PLAN DZIAŁAŃ NA RZECZ EUROPY EFEKTYWNIE KORZYSTAJĄCEJ Z ZASOBÓW

Transkrypt

1 PLAN DZIAŁAŃ NA RZECZ EUROPY EFEKTYWNIE KORZYSTAJĄCEJ Z ZASOBÓW Stanisław Bochniarz Departament Ochrony Przyrody Warszawa, 21 lutego 2012

2 Struktura prezentacji 1. Europa efektywnie korzystająca z zasobów. 2. Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów: zrównoważona konsumpcja i produkcja, odpady jako zasoby, badania i innowacje, polityka cenowa i subsydia, kapitał naturalny i funkcje ekosystemów, kluczowe sektory. 3. Konkluzje Rady ds. środowiska.

3 Europa efektywnie korzystająca z zasobów Europa efektywnie korzystająca z zasobów jako jedna z inicjatyw przewodnich Strategii Europa 2020 na rzecz trwałego wzrostu gospodarczego ma ułatwić przejście na gospodarkę niskoemisyjną oraz wydajną pod względem wykorzystania zasobów. Rozwój gospodarki światowej oraz rosnąca liczba ludności świata, która przy obecnym tempie wzrostu szacowana jest że w 2050 roku osiągnie poziom 9 mld. osób (wzrośnie o 30 % w stosunku do obecnej) oznaczają olbrzymią presję na zasoby naturalne ziemi będą one zużywane w coraz szybszym tempie.

4 Europa efektywnie korzystająca z zasobów Zasoby naturalne stanowią podstawę funkcjonowania gospodarki europejskiej i światowej przez co mają znaczący wpływ na jakość naszego życia. Rosnąca konkurencja w zakresie pozyskania niektórych zasobów może doprowadzić do powstania ich niedoborów konsekwencją tego będzie wzrost ich cen, który w dalszej kolejności będzie maił wpływ na rozwój gospodarki w tym europejskiej. Należy zwrócić uwagę, iż pojawiła się bardzo szeroka definicja zasobów poprzez to określenie rozumie się nie tylko surowce takie jak minerały, metale czy też paliwa, ale także żywność, glebę, wodę, powietrze, biomasę i ekosystemy (w tym ich funkcje).

5 Europa efektywnie korzystająca z zasobów Obecny model produkcji i konsumpcji prowadzi nie tylko do kończenia się zasobów naturalnych, ale także powoduje wzrost ilości składowanych odpadów oraz wzrost emisji zanieczyszczeń do atmosfery, wody i gleby. Może on być zagrożeniem nie tylko dla przyszłych pokoleń ale należy spodziewać się, iż będzie miał dla nas negatywne skutki w najbliższych latach. Stanie się on przeszkodą w rozwoju nowoczesnej, wysokokonkurencyjnej i niskoemisyjnej gospodarki. W związku z powyższym należy gospodarować zasobami bardziej efektywnie w trakcie całego ich cyklu życia od momentu ich pozyskania, poprzez transport, przekształcenie i zużycie, po unieszkodliwianie odpadów.

6 Europa efektywnie korzystająca z zasobów Efektywne gospodarowanie zasobami oznacza wypracowanie większej wartości przy użyciu mniejszej ilości materiałów (surowce) i zastosowaniu innego sposobu ich zużycia. Powyższe działania ograniczą ryzyko wystąpienia niedoborów i utrzymają wpływ na środowisko w naturalnych dla naszej planety ramach.

7 Europa efektywnie korzystająca z zasobów Pytanie Co w powyższej kwestii robi Europa? W 2011 roku maiło miejsce wiele inicjatyw mających na celu podniesienie świadomości dotyczącej konieczności efektywnego gospodarowania zasobami. W dalszej kolejności oczekuje się opracowania długoterminowych strategii w zakresie klimatu, energii, różnorodności biologicznej promujących kierunki działań nastawione na efektywne gospodarowanie zasobami oraz opracowanie dodatkowych planów dla sektorów takich jak: transport, rolnictwo, rybołówstwo, surowce i opodatkowanie energii. Jednym z takich planów działań jest Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów mający za zadanie przekształcenie Europy w gospodarkę efektywnie korzystającą z zasobów.

8 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów Komunikat Komisji Europejskiej z dnia 20 września 2011 roku Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów. Tło: Rozwojowi gospodarczemu Unii zagraża rosnące zużycie energii i nieefektywne korzystanie z zasobów (np. surowców, energii, wody, powietrza i kopalin), które stają się coraz rzadsze i droższe. Cele: w celu zmierzenia postępów w podnoszeniu efektywności wykorzystania zasobów i wskazania celów : wprowadzony zostanie tymczasowy wskaźnik podstawowy wydajności zasobów który wyrażać będzie stosunek produktu narodowego brutto do krajowego zużycia materiałów liczony w euro na tonę, do końca 2013 roku opracowane zostaną wskaźniki uzupełniające dotyczące m.in. uciążliwości dla środowiska.

9 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów został przyjęty na posiedzeniu rady Unii Europejskiej ds. Środowiska w dniu 19 grudnia 2011 roku. Dokument ten jest jednym z elementów przygotowań Unii do transformacji gospodarczej w stronę bardziej zrównoważonej, konkurencyjnej i zielonej gospodarki. Mapa drogowa wskazuje kierunki średniookresowych i długookresowych działań prowadzących do osiągnięcia efektywnego zarządzania zasobami. Obejmuje ona szeroki zakres obszarów: energetykę, żywność, transport i budownictwo. Plan wskazuje działania niezbędne do podjęcia na wszystkich poziomach społeczeństwa przez firmy, konsumentów, regiony, państwa członkowskie, które będą konieczne do stopniowego osiągnięcia efektywnego zarządzania zasobami i zrównoważonego rozwoju.

10 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów 1. Zrównoważona konsumpcja i produkcja. Aby poziom efektywności wykorzystania zasobów się zwiększył musi nastąpić zmiana sposobu postępowania obywateli, firm i podmiotów publicznych. Do 2020 roku przewiduje się osiągniecie następujących celów: wprowadzić sygnały cenowe oraz spopularyzować wiedzę o wpływie na środowisko i efektywności wykorzystania zasobów przez produkty i usługi w cyklu ich życia (tzw. ślad ekologiczny ), tak aby skłonić konsumentów do wybierania tych wersji produktów, uniezależnić wzrost gospodarczy i koniunkturę od wykorzystania zasobów, wyeliminowanie najmniej zasobooszczędnych i najbardziej zanieczyszczających produktów z rynku wprowadzenie minimalnych norm w zakresie efektów działalności środowiskowej.

11 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów 2. Odpady jako zasoby. Odpady mają stać się zasobem zwracanym gospodarce w postaci surowca poprzez znaczne zwiększenie ponownego wykorzystania i recyklingu. Do 2020 roku przewiduje się osiągniecie następujących celów: zmniejszenie ilości odpadów wytwarzanych przypadających na mieszkańca, zarządzanie odpadami jako zasobami winno stać się atrakcyjną ekonomicznie alternatywą, winno nastąpić zwiększenie ilości odzyskiwanych odpadów w stopniu pozwalającym wyeliminowanie potrzeby ich składowania.

12 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów 3. Badania i innowacje. Innowacje powinny przyczynić się do wzrostu poziomu efektywności wykorzystania zasobów. Do 2020 roku przewiduje się osiągniecie następujących celów: fundusze UE przeznaczone na naukę powinny zostać skupione na osiągnięciu celów związanych z efektywnym wykorzystaniem zasobów oraz na wspieraniu innowacyjnych rozwiązań, nowoczesne rozwiązania technologiczne i innowacyjne powinny służyć lepszemu zarządzaniu zasobami, ich odzyskowi i ochronie, do prowadzenia badań w poszczególnych krajach powinny powstać podmioty partnerstwa publiczno-prywatnego.

13 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów 4. Politaka cenowa i subsydia. Zwraca się uwagę na znaczenie cen rynkowych jako głównego kryterium w podejmowaniu decyzji o zakupach oraz realizowanych inwestycjach. Wiele cen: jest zaburzonych w wyniku stosowania subsydiów i ulg podatkowych, często nie odzwierciedla rzeczywistych kosztów korzystania z zasobów oraz ich wpływu na środowisko. Do 2020 roku przewiduje się osiągniecie następujących celów: zlikwidowanie subsydiów mających szkodliwe skutki dla środowiska, znaczący wzrost podatków ekologicznych w dochodach publicznych w ramach UE przejście z opodatkowania pracy na opodatkowanie środowiskowe (opodatkowanie wpływu na środowisko).

14 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów kapitał naturalny 5. Kapitał naturalny i funkcje ekosystemów. Kapitał naturalny to wszelkie zasoby naturalne i ekosystemy, które są użyteczne dzięki funkcjom ekosystemów. Na dzień dzisiejszy większość z nich traktuje się jako darmowe co sprzyja ich marnotrawieniu. Koniecznym jest aby do 2020 roku kapitał naturalny i funkcje ekosystemowe zostały odpowiednio oszacowane (wycenione) a następnie uwzględnione w kosztach: produktów lub podejmowanych działań (dotyczy decyzji zarówno organów publicznych jak i przedsiębiorstw). Do roku 2020 ma zostać powstrzymana utrata różnorodności biologicznej, która może doprowadzić do osłabienia ekosystemu a w konsekwencji zagrozić spełnieniu ich funkcji środowiskowych, co w konsekwencji uczyni go bardziej wrażliwym na szkody.

15 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów Kapitał naturalny i funkcje ekosystemów (cd). Zasadniczym aspektem efektywnej gospodarki zasobami jest zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów takich jak metale i minerały. Należy dążyć w kierunku zrównoważonego zarządzania surowcami opartego na tzw. gospodarce obiegowej, gdzie odpady staja się zasobami. Woda jest kluczowym zasobem dla ludzkiego zdrowia i zapewnia ważny wkład w rolnictwo, turystykę, przemysł, transport i energetykę. Pobór wody winien utrzymywać się na poziomie poniżej 20 % dostępnych odnawialnych zasobów wodnych. Do 2020 roku winny zostać spełnione przejściowe normy jakości powietrza UE tak aby osiągnąć poziomy, które nie będą miały poważnych skutków dla zdrowia i środowiska.

16 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów Kapitał naturalny i funkcje ekosystemów (cd). Użytkowanie gruntów wymaga kompromisów pomiędzy potrzebami społecznymi, ekonomicznymi i środowiskowymi. Państwa członkowskie winny: ograniczyć zajmowanie gruntów oraz zasklepianie gleby, wdrożyć działania niezbędne do ograniczenia erozji gleby i zwiększenia w niej zawartości materii organicznej, sporządzić wykaz skażonych terenów i harmonogram działań naprawczych.

17 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów Kluczowe sektory. W krajach uprzemysłowionych przemysł spożywczy, budownictwo mieszkaniowe i mobilność są zazwyczaj odpowiedzialne za 70-80% oddziaływania na środowisko ogółem. Żywność - przewiduje się, iż do roku 2020 rozpowszechnione zostaną zachęty na rzecz zdrowej i bardziej zrównoważonej produkcji i konsumpcji żywności. Doprowadzą one do obniżenia o 20 % wykorzystania zasobów w łańcuchu żywnościowym. Przewiduje się, iż usuwanie jadalnych odpadów żywnościowych winno zmniejszyć się o połowę.

18 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów Kluczowe sektory (cd). Budownictwo przewiduje się osiągniecie poniższych celów: metody modernizacji i technologie budowy budynków winny spełniać wysokie wymagania w zakresie efektywności wykorzystywania zasobów, 70 % odpadów budowlanych i rozbiórkowych innych niż niebezpieczne ma podlegać recyklingowi.

19 3. Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów Kluczowe sektory (cd). Mobilność do 2020 roku ogólna efektywność w sektorze transportu wytworzy większą wartość przy równoczesnym optymalnym wykorzystaniu zasobów, takich jak surowce, energia i grunty, oraz zmniejszy jego wpływ na zmiany klimatu, zanieczyszczenia powietrza, hałas, zdrowie, wypadki, różnorodność biologiczną i degradację ekosystemów. Przewiduje się wdrożenie działań w celu zmniejszenia ilości gazów cieplarnianych emitowanych przez branżę transportową co roku o 1 %.

20 Konkluzje rady ds. środowiska 1. Komisja z zadowoleniem przyjmuje komunikat "Plan działań na rzecz zasobooszczędnej Europy - inicjatywy w ramach Strategii Europa Komisja z zadowoleniem przyjmuje komunikat w sprawie mapy drogowej, który jest kluczowym elementem wydajnego wykorzystania zasobów w ramach sztandarowej inicjatywy strategii Europa 2020 prowadzącej UE w transformacji gospodarczej w kierunku bardziej zrównoważonej i konkurencyjnej gospodarki, przyczyniając się jednocześnie do ogólnoświatowych wysiłków, aby zapewnić przejście na zielone gospodarki. 3. Komisja uznaje proponowane etapy realizacji planu działań jako dobrą podstawę do dalszych dyskusji między państwami członkowskimi, Komisją i wszystkimi zainteresowanymi kluczowymi stronami w celu przejścia w kierunku zrównoważonej i odpowiedzialnej gospodarki.

21 Konkluzje rady ds. środowiska 4. Komisja zatwierdza wszechstronne podejście w komunikacji, projekcie ram spójnego działania, które dostosowuje wymagania efektywnie wykorzystujące zasoby naturalne, gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich odpowiednich sektorach. Podkreśla, że dobrobyt gospodarczy, dobrobyt obywateli i przyszłych pokoleń zależy od kapitału naturalnego, w tym usług ekosystemowych, różnorodności biologicznej, zasobów mineralnych, wody, powietrza, ziemi i zasobów morskich, które są traktowane jako "wolne" towary. 5. Komisja popiera wniosek dotyczący wizji do realizacji do roku 2050 zrównoważonego rozwoju w sposób gwarantujący respekt dla ograniczonych zasobów, przyczyniając się jednocześnie do przemian w kierunku gospodarki, która jest konkurencyjna, otwarta i zapewnia wysoki standard życia z mniejszym wpływem na środowisko naturalne. Wszystkie zasoby powinny być trwale zarządzane w ramach limitów środowiskowych, od surowców do ziemi, energia, woda, powietrze, różnorodność biologiczna i zasoby morskie, a odpady powinny być przekształcone w zasoby.

22 Konkluzje rady ds. środowiska 6. Komisja jest świadoma, że przekształcenie gospodarki na zrównoważoną i wydajną zasobowo ścieżkę powinno również przyczynić się do wyjścia z obecnego kryzysu gospodarczego i zapewnić większą konkurencyjność nowych źródeł wzrostu i zatrudnienia. 7. Komisja potwierdza, że transformacja będzie musiała przyjąć zintegrowane i spójne ramy polityki, że tworzy równe szanse, gdzie eko-innowacje i wydajność zasobów są nagradzane. 8. Komisja popiera potrzebę globalnego podejścia zintegrowanego do środowiskowych, ekonomicznych i społecznych zagadnień całego cyklu życia produktów. 9. Komisja rozumie, że efektywność wykorzystania zasobów może obniżyć koszty, ale często wymaga wstępnych inwestycji, co oznacza nie tylko wydatki na poszczególne zielone rozwiązania, ale ogólnie wzrost ekologicznych wydatków publicznych oraz widzi konieczność ułatwiania prywatnych inwestycji w zasoby.

23 Konkluzje rady ds. środowiska 10. Komisja oczekuje oceny wpływu działań proponowanych w planie działań, biorąc pod uwagę każdy kraj członkowski. 11. Komisja zgadza się, że przekształcenia UE w gospodarkę bardziej skuteczną będą wymagały opracowania i przyjęcia solidnych, łatwo zrozumiałych wskaźników w celu pomiaru postępów w poprawie efektywności wykorzystania zasobów. 12. Komisja uznaje, że będzie to również wymagać dalszego rozwoju i zastosowania metod oceny oddziaływania na środowisko przez cały cykl życia produktów i procesów, w tym spożycia zarówno w UE jak i poza nią, mając jednocześnie na uwadze zadanie aby zminimalizować nieproporcjonalne obciążenia administracyjne.

24 Konkluzje rady ds. środowiska 13. Komisja zachęca do kontynuowania konsultacji ze wszystkimi głównymi zainteresowanymi stronami, w tym: biznesem, związkami zawodowymi, naukowcami i środowiskami akademickimi, organizacjami pozarządowymi, jak również władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi. 14. Komisja podkreśla potrzebę zajęcia razem ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, krótkoterminowymi przejściowymi skutkami ubocznymi. 15. Komisja potwierdza potrzebę wyceny kapitału naturalnego do tworzenia, między innymi, możliwości integracji ekonomicznej wartości różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych w publicznych i prywatnych sektorach, w podejmowaniu decyzji.

25 Konkluzje rady ds. środowiska 16. Komisja wzywa państwa członkowskie do podejmowania skutecznych działań zmierzających do zwiększenia świadomości konsumentów poprzez zapewnienie właściwego przepływu informacji na temat środowiskowych i społecznych skutków życia i produkcji, np. przez ślad ekologiczny produktów, eko-etykietowanie, zamówienia publiczne, edukację ekologiczną oraz międzysektorowe partnerstwo promujące zrównoważony styl życia. 17. Komisja zwraca uwagę na konieczność zajęcia się wydajnością zasobów w kontekście globalnym, w szczególności należy dążyć do pomyślnego wyniku szczytu Rio globalne przejście do bardziej zrównoważonego i efektywnego wykorzystania zasobów naturalnych i zielonej gospodarki w kontekście zrównoważonego rozwoju i eliminacji ubóstwa.

26 Dziękuję za uwagę Stanisław Bochniarz Doradca Departament Ochrony Przyrody tel. (+48 22)