DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Transkrypt

1 Konferencja prasowa PAP 16 września 2015 sponsorzy patroni medialni Tygodnik

2 Merytoryczne opracowanie projektu badawczego RADA MONITORINGU SPOŁECZNEGO w składzie: dr Dominik Batorski, UW dr hab. Janusz Czapiński, prof. UW i WSFiZ (przewodniczący) prof. dr hab. Janusz Grzelak, UW mgr Teresa Kamińska, Instytut PRO PUBLICO BONO prof. dr hab. Irena E. Kotowska, SGH mgr Wiesław Łagodziński, GUS (sekretarz) prof. dr hab. Tomasz Panek, SGH (wiceprzewodniczący) prof. dr hab. Antoni Sułek, UW prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz, SGH 2

3 UWAGI METODOLOGICZNE Dane pochodzą z czterech badań panelowych: , , i ; większość z lat W badaniach stosowano dwa odrębne kwestionariusze: kwestionariusz gospodarstwa domowego (wywiad z osobą najlepiej zorientowaną w sytuacji gospodarstwa) i kwestionariusz indywidualny wypełniany samodzielnie przez wszystkich dostępnych członków gospodarstwa w wieku 16+ lat. W 2015 były dwa różne kwestionariusze indywidualne: Diagnozy i Międzynarodowego Programu Badań Społecznych. Wielkości prób zróżnicowane: gospodarstw domowych od 3 tys. do ponad 11 tys. (2009,2011,2013, 2015), indywidualnych respondentów od 4 tys. do ponad 24 tys. (2009,2011,2013, 2015) Termin realizacji w 2015 r. marzec-połowa czerwca Wykonawca: Biuro Badań i Analiz Statystycznych Polskiego Towarzystwa Statystycznego, ankieterzy GUS 3

4 MISZ-MASZ Janusz Czapiński Uwagi metodologiczne Ekonomia Kultura Zdrowie Emigracja Psychologia Kapitał społeczny Miscellanea 4

5 EKONOMIA 5

6 Skumulowana procentowa zmiana realnych wartości dochodu rocznego gospodarstw domowych na jednostkę ekwiwalentną i PKB w okresie od 1999 r. do 2014 r. DIAGNOZA SPOŁECZNA ,5 55,8 59,2 57,6 Skumulowana zmiana procentowa ,6 17,1 8 21, , ,4 Dochód roczny na jednostkę ekwiwalentną 0 0 PKB Źródło danych: GUS i Diagnoza Społeczna

7 Współczynnik Giniego w latach w Polsce i 27 krajach Unii Europejskiej Współczynnik Giniego * ,6 32,2 31,83 Polska EU ,76 30,55 30, ,6 30,6 30,5 30,7 30, ,

8 Współczynnik Giniego w wybranych krajach w roku najbliższym 2015 (zazwyczaj w r.) wg Banku Światowego i w Polsce wg Diagnozy Społecznej z 2011 i 2015 r. Brazylia Argentyna Izrael USA Turcja Indonezja Wielka Brytania Łotwa Hiszpania Włochy Grecja Bułgaria Kanada Litwa Estonia Irlandia Polska DS2011 Niemcy Węgry Holandia Polska DS2015 Rumunia Finlandia Dania Norwegia Słowacja Czechy 53,1 43,6 42,8 41, , ,8 35,5 34,7 34,3 33,7 32,6 32,16 32,1 30,76 30,53 29,4 28,9 28,5 28,2 27,8 26,9 26,8 26,6 25,

9 Procentowa zmiana dochodu gospodarstw domowych na jednostkę ekwiwalentną w cenach stałych z 2011 r. w latach i w grupach gospodarstw według decyli dochodu w próbach panelowych 30 Procentowa zmiana decyl 2 decyl 3 decyl 4 decyl 5 decyl 6 decyl 7 decyl 8 decyl 9 decyl Grupy dochodowe gospodarstw domowych 9

10 Zasięg ubóstwa (proc. gospodarstw domowych poniżej minimum egzystencji) Procent , ,1 5,2 5 3, ,3 Liczba dzieci w gospodarstwach ubogich tys., liczba dzieci w gospodarstwach ubogich, w których brakuje pieniędzy na jedzenie tys. (w 2013 r. 120 tys.) 10

11 Radzenie sobie gospodarstw domowych przy uzyskiwanych dochodach w latach w całych próbach 40 Proc. gospodarstw domowych z wielką trudnością z trudnością z pewną trudnością raczej łatwo łatwo Jak sobie radzą 11

12 Odsetek gospodarstw domowych deklarujących, że ich stałe dochody nie pozwalają na zaspokojenie bieżących potrzeb w latach w całych próbach 1993 r r r r r r r r r r

13 Procent gospodarstw domowych, których nie stać na zakup wystarczających ilości różnych artykułów żywnościowych w latach r. w całych próbach używki wyroby cukiernicze cukier przetwory mleczne mleko masło i inne tłuszcze ryby i przetwory rybne przetwory mięsne i drobiowe mięso i drób owoce i przetwory owocowe warzywa i przetwory warzywne Proc. gospodarstw domowych 13

14 Procent gospodarstw posiadających oszczędności i odsetek gospodarstw z różną wysokością oszczędności wśród wszystkich posiadających oszczędności w latach trudno powiedzieć powyżej rocznych dochodów powyżej 6 miesięcznych dochodów miesięczne dochody do 3 miesięcznych dochodów do miesięcznych dochodów mają oszczędności Proc. gospodarstw domowych 14

15 Formy oszczędności gospodarstw domowych w latach lokaty w bankach w zł w gotówce w polisie ubezpieczeniowej w funduszu inwestycyjnym w innej formie długoterminowe programy pracowniczy program emerytalny na IKE lokaty w bankach w walutach lokaty w nieruchomościach lokaty w innych dobrach w papierach notowanych na w obligacjach udziały oraz akcje w spółkach Proc. gospodarstw domowych 15

16 Odsetek gospodarstw zadłużonych i odsetek gospodarstw o różnej wysokości zadłużenia wśród zadłużonych w latach powyżej rocznych dochodów powyżej 6 miesięcznych dochodów 3-6 miesięczne dochody do 3 miesięcznych dochodów do miesięcznych dochodów są zadłużone Proc. gospodarstw domowych 16

17 Cele zaciągniętych przez gospodarstwa domowe kredytów i pożyczek wśród gospodarstw zadłużonych w latach zakup dóbr trwałego użytku remont domu/mieszkania zakup domu/mieszkania bieżące wydatki konsumpcyjne inne cele spłata wcześniejszych długów stałe opłaty leczenie kształcenie rozwój działalności gospodarczej wypoczynek zakup, dzierżawa narzędzi pracy zabezpieczenie przyszłości dzieci zakup papierów wartościowych 0,2 0,2 0,2 0,3 0,1 0, Proc. gospodarstw domowych

18 Odsetek gospodarstw domowych zalegających ze spłatą kredytu mieszkaniowego w latach w całych próbach w grupie gospodarstw posiadających taki kredyt Proc. gospodarstw domowych 6,0 5,0 4,0 3,0 3,8 2,7 2,8 3,5 2,0 1,4 1,0 0, Zaległości w spłacie kredytu mieszkaniowego 18

19 Kiedy Polska powinna przystąpić do strefy euro (próba panelowa) Trudno powiedzieć 29,3 32,7 Nigdy 40,2 41,7 Gdy sytuacja w strefie euro się poprawi 20,4 25, Jak najszybciej 5,2 5, Proc. 19

20 Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrane dobra trwałego użytku w latach pralka automatyczna własne mieszkanie/dom telewizja satelitarna/kablowa telewizor LCD/plazma dostęp do internetu samochód kuchenka mikrofalowa komputer przenośny komputer stacjonarny telefon stacjonarny zmywarka do naczyń tablet kino domowe działka rekreacyjna dom letniskowy czytnik książek , Proc. gospodarstw domowych 20

21 Stopa zwrotu z inwestowania w wykształcenie na poziomie doktoratu, magisterium i licencjatu wśród osób aktywnych zawodowo w latach Proc , ,6 39,8 36,7 35, ,4 20 8,6 5 10,7 7,7 5,5 0 Doktorat Magisterium Licencjat 21

22 Stopa zwrotu z inwestowania w wykształcenie na poziomie doktoratu, magisterium i licencjatu wśród mężczyzn i kobiet aktywnych zawodowo w 2015 r. Proc Mężczyzna 60 Kobieta 40 41, ,9 43, ,1 0 Doktorat Magisterium Licencjat 2,4 22

23 Stopa zwrotu z inwestowania w wykształcenie na poziomie doktoratu, magisterskim i licencjackim wśród kobiet i mężczyzn w zależności od sektora zatrudnienia Sektor prywatny Sektor publiczny Dontorat Magisterium Licencjat Doktorat Magisterium Licencjat 1,1 4,5 10,6 12,8 20,2 22,6 32,9 35, ,9 Kobiety Mężczyźni Proc. 23

24 Stopa zwrotu z inwestowania w wykształcenie wyższe na różnych kierunkach studiów wśród osób aktywnych zawodowo w latach, 2009, 2013 i 2015 Nauki rolnicze Nauki społ./ humanistyczne/sztuka Marketing/ekonomia/biznes Nauki inżynieryjne Prawo Nauki medyczne Nauki ścisłe Informatyka proc. 24

25 Stopa zwrotu z inwestowania w wykształcenie wyższe na różnych kierunkach studiów dla kobiet i mężczyzn aktywnych zawodowo Nauki rolnicze -19,6 34 Nauki społ./humanistyczne/sztuka 20 39,5 Marketing/ekonomia/biznes Nauki inżynieryjne 33 27,7 26,2 62 Meżczyzna Kobieta Prawo 63,2 77 Nauki medyczne 44 63,6 Nauki ścisłe 11,2 71 Informatyka 33,8 83,

26 KULTURA 26

27 Czy ktokolwiek z członków gospodarstwa domowego musiał z powodu braku pieniędzy zrezygnować w ostatnim roku z: (dane w całych próbach z lat w procentach odpowiedzi) ,3 59,4 24,2 teatru muzeum zakupu książki zakup prasy kina , ,3 17,1 17, ,3 17, ,1 10,3 12,6 12,9 12,4 14,4 17,1 16,5 48,4 43,5 42, ,2 41,4 41,3 53,5 54,2 51,1 80,3 75,4 75,6 74,5 69,5 64,2 64,2 63,7 41,3 43,9 44,2 45,7 39,4 41,5 42,2 26,5 26,7 29,8 6,4 7,5 6,4 6,5 16,2 18,2 16,7 17,2 TAK NIE Brak potrzeby ,4 38,8 44,8 27

28 Ile książek Polacy przeczytali (wysłuchali) w ciągu roku? 1,1 >10 0,4 10,3 E-booki Liczba książek ,7 1,8 5 4,6 15,4 Audiobooki Książki drukowane 23,6 0 45,8 91,1 93, Proc. 28

29 Odsetek gospodarstw domowych, które zakupiły w minionym roku określoną liczbę książek innych niż podręczniki i instrukcje w wersji papierowej lub elektronicznej Rok Zakupiły książki Zakupiły określoną liczbę książek wśród tych, które zakupiły książki Powyżej ,6 30,2 28,1 21,8 12,3 7, ,2 33,9 26,1 20,7 11,5 7,7 29

30 Ile godzin tygodniowo Polacy poświęcają na czytanie prasy (gazet, tygodników, miesięczników)? 50 45,8 40 Proc , ,2 6 4,3 3,9 1, Liczba godzin 1 30

31 Intensywność oglądania telewizji a poczucie nieszczęścia przy kontroli płci i wieku 25 Proc. nieszczęśliwych i niezbyt szczęśliwych Nie oglądają do 1 h 1 do 2 h 2 do 3 h 3 do 4 h ponad 4 h Intensywność oglądania telewizji 31

32 Intensywność oglądania telewizji a otyłość przy kontroli płci i wieku 27 Proc. otyłych Nie oglądają do 1 h 1 do 2 h 2 do 3 h 3 do 4 h ponad 4 h Intensywność oglądania telewizji 32

33 Intensywność oglądania telewizji a poziom aktywności fizycznej przy kontroli płci i wieku Aktywność fizyczna 1,1 0,9 0,7 0,5 Nie oglądają do 1 h 1 do 2 h 2 do 3 h 3 do 4 h ponad 4 h Intensywność oglądania telewizji 33

34 ZDROWIE 34

35 Procent gospodarstw domowych, które zrezygnowały z korzystania z wybranych rodzajów świadczeń zdrowotnych z powodu trudności finansowych w latach z sanatorium ze szpitala ,7 0,7 0,8 4,6 5,7 6,3 28,3 28,1 29, ,3 81,3 80,2 79, ,3 69,3 TAK NIE BRAK POTRZEBY z rehabilitacji ,4 7 6,8 25,6 25,9 25,8 67,9 67,1 67,4 z badań medycznych ,4 7,2 7,5 59,3 57,8 58,3 34,3 34,9 34, , ,4 z usług lekarza ,5 13,8 70,2 69,8 16,3 16,3 z wykonania protez ,9 5,7 6,5 19,1 17, ,9 76,6 74,5 z leczenia zębów ,2 16,2 17,1 60,8 55,7 56, ,3 z zakupu leków ,4 16,9 17,9 80,5 75,9 75 6,2 7,2 7,1 35

36 Procent gospodarstw domowych ponoszących w okresie jednego kwartału wydatki na ochronę zdrowia i przeciętna wysokość tych wydatków w latach w cenach stałych z 2011 r. w całych próbach Procent gospodarstw ponoszących wydatki danego rodzaju Leki i artykuły farmaceutyczne Kupowanie usług w zakresie ambulatoryjnej opieki zdrowotnej Opłaty nieformalne, tzw. dowody wdzięczności ( łapówki ) Prezenty jako dowody szczerej wdzięczności Opłaty w szpitalu publicznym ,2 1,4 1,7 2,3 1,9 1,6 2,2 1,8 2,1 Przeciętna wysokość wydatków w zł

37 Procent gospodarstw domowych niezainteresowanych i zainteresowanych wykupieniem dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego w wysokości do 100 i powyżej 100 zł miesięcznie w 2011, 2013 i 2015 r. w próbie panelowej Powyżej 100 zł 2,5 2, , Do 100 zł 23,6 24, ,7 Nie 72,4 73,5 67, Proc. 37

38 Przeciętna liczba poważnych symptomów chorobowych doświadczanych w minionym miesiącu przez co najmniej dwa tygodnie i procent zadowolonych ze stanu własnego zdrowia w latach 1996 i w próbach respondentów w wieku 18+ lat 0,95 77 Liczba symptomów 0,9 0,85 0,8 0,75 0,9 0,88 0,84 69,4 0,81 70,6 72,3 0,75 74,3 74,4 75, Proc. zadowolonych 0,7 0, ,65 65,7 66,1 Liczba poważnych symptomów Proc. zadowolonych ze zdrowia 0,65 0, ,

39 Procent mieszkańców wybranych krajów w wieku 18+ lat z I, II i III stopniem otyłości (BMI >= 30) Zjednoczone Emiraty Arabskie USA Wielka Brytania Kanada Czechy Litwa Słowacja Izrael Polska WHO Federacja Rosyjska Węgry Francja Hiszpania Norwegia Grecja Rumunia Włochy Finlandia Niemcy Szwajcaria Austria Polska DS. Indie Wietnam 3,6 4,9 17,8 18,4 19, Proc. 40 Źródło danych: WHO Global Database on Body Mass Index (dla Polski DS. Diagnoza Społeczna 2015) 20,6 20, ,7 23,1 22,9 24, ,9 23,7 25,7 25,3 25,2 25,9 26,8 28, ,7 37,2 39

40 Odsetek palaczy i średnia liczba wypalanych dziennie papierosów w latach w próbach osób w wieku 18+ Liczba papierosów 17, , ,9 17,27 32,3 16,48 16,22 30,7 15,88 15,99 15, Proc. palaczy 29,3 29,6 15,5 15, ,8 15 Liczba wypalanych dziennie papierosów Proc. palących papierosy 27,2 14,93 25, ,

41 Odsetek palaczy i średnia liczba wypalanych dziennie papierosów w latach w próbach osób w wieku 18+ Proc. biorących narkotyki 5,5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 6,6 6,3 0,7 5,4 5,3 0,9 0,9 4,4 1 0,9 6 5,8 1,3 6,8 6,7 6,5 Biorących narkotyki Nadużywający alkoholu 1,3 1,2 1 7,7 7 6,3 5,6 4,9 4,2 3,5 2,8 2,1 1,4 Proc. nadużywających alkoholu 0,5 0,3 0,

42 Przeciętne natężenie stresu życiowego w całych próbach w latach Natężenie stresu życiowego 9 8,5 8 7,5 8,41 8 7,71 7,59 7 6,97 6,5 6,58 6,68 6, Rok badania 42

43 Przeciętne natężenie czterech rodzajów stresu w latach ,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 małżeński rodzicielski ekologiczny zdrowotny

44 Przeciętne natężenie czterech rodzajów stresu w latach ,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 finansowy pracy kafkowski (urzędniczy) opiekuńczy Rok badania 44

45 EMIGRACJA 45

46 Procent zamierzających emigrować zarobkowo w ciągu następnych 2 lat Proc. 14,0 12,0 11,4 10,0 8,0 6,0 6,4 6, ,0 2,0 0,

47 Najpopularniejsze kierunki zamierzonych emigracji zarobkowych w latach Wielka Brytania Holandia Norwegia Włochy Irlandia USA Belgia Szwecja Niemcy ,6 2,6 1,8 1,6 2,7 2, ,9 2,8 2,9 2,3 2,1 1,7 2,8 1,7 2,2 3 4,3 5,7 3,8 4,8 6,4 7,9 UWAGI: otwarcie rynków pracy dla Polaków: Wielka Brytania i Irlandia 2004, Holandia 2007, Norwegia 2009, Niemcy ,6 10,6 12, ,8 22,5 23, ,6 36,1 37, Proc. 47

48 Procent respondentów, którzy uznali, że miniony rok należał w ich życiu do udanych w latach Proc ,5 80,4 80,9 79, ,2 71,1 72,

49 Od kogo zależało, że miniony rok był w życiu respondenta udany lub nieudany? (procent wskazań na samego siebie, na władze, los i innych ludzi wśród osób oceniających miniony rok jako udany lub nieudany w 2000, 2003, 2009, 2011 i 2015 r.) Od innych ludzi 27, ,9 33,1 31,6 Rok udany Rok nieudany Od losu Od władz Ode mnie Od innych ludzi Od losu Od władz 2,7 4,4 3,5 5,4 11,9 19,3 22, ,1 24,5 23,9 24,4 21, ,6 30,2 33,3 32,4 36, ,9 37,1 38,5 43,6 46,6 54,4 57,5 56,6 50,2 52, Ode mnie 76,5 81,6 81,7 81,1 82, Proc. 49

50 Wartość standaryzowanego wskaźnika religijności w przekroju wojewódzkim Religijność Grupa Ogółem -,04 -,01,00 Województwo Podkarpackie,97,95,90 Małopolskie,61,64,64 Opolskie,50,36,51 Lubelskie,36,41,30 Śląskie,02,04,02 Podlaskie,01,16,05 Pomorskie -,09,11,14 Świętokrzyskie -,15 -,52 -,42 Mazowieckie -,23 -,21 -,25 Kujawsko-Pomorskie -,29 -,20 -,02 Wielkopolskie -,31 -,20 -,09 Dolnośląskie -,34 -,21 -,36 Lubuskie -,35 -,28 -,15 Zachodniopomorskie -,39 -,46 -,53 Łódzkie -,56 -,52 -,49 Warmińsko-Mazurskie -,62 -,49 -,31 50

51 Procent respondentów pozytywnie oceniających całe swoje dotychczasowe życie (jako wspaniałe, udane lub dosyć dobre ) 85 81, ,2 76,6 78,2 78, ,1 Procent , , ,1 58,8 58, ,4 53, Rok badania 51

52 Procent osób pozytywnie oceniających swoje życie w 28 krajach Unii Europejskiej wiosną 2014 r. i w Polsce wiosną 2015 r. Szwecja Dania Luksemburg Finlandia Holandia Wielka Brytania Belgia Austria Niemcy Malta Irlandia Francja Słowenia Cypr Polska DS2015 Polska EU28 Czechy Estonia Hiszpania Słowacja Litwa Łotwa Chorwacja Włochy Węgry Rumunia Portugalia Bułgaria Grecja Źródło danych: Eurobarometr wiosna 2014 (file:///c:/users/czapinski/desktop/eb81_publ_en.pdf) i Diagnoza Społeczna 2015 Proc. DIAGNOZA SPOŁECZNA

53 Procent osób pozytywnie oceniających swoje życie w 28 krajach Unii Europejskiej DIAGNOZA SPOŁECZNA

54 Procent respondentów bardzo i dosyć szczęśliwych , ,3 80,5 Procent ,7 67,7 64,6 65,4 69, ,8 59, Rok badania 54

55 Przeciętne natężenie symptomów depresji psychicznej 5,3 5,2 5,2 5,1 5 4,9 Symptomy depresji 4,7 4,5 4,3 4,7 4,7 4,7 4,6 4,5 4,3 4,2 4,1 4,1 4,1 3,9 3,9 3, Rok badania 55

56 Procent osób w wieku 18+ którzy są bardzo zadowolone lub zadowolone ze stosunków z najbliższymi w rodzinie, ze stosunków z kolegami (grupą przyjaciół), z małżeństwa i z dzieci w latach ze stosunków w rodzinie z relacji z kolegami z małżeństwa z dzieci

57 Procent osób w wieku 18+ którzy są bardzo zadowolone lub zadowolone z własnych osiągnięć, z perspektyw na przyszłość, z własnego wykształcenia i z pracy w latach z osiągnięć z perspektyw z wykształcenia z pracy

58 KAPITAŁ SPOŁECZNY 58

59 Odsetek osób ufających innym ludziom, działających na rzecz społeczności lokalnej, będących członkami nieobligatoryjnych organizacji i wolontariuszy 30 % 25 Ufający innym Aktywni społecznie Członkowie organizacji Wolontariusze ,3 10,3 9,3 12,4 12,9 13,6 12,2 12,1 10,5 10,5 15,1 14,1 11,5 15,6 15,6 14,8 13,2 13,4 13,4 15,2 15,4 13,7 15,2 13,4 12,2 8,

60 Procent aktywnie działających w różnych rodzajach organizacji wśród osób należących do jakiejś organizacji Ekologowie Władze samorządowe Partie polityczne Organizacje upowszechniające wiedzę Komitet mieszkańców Organizacje zawodowe, branżowe Organizacja pomagające Komitety rodzicielskie Organizacje towarzyskie Związki zawodowe Koła zainteresowań Kluby sportowe Organizacje religijne Inne organizacje 2,9 3,1 2,7 3,2 4,1 4,2 4,9 4, ,7 6,5 7,2 7,8 8,1 8,3 9,5 9,5 11,7 12,1 13,7 13,6 13,8 15, ,9 24,5 24,6 24,

61 Intensywność korzystania z telewizji a poziom kapitału społecznego przy kontroli wieku i płci 0,4 Kapitał społeczny 0,3 0,2 0,1 0-0,1-0,2-0,3 Nie oglądają do 1 h 1 do 2 h 2 do 3 h 3 do 4 h Ponad 4 h Intensywność oglądania telewizji 61

62 Intensywność korzystania z internetu a poziom kapitału społecznego przy kontroli wieku i płci Kapitał społeczny 0,5 0,3 0,1-0,1-0,3-0,5 Nie korzystają do 3 godz. 1 do 2 h 4-9 godz godz godz. Intensywność korzystania z internetu 62

63 MISCELLANEA 63

64 Odsetek osób dorosłych uczestniczących w nabożeństwach i innych uroczystościach religijnych co najmniej 4 razy w miesiącu i modlących się do Boga w trudnych sytuacjach w latach , ,8 51,3 51,4 50,1 46,4 46,4 46, Udział w nabożeństwach 4+ razy Modlitwa 43,7 42,7 41,4 42, ,4 30,4 31,9 32,1 33,8 30,5 28, ,5 25,3 23,

65 Standaryzowany wskaźnik religijności (częstości praktyk religijnych, modlitwy i wskazania Boga jako wartości kardynalnej) 65

66 Odsetek bezrobotnych wśród osób w wieku aktywności zawodowej (kobiety lat, mężczyźni lat) bez emerytów, rencistów i uczących się w trybie dziennym według różnych kryteriów bezrobocia Kryterium bezrobocia Stopa bezrobocia wśród osób w wieku aktywności zawodowej Rejestracja w urzędzie pracy 17,6 12,5 9,9 10,9 13,9 9,5 Rejestracja + gotowość podjęcia pracy 14,7 8,9 7,2 9,0 11,4 5,9 Rejestracja + gotowość podjęcia pracy + poszukiwanie pracy + niepracowanie Łącznie z bezrobotnymi niezarejestrowanymi (bierni zawodowo gotowi do podjęcia pracy i poszukujący jej, N w 2013=278, w 2015=214) 11,9 6,5 5, ,6 5,4 10,3 6,7 66

67 Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie, Czy Pana(-i) zdaniem, reformy w Polsce po 1989 r. udały się ogólnie czy raczej nie udały?, w latach wśród osób w wieku 18+ lat ,8 47,4 57,4 46,7 40,1 36,3 udały się nie udały się 37,2 44,4 37, ,4 7,7 6,1 7,5 10,3 12, ,7 16,

68 Profile demograficzno-społeczno-psychologiczne elektoratów 4 partii politycznych w latach 2013 i Przedsiębiorczość Dochód 0,6 0,4 Wykształcenie 2015 Przedsiębiorczość Dochód 0,6 0,4 Wykształcenie Internauci Dobro wspólne 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8 Klasa miejscowości Wiek Internauci Dobro wspólne 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8 Klasa miejscowości Wiek Demokracja Uprzedzenia Demokracja Uprzedzenia Zadowolenie z sytuacji w kraju Autodeterminizm Fatalizm Religijność PiS PSL PO SLD Zadowolenie z sytuacji w kraju Autodeterminizm Religijność Fatalizm PiS PSL PO SLD 68

69 Która z przyczyn katastrofy polskiego samolotu pod Smoleńskiem 10 IV 2010 r jest Pana/Pani zdaniem najbardziej prawdopodobna? (proszę zaznaczyć najwyżej dwie z poniższych przyczyn) Błąd pilotów lub kontrolerów lotu 20 21,1 21, Zamach, spisek przeciwko polskiemu Prezydentowi 12,1 15,3 16, Naciski na pilotów, aby lądowali bez względu na trudne warunki 23,4 24,5 36 Ogólny bałagan w instytucjach odpowiedzialnych za lot 23,5 26,2 30,7 Inna przyczyna 3,8 4,9 6,2 Trudno powiedzieć 26,5 30, Procent odpowiedzi 69

70 Sytuacja dochodowa gospodarstw domowych i sfera ubóstwa w Polsce w latach Tomasz Panek Instytut Statystki i Demografii SGH Tygodnik 70

71 PLAN PREZENTACJI 1 Warunki życia gospodarstw domowych. 1.1 Wymiary warunków życia. 1.2 Sytuacja dochodowa gospodarstw domowych i sposób gospodarowania dochodami w latach Nierówność rozkładu dochodów. 2 Sfera ubóstwa. 2.1 Założenia analizy sfery ubóstwa. 2.2 Zasięg ubóstwa oraz jego zmiany w latach Tygodnik 71

72 WYMIARY WARUNKÓW ŻYCIA sytuacja dochodowa gospodarstw domowych i sposób gospodarowania dochodami, wyżywienie, zasobność materialna, warunki mieszkaniowe, kształcenie dzieci, uczestnictwo w kulturze wypoczynek korzystanie z usług systemu opieki zdrowotnej, Tygodnik 72

73 DOCHÓD EKWIWALENTNY GOSPODARSTWA DOMOWEGO dochód porównywalny, ze względu na możliwość zaspokojenia potrzeb, gospodarstw domowych o różnych charakterystykach, dochód ekwiwalentny gospodarstwa domowego otrzymywany jest przez podzielenie jego dochodu przez odpowiadającą mu skalę ekwiwalentności, skala ekwiwalentności parametr określający ile razy należałoby zmniejszyć lub zwiększyć dochód gospodarstwa domowego aby osiągnęło ono ten sam poziom zaspokojenia potrzeb, co gospodarstwo domowe stanowiące punkt odniesienia, za standardowe gospodarstwo domowe, o skali ekwiwalentności równej 1, zostało przyjęte jednoosobowe gospodarstwo domowe pracownicze, Tygodnik 73

74 Tabela 1. Dochody netto gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych i typu aktywności ekonomicznej w marcu/czerwcu 2015 r. Grupa społeczno-ekonomiczna i typ aktywności ekonomicznej na gospodarstwo domowe Dochody netto w zł na osobę na jednostkę ekwiwalentną Pracownicy 4474, , ,08 Rolnicy 3930, , ,76 Emeryci 2673, , ,70 Renciści 2137, , ,70 Pracujący na własny rachunek 5876, , ,18 Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł 1619,77 857,52 960,50 Bez bezrobotnych 3813, , ,45 Z bezrobotnymi 3071,98 859, ,48 Ogółem 3731, , ,26 Tygodnik 74

75 Tabela 2. Dochody netto gospodarstw domowych według województw w marcu/czerwcu 2015 r. Dochody netto w zł Województwa na gospodarstwo na jednostkę na osobę domowe ekwiwalentną Dolnośląskie 3642, , ,15 Kujawsko-pomorskie 3273, , ,54 Lubelskie 3211, , ,80 Lubuskie 3906, , ,80 Łódzkie 3353, , ,84 Małopolskie 3987, , ,21 Mazowieckie 4541, , ,05 Opolskie 3401, , ,79 Podkarpackie 3294, , ,41 Podlaskie 3432, , ,99 Pomorskie 4017, , ,14 Śląskie 3653, , ,18 Świętokrzyskie 3489, , ,91 Warmińsko-mazurskie 3409, , ,07 Wielkopolskie 3767, , ,86 Zachodniopomorskie 3593, , ,51 Tygodnik 75

76 Tabela 3. Zmiany realnych dochodów netto z ostatniego miesiąca według grup społeczno-ekonomicznych i typu aktywności ekonomicznej w okresie marzec 2011-maj 2015 Grupa społecznoekonomiczna i typ aktywności ekonomicznej na gospodarstwo domowe marzec do maja 2015 marzec 2011 = 100 marzec do maja 2015 marzec 2013 = 100 Dochody netto w ostatnim miesiącu marzec do maja 2015 marzec 2011 = 100 na osobę marzec do maja 2015 marzec 2013 = 100 na jednostkę ekwiwalentną marzec do maja 2015 marzec 2011 = 100 marzec do maja 2015 marzec 2013 = 100 Pracownicy 100,27 111,43 102,22 112,11 96,98 116,51 Rolnicy 100,96 119,20 103,59 112,00 99,86 119,03 Emeryci 99,72 107,77 102,47 111,29 97,64 115,05 Renciści 101,87 115,82 102,91 108,48 95,86 118,87 Pracujący na własny rachunek Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł 90,39 117,49 86,53 117,23 86,70 119,19 104,90 108,04 106,67 114,90 96,77 119,51 Bez bezrobotnych 99,23 109,29 102,21 110,30 96,87 114,47 Z bezrobotnymi 100,57 111,78 101,83 114,14 97,13 117,40 Ogółem 99,23 110,00 101,69 112,14 96,54 115,95 Tygodnik 76

77 NIERÓWNOŚĆ ROZKŁADU DOCHODÓW Nierówność rozkładu dochodów gospodarstw domowych została zmierzona współczynnikiem Giniego (stopień odchylenia rozkładu dochodów od rozkładu równomiernego) oraz współczynnikiem zróżnicowania decylowego (stosunek decyla dziewiątego do decyla pierwszego w rozkładzie dochodów). Wartość współczynnika Giniego zmniejszyła się w badanym okresie z 0,3055 w marcu 2013 r. do 0,2848 w maju 2015 r. Wartość współczynnika zróżnicowania decylowego zmniejszyła się w maju 2015 r. o 5,56% w stosunku do marca 2013 r. Tygodnik 77

78 Proc. gospodarstw domowych o określonym sposobie radzenia sobie 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 17,54 19,80 16,74 z wielką trudnością 13,05 19,54 17,05 z trudnością 34,16 36,14 z pewną trudnością 36,91 26,74 23,20 22,49 raczej łatwo 5, ,09 6,24 łatwo Sposoby radzenia sobie Wykres 1. Radzenie sobie gospodarstw domowych przy uzyskiwanych dochodach w latach w próbie panelowej. Tygodnik 78

79 Sposób gospodarowania dochodem pieniędzy nie starcza nawet na najtańsze jedzenie starcza na najtańtańsze jedzenie, ale nie starcza na ubranie starcza na najtańtańsze jedzenie, ubranie, ale nie starcza na mieszkanie starcza na najtańtańsze jedzenie, ubranie i opłatę za mieszkanie, ale nie starcza na spł kred starcza na najtańtańsze jedzenie, ubranie i opłatę za mieszkanie oraz spłatę kredyt żyjemy bardzo oszczędnie aby odłożyć na poważniejsze zakupy żyjemy oszczędnie i dzięki temu starcza na wszystko 1,19 1,61 1,55 3,22 3,99 4,65 1,44 1,72 2,22 1,19 1,44 1,29 11,24 13,13 13,27 23,21 22,13 21, ,66 37,51 starcza na wszystko bez wyrzeczeń lecz nie oszczędzamy starcza na wszystko i jeszcze oszczędzamy na przyszłość 8,17 8,64 9,68 8,36 10,11 12,54 37, Proc. gospodarstw domowych o określonym sposobie gospodarowania dochodem Wykres 2. Sposób gospodarowania dochodem przez gospodarstwa domowe w latach w próbie panelowej. Tygodnik 79

80 DEFINICJA UBÓSTWA Ubóstwem będziemy określali sytuację, w której gospodarstwo domowe nie dysponuje wystarczającymi środkami finansowymi (zarówno środkami pieniężnymi w postaci dochodów bieżących i dochodów z poprzednich okresów jak i w formie nagromadzonych zasobów materialnych) pozwalających na zaspokojenie jej podstawowych potrzeb. Tygodnik 80

81 SPOSÓB POJMOWANIA UBÓSTWA (Sposób określania poziomu zaspokojenia potrzeb uznanego za pożądany) Ujęcie absolutne: opiera się na pojęciu stopnia zaspokojenia potrzeb, zdefiniowanych w konkretnych kategoriach ilościowych i wartościowych. Jednostki (osoby, rodziny, gospodarstwa domowe) określane są jako ubogie kiedy ich podstawowe potrzeby nie są zaspokojone w sposób wystarczający. Ujęcie względne (relatywne): opiera się na odniesieniu poziomu zaspokojenia potrzeb jednostek (osób, rodzin, gospodarstw domowych) do poziomu zaspokojenia tych potrzeb przez innych członków społeczeństwa. Ubóstwo jest tutaj utożsamiane z nadmiernymi rozpiętościami w poziomie zaspokojenia potrzeb w społeczeństwie. Tygodnik 81

82 KRYTERIA UBÓSTWA Podejście jednowymiarowe bazujące wyłącznie na wskaźnikach monetarnych (bieżące dochody gospodarstw domowych). Podejście wielowymiarowe włączające do pomiaru ubóstwa obok wskaźników monetarnych wskaźniki pozamonetarne (bieżące dochody gospodarstw domowych oraz symptomy ubóstwa). Tygodnik 82

83 IDENTYFIKACJA UBOGICH Gospodarstwo domowe jest ubogie gdy jego dochód ekwiwalentny (doprowadzony do porównywalności dochód netto gospodarstw domowych o różnej wielkości i strukturze demograficznej) jest niższy od pewnej wartości krytycznej, poniżej której zaspokojenie jego podstawowych potrzeb nie jest możliwe: 540,7 zł miesięcznie dla jednoosobowego gospodarstwa pracowniczego (minimum egzystencji) w miesiącu poprzedzającym badanie. Tygodnik 83

84 ZASIĘG UBÓSTWA W MAJU 2015 DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Tabela 4. Agregatowe indeksy ubóstwa, w ujęciu jednowymiarowym, według grup społeczno-ekonomicznych i typu aktywności ekonomicznej w marcu/czerwcu 2015 r. Grupa społeczno-ekonomiczna i typ aktywności ekonomicznej Agregatowe indeksy ubóstwa * 100 zasięg ubóstwa monetarnego Pracownicy 1,98 Rolnicy 7,83 Emeryci 0,78 Renciści 7,93 Pracujący na własny rachunek 0,38 Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł 31,76 Bez bezrobotnych 2,03 Z bezrobotnymi 13,79 Ogółem 3,32 Tygodnik 84

85 ZASIĘG UBÓSTWA W MAJU 2015 DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Tabela 5. Agregatowe indeksy ubóstwa, w ujęciu jednowymiarowym, według typu gospodarstwa w marcu/czerwcu 2015 r. Typ gospodarstwa Agregatowe indeksy ubóstwa * 100 zasięg ubóstwa monetarnego Jednorodzinne: 1,96 małżeństwa bez dzieci małżeństwa z 1 dzieckiem 1,82 małżeństwa z 2 dzieci 1,88 małżeństwa z 3 i więcej dzieci 8,62 rodziny niepełne 5,65 Wielorodzinne 2,08 Nierodzinne: jednoosobowe 4,10 wieloosobowe 5,65 Ogółem 3,32 Tygodnik 85

86 ZASIĘG UBÓSTWA W MAJU 2015 DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Tabela 6. Agregatowe indeksy ubóstwa, w ujęciu wielowymiarowym, według klasy miejscowości zamieszkania w marcu/czerwcu 2015 r. Klasa miejscowości zamieszkania Agregatowe indeksy ubóstwa * 100 zasięg ubóstwa monetarnego Miasta powyżej 500 tys. 2,04 Miasta tys. 2,23 Miasta tys. 2,04 Miasta tys. 3,26 Miasta poniżej 20 tys. 2,54 Wieś 4,89 Ogółem 3,32 Tygodnik 86

87 ZASIĘG UBÓSTWA W MAJU 2015 DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Tabela 7. Agregatowe indeksy ubóstwa, w ujęciu wielowymiarowym, według województw w marcu/czerwcu 2015 r. Województwa Agregatowe indeksy ubóstwa * 100 zasięg ubóstwa monetarnego Dolnośląskie 3,65 Kujawsko-pomorskie 4,23 Lubelskie 4,54 Lubuskie 1,52 Łódzkie 4,46 Małopolskie 2,25 Mazowieckie 2,41 Opolskie 3,59 Podkarpackie 4,33 Podlaskie 3,79 Pomorskie 3,34 Śląskie 2,30 Świętokrzyskie 4,45 Warmińsko-mazurskie 4,86 Wielkopolskie 3,60 Zachodniopomorskie 2,82 Ogółem 3,32 Tygodnik 87

88 ZMIANY ZASIĘGU UBÓSTWA MONETARNEGO W OKRESIE MARZEC 2013-MAJ 2015 Tabela 8. Zmiany zasięgu ubóstwa, w ujęciu jednowymiarowym, według grup społecznoekonomicznych i typu aktywności ekonomicznej w okresie marzec 2013 marzec/czerwiec Pracownicy Grupa społeczno-ekonomiczna i typ aktywności ekonomicznej Agregatowe indeksy ubóstwa * 100 (marzec/czerwiec marzec 2013) zasięg ubóstwa -2,05 Rolnicy -4,76 Emeryci -1,87 Renciści -5,58 Pracujący na własny rachunek -2,97 Utrzymujący się z niezarobkowych źródeł 1,09 Bez bezrobotnych -2,20 Z bezrobotnymi -2,94 Ogółem -2,30 Tygodnik 88

89 ZMIANY ZASIĘGU UBÓSTWA MONETARNEGO W OKRESIE MARZEC 2013-MAJ 2015 Tabela 9. Zmiany zasięgu ubóstwa, w ujęciu jednowymiarowym, według typu gospodarstwa w okresie marzec marzec/czerwiec Typ gospodarstwa Agregatowe indeksy ubóstwa * 100 (marzec/czerwiec marzec 2013) zasięg ubóstwa Jednorodzinne: -1,37 małżeństwa bez dzieci małżeństwa z 1 dzieckiem -1,35 małżeństwa z 2 dzieci -1,43 małżeństwa z 3 i więcej dzieci -4,93 rodziny niepełne -4,38 Wielorodzinne -3,57 Nierodzinne: jednoosobowe -2,34 wieloosobowe -3,23 Ogółem -2,30 DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Tygodnik 89

90 ZMIANY ZASIĘGU UBÓSTWA MONETARNEGO W OKRESIE MARZEC 2013-MAJ 2015 Tabela 10. Zmiany zasięgu ubóstwa, w ujęciu jednowymiarowym, według klasy miejscowości zamieszkania w okresie marzec marzec/czerwiec Klasa miejscowości zamieszkania Agregatowe indeksy ubóstwa * 100 (marzec/czerwiec marzec 2013) zasięg ubóstwa Miasta powyżej 500 tys. -0,82 Miasta tys. -0,87 Miasta tys. -1,53 Miasta tys. -1,77 Miasta poniżej 20 tys. -1,79 Wieś -4,03 Ogółem -2,30 Tygodnik 90

91 AKTYWNOŚĆ EDUKACYJNA Izabela Grabowska, Irena E. Kotowska Instytut Statystyki i Demografii Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Konferencja prasowa Warszawa, sponsorzy patroni medialni Tygodnik

92 Plan prezentacji Korzystanie z usług edukacyjnych korzystanie z usług opiekuńczo-edukacyjnych przez dzieci w wieku 0-6 lat korzystanie z usług edukacyjnych przez osoby w wieku lata osoby bierne zawodowo i edukacyjnie w wieku lata korzystanie z usług edukacyjnych przez osoby w wieku lat korzystanie z usług edukacyjnych przez osoby w wieku lat Doskonalenie zawodowe doskonalenie zawodowe a status na rynku pracy doskonalenie zawodowe a sytuacja dochodowa pracujących Przyczyny pozostawania bez pracy Warunki podjęcia zatrudnienia

93 Korzystanie z usług edukacyjnych (1) Dzieci w wieku 0-6 lat korzystające ze żłobka, przedszkola lub innych usług edukacyjnych (w %) 50,2 50,3 49,1 46,2 44,6 46,1 Miasta powyżej 500 tys. mieszk. Miasta od 200 do 500 tys. mieszk. Miasta od 100 do 200 tys. mieszk. 39,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej 2013, ,8 Miasta od 20 do 100 tys. mieszk. 36,2 41,3 Miasta poniżej 20 tys. mieszk. 29,3 Wieś 21,9 37,3 33,6 Ogółem DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Poprawa dostępu wystąpiła we wszystkich klasach miejscowości zamieszkania za wyjątkiem miast najmniejszych oraz miast liczących od 100 do 200 tys. mieszkańców Największy wzrost zanotowano w miastach dużych od 200 do 500 tys. mieszkańców oraz w średnich od 20 do 100 tys. mieszkańców oraz na wsi Utrzymały się dysproporcje ze względu na klasę miejscowości zamieszkania

94 ,5 Korzystanie z usług edukacyjnych (2) Korzystanie z usług edukacyjnych przez osoby w wieku lata w ujęciu terytorialnym w latach (w %) 78,8 75,3 69,2 53,3 63,1 61,2 56, , ,6 52, DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Trend spadkowy uległ zintensyfikowaniu i widoczny był we wszystkich typach miejscowości zamieszkania Stosunkowo najlepiej wypadli mieszkańcy dużych miast, w średnich duży regres Utrzymanie się różnic przestrzennych w korzystaniu z usług edukacyjnych 0 Miasta powyżej 500 tys. mieszk. Miasta od 200 do 500 tys. mieszk. Miasta od 100 do 200 tys. mieszk. Miasta od 20 do 100 tys. mieszk. Miasta poniżej 20 tys. mieszk. Wieś Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej 2013, 2015.

95 Korzystanie z usług edukacyjnych (3) Osoby bierne zawodowo i edukacyjnie w wieku lata w 2011 r., 2013 i 2015r. według płci i miejsca zamieszkania (w %) (NEET not in employment, education or training) Mężczyźni 8,2 10,5 11,3 Kobiety 9,2 10,0 10,1 Miasto 7,2 8,3 10,5 Wieś 10,7 12,5 11,6 Ogółem 8,7 10,2 10,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej 2011, 2013 i DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Wzrost bierności ogólnej w 2015 r., silniejszy dla mężczyzn Pomimo pozytywnych zmian niższa aktywność zawodowa i edukacyjna na wsiach w porównaniu z miastami

96 Korzystanie z usług edukacyjnych (4) DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Korzystanie z usług edukacyjnych przez osoby w wieku lat w ujęciu terytorialnym w latach (w %) ,5 20,2 Miasta powyżej 500 tys. mieszk. 22,9 16,9 Miasta od 200 do 500 tys. mieszk. 15,5 13,3 Miasta od 100 do 200 tys. mieszk. 14,4 12,9 Miasta od 20 do 100 tys. mieszk. 16,8 15,9 Miasta poniżej 20 tys. mieszk. 9,2 8,5 Wieś 13,8 13,3 Ogółem Zahamowaniu uległ trend spadkowy notowany od 2009r. Zwiększył się stopień korzystania z usług edukacyjnych w miastach dużych i średnich, a także na wsiach W miastach najmniejszych zanotowano niewielkie spadki Różnice terytorialne w ujęciu miasto-wieś utrzymały się Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej 2013, 2015.

97 Korzystanie z usług edukacyjnych (5) Korzystanie z usług edukacyjnych przez osoby w wieku lat w ujęciu terytorialnym w latach (w %) ,2 8,3 W 2015r. nastąpiło pogorszenie się stopnia korzystania z usług edukacyjnych ,3 6,8 3,7 2,6 2,7 3,7 1,8 5,4 1,6 2,7 3,3 4, Trend wzrostowy został zahamowany w niemal wszystkich kategoriach miejscowości zamieszkania za wyjątkiem miast liczących od 100 do 200 tys. mieszkańców Największe spadki zanotowano w miastach najmniejszych i na wsiach 0 Miasta powyżej 500 tys. mieszk. Miasta od 200 do 500 tys. mieszk. Miasta od 100 do 200 tys. mieszk. Miasta od 20 do 100 tys. mieszk. Miasta poniżej 20 tys. mieszk. Wieś Ogółem Po 39 roku życia aktywność edukacyjna niemalże zanika Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej 2013, 2015.

98 Bierność zawodowa -> Zatrudnienie (+) od roku 2005 r. poprawa kwalifikacji ma znaczenie dla aktywizacji osób biernych zawodowo Bezrobocie-> Zatrudnienie (+/-) uczestnictwo w podnoszeniu kwalifikacji poprawiało możliwości znalezienia zatrudnienia przez bezrobotnych w okresie , oraz w odróżnieniu do lat i Zatrudnienie -> Zatrudnienie (0) Doskonalenie zawodowe (1) Uczestnictwo osób w wieku powyżej 25 lat w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych lub innych umiejętności a STATUS NA RYNKU PRACY (analiza przepływów na rynku pracy) od 2005r. szanse pozostawania w zatrudnieniu były bardzo wysokie i stosunkowo zbliżone dla obu porównywanych grup osób aktywnych edukacyjnie i niepodejmujących wysiłku podnoszenia swych kwalifikacji Znaczenie płci dynamika rynku pracy jest zróżnicowana według płci. Kobiety aktywne edukacyjnie czerpią większe korzyści w zakresie zmiany statusu na rynku niż mężczyźni w porównaniu do osób biernych edukacyjnie

99 Doskonalenie zawodowe (2) DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Uczestnictwo osób pracujących w wieku powyżej 25 lat w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych lub innych umiejętności a SYTUACJA DOCHODOWA w okresie dochody osób pracujących aktywnych i biernych edukacyjnie różnią się wciąż wyraźnie z korzyścią dla osób podejmujących dokształcanie się luka między średnimi dochodami osób aktywnych i biernych edukacyjnie nieznacznie zwiększyła się w latach w porównaniu z poprzednim okresem ze względu na szybszy wzrost dochodów osób aktywnych edukacyjnie, szczególnie w III i IV kwartylu dochodów istnieją różnice w rozkładzie dochodów i ich dynamice dla obu wyróżnionych grup wśród kobiet i mężczyzn - średnie zarobki kobiet podejmujących dokształcanie się są i tak mniejsze niż średnie zarobki mężczyzn niepodejmujących trudu dokształcania się

100 Przyczyny pozostawania bez pracy DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Niepracujący według deklarowanych przyczyn pozostawania bez pracy w latach (w %) Wzrost lub utrzymanie znaczenia Spadek znaczenia Opieka nad niepełnosprawnymi lub starszymi członkami gosp.dom. Brak chęci do pracy 2 2 2,3 2,4 Brak kwalifikacji odpowiadajacych pracodawcom 3,4 4,5 Otrzymywanie świadczeń społecznych Zdrowie Opieka nad dziećmi 2,7 3,3 12,9 14,2 7 7, Trudności ze znalezieniem pracy Nieodpowiedni wiek 6,9 8,2 13,3 17, Zajmowanie się domem Emerytura 6,9 7,4 40,9 46,1 Nauka 17,3 19, Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej 2013, Struktura niepracujących według określonej przyczyny bardzo zależy od płci i wieku

101 Warunki podjęcia pracy DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015 Niepracujący według deklarowanych warunków podjęcia pracy w latach (w %) Wzrost znaczenia Spadek znaczenia Inne 15,3 19, ,7 Dogodne warunki dojazdu i pracy dla osób niepełnosprawnych Możliwość zachowania prawa do świadczeń społecznych 2,9 2,3 4,4 2, ,4 Brak chęci do pracy Możliwość opieki nad dziećmi lub chorymi Większa pomoc członków rodziny w obowiązkach domowych 3 2,6 2,5 1, Elastyczny czas pracy Możliwość wykonywania części pracy w domu 10,7 9,2 7,4 6,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnozy Społecznej 2013, Niepełny wymiar czasu pracy 13,2 11, Struktura niepracujących według określonego warunku związana jest z przebiegiem życia jednostki i podziałem ról w rodzinie

102 Koncepcja Zdrowia Finansowego Justyna Pytkowska Microfinance Centre (MFC) Zdrowa kondycja finansowa to stan, w którym gospodarstwo domowe: efektywnie zarządza codziennymi przychodami i wydatkami jest przygotowane na niespodziewane zawirowania finansowe Długoterminowego planuje swoje bezpieczeństwo finansowe Koncepcja stworzona została w USA przez Centrum Innowacyjnych Usług Finansowych CFSI, a na potrzeby polskie zaadaptowana została przez Fundację Microfinance Centre

103 Elementy koncepcji zdrowia finansowego Bieżące zarządzanie budżetem domowym Stabilność źródła dochodu Zbilansowane dochody i wydatki Terminowość płatności bieżących Umiejętne gospodarowanie budżetem domowym Pokonywanie trudności i przygotowanie na niespodziewane wypadki Oszczędności zapewniające poduszkę bezpieczeństwa Przystępne raty kredytu Ubezpieczone miejsce zamieszkania Ubezpieczone życie głowy rodziny Długoterminowa perspektywa Oszczędzanie na emeryturę Odpowiednio wysoka kwota oszczędności

104 Koncepcja Zdrowia Finansowego Zdrowie finansowe mierzone jest za pomocą Indeksu Zdrowia Finansowego (IZF). Indeks skonstruowany w oparciu o 10 zmiennych Diagnozy Społecznej Skala 0-100

105 Indeks Zdrowia Finansowego Gospodarstw Domowych w Polsce Średnia wartość IZF: Mediana IZF: 55.0 % gosp. domowych 25% 20% 15% 10% 5% 0% Indeks Zdrowia Finansowego

106 Zdrowie finansowe Segmentacja w oparciu o wartość Indeksu Zdrowia Finansowego Wartość IZF: % 46% 28% Zagrożeni Radzący sobie Zdrowi

107 Profile segmentów Zdrowi 28% Radzący sobie 46% Zagroże ni 26% Wiek 60+ Mężczyźni Wykształcenie ponadlicealne lub wyższe Przedsiębiorcy prywatni, emeryci Małżeństwa bez dzieci lub z 1 dzieckiem Miasta pow. 100 tys. mieszk. Wiek 65+ Kobiety Wykształcenie średnie i poniżej Rolnicy, uczniowie i studenci, emeryci,renciści, pracownicy sektora prywatnego Małżeństwa z 2 dzieci Gospodarstwa nierodzinne jednoosobowe Tereny wiejskie Wiek do 24 lat lub lat Wykształcenie zasadnicze/gimnazjum i poniżej Bezrobotni, bierni zawodowo, renciści, studenci i uczniowie Małżeństwa z 3+ dzieci, rodziny niepełne, wieloosobowe i wielorodzinne Miasta poniżej 20 tys. mieszk. lub wieś

108 Zdrowie finansowe a dochód Korelacja Indeksu Zdrowia Finansowego z dochodem gospodarstwa domowego 5,000 Miesięczny dochód na jedn. ekwiwalentną (w PLN) Nadwyżka dochodu nad bieżącymi wydatkami na jedn.ekw. (PLN) 4,000 3,000 2,000 1,000 - (1,000) Indeks Zdrowia Finansowego

109 Korzystanie z produktów i usług finansowych Brak konta w banku Kredyt ze SKOKu, parabanku, prywatnych źródeł Cel kredytu - bieżące wydatki, opłaty, spłata długów Kredyt z banku Kredyt ratalny Cel kredytu dobra trwałe, remont Konto z banku Karta kredytowa Bankowość elektroniczna Lokata, Konto oszczędnościowe IKE/IKZE Akcje, fundusze inwest. Kredyt z banku Kredyt hipoteczny Cel kredytu zakup domu/mieszkania, wypoczynek 26% 46% 28% Zagrożeni Radzący sobie Zdrowi

110 prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Zaufanie do instytucji finansowych sponsorzy patroni medialni Tygodnik

111 Dwie uwagi metodyczne: Porównania dotyczące poszczególnych lat należy poprzedzić dwiema uwagami metodycznymi. Po pierwsze, od 2011 r. w DS pojawiło się pytanie o zaufanie do Narodowego Banku Polskiego, a w pytaniu o zaufanie do banków dodano dookreślenie komercyjnych. Po drugie, w 2013 r. do odpowiedzi na pytania o zaufanie do instytucji finansowych wprowadzono rozszerzoną skalę. Zamiast trzech możliwości odpowiedzi: (1) tak, (2) nie, (3) nie mam zdania, wprowadzono cztery możliwe odpowiedzi: (1) tak duże, (2) tak umiarkowane, (3) nie, (4) nie mam zdania, co utrudniło porównywanie wyników 2013 r. z poprzednimi. Chodzi o to, że odpowiedzi tak duże występują stosunkowo rzadko, a w odpowiedziach tak umiarkowane znalazła się zapewne część stwierdzeń, które wcześniej mogły oznaczać nie. Inaczej mówiąc suma odpowiedzi tak duże i tak umiarkowane zawyża zaufanie wynikające wcześniej tylko z odpowiedzi tak. Obecnie istnieje możliwość dobrego porównania wyników z 2013 r. i 2015 r.

112 Tabela 1. Zaufanie do instytucji finansowych: TAK pośród tych, co mają zdanie w 2007 r. (w proc.) (uwaga: od 2000 r. do 2007 r. systematyczny wzrost zaufania!!!) Banki Narodowy Bank Polski Banki komercyjne 77,2 Zakłady ubezpieczeń życiowych 48,7 Zakłady ubezpieczeń majątkowych 34,4 Zakład Ubezpieczeń Społecznych 38,7 Otwarte Fundusze Emerytalne 34,8 Giełda 21,8

113 Tabela 2. Zaufanie do instytucji finansowych: TAK (duże i umiarkowane) pośród tych, co mieli zdanie w 2013 r. (w proc.) Narodowy Bank Polski 83,6 Banki komercyjne 57,4 Zakłady ubezpieczeń życiowych 47,3 Zakłady ubezpieczeń majątkowych 44,5 Zakład Ubezpieczeń Społecznych 43,9 Otwarte Fundusze Emerytalne 33,6 Giełda 31,5

114 Tabela 3. Zaufanie do instytucji finansowych: TAK (duże i umiarkowane) pośród tych, co mają zdanie w 2015 r. (w proc.) Narodowy Bank Polski 83,8 Banki komercyjne 63,2 Zakłady ubezpieczeń życiowych 52,7 Zakłady ubezpieczeń majątkowych 49,4 Zakład Ubezpieczeń Społecznych 48,0 Giełda 36,2

115 Tabela 4. Zaufanie do instytucji finansowych: TAK pośród tych, co mają zdanie (w wybranych latach) w proc. Wyszczególnienie NBP 83,6 83,8 77,2 Banki komercyjne 57,4 63,2 ZU życiowych 48,7 47,3 52,7 ZU majątkowych 34,4 44,5 49,4 ZUS 38,7 43,9 48,0 OFE 34,8 33,6 - Giełda 21,8 31,5 36,2

116 Trudno stwierdzić (po wprowadzonej zmianie metodycznej), czy zaufanie do instytucji finansowych powróciło do poziomu sprzed kryzysu finansowego z 2007 r. Natomiast można niewątpliwie stwierdzić, że w latach nastąpił o kilka punktów procentowych wzrost wiarygodności instytucji finansowych, co może być pewnym zaskoczeniem*. *Stało się tak, mimo że w tym czasie mieliśmy przynajmniej kilka wydarzeń (ograniczenie udziału OFE w systemie emerytalnym, problem kredytów mieszkaniowych we frankach szwajcarskich, zawirowania wokół ubezpieczeń na życie z funduszem kapitałowym), które musiały to zaufanie jednak nadwyrężać.