Autoreferat Opis Dorobku I Osiągnięć Naukowych

Transkrypt

1 Autoreferat Opis Dorobku I Osiągnięć Naukowych Dr inż. Daria Murawska Katedra Towaroznawstwa Ogólnego i Doświadczalnictwa Wydział Bioinżynierii Zwierząt Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie ul. Oczapowskiego 5, Olsztyn Tel. (089) daria.murawska@uwm.edu.pl OLSZTYN 2013

2 Spis treści strona 1. Życiorys naukowy 2 2. Prace wskazane jako szczególne osiągnięcie, o którym mowa w art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 z póź. zm.): pod tytułem: Wiek a zawartość głównych składników tkankowych u ptaków domowych 3. Opis monotematycznego cyklu prac stanowiących szczególne osiągnięcie naukowe Opis pozostałych osiągnięć w zakresie prowadzonych badań Sumaryczne zestawienie dorobku 20 1

3 1. Życiorys naukowy 1.1. Wykształcenie 1990 ukończone studia (magister inżynier zootechniki), Akademia Rolniczo- Techniczna w Olsztynie, Wydział Zootechniczny studia doktoranckie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Bioinżynierii Zwierząt 2005 uzyskanie stopnia doktora (doktor nauk rolniczych z zakresu zootechniki), Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Katedra Towaroznawstwa Ogólnego i Doświadczalnictwa. Tytuł rozprawy doktorskiej: Ocena przydatności kurcząt typu nieśnego do użytkowania mięsnego Promotor prof. zw. dr hab. Roman Bochno 1.2. Doświadczenie zawodowe 2005 asystent, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Katedra Towaroznawstwa Ogólnego i Doświadczalnictwa do chwili obecnej adiunkt, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Katedra Towaroznawstwa Ogólnego i Doświadczalnictwa 2006 staż w przedsiębiorstwie INDYKPOL S.A. (1 msc) Regionalny Transfer Wiedzy UWM staże pracowników i absolwentów w firmach. Realizacja przedsięwzięcia dofinansowana z EFS UE w ramach Działania 2.6- Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego staż w przedsiębiorstwie Las Olsztyn Sp. z o.o (2 msc), w ramach projektu Komercjalizacja wyników badań oraz kreowanie postaw przedsiębiorczych przez UWM w Olsztynie poprzez staże, szkolenia i działania uświadamiające z zakresu przedsiębiorczości akademickiej 2011 szkolenie Szkoła komercjalizacji badań naukowych na UWM w Olsztynie, w ramach projektu Kierunki rozwoju przedsiębiorczości UWM w Olsztynie na rzecz stymulowania komercjalizacji badań naukowych w regionie Warmii i Mazur realizowanego przez CI i TT UWM w Olsztynie, 2011 kurs doszkalający w zakresie doskonalenia pedagogicznego nauczycieli akademickich, organizator: UWM w Olsztynie, Wydział Nauk Społecznych, 2012 Szkolenie Przyszłość Rozwojowa Żywności Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek najlepsza inwestycja. 2

4 2. Prace wskazane jako szczególne osiągnięcie, pod tytułem: Wiek a zawartość głównych składników tkankowych u ptaków domowych 1. Murawska D., Kleczek K, Wawro K, Michalik D Age-Related Changes in the Percentage content of Edible and Non-Edible Components in Broiler Chickens. Asian-Aust. J. Anim. Sci. 24(4): IF 0,579; pkt MNiSW 20; liczba cytowań 2. Wkład własny obejmował udział w tworzeniu koncepcji przeprowadzenia badań, opracowaniu metodyki, przeprowadzeniu doświadczenia, opracowaniu wyników, przygotowaniu tekstu rozprawy. Swój udział w niniejszej pracy szacuję na 70%. Oświadczenia pozostałych autorów w załączeniu. 2. Murawska D The Effect of Age on the Growth Rate of Tissues and Organs and the Percentage Content of Edible and Non-Edible Carcass Components in Pekin Ducks. Poultry Science, 91: IF 1,728; pkt MNiSW 40; liczba cytowań Murawska D Age-Related Changes in the Percentage Content of Edible and Non-Edible Components in Turkeys. Poultry Science, 92: IF 1,728; pkt MNiSW 40; liczba cytowań Murawska D The Effect of Age on the Growth Rate of Tissues and Organs and the Percentage Content of Edible and Inedible Components in Polish Koluda White Geese. Poulty Science, 92: IF 1,728; pkt MNiSW 40; liczba cytowań 0. Suma punktów MNiSW= 140 IF = Opis prac wskazanych jako szczególne osiągnięcie 3.1. Uzasadnienie badań Pracę badawczą rozpoczęłam w roku 2000, wraz z podjęciem studiów doktoranckich na Wydziale Bioinżynierii Zwierząt Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie, w Katedrze Towaroznawstwa Ogólnego i Doświadczalnictwa, kierowanej wówczas przez prof. zw. dr hab. Romana Bochno. Od początku zostałam w pełni włączona w badania prowadzone w Katedrze. Obserwacje poczynione w trakcie realizowanych badań oraz przegląd literatury z zakresu wartości rzeźnej drobiu, skłoniły mnie do podjęcia zagadnienia zmian udziału podstawowych składników tkankowych i narządów, w organizmie ptaków domowych, w zależności od wieku. W procesie wytrzewiania ptaków, oprócz odpadów rzeźnianych, pozyskuje się elementy wykorzystywane konsumpcyjnie, jak serce, żołądek mięśniowy oraz wątrobę, a w 3

5 przypadku drobiu wodnego- szczególnie gęsi, często również tłuszcz sadełkowy. Z kolei podczas obróbki tuszki wydzielane są kości, składnik niewykorzystywany konsumpcyjnie. Zagadnienie zmian wraz z wiekiem, udziału w ciele ptaków domowych, składników, nazwanych umownie jadalnymi i niejadalnymi, nie było dotychczas analizowane. Efekty badań przeprowadzonych przeze mnie na ptakach domowych czterech podstawowych gatunków, przedstawiłam w monotematycznym cyklu prac stanowiących osiągnięcie, o którym mowa w art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 z póź. zm.): Wiek a zawartość głównych składników tkankowych u ptaków domowych 3.2. Wstęp U ptaków o mięsnym kierunku użytkowania, nastąpiło znaczne skrócenie okresu odchowu, niezbędnego do uzyskania oczekiwanej masy ciała, przy jednoczesnym polepszeniu składu tkankowego tuszek. Dotyczy to szczególnie drobiu grzebiącego - kurcząt brojlerów oraz indyków. W wyniku prac selekcyjnych oraz doskonalenia warunków odchowu uzyskano znaczący wzrost wydajności rzeźnej. Jest on wynikiem wzrostu udziału tuszki, przy równoczesnym zmniejszeniu udziału w ciele ptaków pozostałych elementów, stanowiących w większości odpady rzeźniane. Wskazuje również, że tempo wzrostu tkanki mięśniowej - głównego składnika tuszki, wzrosło znacznie bardziej w porównaniu do tempa wzrostu organów wewnętrznych oraz innych części ciała, nie zaliczanych do tuszki. Poszczególne organy dojrzewają zgodnie z pełnioną przez nie funkcją, podobnie jak w określonej kolejności następuje wzrost tkanek; nerwowej, kostnej, następnie mięśniowej i tłuszczowej, co przekłada się na ogólny wzrost organizmu (Gille et all. 1999, Palsson 1955, Reeds et al.1993). Należy jednak dodać, że definiowanie wzrostu nie jest jednoznaczne. Uogólniając, wzrost postrzegany jest jako szereg zmian jakościowych i/lub ilościowych zachodzących w organizmie. Z biometrycznego punktu widzenia, wzrost jest zmianą w czasie: długości, powierzchni, objętości czy masy organizmu lub jego elementów (Specht,1968). Silnie związany z wiekiem jest również skład tkankowy organizmu, a najistotniejsze zmiany, zarówno ilościowe jak i jakościowe, zachodzą przede wszystkim we wczesnym okresie 4

6 życia, któremu towarzyszy intensywny wzrost. W odniesieniu do długości życia zwierząt poszczególnych gatunków okres ten jest stosunkowo krótki. Wzrost produkcji mięsa drobiowego, następujący na przestrzeni lat, pociąga za sobą wzrost produkcji składników nie wykorzystywanych konsumpcyjnie przez człowieka zwanych umownie niejadalnymi, co ma istotne znaczenie ekonomiczne z uwagi na konieczność ich zagospodarowania bądź utylizacji (Plumber and Kiepper 2011). Spożycie mięsa drobiowego, od wielu lat wykazuje tendencję wzrostową. Szczególnie intensywnie rozwija się produkcja kurcząt brojlerów oraz indyków, natomiast kaczek i gęsi nadal jest niewielka. W powszechnej opinii drób wodny, w porównaniu z drobiem grzebiącym, odbiega na niekorzyść pod wieloma względami, szczególnie składu tkankowego tuszki. Wielkość światowej produkcji mięsa kaczego szacowana jest od około 4.3% do 7% mięsa drobiowego ogółem, a gęsiny około 2.7 % (USDA 2006, The Poultry Site 2012). Powyższe przesłanki, oraz własne obserwacje poczynione we wcześniejszych eksperymentach badawczych, skłoniły mnie do podjęcia cyklu badań, których celem było określenie wpływu wieku na wzrost składników tkankowych i organów oraz zmiany w udziale składników jadalnych i niejadalnych w ciele ptaków domowych Materiał i metody Materiał badawczy stanowiły ptaki czterech gatunków: kurczęta brojlery (Ross 308), indyki (indory i indyczki BIG 6), kaczki pekin i gęsi (Białe Kołudzkie ). Kurczęta odchowywano do wieku 10 tyg., indory do wieku 20 tyg., indyczki 16 tyg., kaczki do wieku 8 tyg., a gęsi do wieku 12 tyg. Odchów ptaków prowadzono w pomieszczeniach zamkniętych, z zachowaniem warunków odchowu właściwych dla gatunku. Ptaki żywiono ad libitum standardowymi mieszankami przemysłowymi, odpowiednimi dla gatunku i stosownie do wieku ptaków. W sumie przeprowadzono 5 doświadczeń. Określenie składniki jadalne i niejadalne jest umowne, podobnie jak zaszeregowanie poszczególnych elementów odpowiednio do grupy jadalnych lub niejadalnych. Dotyczy to szczególnie tłuszczu sadełkowego u drobiu wodnego, dlatego u gęsi wykonano dwa warianty ujmowania tłuszczu sadełkowego: odpowiednio do składników jadalnych (wariant I) lub niejadalnych (wariant II). Do składników wykorzystywanych konsumpcyjnie (jadalnych) zaliczono: mięso (tkanka mięśniowa wraz z tłuszczem międzymięśniowym), skórę z tłuszczem 5

7 podskórnym i podroby (żołądek mięśniowy, wątroba, serce), a u gęsi w wariancie I dodatkowo tłuszcz sadełkowy. Do składników niewykorzystywanych konsumpcyjnie (umownie niejadalnych) zaliczono: kości tuszki, odpady rzeźniane (krew, pierze, głowa, łapy, przewód pokarmowy z treścią i tłuszczem okołojelitowym) oraz składniki odpadowe jak: tchawica, płuca, nerki, elementy układu rozrodczego, a u gęsi w wariancie II dodatkowo tłuszcz sadełkowy. inne 3.4. Omówienie wyników prac wskazanych jako szczególne osiągnięcie naukowe 1. Murawska D., Kleczek K, Wawro K, Michalik D Age-Related Changes in the Percentage content of Edible and Non-Edible Components in Broiler Chickens. Asian-Aust. J. Anim. Sci., 24(4): Wyniki badań przeprowadzonych na kurczetach brojlerach wskazują znacze zmiany wraz z wiekiem ptaków, w udziale składników jadalnych i niejadalnych w ich ciele. Stosunek masy składników jadalnych do masy składników niejadalnych wynosił u kurcząt w wieku 1. tyg. niemal 1:1. Wraz z wiekiem ptaków, ulegał znaczącej zmianie na korzyść składników jadalnych i u ptaków w wieku 10. tyg. wynosił 2.2:1. Zmiana ta nastąpiła na skutek znacznego, bo 42-krotnego wzrostu masy składników jadalnych w okresie od 1. do 10 tyg. życia ptaków, przy około 20-krotnym wzroście masy składników niejadalnych. Po wyrażeniu masy poszczególnych części jadalnych oraz niejadalnych jako procentu masy ciała stwierdzono, że wraz z wiekiem ptaków wzrastał udziału tkanki mięśniowej oraz skóry z tłuszczem podskórnym przy malejącym udziale podrobów, tkanki kostnej i większości elementów stanowiących odpady rzeźniane. Udział tkanki mięśniowej w ciele kurcząt w analizowanym okresie, wzrósł o 21.5%, skóry z tłuszczem o 4.6%, a udział podrobów zmniejszył się o 5.8%. Należy podkreślić, że przy 30-krotnym wzroście masy ciała kurcząt, w okresie od 1. do 10. tyg. życia, masa serca wzrosła około 15-krotnie, wątroby 14-krotnie, a żołądka mięśniowego jedynie 4.2-krotnie. Na łączną wartości części niejadalnych składają się odpady rzeźniane i kości tuszki. Natężenie zmian zachodzących wraz z wiekiem ptaków, w odniesieniu do poszczególnych części niejadalnych było zróżnicowane. W okresie od 1 tyg. do 10 tyg. życia ptaków udział kości zmniejszył się o około 2.6%, natomiast odpadów rzeźnianych o ponad 14%. Spośród elementów stanowiących odpady rzeźniane, należy podkreślić znaczący spadek przewodu pokarmowego (z 12 % w 1. tyg. do 3.6 % w 10. tyg.). 6

8 Tendencja spadkowa wystąpiła również w udziale głowy, łap i krwi. W przeciwieństwie do pozostałych odpadów rzeźnianych, udział pierza i tłuszczu sadełkowego w ciele wzrastał wraz z wiekiem ptaków. W okresie od 1. do 10. tyg. życia ptaków, udział pierza wzrósł z 1.8% do 3.9%, natomiast tłuszczu sadełkowego, z 0% do 3.2%, co jest wartością zbliżoną do udział przewodu pokarmowego (3.6%). 2. Murawska D The Effect of Age on the Growth Rate of Tissues and Organs and the Percentage Content of Edible and Non-Edible Carcass Components in Pekin Ducks. Poultry Science, 91: W badaniach przeprowadzonych na kaczkach Pekin stwierdzono, podobnie jak w badaniach na u kurczętach brojlerach, znaczne zmiany w masie części jadalnych i niejadalnych zachodzące u ptaków wraz z ich wiekiem. W pierwszym tygodniu życia proporcja miedzy masą części jadalnych i niejadalnych przedstawiała się na niekorzyść części jadalnych. Wraz z wiekiem ptaków następował wzrost masy zarówno części jadalnych jak i niejadalnych, przy czym wzrost części jadalnych był znacznie bardziej intensywny. W efekcie, u ptaków w wieku 8 tyg. masa części jadalnych była większa niż części niejadalnych (o około 760g). Masa tkanki mięśniowej, w okresie od 1 tyg. do 8 tyg. życia ptaków, wzrosła 29.3-krotnie. Przy tym, należy dodać, że intensywność wzrostu mięśni w poszczególnych częściach organizmu była znacznie zróżnicowana. Masa mięśni piersiowych wzrosła 188-krotnie, natomiast mięśni nóg, jedynie 13,6- krotnie. Mięśnie piersiowe stanowiły w 1. tygodniu życia kaczek jedynie 5.2% ogólnej masy mięsa, mięśnie nóg natomiast aż 58.2%. Wraz z wiekiem ptaków relacja ta uległa znacznej zmianie. I tak, mięśnie piersiowe w 8. tyg. życia kaczek stanowiły 33.4% ogólnej masy mięsa, a mięśnie nóg 27.1%. Masa skóry z tłuszczem podskórnym, w tym samym okresie czasu wzrosła 25.7-krotne. Podobnie jak u kurcząt, również u kaczek wzrost poszczególnych organów zaliczanych do podrobów trwał do różnego wieku. I tak, masa serca wzrastała do wieku 7. tygodni, wątroby do 5. tyg., a żołądka mięśniowego do końca odchowu, czyli 8. tyg. Na łączny, około 12.1-krotny wzrost masy części niejadalnych, w analizowanym okresie od 1.tyg do 8 tyg. życia ptaków, składa się 11.2-kroty wzrost odpadów rzeźnianych i 15.2-krotny wzrost masy kości tuszki. Spośród elementów stanowiących odpady rzeźniane, najintensywniejsze zmiany stwierdzono w odniesieniu do pierza i tłuszczu sadełkowego. Masa pierza wzrosła około 65-krotnie, natomiast masa tłuszczu 7

9 sadełkowego około 200-krotnie. Pozostałe części niejadalne wykazały również wzrost, lecz znacznie mniej intensywny. Po wyrażeniu masy poszczególnych części jadalnych oraz niejadalnych jako procentu masy ciała stwierdzono, że łączny udział części jadalnych w analizowanym okresie, od.1 tyg. do 8 tyg. życia ptaków, wzrósł o blisko 17.1%, natomiast niejadalnych wykazał spadek o 14%. Zawartość tkanki mięśniowej wzrosła o 13.3%. Na podkreślenie zasługuje korzystna zmiana udziału mięśni piersiowych, który w 1. tyg. życia wynosił zaledwie 0.9% masy ciała kaczek, i wzrósł do 10.2%, jednakże przy spadkowej tendencji mięśni nóg. Udział skóry z tłuszczem podskórnym w ciele kaczek w okresie od 1. tyg. życia do wieku 8 tyg. wzrósł o 8,7%. Przy czym, intensywny wzrost skóry z tłuszczem podskórnym stwierdzono jedynie do 3. tyg. życia ptaków. Udział w masie ciała podrobów, malał wraz z wiekiem ptaków. Łączny spadek udziału podrobów w okresie od.1 tyg. do 8 tyg., wyniósł 4.8%, w tym wątroby 2.5%, żołądka 2.0%, a serca o 0.4%. W analizowanym okresie stwierdzono nieznaczne zmiany udziału kości w masie ciała kaczek, następujące wraz z wiekiem ptaków. Ich udział od.1 tyg. do 8 tyg. życia utrzymywał się na poziomie od 11.7% do 10.9%. Natomiast łączny udział odpadów rzeźnianych uległ zmniejszeniu o 12.5%. Przy czym, spadek obejmował udział, krwi, głowy i przewodu pokarmowego przy rosnącym udziale pierza i tłuszczu sadełkowego. 3. Murawska D Age-Related Changes in the Percentage Content of Edible and Non-Edible Components in Turkeys. Poultry Science, 92: W badaniach przeprowadzonych na indykach (odchów indorów do wieku 20 tyg., indyczek do wieku 16 tyg.), podobnie jak w badaniach na kurczętach brojlerach oraz kaczkach pekin, stwierdzono zmiany wraz z wiekiem ptaków w relacji części jadalnych i niejadalnych. U indorów już w drugim tygodniu życia, masa części jadalnych w ciele była większa niż części niejadalnych (o 13.5%), a w okresie od 2. tyg. do 20. tyg. życia ptaków, jej wzrost był znacznie bardziej intensywny (około 63.5 krotny), niż części niejadalnych (około 26.5-krotny). U indyczek w wieku 2.tyg, w przeciwieństwie do indorów, masa części jadalnych w ich ciele była mniejsza niż części niejadalnych o 13.2%, ale do końca odchowu (do wieku 16.tyg.), wzrosła około 63.7-krotnie, a części niejadalnych około 23.7-krotnie. 8

10 Tkanka mięśniowa wykazywała wzrost do końca odchowu zarówno u indorów jak i u indyczek. U indorów, w okresie od 2 tyg. do 20 tyg. masa mięsa wzrosła blisko 69- krotnie. Jeszcze intensywniejszy, ponad 75-krotny wzrost wykazała skóra z tłuszczem podskórnym, natomiast wzrost podrobów był jedynie 13.9-krotny. Przy tym, masa serca wzrosła 22.2-krotnie, wątroby 12.1-krotnie, a żołądka mięśniowego 13.4-krotnie. Poszczególne składniki jadalne u indyczek, podobnie jak u indorów, wykazały zróżnicowaną intensywność wzrostu. Od 2. tyg. życia do końca odchowu (w 16 tyg.), masa mięsa u indyczek wzrosła 67-krotnie, skóry z tłuszczem około 108-krotnie, a podrobów 14-krotnie. Podobnie jak u samców, intensywność wzrostu poszczególnych organów zaliczanych do podrobów była zróżnicowana. U indorów, na łączny około 26.6-krotny, wzrost masy części niejadalnych, składa się 23.5-kroty wzrost odpadów rzeźnianych i 32.7-krotny wzrost kości tuszki (w okresie od 2. do 20 tyg. życia). Z kolei u indyczek na 23.7-krotny wzrost masy części niejadalnych w okresie od 2 do 16 tygodnia życia, składał się około 20-krotny wzrost odpadów rzeźnianych i 34.2-krotny wzrost kości tuszki (od 2 tyg. do 16 tyg.). Spośród elementów stanowiących odpady rzeźniane, masa przewodu pokarmowego u samców wzrosła jedynie 14.5-krotnie, a u samic około 10-krotnie. Podobnie jak w doświadczeniu prowadzonym na innych gatunkach ptaków, poszczególne elementy jadalne oraz niejadalne wyrażono jako procentowy udział masy ciała. U indyków obu płci, wraz z wiekiem ptaków, wystąpił znaczny wzrost udział części jadalnych w ich ciele. U indorów, w okresie od 2tyg. do 20 tyg. życia, na łączny wzrost udziału części jadalnych wynoszący około 20.%, składa się wzrost tkanki mięśniowej (20.5%) i skóry z tłuszczem podskórnym (3.2%) przy spadku podrobów (o około 4%). U indyczek, w okresie od 2 do 16 tygodnia życia, stwierdzono blisko 25%, wzrost udziału składników jadalnych. W tym udział tkanki mięśniowej wzrósł o 21.9%, skóry z tłuszczem podskórnym o 5.8%, a spadek udziału podrobów wyniósł o około 3.8%. W przypadku udziału części niejadalnych, zarówno u samców (od 2tyg. do 20 tyg.) jak i u samic (od 2 tyg. do 16. tyg.), intensywnemu spadkowi uległ udział odpadów rzeźnianych natomiast udział kości w masie ciała indyków, zmieniał się mniej intensywnie. U samców udział kości zmniejszył się o 4.2%, a łączny udział odpadów rzeźnianych wykazał spadek wynoszący 14.5%, w tym spadek udziału przewodu pokarmowego wyniósł 7.7%. Podobnie jak u ptaków innych gatunków, udział tłuszczu 9

11 sadełkowego w ciele indorów wykazał tendencję wzrostową, ale o znacznie mniejszej intensywności (1.5% w wieku 20 tyg). U indyczek, spadek udziału kości był nieco mniejszy niż u indorów i wyniósł do końca odchowu (16. tyg.) 2.1%. Łączny udział odpadów rzeźnianych u indyczek wykazał spadek wynoszący blisko 19%. Spadek udziału, przewodu pokarmowego u samic był większy niż i u samców i wyniósł 13.7%. Podobnie jak i u samców, jedynym elementem odpadowym, którego udział wzrastał wraz z wiekiem ptaków, był tłuszcz sadełkowy (2.3% w 16. tyg.). 4. Murawska D The Effect of Age on the Growth Rate of Tissues and Organs and the Percentage Content of Edible and Inedible Components in Polish Koluda White Geese. Poulrty Science, 92: W badaniach na gęsiach, jak wspomniałam wcześniej w części Materiał i metody (3.3. Materiał i metody) niniejszego autoreferatu, określenie składniki jadalne i niejadalne jest umowne. W celu umożliwienia porównania wartości określonych cech między ptakami różnych gatunków, w przypadku gęsi zastosowałam dwa warianty klasyfikacji tłuszczu sadełkowego. W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, że u gęsi zarówno masa części jadalnych jak i niejadalnych wzrastała wraz z wiekiem ptaków. Tkanka mięśniowa w okresie od 2 tyg. życia do wieku 12 tyg. wzrosła 8.5-krotnie. Intensywność wzrostu tkanki mięśniowej w poszczególnych częściach ciała gęsi była znacznie zróżnicowana. Masa mięśni piersiowych wzrosła 42.1-krotnie, natomiast mięśni nóg, jedynie 4-krotnie. Masa skóry z tłuszczem podskórnym wzrosła 5.4-krotnie. Wzrost poszczególnych organów zaliczanych do podrobów był zróżnicowany. Spowolnienie wzrostu najszybciej wystąpiło w przypadku wątroby, następnie żołądka mięśniowego i serca. W okresie od 2. do 12 tyg. życia masa tłuszczu sadełkowego wzrosła około 13.6-krotnie, a odpadów rzeźnianych - wzrosła odpowiednio 4.2-krotnie (wariant I) lub 4.6- krotnie (wariant II), w zależności od wariantu zakwalifikowania tłuszczu sadełkowego (I lub II). Po wyrażeniu wartości analizowanych cech jako procentu masy ciała, udział części jadalnych w ciele gęsi wykazał wzrost wraz z wiekiem ptaków, a części niejadalnych uległ zmniejszeniu. Zawartość tkanki mięśniowej w ciele ptaków wzrosła o 10.5%. Przy tym, należy podkreślić, że udział mięśni piersiowych w masie tego składnika tkankowego ogółem, w 2. tyg. życia ptaków wynosił zaledwie 6.5%, a mięśni nóg blisko 66.0 %. Z kolei w 12 tyg. życia mięśnie piersiowe stanowiły już 32.1% masy mięsa, i ich udział był zbliżony do udziału mięśni nóg (31.9%), który wykazał tendencję malejącą. 10

12 Zawartość skóry z tłuszczem podskórnym w ciele gęsi, utrzymywała się na zbliżonym poziomie wynoszącym około 19.4%. Udział podrobów w masie ciała, podobnie jak u pozostałych badanych gatunków ptaków, wykazał spadek (o 5.1%). Spadek udziału żołądka wyniósł 3.1%, wątroby 2.%, natomiast udział serca w masie ciała ptaków, utrzymywał się na zbliżonym poziomie około 0.6%. Spośród składników niejadalnych, zawartość kości w masie ciała gęsi utrzymywała się na zbliżonym poziomie, około 11.5 %, a zawartość odpadów rzeźnianych (bez tłuszczu sadełkowego) wykazała spadek, wynoszący 6.5 %. Przy czym, należy dodać, że w przypadku gdy tłuszcz sadełkowy potraktujemy jako element odpadowy, wartość ta ulegnie zmianie z uwagi na wzrastający wraz z wiekiem ptaków udział w ich ciele tłuszczu sadełkowego (z 1.6 % w wieku 2 tyg. do 4.0% w wieku 12 tyg.) Podsumowanie Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na szereg zmian zachodzących wraz z wiekiem ptaków, zarówno w udziale głównych składników tkankowych jak i we wzroście określonych narządów. U ptaków wszystkich czterech gatunków, wzrost masy ciała następuje, przy wzroście udziału w ciele elementów stanowiących składniki jadalne i spadku udziału składników niejadalnych. Znacznie intensywniejsze zmiany w tym zakresie, wraz z wiekiem ptaków, zachodzą u indyków oraz kurcząt brojlerów niż u kaczek czy gęsi. Dane uzyskane na koniec odchowu ptaków poszczególnych gatunków wskazują, że indyki i kurczęta brojlery cechuje znacznie korzystniejszy udział części jadalnych w ciele niż kaczki i gęsi. Największy wzrost zawartości składników jadalnych w ciele, następuje u indyków i wynosi od 20% u indorów do 25% u indyczek, następnie u kurcząt brojlerów i kaczek; odpowiednio 19.4% i 17.1%, a u gęsi jedynie 8.2%. Na korzyść drobiu grzebiącego przemawia również zawartość w ciele głównych składników tkankowych; więcej tkanki mięśniowej, a mniej skóry z tłuszczem podskórnym oraz mniej kości. Zainteresowanie odbiorców żywca rzeźnego skierowane jest głównie na wzrost tkanki mięśniowej, jako najcenniejszego składnika konsumpcyjnego. Również pod tym względem indyki, zarówno samce jak i samice uzyskują najkorzystniejsze efekty w wieku ubojowym (60.9% i 55.6%), w porównaniu do kurcząt brojlerów (52.4%) oraz kaczek (30.4%) i gęsi (28.6%). Na uwagę zasługuje przebieg procesu wzrostu mięśni piersiowych i mięśni nóg u drobiu wodnego, gdzie 11

13 występuje znaczący wzrost zawartości mięsa zlokalizowanego w części piersiowej, przy równoczesnym spadku mięśni nóg. Tendencja ta, przy uwzględnieniu intensywnego wzrostu skrzydeł- może wskazywać na utrzymywanie się atawistycznej zdolności organizmu tych ptaków do lotu. U ptaków grzebiących również występuje tendencja, do wzrostu umięśnienia części piersiowej przy spadku umięśnienia nóg, ale w znacznie mniejszym natężeniu i bez intensywnego wzrostu skrzydeł. Obecnie utrzymywane indyki jak i kurczęta brojlery, to ptaki o silnie rozbudowanych mięśniach piersiowych. Jednak zbyt intensywny wzrost tej partii mięśni, może zaburzać ich lokomocję. W efekcie ptaki nie mogą utrzymać równowagi. Masa skóry z tłuszczem podskórnym wykazuje wzrost do końca odchowu ptaków, natomiast jej udział w ciele wzrasta do końca odchowu u indyków (zarówno u indorów jak i u indyczek) oraz kaczek, natomiast u kurcząt brojlerów już od 4 tyg. życia utrzymuje się na zbliżonym poziomie, a u gęsi na zbliżonym poziomie, utrzymuje się przez cały okres odchowu. Organy takie jak serce, wątroba i żołądek, kończą swój wzrost w różnym wieku u poszczególnych gatunków ptaków, co znajduje odzwierciedlenie w spadku ich udziału w masie ciała. Podobna zależność występuje również w przypadku jelit, głowy oraz łap. Spośród organów zaliczanych do podrobów, żołądek mięśniowy kończy wzrost stosunkowo szybko u kurcząt brojlerów i u indyków, wątroba u kaczek i gęsi, a serce u kurcząt i kaczek. Spośród składników stanowiących odpady rzeźniane, u ptaków wszystkich czterech gatunków, najintensywniejszym zmianom ulegał udział przewodu pokarmowego, pierza i tłuszczu sadełkowego. Przy czym, udział przewodu pokarmowego malał a udział pierza i tłuszczu sadełkowego wzrastał. Tempo wzrostu tkanki kostnej, w stosunku do tempa wzrostu innych tkanek maleje wraz z wiekiem ptaków. Natężenie zmian, u kurcząt brojlerów oraz u indyków jest zdecydowanie większe niż u kaczek i gęsi. W efekcie u ptaków tych gatunków, udział kości tuszki w masie ciała wyraźnie zmniejsza się wraz z wiekiem, natomiast u kaczek i gęsi utrzymuje się na zbliżonym poziomie niemal przez cały okres odchowu. Kości tuszki podobnie jak odpady rzeźniane nie są wykorzystywane konsumpcyjnie, stąd spadek ich udziału w ciele ptaków rzeźnych jest bardzo korzystny z punktu widzenia zakładów ubojowych oraz zakładów przetwórczych. Należy jednak zwrócić uwagę, że u obecnie utrzymywanych kurcząt brojlerów oraz indyków w trakcie odchowu występują 12

14 często problemy zdrowotne w postaci różnego rodzaju kulawizn, czy deformacji kości wynikające z nadmiernego obciążenia niedojrzałych stawów i kości. Wskazuje to na niewystarczający wzrost tkanki kostnej. Specyficznym produktem ubocznym produkcji drobiarskiej jest pierze. Jego udział w masie ciała żywych ptaków w wieku ubojowym jest stosunkowo wysoki. Znaczenie gospodarcze pierza jest różne w poszczególnych regionach świata. Po odpowiednim przetworzeniu, mączka z pierza bywa (jeśli zezwalają na to stosowne dla danego kraju przepisy), wykorzystywana w żywieniu zwierząt lub jako nawóz organiczny. Zagospodarowanie artykułów ubocznych z ubojni ptaków oraz zakładów przetwórczych jest niezmiernie istotne. Należy je rozpatrywać ze względów ekonomicznych jak i bezpieczeństwa sanitarnego. Opracowane wyniki badań wnoszą cenną informację na temat intensywności zmian zachodzących wraz z wiekiem w organizmie ptaków domowych mięsnego kierunku użytkowego, szczególnie w odniesieniu do podstawowego składu tkankowego oraz ważniejszych organów. Wyniki, mogą być wskazaniem do wykorzystania w analizie potencjalnych zagrożeń zdrowotnego funkcjonowania organizmu, wynikających z tzw. niedostosowania tempa wzrostu poszczególnych organów, do ogólnego tempa wzrostu masy ciała. Dodatkowo, określenie relacji między wzrostem tkanki mięśniowej i tłuszczowej, jest istotne w produkcji żywca rzeźnego z uwagi na jakość tuszki jak i efektywność odchowu. Przy czym, z uwagi na specyficzną budowę podskórnej tkanki tłuszczowej u drobiu, w analizie otłuszczenia ptaków należy uwzględniać skórę z tłuszczem podskórnym raz tłuszcz sadełkowy. Dodatkowo, informacja o zmianach udziału składników jadalnych i niejadalnych w zależności od wieku ptaków, może być pomocna w efektywnym zagospodarowaniu ptaków rzeźnych. Przede wszystkim, jako surowca w przetwórstwie spożywczym, ale też przy szacowaniu ilości odpadów ubojowych i innych, jak na przykład kości, z elementów poddanych procesowi uzyskiwania mięsa mechanicznie odkostnionego. 4. Opis pozostałych osiągnięć w zakresie prowadzonych badań Kierunki prowadzonych badań: 4.1. Doskonalenie pośrednich metod oceny wartości rzeźnej drobiu Wpływ wybranych czynników genetycznych i środowiskowych na wartość rzeźną, jakość surowca oraz efektywność odchowu ptaków domowych. 13

15 4.3. Wpływ wieku na rozmieszczenie składników tkankowych w tuszkach różnych gatunków ptaków domowych Doskonalenie pośrednich metod oceny wartości rzeźnej drobiu Od 2000 roku, zostałam włączona w prace Zespołu, kierowanego przez prof. zw. dr hab. Romana Bochno, zajmującego się doskonaleniem pośrednich metod oceny wartości rzeźnej drobiu. Uczestniczyłam, między innymi, w opracowywaniu metodyki uzyskiwania nowej cechy- zmodyfikowanego płata skóry z tłuszczem podskórnym oraz wprowadzeniu równań z wykorzystaniem nowych zmiennych niezależnych. Wyniki badań, prowadzonych w ośrodkach badawczych w Polsce, jak również na świecie wykazały przydatność różnych cech, mierzonych zarówno na żywych ptakach jak i poubojowo, do oceny umięśnienia i otłuszczenia tuszek ptaków. W przypadku oceny poubojowej, dobrym wskaźnikiem otłuszczenia okazał się płat skóry z tłuszczem podskórnym. Cecha ta wykazywała bardzo duże skorelowanie z zawartością tłuszczu w całej tuszce. Jednak w czasie badań prowadzonych pod kierunkiem Profesora Romana Bochno, z wykorzystaniem tej cechy, stwierdzono pewne nieścisłości w metodyce jej uzyskiwania, podanej przez autorów (Doruchowski i Ziołecki,1987). Dotyczyły one nieprecyzyjnego określenia linii oddzielającej część skóry okrywającej skrzydła od pozostałej części skóry tuszki określonej jako płat skóry, dlatego wyniki uzyskiwane przez różne osoby dokonujące tego rozdziału w oparciu o podaną metodykę mogły się znacznie różnić. Zauważona nieścisłość metodyczna skłoniła do podjęcia prac nad modyfikacją metodyki. Jak już wspomniałam, od 2000 roku, zostałam włączona do badań i uczestniczyłam w opracowywaniu metodyki uzyskiwania nowej cechy- zmodyfikowanego płata skóry z tłuszczem podskórnym, opartej o stałe punkty kostne zapewniające dużą powtarzalność uzyskiwanych wyników. Opracowana metodyka, odpowiednio zmodyfikowana dla poszczególnych gatunków ptaków domowych, jest prosta do zastosowania, a dzięki ściśle określonym stałym punktom kostnym zapewnia dużą powtarzalność uzyskiwanych wyników. Kolejnym krokiem w prowadzonych badaniach, było sprawdzenie przydatności nowej cechy do oceny otłuszczenia całych tuszek. Określono również przydatność masy tuszki bez zmodyfikowanego płata skóry do oceny umięśnienia całych tuszek. Wyprowadzono równania regresji do szacowania zawartości mięsa i tłuszczu ze skórą w całych tuszkach młodych gęsi rzeźnych, kurcząt brojlerów oraz indyków, z 14

16 uwzględnieniem masy zmodyfikowanego płata skóry i masy tuszki bez tego płata, jako zmiennych niezależnych. Wyniki badań potwierdziły, że zmodyfikowany płat skóry stanowi bardzo dobry wskaźnik zawartości skóry z tłuszczem podskórnym i międzymięśniowym w całej tuszce a druga z cech - masa tuszki bez zmodyfikowanego płata skóry, przedramion i końcówek skrzydeł stanowi z kolei bardzo dobry wskaźnik umięśnienia całej tuszki. Wyprowadzone w oparciu o te cechy równania regresji wykazały bardzo dużą dokładność wyników szacowania zawartości mięsa lub skóry z tłuszczem w całych tuszkach gęsi, kaczek, indyków oraz kurcząt. Równania regresji prostej z uwzględnieniem tych cech jako zmiennych niezależnych, charakteryzują małe standardowe błędy oceny. Opracowane równania polecane są do wykorzystania w doświadczalnictwie, a także w stacjach testowych drobiu. Stanowią one wygodne i łatwe w zastosowaniu narzędzia pośredniej oceny umięśnienia i otłuszczenia całych tuszek młodych ptaków. Są szczególnie przydatne do oceny wartości rzeźnej ptaków stanowiących materiał w doświadczeniach dotyczących doskonalenia technologii produkcji w aspekcie uzyskiwania ptaków dobrze umięśnionych, a mało otłuszczonych. (Publikacje wg Wykazu osiągnięć naukowo-badawczych, Zał. II: A.1., A.6., A.7., D.1.4, D.1.5., D.1.6., D.1.12, D.2.1, D.2.4., D.2.6. ) 4.2. Wpływ wybranych czynników genetycznych i środowiskowych na wartość rzeźną, jakość surowca oraz efektywność odchowu ptaków domowych. Na wartość rzeźną drobiu istotny wpływ wywiera szereg czynników zaliczanych ogólnie do grupy genetycznych lub środowiskowych. Wśród nich wiodącą rolę pełnią: gatunek, typ użytkowy, wiek oraz szeroko rozumiane warunki utrzymania. W mięsnym kierunku użytkowania do odchowu kierowane są pisklęta obu płci, natomiast w użytkowaniu nieśnym wykorzystywane mogą być jedynie pisklęta płci żeńskiej. W związku z tym, 1-dniowe pisklęta -kogutki typu nieśnego, jako materiał bezużyteczny, poddawane są eutanazji. Takie postępowanie wywołuje jednak wiele negatywnych odczuć. Obrońcy praw zwierząt, jako alternatywę dla eutanazji, proponują wykorzystanie kogutów nieśnego typu użytkowego do chowu z przeznaczeniem na mięso. W literaturze tematu niewiele opracowań dotyczy wartości rzeźnej kurcząt typu nieśnego, brakowało szczególnie informacji o ptakach tego typu użytkowego utrzymywanych aktualnie. Przesłanki te skłoniły mnie do podjęcia badań, których celem 15

17 było porównanie pod względem wartości rzeźnej kogutów typu nieśnego z obecnie użytkowanymi mieszańcami towarowymi kurcząt brojlerów. Wyniki tych badań, jednoznacznie wskazują, że odchów kogutów typu nieśnego z przeznaczeniem na mięso, jest obecnie nie uzasadniony ekonomicznie, a uzyskany surowiec rzeźny znacząco odbiega na niekorzyść w porównaniu z kurczętami brojlerami. Na opinię taką wskazują znacznie niższe wartości najistotniejszych w użytkowaniu mięsnym cech u kogutów nieśnego typu użytkowego w porównaniu z kurczętami brojlerami. Badania porównawcze właściwości chemicznych i fizykochemicznych mięśni piersiowych, przeprowadzone na tym samym materiale, oraz analiza produkcyjno-ekonomiczna wykazały, że kurczęta typu nieśnego w porównaniu z kurczętami brojlerami, charakteryzują gorsze wskaźniki ekonomiczne przy porównywalnej jakości mięsa. Jedynie parametry związane z wytrzymałością kości były nieco korzystniejsze u kogutów typu nieśnego. (Publikacje wg Wykazu osiągnięć naukowo-badawczych, Zał. II: A.5., D.1.3., D.1.7., D.1.10., D.2.2., D.2.7.). W warunkach chowu intensywnego, produkcja kurcząt brojlerów odbywa się w zamkniętych, bezokiennych budynkach, przy znacznym zagęszczeniu ptaków na 1m 2 powierzchni. Zbyt duże zagęszczenie przyczynia się do występowania wielu chorób, jak chroniczne zapalenie skóry, infekcje, pęcherze piersiowe czy odparzenia stóp, a także wad rozwojowych nóg. Gęstość obsady, mikroklimat, oświetlenie, czy sposób traktowania zwierząt mają decydujące znaczenie dla ich wydajności rzeźnej. Zapewnienie kurczętom możliwości ruchu np. poprzez dostęp do wolnych wybiegów, stymuluje wzrost masy mięśni nóg oraz zmniejsza otłuszczenie ciała. Natomiast odchów klatkowy wpływa na zwiększenie wydajności rzeźnej kurcząt, zwiększając jednocześnie otłuszczenie tuszki. Wyniki badań, jakie przeprowadziliśmy w tym zakresie wskazują, że kurczęta z wolnym dostępem do wybiegów charakteryzowała większa masa ciała, mięśni piersiowych, wątroby i kości ale mniejsza wydajność rzeźna, w porównaniu z ptakami odchowywanymi bez dostępu do wybiegów. Natomiast zużycie paszy na kg masy ciała okazało się podobne w obu porównywanych grupach. Analizując wpływ płci na cechy wartości rzeźnej i ekonomikę odchowu, w kontekście oddzielnego odchowu ptaków obu płci, stwierdzono, że wartości analizowanych cech były większe u samców niż u samic ale wskaźniki efektywności odchowu ptaków z podziałem na płeć, w porównaniu z 16

18 wynikami uzyskanymi przy standardowym odchowie tj. łącznym obojga płci, zbliżone. Z kolei zmniejszenie obsady na 1m 2 wpłynęło na zwiększenie masy ciała, tuszki oraz masy serca ptaków, jednak znacząco podniosło koszt produkcji 1kg żywca z 1m 2 powierzchni. ( Publikacje wg Wykazu osiągnięć naukowo-badawczych, Zał. II: D.1.2., D.1.9., D.2.2.). były Ptaki typu grzebiącego i typu wodnego znacząco różnią się pod wieloma względami. Kaczki oraz gęsi, w porównaniu z drobiem grzebiącym cechuje stosunkowo duże otłuszczenie tuszki i gorsze jej umięśnienie. Od wielu lat prace selekcyjne u drobiu wodnego skierowane są na poprawę umięśnienia przy równoczesnym zmniejszeniu otłuszczenia. Nowym podejściem w badaniach prowadzonych w Katedrze, w celu uzyskania lepszego składu tkankowego tuszek gęsi, ograniczonego żywienia i wykorzystanie efektu kompensacji wzrostu. W badaniach przeprowadzonych na młodych gęsiach rzeźnych, z było zastosowania ilościowo ograniczenia ilościowego skarmianej paszy, w porównaniu do spożycia zastosowaniem grupy kontrolnej, w różnych grupach wiekowych, stwierdziliśmy najkorzystniejsze wyniki przy zastosowaniu ilościowo ograniczonego żywienia w okresie od 7. tyg. do 12 tyg. życia ptaków. Masa ciała ptaków z tej grupy doświadczalnej była zbliżona do masy ciała ptaków z grupy kontrolnej, natomiast skład tkankowy był korzystniejszy. Pozytywne rezultaty zastosowania ograniczonego ilościowo żywienia na młodych gęsiach oraz brak w dostępnej literaturze informacji dotyczących połączenia żywienia tego typu z zalecanym u gęsi dotuczem owsem, zachęciły do podjęcia badań, których celem była analiza jakości tuszki oraz wyników odchowu gęsi dotuczanych ziarnem owsa, żywionych wcześniej ograniczonymi dawkami przemysłowych mieszanek paszowych. Wyniki tego eksperymentu wykazały, że u ptaków we wszystkich grup doświadczalnych, w porównaniu do ptaków z grupy kontrolnej tj. żywionych do woli przez cały okres, udział mięsa okazał się mniejszy, a udział skóry z tłuszczem podskórnym większy. Uzyskane wyniki wskazują, że dotucz owsem, po zastosowanym wcześniej żywieniu restrykcyjnym nie wpływa na polepszenie składu tkankowego tuszki. (Publikacje wg Wykazu osiągnięć naukowo-badawczych, Zał. II: D.1.11., D.1.14., D.2.5.). Jakość tuszek i mięsa drobiowego kształtowana jest przez cały okres życia ptaków, a także po ich uboju. Uczestniczyłam w badaniach realizowanych Katedrze 17

19 Higieny Zwierząt i Środowiska (UWM w Olsztynie), których celem było zmniejszenie wpływu stresu przedubojowego przez zastosowanie w żywieniu kurcząt brojlerów dodatków ziołowych. Wyniki przeprowadzonych eksperymentów wskazują, że podawanie kurczętom brojlerom wraz z paszą, mieszanki ziołowej miało korzystny wpływ na parametry jakościowe mięsa kurcząt. Stwierdzono również, że postępowanie przedubojowe wpływa brojlerów. na zawartość składników mineralnych w mięśniach piersiowych kurcząt (Publikacje wg Wykazu osiągnięć naukowo-badawczych, Zał. II: A.8., D.1.15.) 4.3. Wpływ wieku na rozmieszczenie składników tkankowych w tuszkach różnych gatunków ptaków domowych. Rozmieszczenie poszczególnych składników tkankowych ma istotne znaczenie dla jakości tuszki. Pożądanym jest, aby jak najwięcej mięsa znajdowało się w jej najcenniejszych częściach - części piersiowej i nogach, a mniej w częściach mniej cennych - szyi, skrzydłach i grzbiecie. Zmiany zachodzące w organizmie ptaków domowych wraz z wiekiem, są Jednym z jej aspektów, jest analiza istotnym zagadnieniem w mojej pracy badawczej. wpływu wieku na rozmieszczanie składników tkankowych do poszczególnych części tuszki ptaków domowych. Badania przeprowadzone na czterech gatunkach ptaków domowych, miały na celu prześledzenie zmian w rozmieszczaniu głównych składników tkankowych do określonych części tuszki w zależności od wieku ptaków. Należy podkreślić, że badania te miały nowatorski charakter, ponieważ dotychczas nie prowadzono badań w tym kierunku na ptakach domowych. Uzyskane wyniki wskazują, że wraz ze wzrostem ptaków udział części piersiowej w tuszce zwiększa się, a udział nóg maleje. Tendencje te występują silniej u kaczek i gęsi, a z mniejszym nasileniem u kurcząt brojlerów. Udział części mniej cennych tj. części grzbietowej, szyi i skrzydeł był zróżnicowany u ptaków poszczególnych gatunków. Udział części grzbietowej i szyi w tuszkach kurcząt, kaczek oraz gęsi, nieznacznie malał wraz z wiekiem ptaków, natomiast udział skrzydeł malał w tuszkach kurcząt, a bardzo szybko wzrastał w tuszkach kaczek i gęsi. Wraz z wiekiem ptaków, obok zmian w składzie tkankowym całych tuszek następują także bardzo duże zmiany w rozmieszczaniu mięsa, skóry z tłuszczem i kości do 18

20 poszczególnych jej części. W tuszkach bardzo młodych kurcząt brojlerów stosunkowo duża ilość mięsa zlokalizowana jest w części piersiowej (około 36% w wieku 2 tygodni) i nieco mniej w nogach (35%). Wraz z wiekiem ptaków, procentowy udział tego składnika tkankowego z części piersiowej w stosunku do jego ilości w całej tuszce wzrasta, a z nóg nieznacznie maleje. U kurcząt typu nieśnego w porównaniu z brojlerami, więcej mięsa znajduje się w nogach niż w części piersiowej. U indorów udział mięsa wzrasta wraz z wiekiem w części piersiowej oraz nogach, z kolei u indyczek jedynie w nogach. Natomiast u gęsi w młodym wieku, stosunkowo dobrze rozwinięte są mięśnie nóg, a słabo mięśnie piersiowe. Jednak już od wieku około 2 tygodni, maleją przyrosty masy mięśni nóg, przy znacznym wzroście mięśni piersiowych (do wieku około 10 tygodni). Podobne tendencje występują w tuszkach kaczek. Na uwagę zasługują duże różnice między ptakami poszczególnych gatunków w gatunkami w rozwoju mięśni skrzydeł. U kurcząt brojlerów udział mięsa zlokalizowanego w skrzydłach, w stosunku do mięsa z całej tuszki, jest zbliżony przez cały okres odchowu ptaków, u indorów i indyczek maleje, natomiast u kaczek i gęsi zwiększa się. Zmiany w rozmieszczaniu skóry z tłuszczem podskórnym są stosunkowo niewielkie u kurcząt brojlerów. U indyków, procentowy udział skóry z tłuszczem wykazuje u obu płci zrost w części piersiowej i nogach, a spadek w skrzydłach i szyi. U kaczek natomiast, z ogólnej ilości skóry z tłuszczem w tuszce, w części piersiowej i nogach znajduje się ponad 55%, a u gęsi ponad 60%. Masa kości u kurcząt zwiększa się do wieku około 8 tygodni. Ale ich procentowy udział w tuszce w tym okresie maleje, ponieważ następuje przyspieszenie przyrostów tkanki mięśniowej i tłuszczu ze skórą. Tempo przyrostu tego składnika tkankowego w poszczególnych częściach tuszki jest zbliżone. Podobna tendencja występuje w tuszkach kaczek. U indorów natomiast, wzrost udziału kości następuje jedynie w części grzbietowej, natomiast spadek w skrzydłach i szyi, nie stwierdzono zmian w części piersiowej i nogach. W przypadku indyczek, wzrost występuje w części piersiowej, spadek w szyi, a w pozostałych elementach pozostaje na zbliżonym poziomie. Z kolei u gęsi do wieku około 8 tygodni następuje intensywny przyrost kości w skrzydłach, a w grzbiecie i nogach w tym okresie przyrosty maleją. Podsumowując, u wszystkich analizowanych gatunków ptaków domowych następuje wraz z wiekiem duże zróżnicowanie w składzie tkankowym ich tuszek oraz 19

21 poszczególnych ich elementów. Najistotniejsze zmiany dotyczą części piersiowej, nóg oraz skrzydeł. Stosunkowo nieznaczne zmiany zachodzą natomiast w części grzbietowej i szyi. (Publikacje wg Wykazu osiągnięć naukowo-badawczych, Zał. II: A.2., A.3., A.4., D.1.1., D.1.8., D.1.13., D , D.2.8.). 5. Sumaryczne zestawienie dorobku Mój łączny dorobek naukowy stanowią 84 pozycje. Jestem autorem lub współautorem 35 oryginalnych prac twórczych (25 po doktoracie), 44 doniesień na konferencjach krajowych i zagranicznych oraz 5 prac popularno-naukowych. Według punktacji MNiSW (lista na rok 2010 dla prac opublikowanych do roku 2010, oraz odpowiednio wg. listy 2011 i 2012 pozostałe prace), sumaryczna wartość punktowa moich prac wynosi 389 punktów (351 po doktoracie). W czasopismach indeksowanych przez Journal Citation Reports (JCR) liczba opublikowanych prac wynosi 12 (łącznie 315 punkty), w tym 11 po doktoracie (295 punktów), w innych recenzowanych czasopismach 15 prac (74 pkt) w tym 10 po doktoracie (56 pkt), 8 prac w materiałach konferencyjnych (0 pkt), w tym po doktoracie 4. W 15 pracach oryginalnych jestem pierwszym autorem odpowiedzialnym za wybór tematu, dobór metod badawczych, realizację badań oraz końcowe opracowanie. Sumaryczna wartość wskaźnika IF stanowi ( po doktoracie). Cytowania prac i Index Hirscha (w oparciu o cytowaną bibliografię załącznikową prac indeksowanych w bazie Web of Science; Cited Reference Search): Web of Science publikacje indeksowane: 16 Liczba cytowań: 42 Index Hirscha : 4 Po wyłączeniu 4 prac stanowiących szczególne osiągnięcie naukowe (140 pkt MNiSW, IF 5,763), mój dorobek naukowy wynosi 249 pkt MNiSW, IF Olsztyn, dr inż. Daria Murawska 20