśród tych ostatnich większość stanowiły kobiety (58,5% w 2010 r., 60,9% w 2011 r., 56,6% w 2012 r., 56,3% w 2013 r.). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiają poniższe wykresy. 26

27 Wykres 12. Mieszkańcy powiatu posiadający zatrudnienie w latach Wykres 13. Bezrobotni w powiecie według płci w latach Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny i Powiatowy Urząd Pracy w Rawiczu. Udział osób pozostających bez pracy w ogóle mieszkańców powiatu będących w wieku produkcyjnym w latach był niższy niż w 2010 roku. W kolejnych latach wyniósł on: w 2010 roku 7,8%, rok później 7,2%, w 2012 roku 7,2%, a w 2013 roku 7,3%. Różnice widoczne były w poszczególnych gminach powiatu. Na koniec 2013 roku największy udział osób pozostających bez pracy w ogóle ludności będącej w wieku produkcyjnym odnotowano w gminach Bojanowo (8,4%) i Rawicz (7,6%), a najmniejszy w gminach Jutrosin (5,5%) i Pakosław (5,8%). Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Bezrobotni w gminach wchodzących w skład powiatu w latach nazwa gminy liczba bezrobotnych udział bezrobotnych w ogóle ludności w wieku produkcyjnym (w %) 2010 r r r r r r r r. Bojanowo ,2 8,0 8,9 8,4 Jutrosin ,3 6,6 5,1 5,5 Miejska Górka ,2 7,0 6,8 6,9 27

28 Pakosław ,5 6,5 5,1 5,8 Rawicz ,1 7,2 7,7 7,6 Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny i Powiatowy Urząd Pracy w Rawiczu. W latach stopa bezrobocia w powiecie rawickim była wyższa niż w województwie wielkopolskim i niższa niż w kraju. Co warte podkreślenia w latach wielkość stopy bezrobocia w powiecie rawickim była taka sama. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. Wykres 14. Stopa bezrobocia w powiecie rawickim, w województwie wielkopolskim i w kraju w latach (w %) Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny. Na koniec 2013 roku wśród bezrobotnych w powiecie największe grupy stanowiły osoby w wieku lata (805 osób) i lata (704 osoby), osoby pozostające bez pracy długotrwale, 12 miesięcy i więcej (łącznie 870 osób), ze stażem pracy od roku do 5 lat (705 osób) oraz osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (1.007 osób). Dane szczegółowe uwzględniające podział bezrobotnych w powiecie według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia przedstawiają poniższe wykresy. 28