Europejska spó³ka akcyjna wyzwanie dla ustawodawcy, szansa dla inwestorów

Transkrypt

1 Natalia Banaœ Uniwersytet Wroc³awski Europejska spó³ka akcyjna wyzwanie dla ustawodawcy, szansa dla inwestorów Europejska spó³ka akcyjna jest form¹ organizacyjno-prawn¹ stworzon¹ z myœl¹ o przedsiêbiorcach Unii Europejskiej. Dziêki jej konstrukcji mo na podejmowaæ i wykonywaæ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ we wszelkich dziedzinach, które wzbudz¹ zainteresowanie inwestorów. Ma ona osobowoœæ prawn¹, która decyduje o jej kapita³owym, a nie osobowym charakterze. Znana pod ³aciñsk¹ nazw¹ Societas Europea (SE) jest z punktu widzenia formalnego now¹ struktur¹ prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, podejmowanej w skali europejskiej. Ma umo liwiaæ podmiotom gospodarczym Starego Kontynentu organizowanie dzia³alnoœci rynkowej w takiej skali, aby móc konkurowaæ z wielkimi korporacjami pochodz¹cymi ze Stanów Zjednoczonych czy Japonii. Dalsz¹ konsekwencj¹ prowadzenia dzia³alnoœci pod firm¹ z dodatkiem SE jest tworzenie jednolitego rynku w ramach Wspólnoty Europejskiej. Wprowadzenie jej do porz¹dku prawnego pañstw cz³onkowskich pozwala obecnie na jedyne legalne dokonanie fuzji miêdzynarodowej, bez potrzeby likwidacji podmiotów uczestnicz¹cych w takiej transformacji. Istotna jest równie materialna strona Societas Europea. Próba przeanalizowania jej w tym kontekœcie pozwala stwierdziæ, e spó³ka europejska istnieje ju od przesz³o 100 lat. Przejawem jej egzystencji w œwiecie idei by³o formu³owanie przez praktyków prawniczych sposobu na uregulowanie wspó³pracy miêdzy przedsiêbiorcami w wymiarze miêdzynarodowym, wprowadzenie takiej struktury organizacyjnej, która umo liwi³aby ³¹czenie kapita³u, pracy, ludzi pod jedn¹ firm¹. Za prekursora tego pomys³u uwa a siê w³oskiego przedstawiciela palestry P. Fedozziego, który przedstawi³ swoj¹ ideê publicznie w 1897 r lat póÿniej w¹tek ten podj¹³ i rozwin¹³ holenderski przedstawiciel doktryny prawa handlowego P. Sanders. Jednak wiele elementów dotycz¹cych spó³ki europejskiej by³o na tyle kontrowersyjnych, e uregulowanie jej od strony formalnoprawnej trwa- ³o jeszcze przez kolejne pó³ wieku 2. Momentem wieñcz¹cym kilkudziesiêcioletni¹ pracê praktyków, naukowców, a tak e cz³onków poszczególnych organów wspólnotowych by³o uchwalenie rozporz¹dzenia Rady Wspólnot Europejskich w sprawie statutu spó³ki europejskiej 1 K. Niedzielska, Europejska spó³ka akcyjna, C.H. Beck, Warszawa 2005, s Wiêcej, ibidem.

2 180 NATALIA BANAŒ (SE) z dnia 8 paÿdziernika 2001 r. 3, które przez M. Luttera zosta³o przyjête archimedesowskim okrzykiem: Eureka 4. Tak d³ugi okres pracy by³ spowodowany przede wszystkim niezwyk³¹ z³o onoœci¹ tematu tej europejskiej osoby prawnej, której regulacja mia³a za zadanie pogodzenie 15, a w miarê up³ywu czasu i poszerzenie grona uczestników Unii Europejskiej 25 ró nych porz¹dków prawnych pañstw cz³onkowskich. Oprócz potrzeby wypracowania kompromisu na tle prawnym nale a³o równie pogodziæ interesy o charakterze politycznym i ekonomicznym. Najwiêcej sporów budzi³a kwestia udzia³u pracowników w zarz¹dzaniu spó³k¹ europejsk¹. Ponadto d³ugotrwa³e rozmowy dotyczy³y równie zasiêgu przedmiotowego regulacji wprowadzanej przez akty wspólnotowe. Najwiêksze obawy w pañstwach cz³onkowskich budzi³a mo liwoœæ zagro enia przez zaistnienie w obrocie gospodarczym Societas Europea prawid³owemu funkcjonowaniu rodzimych spó³ek akcyjnych. Przejawem kompromisu wypracowanego na tym tle jest w³aœnie zakres regulacji zawartej w rozporz¹dzeniu 2157/2001, nazywanym w doktrynie kad³ubowym w³aœnie ze wzglêdu na to, e reguluje tylko najwa niejsze kwestie zwi¹zane z tworzeniem i funkcjonowaniem SE. Wspomniana wielow¹tkowoœæ tematyki spó³ki europejskiej zmusza ograniczenie wywodu do najbardziej znacz¹cych aspektów jej tworzenia i istnienia. Przede wszystkim uwa am, e nale y zwróciæ uwagê na bardzo skomplikowany system Ÿróde³ prawa reguluj¹cych Societas Europea. Kolejn¹ kwesti¹, która stanowi novum w dziedzinie prawa spó³ek europejskich, s¹ metody utworzenia tej formy organizacyjno-prawnej, a tak e znamienna regulacja prawna dotycz¹ca mo liwoœci przeniesienia siedziby spó³ki europejskiej do innego pañstwa cz³onkowskiego, bez potrzeby dokonywania jej likwidacji. 1. ród³a prawnej regulacji europejskiej spó³ki akcyjnej Podstawow¹ zalet¹ tej europejskiej formy prawnej mia³a byæ jednolitoœæ normatywnego uregulowania obowi¹zuj¹cego w ka dym pañstwie bêd¹cym cz³onkiem struktur Unii Europejskiej. Celowo u y³am czasu przesz³ego, bo analiza podstawowych aktów prawnych SE pozwala dostrzec, jak w wielu kwestiach normodawca unijny odsy³a do partykularnych porz¹dków pañstw cz³onkowskich, tworz¹c piramidaln¹, kunsztown¹ hierarchiê Ÿróde³ prawa 5. Dlatego niejednokrotnie pojawia siê w literaturze stwierdzenie, e ka dy kraj Unii Europejskiej stwarza swój w³asny podtyp Societas Europea 6. 3 Dz. Urz. UE z 2004 r. (wyd. specjalne), rozdz. 6: Prawo przedsiêbiorczoœci i swoboda œwiadczenia us³ug, t. 4, s M. Lutter, Europaeische Aktiengesellschaft Rechtsfigur mit Zukunft, Beriebs Berater 2002, z. 1, s U. Brandt, M. Scheifele, Die Europaeische Aktiengesellschaft und das anwendbare Recht, Deutsches Steuerrecht 2002, z. 13, s J. Napiera³a, Societas Europea, PPH, 2001, nr 11, s. 23.

3 EUROPEJSKA SPÓ KA AKCYJNA 181 Nale y pamiêtaæ, e podstaw¹ jej uregulowania s¹ nie przepisy prawa narodowego, ale akty prawne wydawane na podstawie upowa nieñ traktatowych przez w³aœciwe organy Wspólnot Europejskich. Na szczycie cytowanej piramidy znajduje siê rozporz¹dzenie w sprawie statutu europejskiej spó³ki akcyjnej z dnia 8 paÿdziernika 2002 r. Wykorzystanie przez Radê Wspólnot Europejskich takiego aktu prawnego pozwala na ujednolicenie przepisów prawnych, w tym wypadku reguluj¹cych powstanie i funkcjonowanie nowej formy organizacyjno-prawnej, a tak e na ich bezpoœrednie zastosowanie zarówno przez poszczególne kraje cz³onkowskie, jak i ich obywateli. Rozporz¹dzenie jest Ÿród³em prawa wspólnotowego o najszerszym zasiêgu podmiotowym i przedmiotowym 7. W zakresie jego regulacji znajduj¹ siê najwa niejsze kwestie, takie jak metoda za³o enia europejskiej spó³ki akcyjnej, procedura przeniesienia siedziby do innego kraju Unii Europejskiej, a tak e struktura wewnêtrzna. Uzupe³niaj¹cy charakter w stosunku do merytorycznej zawartoœci omawianego aktu wspólnotowego ma dyrektywa dotycz¹ca uczestnictwa pracowników w zarz¹dzaniu spó³k¹ europejsk¹ równie z 8 paÿdziernika 2002 r. W pozosta³ym zakresie ustawodawca odsy³a bezpoœrednio b¹dÿ poœrednio do prawa krajowego, stosuj¹c technikê legislacyjn¹ sera szwajcarskiego 8. Bezpoœrednie zastosowanie maj¹ przepisy dotycz¹ce wnoszenia i zmian kapita³u zak³adowego, zasad emitowania przez spó³kê akcji i innych papierów wartoœciowych, praw i obowi¹zków akcjonariuszy. Spoza prawa spó³ek zastosowanie w takim zakresie znajd¹ przepisy dotycz¹ce prawa podatkowego, w³asnoœci intelektualnej czy konkurencji. Z kolei poœrednio normy pañstwa cz³onkowskiego, w którym znajduje siê siedziba danej Societas Europea, bêd¹ mia³y zastosowanie w sprawach dotycz¹cych rachunkowoœci, jej rozwi¹zania, likwidacji i niewyp³acalnoœci. Na podstawie upowa nienia udzielonego polskiemu ustawodawcy w rozporz¹dzeniu 2157/2001 zosta³a uchwalona przez nasz parlament ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spó³ce europejskiej. Jej wprowadzenie do obrotu prawnego jest przejawem realizacji przez nasz kraj obowi¹zku implementacji postanowieñ zawartych w aktach wspólnotowych. Wspomniane wczeœniej odes³ania do porz¹dku krajowego dotycz¹ najczêœciej zagadnieñ, które zosta³y zharmonizowane we wszystkich krajach cz³onkowskich przez wczeœniejsze transponowanie dyrektyw europejskiego prawa spó³ek, przy wykorzystaniu rodzimych Ÿróde³ prawa. Nie mo na zapomnieæ równie o postanowieniach statutu, które s¹ legalnym Ÿród³em organizacji i funkcjonowania spó³ki europejskiej, ale które znajduj¹ zastosowanie tylko w takim zakresie, w jakim powszechnie obowi¹zuj¹ce przepisy prawa milcz¹ b¹dÿ wprowadzaj¹ normy o charakterze dyspozytywnym. 7 Art. 249 akapit 2 TWE tak brzmi: Rozporz¹dzenie ma zasiêg ogólny. Wi¹ e w ca³oœci i jest bezpoœrednio stosowane we wszystkich Pañstwach Cz³onkowskich. 8 K. Oplustil, Europejska spó³ka akcyjna (Societas Europea) i jej wp³yw na polskie prawo spó³ek, Rejent 2004, nr 3 4, s. 180.

4 182 NATALIA BANAŒ 2. Metody za³o enia Societas Europea Wyró nia siê cztery podstawowe sposoby wykreowania tej osoby prawnej: 1) po³¹czenie spó³ek akcyjnych, 2) powstanie grupy kapita³owej, 3) powstanie spó³ki zale nej SE, 4) przekszta³cenie istniej¹cej spó³ki akcyjnej w SE. Warto zauwa yæ, e wymienione metody s¹ transformacj¹ istniej¹cych ju w obrocie prawnym podmiotów gospodarczych. Powstanie spó³ki europejskiej nastêpuje w wyniku aktów erekcyjnych opieraj¹cych siê na jakichœ strukturach. Spó³ka nie zostaje wykreowana jako zupe³nie nowa osoba prawna. Powstaje na bazie dotychczasowych podmiotów, zmieniaj¹c jedynie ich zewnêtrzn¹ formê organizacyjno-prawn¹. Oprócz wymienionych czterech sposobów wykreowania osoby prawnej wymieniany jest te pi¹ty: 5) za³o enie jednoosobowej spó³ki SE przez ju istniej¹c¹ spó³kê europejsk¹ to metoda, któr¹ wiêkszoœæ autorów publikacji naukowych z tej dziedziny omawia osobno, podobnie jak w rozporz¹dzeniu 2157/2001, zawarta w treœci tytu³u I Przepisy ogólne, w art. 3 ust. 2. Societas Europea powstaje z chwil¹ jej zarejestrowania w Krajowym Rejestrze S¹dowym w polskim postêpowaniu rejestracyjnym, które jest wszczynane na wniosek osób podpisuj¹cych statut zawi¹zanej spó³ki europejskiej, wydawane jest orzeczenie o dokonaniu wpisu tej spó³ki, której kapita³ zak³adowy dzieli siê na akcje. Ma ono charakter konstytutywny, kreuj¹cy nowy podmiot prawa. Tym samym polski rejestr ró ni siê od innych publicznych zbiorów danych, które dotycz¹ podmiotów wystêpuj¹cych w obrocie prawnym, a których charakter funkcjonowania polega przede wszystkim na z³o eniu dokumentów ju powsta- ³ej spó³ki ma to na celu ujawnienie informacji w nich zawartych. 3. Przeniesienie siedziby spó³ki europejskiej Do tej pory przeniesienie siedziby do innego kraju, nawet nale ¹cego do struktur unijnych, wi¹za³o siê z potrzeb¹ rozwi¹zania takiego podmiotu prawnego. W przypadku spó³ki europejskiej normodawca wprowadzi³ niezwykle wa ne z punktu widzenia mobilnoœci spó³ek uregulowanie pozwalaj¹ce na przeniesienie siedziby bez potrzeby jej rozwi¹zywania, a nastêpnie tworzenia nowej osoby prawnej. Przeniesienie jest skuteczne od chwili dokonania wpisu w rejestrze pañstwa, do którego spó³ka zosta³a przeniesiona 9. Zawiadamia siê o tym fakcie pra- 9 Nie dotyczy pañstw cz³onkowskich, w których odpowiednik polskiego Krajowego Rejestru S¹dowego s³u y jedynie do ujawniana informacji i dokumentów dotycz¹cych podmiotów wystêpuj¹cych w obrocie prawnym.

5 EUROPEJSKA SPÓ KA AKCYJNA 183 wnym s¹d rejestrowy w³aœciwy ze wzglêdu na dotychczasow¹ siedzibê, który dokonuje z urzêdu wykreœlenia spó³ki europejskiej 10. Urzeczywistnienie s³ów zawartych w tytule: Europejska spó³ka akcyjna wyzwanie dla ustawodawcy, szansa dla inwestorów, zale y od podjêcia w³aœciwej aktywnoœci zarówno ze strony w³adzy ustawodawczej, jak i praktyki gospodarczej. Powinna ona przyj¹æ zarówno postaæ kooperacji, jak i podejmowania dzia- ³alnoœci we w³asnym zakresie, w ramach posiadanych kompetencji. Uwa am, e wspó³praca pomiêdzy legislatyw¹ a beneficjentem swobody dzia³alnoœci gospodarczej powinna polegaæ na wymianie pogl¹dów, wypracowywaniu kompromisu, dostosowywaniu prawa do zmieniaj¹cych siê, czêsto przez ich zwiêkszenie, potrzeb gospodarki wolnorynkowej. Na tak¹ kooperacjê sk³ada siê zachowanie podejmowane przez ka d¹ z wymienionych grup w ramach w³asnych uprawnieñ. Ustawodawca zarówno wspólnotowy, jak i krajowy tak powinien kreowaæ rzeczywistoœæ normatywn¹, aby by³a ona zgodna z realiami gospodarczymi. Wymaga to z jego strony takiego umiejêtnego formu³owania przepisów prawnych, aby z jednej strony zapewniæ im elastycznoœæ, a przez to i d³u sz¹ ywotnoœæ. Stabilne prawo pozwoli na podejmowanie d³ugofalowych decyzji inwestycyjnych bez obawy, e w trakcie ich realizacji podstawa prawna ich podjêcia ulegnie zmianie. Z drugiej strony od ustawodawcy wymaga siê tworzenia takich norm prawnych, które dziêki swojej szczegó³owoœci bêd¹ te jednoznacznie okreœla³y, jakie zachowania s¹ nakazane, zakazane czy dozwolone, bez potrzeby stosowania klauzul generalnych, których nieostroœæ niejednokrotnie budzi w¹tpliwoœci interpretacyjne. Takie balansowanie przez przedstawicieli legislatywy, aby zosta- ³o zwieñczone stworzeniem w³aœciwego, skutecznego prawa, wymaga badania realiów ycia gospodarczego, uwzglêdniania g³osów praktyki, przedstawicieli doktryny czy osób reprezentuj¹cych wymiar sprawiedliwoœci. Opisanymi umiejêtnoœciami wykaza³ siê normodawca unijny, wydaj¹c rozporz¹dzenia z dnia 8 paÿdziernika 2001 r. w sprawie statutu spó³ki europejskiej (SE). Utworzenie omawianej formy organizacyjno-prawnej jest przyk³adem w³aœciwego wykorzystywania przez legislatywê wszelkich Ÿróde³ informacji do takiego wykreowania instytucji prawnej, aby nie by³a ona papierowym tworem, ale wi¹za³a siê z realnymi mo liwoœciami jej wykorzystania w praktyce przez przedsiêbiorców unijnych. Jednak zgodnie z hierarchi¹ Ÿróde³ prawa, prawo wspólnotowe to tylko pocz¹tek regulacji prawnej dotycz¹cej SE. Prawodawca unijny ograniczy³ siê do stworzenia pewnego szkieletu normatywnego spó³ki europejskiej, w pozosta³ym zakresie pozostawiaj¹c pole do popisu krajowemu ustawodawcy, do którego odnosi siê tytu³owe wyzwanie. Polega ono na takim uzupe³nieniu normatywnym wspomnianego szkieletu spó³ki europejskiej, aby inwe- 10 Wiêcej, E. Marsza³kowska-Krzeœ, Wpisy w rejestrze przedsiêbiorców dotycz¹ce spó³ek handlowych, C.H. Beck, Warszawa 2004, s. 223.

6 184 NATALIA BANAŒ storzy byli zainteresowani w umieszczaniu swojego kapita³u, ubranego w formê Societas Europea, na terenie naszego kraju. Przez zastosowanie techniki legislacyjnej sera szwajcarskiego ka de pañstwo tworzy tak naprawdê swój w³asny podtyp spó³ki europejskiej. To z kolei poci¹ga za sob¹ potrzebê rozwa enia, czy wprowadzenie do porz¹dku prawnego SE nie wymaga zmiany kodeksu spó³ek handlowych przez wprowadzenie regulacji odnosz¹cej siê do tej osoby prawnej. Przemawiaj¹ za tym równie postanowienia rozporz¹dzenia 2157/2001 dotycz¹ce sposobu zarz¹dzania. Oprócz znanego w polskim prawie spó³ek systemu dualistycznego zosta³ wprowadzony sposób monistyczny, który zapewnia jednolitoœæ i wiêksz¹, dok³adnoœæ prowadzenia spraw spó³ki. Ustawodawca wspólnotowy pozostawia tutaj mo liwoœæ zadecydowania przez krajowe w³adze ustawodawcze, czy wprowadz¹ tak¹ metodê zarz¹dzania t¹ europejsk¹ osob¹ prawn¹. Na pewno stworzenie w tym zakresie alternatywnej mo liwoœci organizacji strukturalnej spó³ki europejskiej wp³ynie na zwiêkszenie zainteresowania inwestorów w zak³adaniu jej na obszarze naszego kraju. Jednak kwestia zainteresowania przedsiêbiorców umiejscowieniem siedziby na terytorium Rzyczypospolitej Polskiej nie zostanie rozwi¹zana czy przes¹dzona jedynie przez regulacjê prawn¹ dotycz¹c¹ tylko spó³ki europejskiej 11. Poszczególne podmioty prawne, aby mog³y osi¹gaæ cel, dla którego zosta³y stworzone, musz¹ funkcjonowaæ w odpowiedniej dla ich dzia³añ, przyjaznej infrastrukturze prawnej. Odnosi siê to równie do uregulowañ normatywnych niedotycz¹cych bezpoœrednio spó³ki europejskiej, ale które s¹ przez ni¹ wykorzystywane. Mam na myœli: prawo podatkowe, które obecnie w Polsce jest dalekie od realizacji zasady jasnoœci i pewnoœci prawa; prawo pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych ³¹cznie z polityk¹ socjaln¹ kraju, decyduj¹ce niejednokrotnie, czy tworzyæ miejsca pracy w formie spó³ki europejskiej w naszym pañstwie; skuteczne prawo karne, które realizuje idee pañstwa prawnego, nie wprowadzaj¹c pewnych wypaczeñ czy wynaturzeñ; prawo administracyjne, którego regulacje maj¹ nie utrudniaæ, ale u³atwiaæ podejmowanie i wykonywanie dzia³alnoœci gospodarczej, z zachowaniem prawa do nadzoru czy kontroli przez kompetentne organy, wreszcie rzeczywistoœæ sprzyjaj¹ca prawid³owemu funkcjonowaniu czy w ogóle zaistnieniu SE to równie odpowiednia polityka pañstwa, utrzymuj¹ca poprawne stosunki zagraniczne, sprzyjaj¹ca realizacji inicjatyw gospodarczych pod rz¹dami polskiego prawa. Niezwykle wa ne jest równie uœwiadomienie spo³eczeñstwa, e pojawienie siê kapita³u zagranicznego w Polsce to szansa na zwiêkszenie naszej koniunktury gospodarczej, a nie najazd grabie ców na polskie mienie. Sprawnie funkcjonuj¹ca administracja, wykwalifikowani urzêdnicy umiejêtnie korzystaj¹cy z przyznanych im uprawnieñ to równie czynniki zwiêksza- 11 Tak te J.B. Hood, The European Company Proposal, International and Comparative Law Quarterly, lipiec 1973, vol. 22, s. 460.

7 EUROPEJSKA SPÓ KA AKCYJNA 185 j¹ce zainteresowanie w podejmowaniu dzia³alnoœci gospodarczej w formie spó³ki europejskiej, której siedziba statutowa to obszar Polski. Je eli za³o yæ, e wszystkie wymienione elementy, maj¹ce charakter zarówno prawny, jak i faktyczny, wystêpuj¹ w ca³oœci i sprawnie funkcjonuj¹, to czy inwestorzy skorzystaj¹ z szansy lokowania swojego kapita³u, wiedzy, czêsto wyspecjalizowanej kadry w formie europejskiej spó³ki akcyjnej? Odpowiedzi na to pytanie mo e nam udzieliæ jedynie obserwacja ycia gospodarczego w przysz³oœci, które poka e, czy w jego realiach znalaz³o siê miejsce na sprawne realizowanie swobody przedsiêbiorczoœci w³aœnie w takiej formie prawnej 12. Jeœli oka e siê, e wprowadzona regulacja prawna jest nieadekwatna do potrzeb podmiotów gospodarczych, to wa ne jest, aby oni sami w zakresie swoich mo - liwoœci zg³aszali postulaty zmian, okreœlaj¹c ich przedmiot i zakres. Aktywnoœæ jest nieodzowna w rozwoju gospodarki, pozwala bowiem ustawodawcy otrzymaæ prawdziwy obraz regulacji, jakie wprowadzi³ do porz¹dku normatywnego. Wspomniana potrzeba kooperacji podmiotów zarówno tworz¹cych prawo, jak i je stosuj¹cych jest niezwykle po ¹dana z punktu widzenia zapewnienia skutecznoœci prawa i instytucji w nim wystêpuj¹cych, co wi¹ e siê równie ze skutecznoœci¹ dzia³añ samych przedsiêbiorców wykorzystuj¹cych te mo liwoœci, które stwarza im legislatywa, tak aby dzia³alnoœæ gospodarcza by³a podejmowana i wykonywana w majestacie prawa. Bibliografia Brandt U., Scheifele, Die Europeaische Aktiengesellschaft und das anewndbare Recht, Deutsches Steuerrecht 2002, z. 13. Hood J.B., The European Company Proposal, Internatioanl and Comparative Law Quarterly, 1973, vol. 22. Klyta W., Spó³ki kapita³owe w prawie europejskim, KPP 2000, z. 4. Loranc J., Spó³ka europejska a przepisy polskie, Rejent 2001, nr 6. Lutter M., Europaeische Aktiengesellschaft Rechtsfigur mit Zukunft, Betriebs-Berater 2002, z. 2. Marsza³kowska-Krzeœ E., Wpisy w rejestrze przedsiêbiorców dotycz¹ce spó³ek handlowych, C.H. Beck, Warszawa Minas M., Spó³ka europejska w pracach komisji Wspólnot Europejskich, KPP 1996, z. 1. Miœ G., Przekszta³canie spó³ek handlowych, C.H. Beck, Warszawa Napiera³a J., Societas Europea, PPH, 2001, nr 11. Niedzielska K., Europejska spó³ka akcyjna, C.H. Beck, Warszawa Oplustil K., Europejska spó³ka akcyjna (Societas Europea) i jej wp³yw na polskie prawo spó³ek, Rejent 2004, nr 3 4. Skibiñska E., Europejska spó³ka akcyjna, Edukacja Prawnicza, nr 6, Wagner J., Die Bestimmung des auf die SE anwendbaren Rechts, Neue Zeitschrift für Gesellschaftsrecht, Frankfurt a. M. 2002, nr Tak K. Oplustil, op. cit., s. 207.