Ocena wybranych parametrów fizykochemicznych owoców i przetworów z rokitnika

Transkrypt

1 340 Probl Hig Epidemiol 2017, 98(4): Ocena wybranych parametrów fizykochemicznych owoców i przetworów z rokitnika Evaluation of selected physicochemical parameters of fresh and processed sea buckthorn fruits Beata Stenka, Aleksandra Wilczyńska Katedra Towaroznawstwa i Zarządzania Jakością, Akademia Morska w Gdyni Wprowadzenie. Owoce rokitnika odznaczają się bogactwem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i wodzie, cennych minerałów i składników biologicznie czynnych. Stanowią doskonały surowiec do projektowania żywności o cechach funkcjonalnych, a także dają możliwość wytwarzania wielu produktów spożywczych i kosmetycznych. Cel. Ocena wybranych parametrów fizykochemicznych owoców i przetworów z rokitnika oraz sprawdzenie, czy procesy przetwórcze mogą wpłynąć na wartość parametrów takich, jak: zawartość polifenoli i wit. C, aktywność przeciwrodnikową oraz barwę. Materiały i metody. Analizie poddano soki wyciśnięte ze świeżych i mrożonych owoców rokitnika, komercyjny sok 100%, konfiturę, dżem, komercyjny nektar i nektar domowy, likier oraz nalewkę domową z rokitnika. Niektóre z badanych produktów przygotowano w laboratorium, a niektóre zakupiono w sklepie ekologicznym. Parametry fizykochemiczne przetworów i owoców oceniono pod względem zawartości związków fenolowych ogółem, zdolności wygaszania rodników DPPH oraz zawartości wit. C. Dodatkowo zmierzono parametry barwy L*, a*, b* w systemie międzynarodowym CIE. Wyniki. Stwierdzono, że największą zawartość polifenoli i aktywność przeciwutleniającą posiadała konfitura z rokitnika. Dużą zawartością polifenoli charakteryzowały się też soki ze świeżych i mrożonych owoców. Prawie wszystkie przetwory z rokitnika posiadały bardzo dużą skuteczność zmiatania wolnych rodników, sięgającą ponad 60%. Największą ilość wit. C zawierał sok wytworzony z mrożonych owoców rokitnika. Największą intensywnością barwy charakteryzowały się soki wytworzone w laboratorium. Wnioski. Oceniane owoce i przetwory charakteryzowały się zróżnicowanymi właściwościami. Wykazane różnice badanych przetworów z rokitnika pod względem zawartości związków fenolowych, barwy, wit. C oraz aktywności wygaszania wolnych rodników uzależnione są od stopnia dojrzałości owoców, odmiany oraz sposobów przetwarzania. Introduction. Fruits of sea buckthorn are rich in fat- and water-soluble vitamins, valuable minerals and biologically active components. They are an excellent raw material for the design of functional foods, as well as provide a base for a wide range of food and cosmetic products. Aim. To determine the selected physicochemical parameters of fruits and sea buckthorn products and check whether the processing affects such parameters as: polyphenols content, vitamin C content, antiradical activity and color parameters. Material & method. The juices extracted from fresh and frozen seabuckthorn fruits, 100% juice, jams, jam, nectar and home nectar, liqueur and sea buckthorn liquor were tested. Some of the tested products were prepared in the laboratory and some were purchased in an organic shop. The physicochemical parameters of processed products and fruits were assessed for total phenolic content, DPPH radical scavenging activity and vitamin C content. In addition, color parameters L*, a*, b* in CIE system were measured. Results. The highest content of polyphenols and antioxidant activity was found in the sea buckthorn jam. Also home-made juices from fresh and frozen fruits were characterized by a high content of polyphenols. Almost all of the sea buckthorn products had a very high efficiency of free radical scavenging, reaching over 60%. The greatest amount of vitamin C was found in home-made juice from frozen sea-buckthorn berries. The most intensive color parameters were obtained for home-made juices. Conclusion. The evaluated fruits and processed products were characterized by diverse properties. The differences in the phenolic compounds, the color, the vitamin C content and the free radical scavenging activity are related to the degree of ripeness of fruits, varieties an processing methods. Key words: sea buckthorn, antioxidant activity, polyphenols, vitamin C, color Słowa kluczowe: rokitnik, aktywność przeciwutleniająca, polifenole, witamina C, barwa Probl Hig Epidemiol 2017, 98(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence mgr inż. Beata Stenka Katedra Towaroznawstwa i Zarządzania Jakością Akademia Morska w Gdyni ul. Morska 81-87, Gdynia tel , beata.stenka93@wp.pl Wprowadzenie Znane od dawna lecznicze właściwości jagód rokitnika, wykorzystywane jeszcze w starożytności oraz medycynie ludowej krajów dalekiego Wschodu i Rosji, znalazły potwierdzenie w wynikach współczesnych badań. Dowodzą one, że prozdrowotne właściwości owoców rokitnika są związane z obecnością w nich substancji biologicznie czynnych: witamin (C, E, K, P, z grupy B, kwasu foliowego), karotenoidów, flawonoidów, fosfolipidów, sterydów, garbników, a także makro- i mikroelementów [1].

2 Stenka B, Wilczyńska A. Ocena wybranych parametrów fizykochemicznych owoców i przetworów z rokitnika 341 Zawartość kwasu askorbinowego (wit. C) w owocach rokitnika jest większa niż w większości owoców roślin sadowniczych i jagodowych. Największa ilość kwasu askorbinowego znajduje się w początkowym okresie dojrzałości botanicznej owoców rokitnika, natomiast w czasie dojrzewania owoców zawartość wit. C maleje [2]. Bardzo cenną i unikalną cechą owoców rokitnika jest to, że nie mają specyficznego enzymu askorbinazy, powodującego rozkład wit. C. Dzięki tym właściwościom kwas askorbinowy znajdujący się w owocach znacznie wolniej ulega degradacji podczas ich przechowywania czy przetwarzania [3]. Owoce rokitnika stanowią bogate źródło polifenoli. Związki polifenolowe mają największy wpływ na aktywność przeciwutleniającą owoców rokitnika, biorą udział w tworzeniu barwy, nadają cierpki smak, chronią owoce przed rozwojem mikroflory i są silnymi antyoksydantami [4]. Zawartość polifenoli w owocach obniża się wraz ze wzrostem stopnia dojrzałości. Związki fenolowe ulegają tylko niewielkim przemianom podczas zamrażania [5]. Charakterystyczna, żółtopomarańczowa barwa owoców rokitnika jest związana z obecnością karotenoidów, przy czym barwniki te znajdują się zarówno we frakcji olejowej, jak i wodnej. Główna część karotenoidów jest rozpuszczona w tłuszczu miąższu, nieznaczna ilość w tłuszczu nasion, a część jest niezwiązana z tłuszczem [2]. Wraz ze wzrostem stopnia dojrzałości owoce rokitnika charakteryzują się wyższą zawartością karotenoidów, a zamrożenie nie powoduje istotnego obniżenia ich ilości [5]. Substancje biologicznie czynne zawarte w owocach rokitnika wzmacniają wzrok, wykazują działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe i przeciwutleniające. Owoce rokitnika wspomagają leczenie dolegliwości układu pokarmowego, dróg oddechowych, chorób popromiennych, zapobiegają miażdżycy i zawałom serca, a także opóźniają starzenie się komórek [3]. Owoce mogą być używane do wyrobu soków, syropów, kisieli, galaretek, dżemów, marmolad czy przecierów lub też spożywane na surowo. Służą także jako dodatek witaminizujący do napojów oraz konserw i innych przetworów, którym nadają delikatny smak. Owoce rokitnika znajdują także zastosowanie w przemyśle wódczano-likierniczym do wyrobu nalewek, win czy likierów [6]. Owoce rokitnika, ze względu na bardzo kwaśny i cierpki smak, nie nadają się do bezpośredniej konsumpcji, natomiast doskonale komponują się z innymi surowcami owocowymi i warzywnymi, nadając im atrakcyjną barwę i wzbogacając ich wartość żywieniową [1]. Właściwości prozdrowotne, unikalny skład chemiczny, atrakcyjna barwa i oryginalny smak, czynią te jagody cennym surowcem dla przemysłu spożywczego [7]. Cel Ocena wybranych parametrów fizykochemicznych owoców i przetworów z rokitnika oraz sprawdzenie, czy procesy przetwórcze mogą wpłynąć na wartość parametrów takich, jak: zawartość polifenoli i wit. C, aktywność przeciwrodnikową oraz barwę. Materiały i metody Materiał do badań stanowiło 9 próbek produktów z rokitnika. Analizie poddano sok wyciśnięty ze świeżych owoców, sok z mrożonych owoców rokitnika, sok 100% komercyjny, konfiturę, dżem, nektar komercyjny, nektar wytworzony z soku ze świeżych owoców, likier komercyjny oraz wytworzoną nalewkę z rokitnika. Część z badanych produktów przygotowano w laboratorium (wyciśnięte soki, nektar, nalewka), pozostałe zakupiono w sklepie ekologicznym. Świeże owoce rokitnika o jasnożółtej barwie, pochodziły z jednej odmiany ze zbiorów z plantacji gospodarstwa ogrodniczego w Wicku k/lęborka. Zostały zakupione jesienią 2016 r. Bezpośrednio po zakupie owoce oddzielono od gałązek przez odcinanie owocu od gałązki, następnie zapakowano w woreczki polietylenowe i przechowywano w warunkach chłodniczych do momentu rozpoczęcia eksperymentu. Mrożone owoce, barwy pomarańczowej, pochodziły z jednej odmiany ze zbiorów z tego samego gospodarstwa ogrodniczego, natomiast zakupione zostały rok wcześniej, jesienią 2015 r. Owoce po zakupie zamrożono (wraz z gałęziami, na których znajdowały się owoce) i przechowywano w zamrażarce w laboratorium przez okres 12 miesięcy. Świeże i rozmrożone owoce rokitnika używano w postaci soku wyciśniętego w laboratorium. We wszystkich produktach rokitnika oznaczono parametry barwy L*, a*, b*, aktywność antyoksydacyjną, ogólną liczbę polifenoli oraz zawartość wit. C. Parametry barwy L*, a*, b* oznaczono w systemie międzynarodowym CIE za pomocą kolorymetru Konica-Minolta CR 400. Potencjał oksydacyjny badanych przetworów oznaczono jako całkowitą zawartość polifenoli, za pomocą metody z zastosowaniem odczynnika Folin-Ciocalteau. Do badań przygotowano 10% (m/m) roztwory z przetworów z rokitnika, 0,5 cm 3 roztworu mieszano z 2,5 cm 3 odczynika F-C (0,2 N) i 2 cm 3 roztworu Na 2 CO 3 (75 g/dm 3 ). Próbki inkubowano w temp. 25 C bez dostępu światła. Po upływie 2 godzin mierzono absorbancję przy długości fali 760 nm. Ogólną zawartość związków fenolowych wyrażono w równoważnikach kwasu galusowego (mg GAE/100 ml). Aktywność antyutleniającą oznaczono też za pomocą DPPH (1,1-diphenyl-2-picrylhydrazyl). Metoda z zastosowaniem odczynnika DPPH jest szeroko stosowana do pomiarów zdolności antyoksydacyjnej

3 342 Probl Hig Epidemiol 2017, 98(4): naturalnych surowców: owoców, soków, wyciągów roślinnych, żywności [8]. Do badań użyto 10% roztwory badanych próbek. Roztwory wirowano w wirówce i odsączono. Następnie pobrano po 0,75 cm 3 tych roztworów i zmieszano z 2,25 cm 3 roztworu DPPH w metanolu (0,1 mm). Próbki inkubowano w temp. 25 C bez dostępu światła przez 60 min. Po tym czasie mierzono absorbancję przy długości fali 517 nm wobec metanolu jako próby zerowej. Próbą kontrolną była mieszanina roztworu DPPH z wodą destylowaną. Wyniki oznaczeń podano jako % inhibicji wolnych rodników. Oznaczenie zawartości wit. C przeprowadzono metodą Tillmansa. W zlewkach o pojemności po 100 cm 3 odważono po 10 g przetworów z rokitnika, dodano po 50 cm 3 2% kwasu szczawiowego, całość przeniesiono do kolb miarowych o pojemnościach 100 cm 3 i uzupełniono do kreski 2% roztworem kwasu szczawiowego. Próbki wymieszano i pobrano do kolb stożkowych 10 cm 3 i miareczkowano do wystąpienia lekkiego zabarwienia utrzymującego się przez 30 s. Wszystkie analizy wykonano w trzech powtórzeniach. Obliczono podstawowe miary statystyczne: średnią i odchylenie standardowe (M±SD). W celu określenia stopnia wzajemnych powiązań pomiędzy poszczególnymi parametrami obliczono współczynniki korelacji r Pearsona. Aby stwierdzić, czy sposób przetwarzania wpływa na wartość poszczególnych parametrów przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji (ANOVA) z testem Tukey a. Wszystkie obliczenia wykonano przy użyciu programu Statistica 12.0 (Statsoft Inc.). Hipotezy statystyczne weryfikowano na poziomie istotności α=0,05. Wyniki Badania zawartości wit. C w sokach i przetworach z rokitnika wykazały, że największą jej ilość posiada wyciśnięty sok z mrożonych owoców (438 mg/100 g), znacznie mniej tej witaminy zawierał sok ze świeżych owoców (137 mg/100 g) oraz sok handlowy (110 mg/100 g) (tab. I). Ogólna zawartość polifenoli w tych produktach wahała się w granicach od ok. 3 do prawie 180 mg GAE/100 g przetworów. Największą ogólną zawartością polifenoli charakteryzowała się konfitura z rokitnika i sok z mrożonych owoców, najniższą nektary i nalewka (tab. I). Badania aktywności przeciwutleniającej wykazały, iż największą skutecznością zmiatania wolnych rodników charakteryzowała się konfitura z owoców rokitnika, w której skuteczność ta sięgała 100%. Stwierdzono, że pozostałe przetwory z rokitnika charakteryzowały się również wysoką aktywnością antyoksydacyjną, zdolność zmiatania rodników DPPH przekraczała 60% (tab. I). Wartość parametru L* (jasność) soków i przetworów wahała się w granicach od 22 dla nalewki domowej i 25 dla konfitury do ok. 52 dla soku domowego z mrożonych i świeżych owoców rokitnika. Najwyższą wartość parametru a* (odpowiadającą za czerwoność barwy) stwierdzono w soku z mrożonych owoców rokitnika na poziomie 20, najniższą zaś ujemną w likierze (-0,18) i nalewce z rokitnika (-0,06). Z kolei najbardziej żółtą barwę posiadał sok ze świeżych owoców wartość parametru b* kształtowała się na poziomie 46 (tab. II). Analiza wariancji (ANOVA) w układzie jednoczynnikowym wykazała, iż zaobserwowane różnice w wartościach poszczególnych parametrów dla badanych przetworów z rokitnika były istotne statystycznie, wartości statystyki F wyniosły odpowiednio: 120,0 w przypadku zawartości wit. C; 46,7 dla ogólnej zawartości polifenoli; 26,5 dla zdolności zmiatania rodników DPPH; dla L*; 66536,4 dla a* oraz 16457,0 dla b*. Przeprowadzony dodatkowo test Tukey a pozwolił na pogrupowanie poszczególnych prób w grupy jednorodne, w których nie występują statystycznie istotne różnice. Tabela I. Parametry fizykochemiczne wybranych przetworów z rokitnika Table I. Physicochemical parameters of selected sea buckthorn products Rodzaj produktu /Product Zawartość wit. C /vit. C content [mg/100 g] Ogólna zawartość polifenoli /Total phenolic content TP [GAE/100 g] Aktywność przeciwrodnikowa /Antioxidant activity AA DPPH [%] sok ze świeżych owoców /fresh fruit juice 136,62±12,49 b 133,36±50,94 c a, b, c 91,72±1,66 sok z mrożonych owoców /frozen fruit juice 437,92±53,52 c 151,74±4,16 c 86,64±6,99 a sok komercyjny 100% /commercial juice 100% 110,41±0,12 b 60,52±20,49 b 74,71±4,46 c, d nektar (50 ml soku ml wody + 24 g cukru) /nectar (50 ml juice ml water + 24 g sugar) 30,88±4,28 a < 3±0,02 a 91,27±2,38 a, b nektar komercyjny /commercial nectar 33,26±2,14 a <3±0,01 a 90,71±6,56 b konfitura /jam 17,62±2,4 a 178,25±12,10 c 100,00±0,00 b dżem Łowicz /Łowicz jam 32,88±0,66 a 29,67±7,96 a, b 82,63±10,57 a, c likier /liquer 3,57±0,54 a 3,1±0,02 a 67,68±3,08 d nalewka /sea buckthorn liquer 3,56±1,18 a <3±0,02 a 66,35±10,04 d a-d grupy jednorodne, wyznaczone na podstawie analizy post-hoc (test Tukey a) /homogeneous groups, based on post-hoc analysis (Tukey s test)

4 Stenka B, Wilczyńska A. Ocena wybranych parametrów fizykochemicznych owoców i przetworów z rokitnika 343 Tabela II. Parametry barwy przetworów z rokitnika Table II. Color parameters of selected sea buckthorn products Rodzaj produktu /Product Barwa /Colour L* a* b* sok ze świeżych owoców /fresh fruit juice 51,06±0,01 b 16,11±0,05 b 46,19±0,05 a sok z mrożonych owoców /frozen fruit juice 51,96±0,03 c 20,38±0,07 c 43,92±0,15 b sok komercyjny 100% /commercial juice 100% 39,85±0,01 d 9,12±0,08 d 32,22±0,23 c nektar (50 ml soku ml wody + 24 g cukru) /nectar (50 ml juice ml water + 24 g sugar) 39,36±0,05 e 6,16±0,02 e 27,83±0,19 d nektar komercyjny /commercial nectar 33,82±0,005 a 0,78±0,01 f 21,65±0,03 e konfitura /jam 25,16±0,06 f 4,78±0,05 g 11,81±0,02 f dżem Łowicz /Łowicz jam 33,82±0,01 a 2,38±0,04 h 20,11±0,03 g likier /liquer 30,43±0,005 g -0,18±0,03 a 14,44±0,02 h nalewka /sea buckthorn liquer 22,16±0,03 h -0,06±0,03 a 6,33±0,11 i a-i grupy jednorodne, wyznaczone na podstawie analizy post-hoc (test Tukey a) /homogeneous groups, based on post-hoc analysis (Tukey s test) Dyskusja Stwierdzona najwyższa zawartość wit. C w soku z mrożonych owoców rokitnika przechowywanych przez okres 12 miesięcy potwierdza fakt braku obecności enzymu askorbinazy w owocach, który powoduje rozkład wit. C. Różnica w zawartości wit. C w soku ze świeżych i mrożonych owoców co stwierdzili także Piłat i wsp., może wynikać z czasu zbiorów, a więc stadium dojrzałości owoców i odmiany [9]. Owoce świeże i mrożone użyte w doświadczeniu wyraźnie różniły się barwą, co może świadczyć o tym, iż miały różne pochodzenie botaniczne, a to przełożyło się m.in. na zawartość wit. C. Analiza statystyczna potwierdziła, iż zawartość wit. C jest skorelowana z barwą owoców rokitnika, przy czym im barwa jest jaśniejsza i im wyższe są wartości parametrów a* i b*, tym większa jest zawartość wit. C. Wartości współczynników korelacji wyniosły odpowiednio: r witc/l =0,76; r witc/a =0,87; r witc/b =0,75. Nie zanotowano istotnej zależności pomiędzy zawartością wit. C, a działaniem przeciwrodnikowym badanych przetworów (r=0,18). Najwyższa zawartość polifenoli w konfiturze i soku z mrożonych owoców rokitnika na poziomie ok. 180 mg GAE/100 g może świadczyć o użyciu do produkcji tych przetworów owoców o niskim stopniu dojrzałości takich, w których zawartość polifenoli jest najwyższa. Podobnej oceny dokonali Zadernowski i wsp. [2] badając skład owoców rokitnika. Podobnie, jak w przypadku zawartości wit. C, stwierdzono występowanie istotnych, choć nieco słabszych dodatnich korelacji pomiędzy zawartością polifenoli, a wartością parametrów barwy (r TP/L =0,39; r TP/a =0,69; r TP/b =0,43). Zawartość polifenoli ogółem była też skorelowana istotnie z aktywnością przeciwutleniającą przetworów z owoców rokitnika (r TP/AADPPH =0,55). Największą zawartość polifenoli oraz zdolność zmiatania wolnych rodników wykazała konfitura rokitnikowa, najniższą zaś napoje alkoholowe. Pozostałe przetwory wykazały nieco niższą niż konfitura aktywność przeciwrodnikową, prawdopodobnie ze względu na pochodzenie botaniczne owoców użytych do ich wytworzenia, stopień ich dojrzałości oraz proces przetwarzania. Wyniki powyższej analizy znajdują potwierdzenie w pracy Szajdek i wsp. [10]. Ich analiza wykazała, że aktywność przeciwutleniająca przetworów owocowych uwarunkowana jest nie tylko zawartością związków pochodzących z owoców, ale również powstałych w wyniku przemian podczas procesu technologicznego. Barwa jest jedną z najbardziej istotnych cech, wpływających na atrakcyjność sensoryczną produktów spożywczych. Przeprowadzone badania wykazały, iż wszystkie przetwory z rokitnika, pomimo że charakteryzowały się barwą pomarańczową, istotnie różniły się wartościami koordynatów L*, a*, b*. W badanych próbkach wartość parametru L* nie przekraczała 52 (sok z owoców świeżych i mrożonych), natomiast najniższą wartością tego parametru charakteryzowała się nalewka z rokitnika (L* ok. 22). Wynika to z przezroczystości tego produktu w przeciwieństwie do innych przetworów z rokitnika wiązka światła nie ulegała odbiciu, natomiast bez przeszkód przechodziła przez warstwę produktu. Wartość parametru a* na poziomie ok. 20 oraz b* na poziomie ok. 46 w sokach może świadczyć o obecności w nich termostabilnych karotenoidów. Im wyższa jest zawartość β-karotenu, tym barwa soków owocowych jest bardziej żółta. Podobne wyniki uzyskali inni badacze [11, 12]. W dobie wzrostu zachorowalności na choroby cywilizacyjne, w patogenezie których istotną rolę bardzo często odgrywają wolne rodniki, będące przyczyną tzw. stresu oksydacyjnego, ważne jest dostarczanie do organizmu żywności bogatej w przeciwutleniacze. Dieta bogata w produkty pochodzenia roślinnego, będących doskonałym źródłem substancji o działaniu antyok-

5 344 Probl Hig Epidemiol 2017, 98(4): sydacyjnym (polifenole, wit. C, A, E, karotenoidy), odgrywa istotną rolę w profilaktyce chorób takich, jak cukrzyca, miażdżyca, choroby nowotworowe czy choroby neurodegradacyjne (choroba Parkinsona, choroba Alzheimera) [13]. Przeprowadzone badania wykazały, iż przetwory z rokitnika są dobrym źródłem wit. C, jej zawartość, w większości przetworów przekraczająca kilkadziesiąt mg/100 g produktu była znacznie wyższa, niż zawartość tej witaminy oznaczona na poziomie maksymalnie 30 mg/100 g świeżej masy w owocach i przetworach z żurawiny przez Mazur i wsp. [14]. Uzyskane wyniki świadczą jednak o tym, że wit. C nie jest dominującym składnikiem determinującym pojemność przeciwutleniającą przetworów z rokitnika. Wykazano natomiast, iż przetwory z rokitnika, zwłaszcza soki i konfitura, są bogatym źródłem polifenoli, co przekłada się na ich skuteczne działanie antyoksydacyjne. Ogólna zawartość polifenoli w przetworach z rokitnika była porównywalna z zawartością tych związków w owocach jagodowych, oznaczoną przez Michalczyk i Kuczewskiego [15]. Wysoka zawartość polifenoli i wit. C w przetworach z rokitnika powinna skłaniać do ich częstego spożywania w ramach codziennej diety. Wnioski Przetwory z rokitnika różnią się istotnie zawartością wit. C i polifenoli, których są dobrym źródłem oraz aktywnością antyoksydacyjną. Z przeprowadzonych badań wynika, że największą zawartością polifenoli i zdolnością zmiatania wolnych rodników charakteryzowała się konfitura z rokitnika. Najwięcej wit. C posiadał sok z mrożonych owoców rokitnika. Z kolei napoje alkoholowe z rokitnika (likier i nalewka) charakteryzowały się najniższymi wartościami oznaczanych parametrów. Wykazane różnice badanych przetworów z rokitnika pod względem zawartości związków fenolowych, barwy, wit. C oraz zdolności wygaszania wolnych rodników mogą być uzależnione od odmiany, stopnia dojrzałości owoców oraz sposobów przetwarzania. Bazując na uzyskanych wynikach można twierdzić, iż przetwory z rokitnika, zwłaszcza konfitury i soki, powinny stanowić uzupełnienie codziennej diety ze względu na wysoką aktywność antyoksydacyjną i zawartość wit. C. Źródło finansowania: Praca nie jest finansowana z żadnego źródła. Konflikt interesów: Autorzy deklarują brak konfliktu interesów. Piśmiennictwo / References 1. Lipowski J, Marszałek K, Skąpska S, Jasińska U. Charakterystyka owoców wybranych odmian rokitnika pospolitego (Hipophae rhamnoides L.) uprawianych w Polsce. PFiOW 2012, 56(7-8): Zadernowski R, Szałkiewicz M, Czaplicki S. Skład chemiczny i wartość odżywcza owoców rokitnika (Hippophae rhamnoides L.). PFiOW 2005, 49(8-9): Wilkowska A, Pogorzelski E, Ambroziak W, Gwiazdecki R. Kierunki przetwórstwa jagód rokitnika (Hipophae rhamnoides L.). PFiOW 2009, 53(4): Guo R, Guo X, Li T, et al. Comparative assessment of phytochemical profiles, antioxidant and antiproliferative activities of Sea buckthorn (Hippophaë rhamnoides L.) berries. Food Chem 2017, 221: Gut M, Gasik A, Mitek M. Rokitnik roślina niczym apteka. Przem Spoz 2008, 62(6): Surmiński J. Występowanie i właściwości rokitnika zwyczajnego (Hippophaë rhamnoides L.). Sylwan 2008, 4: Marszałek K, Lipowski J, Skąpska S. Wykorzystanie rokitnika pospolitego (Hippophae rhamnoides L.) do produkcji dżemów. PFiOW 2014, 58(3): Cybul M, Nowak R. Przegląd metod stosowanych w analizie właściwości antyoksydacyjnych wyciągów roślinnych. Herba Polonica 2008, 54(1): Piłat B, Zadernowski R. Owoce rokitnika (Hippophae rhamnoides L.) bogate źródło związków biologicznie aktywnych. Post Fitoter 2016, 17(4): Szajdek A, Borowska EJ, Borowski J, Saczuk B. Musy owocowe jako źródło naturalnych przeciwutleniaczy. Żywn Nauk Technol Jakość 2007, 6(55): Kalisz S, Ścibisz I, Mitek M. Wybrane wyróżniki jakościowe soków mieszanych. Bromat Chem Toksykol 2016, 49(3): Synowiec-Wojtarowicz A, Czardybon K, Pawłowska-Góral K. Ocena wpływu obróbki termicznej na zawartość związków o właściwościach przeciwutleniających i parametry barwy wybranych soków owocowych. Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): Szajdek A, Borowska J. Właściwości przeciwutleniające żywno ści pochodzenia roślinnego. Żywn Nauk Technol Jakość 2004, 4(41): Mazur E, Borowska EJ, Polak M. Zawartość witaminy C i pojemność przeciwutleniająca owoców i przecierów z żurawiny błotnej i wielkoowocowej. Żywn Nauk Technol Jakość 2009, 2(63): Michalczyk M, Kuczewski D. Zmiany zawartości składników o charakterze prozdrowotnym w przechowywanych sorbetach z owoców jagodowych. Żywn Nauk Technol Jakość 2012, 4(83):