PRAWA I OBOWIĄZKI PRACODAWCÓW I PRACOWNIKÓW W ZAKRESIE BHP. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 1

Transkrypt

1 PRAWA I OBOWIĄZKI PRACODAWCÓW I PRACOWNIKÓW W ZAKRESIE BHP Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 1

2 Źródła obowiązków i praw w zakresie bhp Źródłami powszechnie obowiązującego prawa są w Polsce: Konstytucja ratyfikowane umowy międzynarodowe ustawy rozporządzenia Umowami międzynarodowymi odnoszącymi się do bezpieczeństwa i higieny pracy są konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz dyrektywy Unii Europejskiej. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 2

3 Regulacje unijne Państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny dążyć do wyrównania warunków życia i pracy przy jednoczesnym podnoszeniu ich na wyższy poziom. Drogą do osiągnięcia tego celu jest zobowiązanie państw członkowskich do wdrażania minimalnych warunków bhp określanych dyrektywami zaliczanymi do grupy tzw. dyrektyw socjalnych. Podstawową dyrektywą socjalną jest tzw. dyrektywa ramowa, czyli Dyrektywa Rady z 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG), wdrożona już całkowicie do polskiego ustawodawstwa. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 3

4 Regulacje polskie W Polsce powszechne prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy zostało zagwarantowane każdemu wykonującemu pracę w art. 66 ust. 1 Konstytucji RP. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa Kodeks pracy, a zwłaszcza jego Dział X pod tytułem Bezpieczeństwo i higiena pracy. Uszczegółowienie niektórych obowiązków i uprawnień znalazło się w rozporządzeniach wykonawczych do Kodeksu pracy. Za źródła prawa pracy uznaje się także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 4

5 Podstawowe obowiązki pracodawców w zakresie bhp Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Realizując ten podstawowy obowiązek, pracodawca musi w szczególności zapewniać: organizację pracy i jej warunków w sposób bezpieczny i higieniczny, przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń, wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 5

6 Podstawowe obowiązki pracodawców w zakresie bhp cd Pracodawca ma również obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. W razie odbywania na terenie zakładu zajęć przez studentów lub uczniów niebędących jego pracownikami pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki odbywania tych zajęć. W razie prowadzenia prac w miejscu, do którego mają dostęp osoby niebiorące udziału w procesie pracy, pracodawca ma obowiązek zastosować środki niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia również tym osobom. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 6

7 Koordynacja pracy pracowników różnych pracodawców W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu współpracować ze sobą ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 7

8 Obowiązek zgłoszenia działalności Obowiązkiem pracodawcy rozpoczynającego działalność jest zawiadomienie właściwego okręgowego inspektora pracy i państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. Pracodawca ma również obowiązek powiadomić właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o zmianie: miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, a zwłaszcza technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 8

9 Prawa i obowiązki pracowników w zakresie bhp POWSTRZYMANIE SIĘ OD WYKONYWANIA PRACY gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.... wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, gdy stan psychofizyczny pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. O powstrzymaniu się od wykonywania pracy pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przełożonego! ODDALENIE SIĘ Z MIEJSCA ZAGROŻENIA Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 9

10 Obowiązki pracownika Przestrzeganie przepisów i zasad bhp to podstawowy obowiązek pracownika. W szczególności pracownik ma obowiązek: znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z zakresu bhp oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosować się do poleceń i wskazówek przełożonych dotyczących bhp, dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem, poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie, współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 10

11 Obowiązki osób kierujących pracownikami Osoba kierująca pracownikami ma obowiązek w szczególności: organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 11

12 Obowiązek odpowiedniego kształtowania środowiska pracy Pracodawca musi zapewnić, że obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, będzie spełniał wymagania dotyczące bhp. Pomieszczenia pracy muszą być odpowiednie do: rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników. Jeśli pracodawca decyduje się na wybudowanie nowego lub przebudowanie obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, musi pamiętać, aby roboty budowlane były wykonywane na podstawie projektów uwzględniających wymagania bhp, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców ds. bhp. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 12

13 Wyposażenie stanowisk pracy Pracodawca, wyposażając stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, musi pamiętać, aby spełniały one wymagania dotyczące oceny zgodności. Maszyny i urządzenia techniczne nowe, wprowadzone do obrotu po 30 kwietnia 2004 r., muszą spełniać wymagania zasadnicze i być oznaczone znakiem CE. Sprzęt roboczy użytkowany na stanowiskach pracy (maszyny, narzędzia), niezależnie od daty wyprodukowania, musi spełniać wymagania minimalne określone przepisami prawa. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 13

14 Obowiązki w zakresie szkolenia w dziedzinie bhp Pracodawca ma obowiązek znać przepisy o ochronie pracy, a także odbyć szkolenie w dziedzinie bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Pracodawca na swój koszt i w czasie pracy powinien przeszkolić pracowników w zakresie bhp, ponieważ nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp. Pracodawca ma obowiązek: wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bhp na stanowiskach pracy, zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. Pracownik musi potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bhp. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 14

15 Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze 1 Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 15

16 Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze 2 Jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu albo jeśli jest to niezbędne ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bhp, pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze spełniające wymagania określone w Polskich Normach. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 16

17 Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze 3 Rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego, ustala pracodawca po konsultacjach z pracownikami lub ich przedstawicielami. Na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia: prania, konserwacji, naprawy, odpylania i odkażania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego. Pracodawca może ustalić stanowiska pracy, na których dopuszcza się używanie przez pracowników (za ich zgodą) własnej odzieży i obuwia roboczego. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 17

18 Służba bezpieczeństwa i higieny pracy Organizacja i liczba pracowników służby bhp zależy od liczby zatrudnianych w danym zakładzie pracy pracowników. do 100 pracowników nie ma obowiązku tworzenia służby bhp, należy powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy; w przypadku braku kompetentnych pracowników można powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy pracodawca może sam wykonywać zadania służby bhp, jeżeli posiada ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań tej służby oraz zatrudnia do 10 pracowników lub zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka od 100 do 600 pracowników ponad 600 pracowników jedno- lub wieloosobowa komórka stanowiąca służbę bhp; pracownicy służby bhp mogą być zatrudniani na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 1 pracownik służby bhp w pełnym wymiarze czasu pracy na każdych 600 pracowników Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 18

19 Konsultacje w zakresie bhp Pracodawcy mają obowiązek konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bhp. Pracodawca ma obowiązek: zapewnić odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza zorganizować, aby odbywały się one w godzinach pracy. Pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich konsekwencji z tytułu udziału w konsultacjach lub składania wniosków w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych, w tym wniosków o przeprowadzenie kontroli przez inspektorów pracy. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 19

20 Komisja bhp Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję bhp jako swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji bhp wchodzą w równej liczbie: przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby bhp i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz przedstawiciele pracowników (w tym społeczny inspektor pracy). Zadaniem komisji bhp jest m.in.: dokonywanie przeglądu warunków pracy, dokonywanie okresowej oceny stanu bhp, opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym. Posiedzenia komisji bhp mają odbywać się w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz na kwartał. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 20

21 Odpowiedzialność za naruszenie przepisów i zasad bhp Przepisy prawa przewidują za naruszenie przepisów i zasad bhp odpowiedzialność: porządkową (dyscyplinarną) karną wykroczeniową Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 21

22 Odpowiedzialność porządkowa Za nieprzestrzeganie przepisów bhp pracownik może być ukarany karą:, upomnienia nagany karą pieniężną (przy czym kara za jedno przekroczenie nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art pkt 1 3 kp) Karę porządkową stosuje pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 22

23 Odpowiedzialność porządkowa cd O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy, przy czym pracodawca może uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 23

24 Odpowiedzialność wykroczeniowa Wykroczenia odnoszące się do nieprzestrzegania przepisów i zasad bhp zostały określone w art. 283 kp. Kto będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny. Kara grzywny wymierzana jest przez: inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy w drodze mandatu karnego (do zł) lub sąd grodzki na wniosek inspektora pracy (wówczas grzywna może wynosić do zł). Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 24

25 Odpowiedzialność karna Kodeks karny przewiduje, że kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, a jeśli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Odpowiedzialności za to przestępstwo podlega przede wszystkim pracodawca, a także inne osoby, których charakter pracy wiąże się z odpowiedzialnością za bezpieczeństwo i higienę pracy (na przykład na podstawie obowiązującego ich zakresu czynności). Jeśli sprawca dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo, wówczas nie podlega karze. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 25

26 Odpowiedzialność karna cd Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności. Stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych ani też przekraczać złotych, natomiast kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy i wymierza się ją w miesiącach. Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 26

27 Odpowiedzialność cywilna Za niezapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pracodawca może również ponosić odpowiedzialność cywilną. Pracodawca będzie ją ponosił, jeżeli wskutek naruszenia przez niego przepisów lub zasad bhp pracownik ulegnie wypadkowi przy pracy albo zachoruje na chorobę zawodową (lub inną chorobę spowodowaną warunkami pracy), a wypłacone odszkodowania z ubezpieczenia nie pokryją wszystkich strat pracownika z tego tytułu (lub jego spadkobierców w razie śmierci pracownika). O ewentualnym zadośćuczynieniu orzeka sąd cywilny, przy czym może on uznać, że do przyznania świadczeń wystarczające będzie, iż naruszenie przepisów lub zasad bhp przez pracodawcę było jedną z przyczyn wypadku (zachorowania). Szkolenia bhp w firmie szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych 27