PRAWNE ASPEKTY DOTYCZĄCE FOTOWOLTAIKI LUBLIN 2015

Transkrypt

1 PRAWNE ASPEKTY DOTYCZĄCE FOTOWOLTAIKI LUBLIN 2015 Raport Prawne aspekty dotyczące fotowoltaiki przygotowaliśmy z myślą o inwestorach zainteresowanych udziałem w tworzącym się polskim rynku fotowoltaicznym. Raport stanowi bazę wiedzy na temat inwestycji w branży fotowoltaicznej, w szczególności w zakresie regulacji prawnych istotnych dla podmiotów zainteresowanych udziałem w rynku odnawialnych źródeł energii. 1

2 Wstęp W marcu 2014 roku Ministerstwo Gospodarki zaprezentowało zaktualizowane założenia nowego systemu wsparcia dla energetyki odnawialnej, które znacząco odbiegają od założeń systemu wsparcia w projekcie ustawy o odnawialnych źródłach energii (dalej: ustawa o OZE) opublikowanego w październiku 2012 r. Ustawa o OZE wchodzi w skład przygotowywanego przez rząd pakietu trzech ustaw energetycznych nazywanego potocznie dużym trójpakiem energetycznym, do którego zaliczamy także nowy projekt ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo gazowe. Możliwy termin uchwalenia nowej ustawy o OZE, jak również nowego sytemu wsparcia dla odnawialnych źródeł energii to pierwsza połowa 2015 r. Obecnie, na dzień tworzenia raportu, ustawa o OZE jest procedowana w sejmowej podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia ustawy o OZE. Pakiet ustaw energetycznych jest niezwykle istotny z punktu widzenia kształtowania polityki energetycznej państwa, a także ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i przyszłego rozwoju i funkcjonowania sektora energii elektrycznej, gazu ziemnego oraz odnawialnych źródeł energii. 2

3 Polityka Rządu Aktualnym dokumentem strategicznym w zakresie rozwoju energetyki państwa jest Polityka energetyczna Polski do 2030 r., uchwalona przez Radę Ministrów w listopadzie 2009 r. Jednym z priorytetów tej strategii jest zapewnienie osiągnięcia przez Polskę w 2020 r. co najmniej 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii finalnej brutto. Zobowiązanie osiągnięcia powyższego celu wynika bezpośrednio z dyrektywy Komisji Europejskiej 2009/28/WE. Polska ma wypełnić również obowiązek osiągnięcia celów pośrednich, kształtujących się w poszczególnych latach na poziomie: 9,54% do 2014 r., 10,71% do 2016 r. oraz 12,27% do 2018 r. Zakres optymalizacji zaproponowany przez Ministerstwo Gospodarki obejmie: utrzymanie obecnego systemu wsparcia dla istniejących instalacji odnawialnych źródeł energii, co zagwarantuje poszanowanie praw nabytych dla wszystkich, którzy byli wytwórcami energii elektrycznej z OZE przed wejściem w życie nowej regulacji ustawowej; nowe rozwiązania dla istniejących instalacji odnawialnych źródeł energii, w celu optymalizacji rachunku ekonomicznego; wdrożenie nowoczesnego systemu aukcji dla nowych i zmodernizowanych instalacji OZE, gwarantującego maksymalizację korzyści związanych z potrzebą osiągnięcia określonego udziału OZE do 2020 r.; wprowadzenie rozwiązań umożliwiających rozwój małoskalowej energetyki prosumenckiej służącej zaspokajaniu własnych potrzeb energetycznych przez odbiorców. 3

4 Znaczenie i opłacalność Według raportu największego na świecie koncernu naftowego Royal Dutch Shell 1, opublikowanego 1 marca 2013 r., do lat 60. XXI wieku energia słoneczna może stać się największym na świecie źródłem energii elektrycznej. W jednym ze scenariuszy Shell przewiduje, że wyższe ceny energii, niższe koszty energii słonecznej oraz wsparcie państwa dla energetyki słonecznej doprowadzą do awansu fotowoltaiki w rankingu największych źródeł energii na całym świecie z 13. miejsca na czwarte w 2040 r. Jednak do 2060 r. blisko 40% energii elektrycznej będzie generowane ze źródeł PV, co sprawi, że energetyka słoneczna stanie się zdecydowanie największym źródłem energii elektrycznej. Shell szacuje, że globalna moc zainstalowana źródeł PV może osiągnąć 500 GW już przed 2020 r., 1800 GW do 2030 r. i GW do 2050 r. Na rentowność projektów fotowoltaicznych oddziałują m.in. wysokość nakładów inwestycyjnych, ceny sprzedaży energii elektrycznej, ceny zielonych certyfikatów, produktywność instalacji, regulacje prawne i środowiskowe oraz kurs walutowy. Należy również pamiętać o tym, że podczas procesu inwestycyjnego instalacja fotowoltaiczna nie generuje żadnych przychodów, więc konieczne jest znalezienie źródeł finansowania przedsięwzięcia. Produktywność inwestycji fotowoltaicznej jest uzależniona od nasłonecznienia występującego w danej lokalizacji w ciągu roku, typu zastosowania paneli fotowoltaicznych, ustawionego kąta nachylenia paneli, awaryjności, poprawnego i terminowego serwisowania oraz ewentualnych przerw w pracy instalacji z powodu kradzieży jej elementów. Jeśli chodzi o nasłonecznienie, w warunkach polskich występują nieznaczne wahania w tym zakresie w zależności od regionu kraju. 4

5 Obecny system wsparcia OZE Od dnia 1 października 2005 r. funkcjonuje w Polsce system wsparcia wytwarzania energii elektrycznej produkowanej w odnawialnych źródłach energii. System ten polega na wydawaniu świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, określanych potocznie jako zielone i brązowe certyfikaty. Obecnie ustawa Prawo energetyczne określa także, wyżej wspomniany, główny mechanizm wsparcia pośredniego dla podmiotów wytwarzających energię elektryczną ze źródeł odnawialnych. Mechanizm ten opiera się na obowiązkowym zakupie przez sprzedawcę z urzędu wytworzonej przez te podmioty energii elektrycznej oraz wydawaniu przez Prezesa URE świadectw pochodzenia tej energii. Na łączny przychód związany z wytwarzaniem energii elektrycznej z odnawialnego źródła energii mają wpływ dwa składniki. Pierwszym elementem mającym wpływ na sumaryczny przychód podmiotu wytwarzającego energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii ma cena zakupu tej energii elektrycznej przez tzw. sprzedawcę z urzędu. Cenę tę ustala Prezes Urzędu Regulacji Energetyki do dnia 31 marca każdego roku kalendarzowego. Zgodnie z Informacją Prezesa URE z dnia 28 marca 2013 r. (nr 8/2013) w sprawie średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym za rok 2012, opublikowanej na stronie internetowej URE, średnia cena sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym osiągnęła w 2012 r. poziom 201,36 zł/mwh. 5

6 Drugim elementem ceny energii wytwarzanej w instalacjach odnawialnych źródeł energii jest system wsparcia dla OZE polegający na wydawaniu producentom takiej energii tzw. świadectw pochodzenia. Świadectwa są potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w źródłach odnawialnych. Przedsiębiorstwa energetyczne mają obowiązek udowodnienia, że wyprodukowały wymaganą dla nich ilość energii w źródłach odnawialnych, a jeśli nie wywiązują się z tego obowiązku, muszą płacić tzw. opłatę zastępczą o corocznie waloryzowanej wysokości (w roku 2013 jest to 297,35 zł za MWh). Przedsiębiorstwa, które nie posiadają wystarczających własnych źródeł OZE, skupują świadectwa pochodzenia od innych producentów zielonej energii po cenie nieco niższej od opłaty zastępczej i przedstawiają je do umorzenia, co jest bardziej opłacalne od poniesienia opłaty. Aktualne ceny giełdowe świadectw pochodzenia można ustalić na podstawie ich notowań prowadzonych za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii S.A. Podsumowując, istnieją trzy źródła dochodu dla właściciela instalacji PV. Pierwszy to sprzedaż energii elektrycznej. Operator sieci elektroenergetycznej ma ustawowy obowiązek kupić całą wyprodukowaną przez producenta OZE energię. Jej cena pozostaje nie mniejsza niż średnia cena na rynku konkurencyjnym w roku poprzedzającym (w 2012 roku było to 201,36 zł za MWh). Drugie źródło to sprzedaż świadectw pochodzenia. Ich cena w 2012 roku wynosiła maksymalnie 286,74 zł za MWh. Dla producentów OZE prowadzących dodatkowo inną energochłonną działalność dodatkowym źródłem dochodu jest redukcja kosztu energii, której nie musieli kupić na rynku. Należy przy tym pamiętać, że prawo do świadectwa pochodzenia przysługuje całej wyprodukowanej energii, bez względu na to, czy zostanie sprzedana, czy też zużyta przez wytwórcę. Obowiązujące dziś prawo zapewnia takie samo wsparcie dla każdego rodzaju zielonej energii, bez względu na sposób jej wytworzenia. 6

7 Proponowany system wsparcia OZE instalacje istniejące Zgodnie z obecnie udostępnionym projektem Ustawy o OZE funkcjonować mają (co najmniej) dwa zasadnicze systemy wsparcia jeden dla instalacji OZE istniejących w dniu wejścia w życie nowej ustawy, oraz drugi dla nowych instalacji, to jest instalacji OZE oddanych do eksploatacji po wejściu w życie nowej ustawy. Inwestorzy w nowym systemie powalczą o wsparcie w konkurencyjnych aukcjach. Zgodnie z tym projektem, system wsparcia, ograniczony wyłącznie do możliwości uczestnictwa w aukcjach, przewidziano dla nowych instalacji OZE. Aukcje będą przeprowadzane co najmniej raz w roku. O przystąpieniu do systemu aukcyjnego mogą także zadecydować producenci, którzy wytwarzali energię w instalacjach istniejących przed wejściem w życie nowej ustawy. Tacy producenci, w razie wygrania aukcji, tracą jednak prawo do wsparcia w postaci obowiązkowego zakupu po cenie będącej równowartością średniej ceny energii na rynku konkurencyjnym. Informacje dotyczące aukcji będzie ogłaszał, organizował i przeprowadzał Prezes URE. Ich przedmiotem będzie zakup energii elektrycznej z OZE, a celem ustalenie ceny, po jakiej zakup ten ma być dokonywany. Szczegółową informacją dotyczącą aukcji będzie obwieszczenie ogłaszane przez ministra gospodarki w terminie do dnia 30 listopada każdego roku kalendarzowego. W obwieszczeniu wskazana będzie maksymalna ilość i wartość energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej z biogazu rolniczego, będącej przedmiotem aukcji. Wytwórcy energii z OZE w instalacjach istniejących będą mogli wybrać utrzymanie systemu wsparcia w dużej mierze odpowiadające obecnemu lub przystąpić do systemu aukcyjnego, tracąc jednak w przypadku wygrania aukcji wsparcie w postaci obowiązkowego zakupu energii po średniej cenie energii z rynku konkurencyjnego oraz w postaci zielonych certyfikatów. Nowe instalacje nie będą natomiast miały takiego wyboru nie będą uprawnione do otrzymania zielonych certyfikatów, ani też nie będą korzystały z obowiązku zakupu. Aby skorzystać z wsparcia, nowe instalacje będą musiały przystąpić do nowego systemu aukcyjnego. 7

8 W przypadku instalacji istniejących, energia elektryczna wytworzona w OZE podlegać będzie obowiązkowi zakupu przez tzw. sprzedawcę zobowiązanego wyznaczonego każdego roku przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki spośród sprzedawców energii elektrycznej o największym wolumenie jej sprzedaży do odbiorców końcowych. Obowiązek zakupu energii elektrycznej trwał będzie przez okres kolejnych 15 lat, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2035 r., przy czym okres ten liczony byłby od dnia wprowadzenia po raz pierwszy energii elektrycznej z danego źródła do sieci (lub wytworzenia po raz pierwszy energii, za którą przysługiwało świadectwo pochodzenia). Oznacza to, że dla instalacji istniejących w dniu wejścia w życie ustawy, okres gwarantowanego obowiązkowego zakupu mógłby być znacznie krótszy aniżeli 15 lat (przykładowo, jeśli w dniu wejścia w życie nowej ustawy dana instalacja OZE wytwarzałaby energię od 5 lat, wówczas obowiązkowy zakup dla takiej instalacji trwałby jeszcze tylko 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy). Obowiązkowemu zakupowi podlegałaby również energia wytworzona w okresie rozruchu technologicznego (jednakże nie dłużej niż 90 dni). Jeżeli inwestor z istniejącej instalacji zdecyduje się pozostać przy dotychczasowym wsparciu świadectw pochodzenia to będzie ono przysługiwać maksymalnie przez okres 15 lat od dnia wytworzenia po raz pierwszy energii w danej instalacji OZE. Przykładowo, jeśli w dniu wejścia w życie nowej ustawy dana instalacja OZE wytwarzałaby energię od 5 lat, wówczas zielone certyfikaty przysługiwałyby jej jeszcze tylko przez 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy. 8

9 Instalacje nowe Nowe instalacje OZE, które zamierzają uczestniczyć w aukcjach będą podlegały procesowi prekwalifikacji prowadzonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, której celem jest ocena przygotowania wytwórcy do wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Warto zwrócić uwagę, że jednym z wymagań umożliwiających wzięcie udziału w aukcji jest złożenie kaucji w wysokości 30 zł za 1 kw mocy projektowanej instalacji. Dopiero taka instalacja, która uzyska pozytywną ocenę w procedurze prekwalifikacji będzie mogła wziąć udział w aukcji. Ustawodawca przedstawił też ramowe propozycje co do proponowanej procedury aukcyjnej. Aukcje oddzielnie dla nowych instalacji i dla instalacji istniejących, które zdecydowały się na uczestnictwo w systemie aukcyjnym przeprowadza się, gdy co najmniej trzy oferty zostały złożone w formie elektronicznej za pośrednictwem internetowej platformy aukcyjnej. Zgodnie z projektem cena jest jedynym kryterium decydującym na aukcji - najniższa cena zaoferowana przez uczestnika decyduje o jej wygraniu. Natomiast oferty zawierające ceny przekraczające wysokość ceny referencyjnej zostają odrzucone. Weryfikacja obowiązku sprzedaży energii w ramach aukcji przez wybranego oferenta, odbywa się w 3-letnich okresach (nie dłużej niż przez 15 lat), jeśli oferta dotyczy co najmniej 3 lat, lub tylko raz na cały okres, jeżeli oferta dotyczyła okresu krótszego niż 3 lata. 9

10 Ceny referencyjne W przypadku nowego systemu aukcyjnego, zróżnicowanie wsparcia dla poszczególnych technologii ma zostać osiągnięte poprzez odrębne aukcje i odrębne ustalanie tzw. ceny referencyjnej (będącej ceną maksymalną). Prezes URE na 30 dni przed przeprowadzeniem pierwszej w danym roku aukcji zamieści w Biuletynie Informacji Publicznej URE informację o maksymalnej cenie w złotych za 1 MWh za jaką może zostać w danym roku kalendarzowym zakupiona wytworzona przez wytwórców po przeprowadzeniu aukcji energia elektryczna z odnawialnych źródeł energii oraz energia elektryczna z biogazu rolniczego, którą ustawa określa jako ceną referencyjną. Wydaje się zatem, że inna będzie cena referencyjna na przykład dla energii ze źródeł fotowoltaicznych i dla energii z lądowych elektrowni wiatrowych, i że takie dwa rodzaje źródeł nie będą ze sobą konkurować w ramach jednej aukcji. Przy ustalaniu ceny referencyjnej energii elektrycznej wytwórców w istniejących instalacjach odnawialnych źródeł energii, którzy złożyli deklarację o przystąpieniu do aukcji, Prezes URE bierze pod uwagę sumę średniej sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym ogłaszanej przez Prezesa URE oraz średniej ważonej ceny świadectw pochodzenia w latach określonej na podstawie dokonanych transakcji przez podmioty organizujące obrót prawami majątkowymi wynikającymi ze świadectw pochodzenia i kontraktów bilateralnych dokonanych poza tymi podmiotami. 10

11 Wsparcie prosumenta (producent i konsument) Mikroinstalacje OZE (do 40kW i 120 kw) oraz małe instalacje OZE ( kw i kw) zostały wyodrębnione i uprzywilejowane również w obecnym projekcie ustawy o OZE. Utrzymano w obecnym stanie wyłączenie sprzedaży energii z mikroinstalacji produkowanej przez osobę fizyczną spod obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej oraz uzyskania koncesji. Znacznie wydłużono okres gwarantowanego zakupu energii elektrycznej po określonej cenie (80% średniej ceny z rynku konkurencyjnego w poprzednim roku). Zgodnie z projektem Ustawy OZE ma to być 15 lat od pierwszej sprzedaży energii do sieci, maksymalnie do 2035 roku. Oznacza to, że wszystkie instalacje powstające do 2020 roku skorzystają z pełnego 15-letniego okresu wsparcia. Na coraz krótszą pomoc będą mogli liczyć natomiast inwestorzy uruchamiający instalacje w latach Ze wsparcia gwarantowaną ceną zakupu energii wyłączone zostały nowe mikroinstalacje oddawane do użytku przez przedsiębiorców. Ten rodzaj wsparcia ograniczono więc tylko do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej tzw. prosumentów. 11

12 Wsparcie istniejących i modernizowanych mikroinstalacji Sprzedawca zobowiązany do zakupu energii z należącej do przedsiębiorcy mikroinstalacji oddanej do użytku przed wejściem w życie ustawy OZE lub zmodernizowanej po jej wejściu w życie ma realizować swój obowiązek płacąc 100% średniej ceny na rynku konkurencyjnym z poprzedniego roku. W przypadku instalacji modernizowanych zapłaci jedynie za energię, która produkowana jest dodatkowo dzięki modernizacji. Cena odkupu energii z istniejących i modernizowanych instalacji prosumenckich pozostanie na poziomie o 20% niższym. Istniejące instalacje utrzymają wsparcie przez 15 lat od pierwszej sprzedaży zielonej energii. Natomiast zmodernizowane jedynie do końca 2015 roku. Przy czym modernizacja ta musi spełnić trzy warunki: 1) nie może zwiększyć mocy instalacji o ponad 40kW, 2) nakłady modernizacyjne wyniosły przynajmniej 30% wartości początkowej inwestycji, 3) urządzenia użyte w trakcie modernizacji nie powinny być starsze niż 48 miesięcy. WARUNKI WSPARCIA MIKROINSTALACJI nowych istniejących zmodernizowanych Należące do prosumenta Obowiązek zakupu przez 15 lat, max. do 2035 r. po 80% średniej ceny Obowiązek zakupu przez 15 lat, max. do 2035 r. po 80% średniej ceny Obowiązek zakupu przez 15 lat, max. do 2035 r., proporcjonalnie do przyrostu mocy po 80% średniej mocy Należące do przedsiębiorcy Obowiązek zakupu przez 15 lat po 100% średniej ceny Obowiązek zakupu max. do 2015 r., proporcjonalnie do przyrostu mocy po 100% średniej mocy 12