SZTAB GENERALNY WP Zarys organizacyjny

Transkrypt

1 Wiesława Hiller SZTAB GENERALNY WP Zarys organizacyjny Opracowany w 1948 roku przez Sztab Generalny WP siedmioletni plan rozwoju wojska na lata , rozpoczął nowy etap w organizacji sił zbrojnych. Uwzględniając zaostrzającą się sytuację międzynarodową, zaplanowano znaczne zmiany w strukturze organów dowodzenia i kierowania na szczeblu centralnym. Jednakże szybka eskalacja napięć w stosunkach międzynarodowych, jak również zmiany personalne w Ministerstwie Obrony Narodowej w 1949 roku, spowodowały, że plan ten uległ rewizji już w 1950 roku, zarówno pod względem tempa jak i kierunków rozwoju. W Sztabie Generalnym, którego szef gen. broni Władysław Korczyc 21 grudnia 1950 roku został mianowany wiceministrem ON, dokonano w latach , gruntownej przebudowy dotychczasowej struktury organizacyjnej. 29 marca 1950 roku minister Obrony Narodowej wydał rozkaz organizacyjny nr 021/org. 1, którym anulował organizację Sztabu Generalnego istniejącą wg etatu 1/194 2 i rozkazał przeformować jego komórki wg nowych odrębnych etatów. Nowa struktura wewnętrzna Sztabu Generalnego przedstawia się następująco: 1. Kierownictwo Sztabu Generalnego. 2. Oddział I Organizacyjny. 1 CAW, 1545/73/32, k CAW, 1544/73/1190.

2 3. Oddział II Wywiadowczy. 4. Oddział III Operacyjny. 5. Oddział IV Komunikacji Wojskowej. 6. Oddział V Łączności Specjalnej. 7. Oddział VI Mobilizacyjny. 8. Oddział VII Planowania Materiałowego. 9. Oddział VIII Techniczny. 10. Oddział DC Topograficzny. 11. Oddział X Uzupełnień i Służby Wojskowej. 12. Oddział XI Studiów Doświadczeń Wojennych. 13. Wydział Administracyjno-Gospodarczy. 14. Wydział Polityczno-Wychowawczy. 15. Wydział Marynarki Wojennej. 16. Wydział Kadr. 17. Wydział Wyższego Wyszkolenia Wojskowego. 18. Wydział Cenzury Wojskowej. 19. Wydział Finansów. 20. Biblioteka. Usprawnieniu Kierownictwa i działalności Sztabu Generalnego sprzyjało też dokonanie wyżej wymienionym rozkazem podziału Sztabu na trzy funkcjonujące piony: operacyjny, organizacyjno-mobilizacyjny, planowania materiałowego i technicznego i podporządkowaniu ich właściwym zastępcom szefa Sztabu gen. dyw. Borysowi Pigarewiczowi i generałom brygady Włodzimierzowi Benskiemu i Dymitrowi Diminowiczowi 3. Kolejną fazę w zakresie reorganizacji struktur Sztabu Generalnego stanowiło zapoczątkowane jesienią 1951 roku przeformowanie oddziałów na zarządy z jednoczesną zmianą ich numeracji 4. Przekształcenia te nie pociągnęły za sobą poważniejszych zmian pod względem ich przeznaczenia i merytorycznej działalności. Znacznej rozbudowie uległy jedynie komórki zajmujące się sprawami planowania 3 Strukturę Sztabu generalnego wg tego podziału ilustruje zał. nr 1. 4 Rozkaz MON 081/org. z roku. CAW, 1545/73/36, k. 323; Rozkaz MON 0088/Org. z roku. CAW, 1545/73/44, k. 120.

3 potrzeb wojska w zakresie uzbrojenia i sprzętu technicznego. Oddział VIII Techniczny przekształcono w Zarząd XII Techniczny. Jednocześnie po przekształceniu Oddziału VII w Zarząd VII Planowania Materiałowego, na bazie nadwyżek etatowych przeformowanego Oddziału VII sformowano Zarząd XIII Planowania uzbrojenia Sprzętu Technicznego i Zasobów Materiałowych 5. W trakcie przekształcania Oddziału IX Topograficznego na Zarząd IX wyłączone zostały z jego etatu i sformowane na samodzielnych etatach niżej wymienione komórki: Samodzielny Oddział Topogeodezyjny wg etatu 1/298 6, Samodzielny Oddział Fotogrametryczny wg etatu 1/299 7, Centralna Wojskowa Składnica Map wg etatu 1/ W skład Sztabu Generalnego wchodziły również Oddział Cenzury Wojskowej, Wojskowa Biblioteka Naukowa orz Drukarnia Sztabu Generalnego. Biblioteka Wojskowa funkcjonowała w ramach etatu Kierownictwa jako komórka organizacyjna szefa Sztabu. W 1953 roku na jej bazie oraz na bazie Sekcji I Prasowej i Biblioteki Wojskowo-Historycznej Zarządu XI została sformowana Wojskowa Biblioteka Naukowa wg etatu 1/353 i podporządkowana została szefowi Zarządu XI Wojskowo-Historycznego. W 1956 roku została wprowadzona do etatu tegoż Zarządu 9. Wydział Cenzury Wojskowej sformowany został na bazie Wydziału X Głównego Zarządu Informacji wg etatu 1/310 10, nas podstawie zarządzenia 0355/org. z 26 grudnia 1951 roku 11. Drukarnia Sztabu Generalnego funkcjonowała na samodzielnym etacie 29/8 do 1951 roku i podporządkowana była szefowi Oddziału II. W myśl zarządzenia nr 0238/org. z dnia 31 sierpnia 1951 roku 12 przekazana została szefowi Zarządu IX Topograficznego z jednoczesną zmianą etatu 29/8 na etat 29/10. Zgodnie z tym 5 Rozkaz MON 081/org. z roku. 6 CAW, 1544/73/ CAW, 1544/73/ CAW, 1544/73/ Rozkaz MON 048/org. z roku. CAW, 1945/73/68, k CAW, 1544/73/ CAW, 1545/73/39, k CAW, 1545/73/39, k. 304.

4 zarządzeniem została ona podporządkowana pod względem ogólnego kierownictwa, nadzoru oraz dyspozycyjnym gen. Pigarewiczowi, natomiast pod względem zaopatrzenia gospodarczego Wojskowym Zakładom Kartograficznym. Wydziały, które występowały w strukturze Sztabu Generalnego, a nie posiadały odrębnych etatów (Wydział Kadr, Wydział Finansowy, Wydział Marynarki Wojennej) stanowiły komórki organizacyjne Kierownictwa Sztabu Generalnego. Po przeprowadzeniu przeformowań według rozkazów MON 0081/org. i 088/org. struktura Sztabu Generalnego przedstawiała się następująco: 1. Kierownictwo. 2. Zarząd I Operacyjny. 3. Zarząd II Wywiadowczy. 4. Zarząd III Łączności. 5. Zarząd IV Komunikacji Wojskowej. 6. Zarząd V Łączności Specjalnej. 7. Zarząd VI Organizacyjny. 8. Zarząd VII Planowania Materiałowego. 9. Zarząd VIII Uzupełnień i Służby Wojskowej. 10. Zarząd IX Topograficzny. 11. Zarząd IX Mobilizacyjny. 12. Zarząd XI Studiów Doświadczeń Wojennych. 13. Zarząd XII Techniczny. 14. Zarząd VIII Planowania Uzbrojenia. 15. Oddział Szkolenia poza Wojskiem. 16. Wydział Administracyjno-Gospodarczy. Wprowadzone w 1950 roku do etatu Sztabu Generalnego Szefostwo Wojsk Łączności zostało przeformowane rozkazem MON 0088/org. 13 na Zarząd III Łączności. Jednak już w lutym 1952 roku ponownie ulega przeformowaniu na Szefostwo Wojsk Łączności 14, z jednoczesnym podporządkowaniem szefowi Sztabu Generalnego. 13 Patrz przypis Rozkaz MON 018/org. z roku. CAW, 1545/73/40, k. 35.

5 W ramach przeprowadzonej w listopadzie 1951 roku reorganizacji, na bazie Wydziału Wyższego Wyszkolenia Wojskowego będącego dotąd komórką organizacyjną Kierownictwa sformowany został Oddział IV Szkolenia poza Wojskiem wg etatu 1/ Oddział ten zajmował się głównie sprawami studiów wojskowych w ramach cywilnego szkolnictwa wyższego. Funkcjonowanie tego Oddziału w strukturach Sztabu Generalnego trwało stosunkowo krótko, bo już w grudniu 1952 roku podporządkowany został I wiceministrowi Obrony Narodowej, jako Oddział Szkolenia poza Wojskiem 16. Do kolejnych zmian należało sformowanie Oddziału XV Służby Drogowej. Oddział ten sformowany został na bazie Wydziału V Dróg Kołowych Sztabu Głównego Kwatermistrzostwa. W marcu tegoż roku rozkazem 011/org. 17 rozformowaniu uległ Zarząd XIII Planowania Uzbrojenia Sprzętu Techniczno- Bojowego i Zasobów Materiałowych, a na jego miejsce powołany został do życia Główny Zarząd Planowania Uzbrojenia i Techniki Wojennej. W skład tego Zarządu włączony został również Zarząd XII Techniczny 18. Zmiana ta nie trwała jednak długo. Już w grudniu 1952 roku GZPiTW został rozformowany, a na jego bazie powstały: Zarząd XII Planowania Uzbrojenia i Techniki Wojennej, Zarząd XIII Techniczny oraz Oddział XVI Planowania Specjalnego 19. Te nowo sformowane komórki Sztabu Generalnego, wraz z już funkcjonującym Zarządem VII Planowania Materiałowego, podporządkowane zostały z-cy szefa Sztabu ds. planowania i uzbrojenia. W czerwcu 1954 roku rozkazem MON 033/org. 20 sformowany został Oddział Inwestycji wg etatu 1/373 21, podporządkowany bezpośrednio szefowi Sztabu Generalnego. Kolejne zmiany miały miejsce w 1955 roku. Rozkazem MON 005/org. z 31 stycznia rozformowany został Zarząd XII Planowania Uzbrojenia Techniki Wojennej i Sprzętu Wojskowego. W lipcu 1955 roku Oddział Inwestycji przeniesiony został na 15 Rozkaz MON 089/org. z roku. CAW, 1545/73/40, k CAW, 1545/73/40, k CAW, 1545/73/40, k Rozkaz MON 011/org. z roku. CAW, 1545/73/40, k Rozkaz MON 0084/org. z roku. CAW, 1545/73/40, k CAW, 1545/73/52, k CAW, 1544/73/2503.

6 etat 1/398 Zarządu XII Inwestycji 22. Jednak już w listopadzie tegoż roku rozkazem MON 073/org. 23 został rozformowany. Stan osobowy oraz akta przekazane zostały szefowi Tyłów WP celem wykorzystania przy formowaniu Zarządu Inwestycji i Budownictwa MON. Jedną z ostatnich zmian jakie miały miejsce w omawianym okresie, było utworzenie rozkazem MON 013/org. 24 z roku redakcji Czasopisma Wojskowo-Historycznego, która stanowiła komórkę organizacyjną Zarządu XI Wojskowo-Historycznego. Dalsze zmiany zapoczątkowane we wrześniu 1956 roku otwierają nowy etap w dziejach Sztabu Generalnego WP oraz w całych Siłach Zbrojnych. Przebieg zmian w strukturach Sztabu Generalnego WP w latach ilustruje załącznik nr 2. Rola i zakres kompetencji Sztabu Generalnego w lalach w stosunku do poprzedniego okresu bardzo wzrosła. Znajdowało to odbicie w jego strukturze organizacyjnej. Posiadał on m.in. wiodącą rolę w dziedzinie szkolenia. W ramach Zarządu I Operacyjnego utworzony został Oddział Szkolenia Operacyjnego, który zajmował się problematyką szkolenia lotnictwa, marynarki wojennej i obrony przeciwlotniczej kraju, jako rodzajów sił zbrojnych. Szkolenie to odbywało się w ścisłej współpracy ze specjalistami poszczególnych rodzajów wojsk i innych oddziałów Sztabu Generalnego. W 1951 roku utworzony został w ramach Sztabu Generalnego Oddział Szkolenia poza Wojskiem zajmujący się głównie sprawami studiów wojskowych w ramach szkolnictwa cywilnego. W strukturach Sztabu przetrwał do końca 1952 roku, kiedy to przekazany został do dyspozycji wiceministra obrony Narodowej gen. armii Stanisława Popławskiego, w którego rękach skupione zostały wszelkie zagadnienia związane ze szkolnictwem wojskowym, zarówno na uczelniach resortu ON, jak i na uczelniach cywilnych. Tworzono także nowe komórki organizacyjne przeznaczone do realizacji nowych zadań stawianych przed Sztabem Generalnym przez kierownictwo resortu, głównie w dziedzinie uzbrojenia i sprzętu technicznego oraz planowania 22 Rozkaz MON 0034/org. z roku. CAW, 1945/58, k CAW, 1545/73/58, k CAW, 1545/73/68, k. 36.

7 materiałowego 25. Działalnością Sztabu Generalnego w omawianym okresie kierował do roku gen. broni Władysław Korczyc, a następnie gen. broni Jerzy Bordziłowski. 2. Zawartość aktowa Akta Sztabu Generalnego WP za lata stanowią zespół złożony, na zawartość którego składają się archiwalia wytworzone przez jego komórki organizacyjne, a więc kierownictwo, zarządy, oddziały i wydziały. Aktom zespołu nadano układ strukturalno-rzeczowo-chronologiczny, biorąc za podstawę strukturę Sztabu Generalnego wynikającą z etatu 1/363 Kierownictwa 26 oraz etatów podporządkowanych mu zarządów, oddziałów i instytucji. Za podstawę nadania układu w poszczególnych zarządach i oddziałach przyjęto te etaty, których struktura wewnętrzna najpełniej znajduje odbicie w wytworzonych aktach. W przypadku gdy nie było możliwe odtworzenie struktur wewnętrznych, aktom nadano układ rzeczowo-chronologiczny (Oddział XV Służby Drogowej, Oddział XVI Planowania Specjalnego). Całość zespołu liczy j.a. zawartość jest niezmiernie bogata zarówno pod względem treści, jak i formy. Odzwierciedla bowiem całokształt spraw związanych z funkcjonowaniem i rozwojem wojska w latach , a w wielu przypadkach także działalność wykraczająca poza ramy ściśle wojskowe. Ze względu na różnorodność i dużą ilość materiałów, w niniejszym artykule omówione zostaną jedynie najważniejsze grupy dokumentów występujących w poszczególnych komórkach organizacyjnych wg układu nadanego aktom zespołu. Zespół akt Sztabu Generalnego rozpoczynają archiwalia Kierownictwa (442 j.a.), w skład którego wchodzą następujące komórki: 1. Kancelaria Główna. 25 Szczegółowy zakres działania Sztabu Generalnego zawiera instrukcja z roku. CAW, 222/53/7, s CAW, 1544/73/3007. Strukturę tę ilustruje załącznik nr 3.

8 2. Wydział Polityczny. 3. Wydział Kadr. 4. Wydział Wojskowych Spraw Zagranicznych. 5. Wydział Finansów. Akta wytworzone przez Kancelarię Główną to przede wszystkim rozkazy i zarządzenia wewnętrzne dotyczące spraw organizacyjnych, personalnych i porządkowych, a także sprawozdania z działalności poszczególnych zarządów i instytucji Sztabu Generalnego. Do ciekawszych materiałów należą: projekt uchwały Prezydium Rządu w sprawie zorganizowania Przedstawicielstwa PRL do Komisji Repatriacyjnej i Komisji Nadzoru Państw Neutralnych w Korei oraz notatka i meldunek szefa Zarządu Topograficznego w sprawie delimitacji północnej granicy państwa z ZSRR i naruszania granic powietrznych Polski przez obce samoloty rozpoznawczo-bombowe. Wydział Polityczny reprezentowany jest głównie przez materiały sprawozdawcze, które są odbiciem zapoczątkowanej w lutym 1951 roku w organizacjach partyjnych wojska, kampanii sprawozdawczo-wyborczej i przeprowadzonych w jej toku konferencji partyjnych. Spora część materiałów dotyczy działalności kół ZMP, Koła Ligi Kobiet i grup związkowych instytucji podległych Sztabowi Generalnemu są to plany i sprawozdania z działalności. Całość zamykają zestawienia statystyczne oraz imienne wykazy członków i kandydatów PZPR. Stosunkowo obszerna dokumentacja zgromadzona została w Wydziale Kadr (75 j.a.). Zawiera ona materiały statystyczne i opisowe ilustrujące politykę personalną w wojsku, a zwłaszcza przy obsadzaniu etatowych stanowisk oficerskich w poszczególnych zarządach Sztabu Generalnego, instytucjach i jednostkach WP. Do materiałów tych zaliczyć można: rozkazy personalne Szefa Sztabu wyznaczające i zatwierdzające oficerów na stanowiska, plany zamierzeń kadrowych, notatki służbowe, analizy oraz wykazy kwalifikacyjne. Uzupełnieniem tych akt są materiały ewidencyjne w postaci ksiąg ewidencyjnych i etatowych, rejestrów lub wykazów oficerów poszczególnych zarządów, oddziałów i instytucji Sztabu Generalnego, rodzajów wojsk i służb, informujące o brakach kadrowych i wakujących stanowiskach. Znaczną część w tej

9 grupie stanowią rozkazy nominacyjne i odznaczeniowe oraz opinie służbowe. Jeśli chodzi o Wydział Wojskowych Spraw Zagranicznych to reprezentowany jest w głównej mierze przez sprawozdania z działalności attache atów, raporty i korespondencję związaną z wyjazdami oficerów i pracowników cywilnych na urlopy do ZSRR oraz wykazy oficerów zakwalifikowanych na studia do ZSRR. W wydziale tym znajdują się również wykazy Ministerstwa Gospodarki Komunalnej dotyczące lokalizacji cmentarzy żołnierzy armii radzieckiej oraz spisy poległych. Akta zgromadzone w Wydziale Finansów to głównie preliminarze dochodów i wydatków budżetowych, kontroli gospodarki finansowej Sztabu Generalnego uzupełnione rozkazami wewnętrznymi szefa Sztabu Generalnego i szefów instytucji podległych. Podstawowym zarządem Sztabu Generalnego WP był Zarząd I Operacyjny. W oparciu o jego działalność szef sztabu koordynował prace pozostałych zarządów i oddziałów oraz instytucji centralnych MON, w zakresie szeroko rozumianej działalności operacyjno-dowódczej, szkoleniowej i prowadzenia pracy wojennonaukowej. Zarząd liczy 350 j.a. Jego struktura wewnętrzna przedstawia się następująco: 1. Kancelaria. 2. Oddział I Operacyjny. 3. Oddział II Lotnictwa i Obrony P/Lotniczej. 4. Oddział III Marynarki Wojennej. 5. Oddział IV Szkolenia Operacyjnego. 6. Oddział V Studiów i Przygotowań TDW. 7. Oddział VI Naukowo-Wydawniczy. 8. Redakcja Biuletynu Informacyjnego. 9. Wydział Ogólny. 10. Wydział Hydrometeorologiczny. Akta zgromadzone w kancelarii i Wydziale I Operacyjnym to przede wszystkim akty normatywne ogólnopaństwowe i resortowe regulujące działalność w zakresie obronności państwa, tak wojska jak i resortów cywilnych. Znajdują się tu również materiały w sprawie przejmowania terenów pod zarząd MON, dyslokacji

10 jednostek, a także dotyczące operacyjnego rozpoznania stanu dróg, mostów, umocnień obronnych i fortyfikacji o znaczeniu operacyjno-obronnym. Występują tu również dokumenty związane z utworzeniem i działalnością Misji Polskiej przy Międzynarodowej Komisji Rozjemczej w Indochinach. Są to uchwały Prezydium Rządu, rozkazy organizacyjne, plany rotacji oraz sprawozdania z działalności Misji. W aktach Oddziału Lotnictwa i Obrony P/Lotniczej wyróżnić należy dokumenty dotycząc dyslokacji lotnisk i sieci posterunków obserwacyjnomeldunkowych służb terenowej obrony przeciwlotniczej. Znajdujemy tu również instrukcje o organizacji i zakresie działania tych służb, jak również sprawozdania i meldunki z ich działalności operacyjnej. Zawartość aktową Oddziału Marynarki Wojennej stanowią instrukcję o organizacji i zakresie działania Dowództwa Marynarki Wojennej, dokumenty dotyczące wykorzystania jednostek pływających marynarki handlowej i innych obiektów pływających podległych Ministerstwu Żeglugi. Są tu również plany lokalizacji i budowy stanowisk baterii nadbrzeżnych, jak również materiały z ćwiczeń i gier wojennych przeprowadzonych z Dowództwem Marynarki Wojennej oraz we współdziałaniu z wybranymi jednostkami POW. Pracę Oddziału Szkolenia Operacyjnego, oprócz rozkazów i zarządzeń wyszkoleniowych, obrazują wytyczne, plany i programy szkolenia operacyjnotaktycznego oraz sprawozdania z kontroli organizacji i szkolenia operacyjnego prowadzonego w sztabach OW oraz w zarządach Sztabu Generalnego. Znajdują się tu także materiały do ćwiczeń w ramach szkolenia operacyjnego wyższych oficerów i sztabów oraz dokumentacja z przeprowadzonych ćwiczeń. W grupie akt Oddziału Studiów i Przygotowania TDW znajdują się opisy wojskowo-geograficzne kraju, charakterystyki stanu zachowania dróg kołowych, mostów; sieci kolejowych oraz opisy dróg wodnych. Stosunkowo małą grupę akt stanowią materiały z działalności Oddziału Naukowo-Wydawniczego, Wydziału Hydrometeorologicznego i Redakcji Biuletynu Informacyjnego. Wyróżnić w niej możemy plany pracy oddziałów, materiały referaty, artykuły przesyłane do wykorzystania przez redakcję. Uzupełniają je opisy hydrograficzne i klimatyczne, a także sprawozdania z działalności wydziału

11 wojskowego przy PIHM. Ostatnią grupę akt Zarządu Operacyjnego stanowią archiwalia Wydziału Ogólnego, gdzie oprócz działalności ogólnej znajdujemy materiały dotyczące rozwoju i rozbudowy telekomunikacji ogólnopaństwowej z jednoczesnym przystosowaniem jej do potrzeb operacyjnych wojska. W jej skład wchodzą założenia projektowe, projekty wstępne oraz opisy i dokumentacja sieci połączeń kablowych. Kolejnym zarządem jest Zarząd IV Komunikacji Wojskowej (240 j.a.) o następującej strukturze wewnętrznej: 1. Oddział I Przewozów. 2. Oddział II Techniczny. 3.Oddział III Szkolenia Bojowego. 4.Oddział IV Mobilizacyjny. 5. Oddział V Finansowo-Kontrolny. 6. Oddział VI Kontrolny. Najliczniejszą, a zarazem najciekawszą grupę akt tego zarządu stanowią akta Oddziału II Technicznego. Występują tu piany robot wojskowo-kolejowych, a także sprawozdania z zakresu odbudowy linii kolejowych, budowy rejonów przeładunkowych i przewozowych. Zachowana w dużej ilości dokumentacja techniczna (szkice, plany sytuacyjne, opisy techniczne) oraz materiały ewidencyjne dopełniają całość informacji o planowaniu, modernizacji i rozbudowie sieci PKP z uwzględnieniem potrzeb przeładunkowych. Akta zgromadzone w pozostałych oddziałach pozwalają jedynie na ogólną orientację w zakresie mobilizacji transportu i przygotowania go do wykorzystania w okresie wojny, a także szkolenia kadr komunikacji wojskowej. Stosunkowo nieliczną grupę akt (92 j.a.) stanowi Zarząd V Łączności Specjalnej. Jego komórki organizacyjne to: 1. Kancelaria. 2. Oddział I Operacyjno-Szyfrowy. 3.Oddział II Operacyjno-Szyfrowy. 4. Oddział III Kontroli i Inspekcji. 5. Wydział IV Wyszkolenia Kadr.

12 Znajdujemy tu rozkazy i zarządzenia ministra ON i szefa GZP dotyczące organizacji i doskonalenia tajnego dowodzenia, a także ochrony tajemnicy wojskowej, jak również sprawozdania z kontroli ich przestrzegania. Ponadto znajdują się tu szyfrogramy, sprawozdania i meldunki organów szyfrowych zawierające m.in. informacje o sposobach zapewnienia bezpieczeństwa w okresie referendum i wyborów do Sejmu oraz sprawozdania okręgów wojskowych o gotowości wojskowej podległych jednostek. W Wydziale Wyszkolenia Kadr wyróżnić należy wytyczne, plany i programy szkolenia oficerów łączności specjalnej. Rozwiązywanie problemów organizacyjnych Wojska Polskiego jako całości było zadaniem Zarządu VI Organizacyjnego. Akta tego zarządu (348 j.a.) odzwierciedlają więc procesy i sposoby tworzenia planów organizacyjnych. I tak, w Wydziale I Organizacyjnym spotkamy projekty planów i plany zmian organizacyjnych, plany rozwoju wojska, meldunki dowództw rodzajów wojsk i służb, okręgów wojskowych o stanie realizacji zamierzeń organizacyjnych. W aktach Wydziału II Etatowego można wyróżnić projekty etatów, struktur organizacyjnych jednostek, a także zarządzenia organizacyjne dotyczące formowania i rozformowania jednostek WP. Archiwalia Wydziału III Ewidencyjnego to meldunki i zestawienia statystyczne, zestawienia etatowo-ewidencyjne wg specjalności oraz księgi rozlokowania jednostek WP. Ostatnią grupę tworzą akta Wydziału Ogólnego, na którą składają się rozkazy wewnętrzne zarządu, ewidencje etatów i zarządzeń organizacyjnych. Znaczną grupę akt tworzą dokumenty Zarządu VII Planowania Materiałowego, Mobilizacyjnego i Bieżącego (237 j.a.). Odzwierciedlają one pracę zarządu w zakresie zbierania informacji o potrzebach zaopatrzeniowych całości sił zbrojnych, planowania wieloletnich i rocznych dostaw sprzętu, uzbrojenia i amunicji, planowania budżetowego oraz koordynowania potrzeb wojska z planami ogólnonarodowymi. Materiały te występują w postaci uchwał rządowych, dyrektyw, rozkazów, zarządzeń oraz planów zaopatrzenia w sprzęt i uzbrojenie dla zabezpieczenia potrzeb bieżących i mobilizacyjnych, jak również sprawozdań z ich realizacji. Znaczną grupę akt zarządu stanowią projekty i tabele należności do etatów, zarówno czasu pokojowego, jak i wojennego, jak również rozdzielniki sprzętu,

13 uzbrojenia i amunicji na zapas bieżący i mobilizacyjny. Kolejną grupę archiwaliów stanowią materiały zgromadzone w zarządzie VIII Uzupełnień i Służby Wojskowej (211 j.a.). Są to przede wszystkim rozkazy i zarządzenia MON i Sztabu Generalnego normujące sprawy zwolnień żołnierzy do rezerwy, rejestracji i wcielania poborowych do wszystkich rodzajów wojsk i służb, a także sprawozdania z przebiegu rejestracji i poboru. Spora część materiałów tego zarządu ma charakter ewidencyjno-statystyczny. Zarząd IX Topograficzny reprezentowany jest przez 111 j.a. Wymienić tu należy normatywy reprezentujące zasady sporządzania map podkładowych (geologicznych), plany prac naukowo-badawczych oraz programy i plany szkolenia podchorążych Oficerskiej Szkoły Topografów. Do zarządu tego włączono również 16 j.a. akt Wojskowych Zakładów Kartograficznych i 23 j.a. Samodzielnego Oddziału Fotogrametrycznego. Są to w głównej mierze rozkazy wewnętrzne i akta działalności partyjnej. W kolejnym Zarządzie X Mobilizacyjnym dominują akta obrazujące zamierzenia perspektywiczne rozwoju wojska ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb mobilizacyjnych. Wymienić tu należy instrukcje mobilizacyjne opracowane przez zarząd, a także sprawozdania, meldunki i wykazy o mobilizacyjnych zasobach osobowych, jak również dokumenty normujące pracę organów mobilizacyjnych różnych szczebli. Akta Zarządu Xl Wojskowo-Historycznego (74 j.a.) można podzielić na pięć grup: 1. Akta normatywne rozkazy, zarządzenia, instrukcje dotyczące organizacji i zakresu działania zarządu. 2. Akta działalności wydawniczej plany wydawnicze, recenzje nadsyłanych materiałów oraz rozdzielniki i wykazy wydawnictw. 3. Materiały szkoleniowe wytyczne, plany i programy. 4. Materiały Komisji Słownictwa Wojskowego i Regulaminów. 5. Akta z działalności POP, plany szkolenia politycznego. Najliczniejszy, reprezentowany przez 717 j.a. jest Zarząd XIII Techniczny. Akta te obrazują przede wszystkim działalność Sztabu Generalnego w zakresie

14 rozwoju badań naukowo-badawczych i wojskowych. Są to plany, sprawozdania i protokoły z prac naukowo-badawczych i prób doświadczalnych, wnioski i projekty racjonalizatorskie oraz wykazy patentów. Ciekawą grupę materiałów stanowią tu archiwalia dotyczące organizacji, planowania i szkolenia bojowego. Występują one w postaci uchwał, instrukcji, zarządzeń, planów i sprawozdań nadsyłanych z jednostek podległych. Całość uzupełnia dokumentacja techniczna w postaci opisów technicznych sprzętu, broni i amunicji, rysunków technicznych oraz fotokopii i światłokopii. Występują tu również fotografie sprzętu i uzbrojenia. Niewielka ilość akt, bo tylko 16 j.a., obrazuje działalność Oddziału XIV Szkolenia poza Wojskiem. Ilustrują one proces szkolenia studentów fakultetów wojskowych przy wyższych uczelniach cywilnych w kraju. Dokumenty występują w formie planów, programów, sprawozdań i protokołów pokontrolnych. Kolejną komórką organizacyjną Sztabu Generalnego jest Oddział XV Służby Drogowej (158 j.a.). Archiwalia oddziału można podzielić na 3 grupy: pierwsza rozkazy, zarządzenia, wytyczne i plany dotyczące modernizacji, budowy i rozbudowy dróg i mostów, druga sprawozdania i meldunki z realizacji planów materiałowych oraz wykonania robót drogowo-mostowych i trzecia grupa dokumentacja techniczna (założenia projektowe, technologia produkcji, normy). Jako następny występuje Oddział XVI Planowania Specjalnego. Najliczniejszą grupę tego oddziału stanowią umowy pomiędzy ministerstwami obrony narodowej ZSRR i Polską na dostawy sprzętu wojskowego, uzbrojenia i części zamiennych oraz sprawozdania z realizacji tych umów, jak również protokoły zdawczo-odbiorcze i wykazy sprzętu dostarczonego stronie polskiej. Następna grupa to księgi ewidencji sprzętu i uzbrojenia importowanego eksportowanego w ramach Krajów Demokracji Ludowej. Pozostałe dokumenty dotyczą działalności ogólno-organizacyjnej oddziału. Są to wyciągi z rozkazów personalnych, punkty do rozkazów oraz meldunki o stanie bojowym i ewidencyjnym. Akta Wydziału Cenzury Wojskowej (7 j.a.) i Wydziału Administracyjno- Gospodarczego (8 j.a.) są niezwykle szczupłe. Zachowały się tu jedynie rozkazy dzienne i akta działalności partyjnej POP.

15

16

17