Wskaźnik masy ciała u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku szkolnym
|
|
- Ludwik Sawicki
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 4 Wskaźnik masy ciała u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku szkolnym TADEUSZ NAWARYCZ, LIDIA OSTROWSKA-NAWARYCZ Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Fizjologii Człowieka i Biofizyki, kierownik: prof. dr hab. med. J. Błaszczyk Wskaźnik masy ciała u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku szkolnym Nawarycz T., Ostrowska-Nawarycz L. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Fizjologii Człowieka i Biofizyki, tednaw@achilles.wam.lodz.pl Nadmierna masa ciała u dzieci i młodzieży, stanowi narastający z roku na rok problem również w naszym kraju. Podstawowego znaczenia nabiera wczesna diagnostyka oparta na aktualnych układach odniesienia opracowanych zgodnie z zaleceniami czołowych towarzystw naukowych. Cel badań. Opracowanie rozkładów centylowych wskaźnika masy ciała (BMI) dla dzieci łódzkich w wieku 7-19 lat a także analiza dymorfizmu płciowego wskaźnika BMI jak również różnic pomiędzy granicznymi poziomami centylowymi ( oraz ) dzieci łódzkich i normą międzynarodową International Obesity Task Force (IOTF). Materiał i metody. Badaniami objęto 542 dzieci, w tym dziewcząt oraz 13 4 chłopców. U wszystkich badanych przy użyciu typowej aparatury wykonano pomiary podstawowych parametrów antropometrycznych (wysokość i masa ciała), na podstawie których określano BMI. Konstrukcję rozkładów centylowych BMI dla obu płci wykonano z użyciem metody LMS. Do analiz statystycznych stosowano pakiety Statistica oraz Excell. Wyniki. W porównaniu z normami IOTF, dzieci łódzkie, w tym szczególnie dziewczęta, wykazują istotnie niższe wartości BMI definiujące otyłość (). Maksymalna różnica dotyczyła -letnich dziewcząt i wynosiła 2,62 kg/m 2 (9,1%). Wartości BMI definiujące nadwagę dla dzieci łódzkich () były zbliżone do normy międzynarodowej IOTF. Wnioski. Wyniki uzasadniają posługiwanie się lokalną normą BMI. Wykorzystanie norm IOTF w ocenie występowania otyłości u dzieci i młodzieży może prowadzić do znaczącego niedoszacowania tego problemu. Słowa kluczowe: wskaźnik masy ciała (BMI), dzieci i młodzież, nadwaga, otyłość, siatki centylowe Pol. Merk. Lek., 07, XXIII, 136, 4 Body mass index in the school age children and youth from the city of Lodz Nawarycz T., Ostrowska-Nawarycz L. Medical University of Lodz, Poland; Department of Human Physiology and Biophysics, tednaw@achilles.wam.lodz.pl Excessive body mass in children and youth constitutes each year a more increasing problem in our country. Early diagnosis based on current appropriate norms and recommendations of main pediatric and scientific societies appears to be of great importance. The aim of the study. Percentile distribution of body mass index (BMI) for children and adolescents (aged 7-19 years) dwelling in Lodz were constructed and compared with the norms included in the International Obesity Task Force (IOTF) project. Material and methods. A total of,542 children and adolescents (13,358 girls and 13,4 boys) participated in the study. Measurements of basic anthropometric parameters were performed and BMI determined in all the subjects. The LMS method was used to construct the BMI percentile distributions. Sex dimorphism of the BMI as well as the differences between the border values of BMI distribution for children from Lodz and the IOTF norms were analysed. Results. The children from Lodz, particularly girls, reveal significantly lower BMI values defining obesity () as compared to the IOTF norms. The maximal difference concerned -year-old girls and was 2.62 kg/m 2 (9.1%). BMI values indicating overweight in the Lodz children () were more similar to the international norms of IOTF (maximal difference around 5%). Conclusions. The results confirm justifiability of using a local norm as a criterion for evaluation of obesity at the developmental age. Application of the IOTF norms in the assessment of obesity prevalence in children and youth in Poland may be associated with a considerable underestimation of this problem. Key words: Body mass index (BMI), children and youth, overweight, obesity, percentile charts Pol. Merk. Lek., 07, XXIII, 136, 4 Obserwowana w wielu krajach narastająca częstość występowania nadwagi oraz otyłości wśród dzieci i młodzieży stanowi przedmiot szczególnego zaniepokojenia nie tylko pediatrów [1, 13]. Liczne badania wykazały ścisły związek pomiędzy otyłością w wieku rozwojowym, a podwyższonym stężeniem lipidów i lipoprotein w surowicy, jak również podwyższonym ciśnieniem tętniczym oraz występowaniem innych zaburzeń metabolicznych [ 2, 5, 9]. Występowanie otyłości w wieku rozwojowym jest niepokojące głównie ze względu na jej przenoszenie się (ang. tracking) na wiek dorosły z wszelkimi negatywnymi konsekwencjami odnoszącymi się głównie do układu krążenia [4, 10,, 27]. Do przyczyn narastania otyłości zalicza się przede wszystkim nieprawidłowe zwyczaje żywieniowe oraz malejącą aktywność fizyczną [3, 19]. Podstawowego znaczenia nabiera wczesna profilaktyka oraz precyzyjna diagnostyka nadwagi i otyłości jak również śledzenie trendów oparte na obiektywnych kryteriach i najnowszych zaleceniach czołowych organizacji medycznych. Za najbardziej przydatny w praktyce do epidemiologicznej oceny ogólnego stanu otłuszczenia w wieku rozwojowym uznano podobnie jak u dorosłych wskaźnik BMI (ang. body mass index), który wykazuje silną korelację z całkowitą zawartością tłuszczu w organizmie [, 17, ]. W przypadku prawidłowo rozwijającego się dziecka obserwuje się charakterystyczne, wraz z wiekiem, zmiany wskaźnika BMI. Po szybkiej, noworodkowej fazie jego powiększania, następuje wyraźne obniżanie aż do około 5 roku życia, w którym to roku życia wskaźnik ten osiąga wartość minimalną. Od tego czasu następuje systematyczne jego zwiększanie [11, 23]. Wartości graniczne (ang. cut-off points) definiujące nadwagę i otyłość u dzieci i młodzieży oparte na analizie wskaźnika BMI są przedmiotem licznych kontrowersji []. W Polsce nadwagę oraz otyłość u dzieci najczęściej definiuje się według kryteriów bazujących na 90. oraz 97. centylu rozkładu BMI []. Aktualnie w wielu krajach, zaleca się stosowanie niższych progów określających nadwagę (85. centyl) i otyłość (95. centyl) [,, 25]. W celu ujednolice-
2 Wskaźnik masy ciała u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku szkolnym 5 nia kryteriów, grupa robocza ds. otyłości IOTF (International Obesity Task Force) zaproponowała normy międzynarodowe oparte na uśrednionych wynikach badań BMI z sześciu dużych krajów (powyżej badanych każde) obejmujących dzieci i młodzież (w wieku 2 - lat) z Brazylii, Hong-Kongu, Wielkiej Brytanii, Holandii, Singapuru i Stanów Zjednoczonych [7]. Problem jednoznacznych definicji nadwagi oraz otyłości u dzieci i młodzieży, wobec dostrzeganej ogólnoświatowej epidemii otyłości jest przedmiotem szczególnego zainteresowania ze względu na potrzebę rzetelnej obserwacji epidemiologicznej opartej na ujednoliconych kryteriach. Przedstawione wyniki stanowią fragment zrealizowanego w latach programu Wczesna profilaktyka nadciśnienia tętniczego oraz nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży w Łodzi []. Celem pracy jest analiza wskaźnika BMI dla dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku 7-19 lat. W związku z tym dla obu płci opracowano rozkłady centylowe BMI oraz porównano je z normą międzynarodową IOTF. Ponadto, dla dzieci i młodzieży łódzkiej, analizowano dymorfizm płciowy wskaźnika BMI. MATERIAŁ I METODY Badaniami objęto 544 dzieci i młodzieży w wieku 7-19 lat, w tym 13 6 chłopców oraz dziewcząt (tab. 1), uczniów 115 szkół łódzkich (45 szkół podstawowych, 36 szkół gimnazjalnych oraz 34 szkół ponadgimnazjalnych) zlokalizowanych we wszystkich dzielnicach Łodzi (Widzew, Polesie, Górna, Śródmieście i Bałuty). Badana grupa, zgodnie z danymi uzyskanymi z Kuratorium Oświaty w Łodzi stanowi około 30% ogólnej populacji uczniów szkół łódzkich i była wysoce reprezentatywna dla całej populacji w rozważanym przedziale wiekowym. U wszystkich badanych dzieci wykonano pomiary wysokości i masy ciała przy użyciu wagi lekarskiej ze wzrostomierzem. Pomiarów dokonywano z dokładnością 0,5 cm dla wysokości ciała i 0,1 kg dla masy ciała. Badania wykonywano w godzinach przedpołudniowych w szkolnych gabinetach lekarskich. Na podstawie uzyskanych wyników określano wskaźnik masy ciała (BMI) zgodnie ze wzorem: masa ciała (kg) BMI = (kg/m 2 ) wysokość ciała (m) 2 Dokonano obliczeń zarówno wartości średnich BMI, jak i rozkładów centylowych z uwzględnieniem wieku kalendarzowego oraz płci. Dla każdej grupy wiekowej określano zróżnicowanie międzypłciowe BMI. W tym celu obliczano wskaźnik dymorfizmu (WD) płciowego zgodnie ze wzorem: (BMI dz BMI ch ) WD = SD ch gdzie: BMI dz, BMI ch oznaczają średnie wartości BMI odpowiednio dziewcząt i chłopców, SD ch odchylenie standardowe BMI w grupie chłopców. Rozkłady centylowe BMI dla poziomów: c5, c10, c25, c50, c75, oraz określano metodą LMS ( wykładnik transformacji Boxa-Coxa, M wartość mediany, S współczynnik zmienności) [6]. Metoda LMS konstrukcji rozkładów centylowych opiera się na transformacji Boxa-Coxa normalizującej rozkłady cechujące się skośnością [23]. Tabela 2 zawiera wartości parametrów L, M, S, które umożliwiają obliczenie wartości cechy X (w naszym przypadku wartości bezwzględnej BMI) dla dowolnie przyjętego poziomu centylowego przy użyciu wzorów: 1 X = M(1 + L S Z) L dla L 0 oraz X = M exp (S Z) dla L = 0 gdzie: Z oznacza wartość standaryzowaną dla rozkładu normalnego. Wartości standaryzowane Z dla rozkładu normalnego korespondują z poziomami centylowymi zgodnie z zestawieniem: Z 2,3 1,881 1,645 1,2 0, ,647 1,0364 1,2 1,645 1,881 2,33 Centyl c1 c3 c5 c10 c25 c50 c75 c90 c97 c99 Przykład Wyznaczamy wartość wskaźnika BMI w kg/m 2 dla 10-letniego chłopca, która odpowiada 97. i 3. centylowi (c97 i c3). 1/ Z zestawienia określamy parametr Z korespondujący z c97, który wynosi: 1,881 (dla c3 odpowiednio 1,881). 2/ Korzystamy z tabeli 2 i określamy dla 10-latka parametry: L= 1,542; M=17,544; S=0,153. Obliczamy poszukiwaną wartość BMI dla tego chłopca z ogólnego wzoru: X = M (1 + L S Z) 1 L Tabela 1. Liczebność badanych grup, wartości średnie wysokości i masy ciała oraz BMI chłopców i dziewcząt łódzkich w wieku 7-19 lat Table 1. The size of the examined goups and mean values of the height and body mass as well as BMI for boys and girls from Lodz aged 7-19 years Chłopcy Wiek Dziewczęta n wysokość ciała (cm) masa ciała (kg) (lata) n wysokość ciała (cm) masa ciała (kg) x SD x SD x SD x SD x SD x SD 451 1,3 5,5,4 5,7,5 2, ,5 3 5,6 25,4 2 5,0,3 2, ,5 6,0 29,1 6,1 17,0 2, ,5 2 5,9,1 2 6,0,6 1 2, ,6 6,3 33,3 7,4 17,7 2, ,1 2 6,5 31,3 3 6,7 17,0 3 2, ,5 6,7 36,6 8,7,1 3, ,1 7,1 35,3 3 7,8 17,6 1 2, ,3 7,1 41,1 9,9,8 3, ,4 7,5 39,6 3 9,4,1 2 3, ,4 7,9 45,3 11,4 19,3 3, ,7 2 7,3 45,1 9,6 19,0 3, ,9 8,9 50,9 12,1 19,7 3, ,9 2 7,0 49,9 2 10,7 19,7 3,4 13 7,1 9,0 56,4 12,5,0 3, ,0 3 6,2 53,6 3 9,8,4 1 3, ,7 8,1 61,4 12,1,5 3, ,9 3 6,0 55,8 3 9,7,7 3, ,3 7,4 66,2 12,8 21,5 3,5 02 5,1 3 6,2 57,2 3 9,4 21,0 2 3, ,5 7,2 68,7 11,9 21,7 3, ,6 3 6,0 58,5 3 10,1 21,3 1 3, ,4 6,8 71,0 11,5,3 3,1 11 5,7 3 6,1 59,1 3 10,5 21,5 3 3, ,0 6,9 73,4 13,0,8 3, ,9 3 6,1 59,2 3 10,3 21,5 3 3,3 1 p<0,05. 2 p<0,01. 3 p<0,001.
3 6 ostatecznie otrzymujemy: dla c97 BMI = 25,66 kg/m 2 ; dla c3 BMI = 13,83 kg/m 2. Analizowano relacje pomiędzy wartościami średnimi BMI w grupie chłopców i dziewcząt oraz wskaźnik dymorfizmu płciowego. Charakterystyczne dla dzieci i młodzieży łódzkiej graniczne wartości BMI dla poziomów centylowych definiujących nadwagę () oraz otyłość () porównywano z normą IOTF. WYNIKI Liczebność badanych grup oraz wartości średnie wysokości i masy ciała oraz wskaźnika BMI chłopców i dziewcząt łódzkich w wieku 7-19 lat prezentuje tabela 1. We wszystkich grupach wiekowych chłopców cechowała wyższa niż u dziewcząt, średnia masa ciała. Tylko w grupach 11- i 12-latków, wartości średnie wysokości ciała dziewcząt były wyższe w porównaniu ze średnimi wartościami wysokości ciała chłopców. Dominacja chłopców ujawniała się również w odniesieniu do średnich wartości wskaźnika BMI (ryc. 1A). Tylko w grupie - i 15-letnich dziewcząt średnie wartości BMI były wyższe niż ich kolegów w tym samym wieku. Znajdowało to odzwierciedlenie w przebiegu wskaźnika dymorfizmu płciowego (WD), który jedynie w grupie - i 15-latków przyjmował wartości dodatnie (ryc. 1B). Tabela 2. Wartości parametrów L, M, S charakterystyczne dla rozkładu wskaźnika BMI w badanej grupie łódzkich dzieci Table 2. LMS values for body mass index in children from the city of Lodz, by age and sex Dziewczęta Chłopcy L M S L M S 1,4 15,954 0,5 7 1,8,030 0,130 1,170,270 0,7 8 1,721,550 0,139 1,113,639 0,9 9 1,627 17,060 0,7 1,087 17,092 0, ,542 17,544 0,153 1,096 17,648 0, ,463,066 0,158 1,1,356 0, ,386,580 0,159 1,158 19,092 0,8 13 1,315 19,042 0,157 1,8 19,773 0,5 1,0 19,513 0,152 1,382,0 0,2 15 1,2,115 0,7 1,537,562 0,138 1,0,796 0,2 1,690,739 0, ,154 21,371 0,137 1,835,8 0,131 1,097 21,870 0,135 1,976,877 0, ,033,325 0,133 L wykładnik transformacji Boxa-Coxa, M wartość mediany, S współczynnik zmienności [23]. L the Box-Cox power transform, M is the median, S the coefficient of variation [23]. A 1p <0,05 2 p <0,01 3 p <0, p 3p 1p 2p 1p 2p 3p 3p 3p chłopcy dziewczęta Z ( ) B 0,15 0,1 0,05 0 0, ,1 0,15 0,2 0,25 0,3 WD Ryc. 1. Wartości średnie BMI (A) dla chłopców i dziewcząt łódzkich w wieku 7-19 lat oraz krzywa współczynnika dymorfizmu płciowego (B) Fig. 1. Mean values of the BMI (A) for boys and girls aged 7-19 years from Lodz and the curve of the sex dimorphism index (B)
4 Wskaźnik masy ciała u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku szkolnym 7 Rozkłady centylowe wskaźników BMI dla chłopców i dziewcząt łódzkich przedstawiono w tabeli 3, a ich graficzną postać, tj. siatki centylowe dla poziomów: c5, c10, c25, c50, c75, oraz na rycinie 2. Wartości wskaźników BMI odpowiadające pięćdziesiątemu centylowi (c50) dla obu płci przyjmują wartości niższe w stosunku do adekwatnych wartości średnich (tab. 1), co potwierdza fakt prawostronnej skośności tego wskaźnika. Charakterystyczne wzrastanie wraz z wiekiem wskaźnika BMI u dziewcząt (ryc. 2) ulega wyraźnemu spowolnieniu, począwszy od 15 roku życia. U chłopców dynamika powiększania wskaźnika BMI wraz z wiekiem jest bardziej regularna, wykazując utrzymywanie się tej tendencji również u młodzieży starszej. Poziom wskaźnika BMI przyjmuje graniczną wartość 25 kg/m 2 już u 17-letnich chłopców (ryc. 2 A), zaś w odniesieniu do dziewcząt poziom nie osiąga w żadnej grupie wiekowej wartości 25 kg/m 2 (ryc. 2B). Różnice dotyczące charakterystycznych wartości wskaźnika BMI (punktów odcięcia) definiujących nadwagę () i otyłość () dla chłopców i dziewcząt łódzkich oraz normy międzynarodowej (IOTF) zaprezentowano w tabeli 4 oraz na rycinie 3. W przypadku łódzkich chłopców (ryc. 3A) wartości BMI odpowiadające były w porównaniu z normą IOTF (IOTF:30) niższe szczególnie w odniesieniu do starszych roczników (powyżej 12 roku życia). Maksymalna różnica dotyczyła -latków i wynosiła 1,81 kg/m 2 (około 6,5%). Wartości BMI definiujące nadwagę, tj. były u chłopców łódzkich we wszystkich grupach wiekowych (szczególnie młodszych, poniżej 13 roku życia) wyższe w stosunku do normy międzynarodowej (IOTF:25). Maksymalna różnica dotyczyła 11-latków i wynosiła 1, kg/m 2 (około 5%). W przypadku łódzkich dziewcząt (ryc. 3B) granica definiująca otyłość () była zdecydowanie niższa w porównaniu z normą IOTF i w przypadku dziewcząt -letnich różnica była maksymalna i wyniosła 2,62 kg/m 2, (9,1%). Znacznie mniejsze różnice dotyczyły granicznych wartości definiujących nadwagę. W przypadku -letnich dziewcząt różnica pomiędzy a IOTF:25 wynosiła 0,66 kg/m 2, zaś dla 13- i -letnich dziewcząt kryteria nadwagi były takie same. A kg/m c75 c50 c25 c5 B kg/m c75 c50 c25 c5 Ryc. 2. Siatki centylowe BMI dla: (A) chłopców i (B) dla dziewcząt łódzkich w wieku 7-19 lat Fig. 2. BMI percentiles curves (A) for boys A and (B) girls aged 7-19 years from Lodz
5 8 Tabela 3. Rozkład centylowy BMI chłopców i dziewcząt łódzkich w wieku 7-19 lat Table 3. Percentiles distribution of the BMI by age and sex for children from Lodz aged 7-19 years Chłopcy Wiek Dziewczęta c5 c10 c25 c50 c75 (lata) c5 c10 c25 c50 c75 13,4 13,9,8,0 17,6,7 21,0 7 12,9 13,5,5,0 17,7,8 21,2 13,7,2 15,2,6,3 19,5,1 8 13,1 13,7,8,3,1 19,2 21,6 13,9,5 15,6 17,1 19,0,3 23,2 9 13,4,0 15,1,6,5 19,7,2,2,8 15,9 17,5 19,6 21,1, ,7,3 15,5 17,1 19,0,3,8,5 15,1,4,1,3 21,8 25,0 11,2,8,0 17,6 19,7 21,0 23,6,9 15,5,8,6,9,4 25,7 12,8 15,4,7,4,4 21,8,5 15,2 15,9 17,2 19,0 21,3,9, ,4,1 17,4 19,1 21,2,6 25,4 15,7,4 17,7 19,5 21,8 23,3,4,0,7,0 19,8,0 23,4,3,3 17,0,3,1,4 23,8,8 15,6 17,2,5,3,4 23,9,8,9 17,7 19,0,8 23,0,4 27,3,9 17,6,9,6,7,2 27,2 17,5,2 19,6 21,4 23,6 25,0 27, ,2 17,8 19,1,7,9,3 27,3 17,9,7,1 21,9,1 25,4,2 17,4,0 19,2,8,9,3 27,4,3 19,1,5,3,5 25,9, ,5,1 19,3,9,9,3 27,4 A IOTF: 30 LD: IOTF: 25 LD: B IOTF: 30 LD: IOTF: 25 IOTF: 25 LD: Ryc. 3. Porównanie granicznych wartości BMI dla dzieci łódzkich (LD) z normą międzynarodową IOTF [6] (A) dla chłopców; (B) dla dziewcząt Fig. 3. Comparison of the border values of BMI for children and youth from Lodz (LD) with international norms IOTF [6], (A) for boys; (B) for girls
6 Wskaźnik masy ciała u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku szkolnym 9 Tabela 4. Porównanie charakterystycznych wartości granicznych BMI dla chłopców i dziewcząt łódzkich (LD) z normą międzynarodową IOTF Table 4. A comparison of the BMI cut off points for boys and girls from Lodz (LD) with the international norms IOTF Wartości graniczne BMI chłopcy Wartości graniczne BMI dziewczęta Wiek nadwaga otyłość nadwaga otyłość (lata) IOTF:25 LD : IOTF:30 LD: IOTF:25 LD : IOTF:30 LD: 7 17,9,7,6 21,0 17,8,8*,5 21,2 8,4 19,5* 21,6,1,4 19,3* 21,6 21,6 9 19,1,3*,8 23,2 19,1 19,7,8, ,8 21,1*,2 19,8,3,1,8* 11,6 21,8* 25,1 25,0,7,9 25,4 23,6* 12 21,2,4*,0 25,7 21,7 21,8,7,5* 13 21,9,9,8,1,6,6 27,7 25,4*,6 23,3 27,6,4* 23,3 23,4,56,3* 15 23,3 23,8,3,8* 23,9 23,9 29,1,8* 23,9,4,8 27,3*,4,2 29,4 27,2* 17,5,9 29,4 27,8*,7,3 29,7 27,3* 25,0 25,5 30*,2* 25,0,3 30,0 27,4* *Różnica (LD IOTF) >5%. OMÓWIENIE Procesy prowadzące do rozwoju chorób układu sercowonaczyniowego rozpoczynają się na wiele lat przed wystąpieniem jawnych objawów klinicznych w postaci choroby wieńcowej czy też udaru mózgu. Istnieje wiele klasycznych czynników ryzyka związanych z rozwojem chorób, takich jak: otyłość, nadciśnienie tętnicze czy dyslipidemie. Otyłość zaliczana jest do jednego z ważniejszych czynników ryzyka miażdżycy [1, 5, 21, 27]. Czynniki te są zwykle obecne na wiele lat przed wystąpieniem objawów choroby [2, 10, 23]. Wskaźnik masy ciała ze względu na istotną korelację ze stopniem otłuszczenia organizmu jak również prosty sposób jego wyznaczania znalazł najszersze zastosowanie jako pośrednia miara stanu odżywienia. Należy jednak zdawać sobie sprawę z pewnych ograniczeń stosowania BMI, jako miary otłuszczenia. Podkreśla się głównie fakt nierozróżniania zawartości w organizmie tkanki tłuszczowej od tkanek aktywnych (mięśniowych) oraz brak informacji dotyczących dystrybucji tkanki tłuszczowej [25, ]. Bardzo często otyłość występująca u dorosłych ma swoje początki w dzieciństwie i najczęściej jest to otyłość prosta. Badania potwierdzają, że dzieci otyłe stanowią grupę szczególnie predysponowaną do wczesnego rozwoju miażdżycy. W swojej pracy Chrząstek-Spruch i wsp. przedstawiła pogląd, że dzieci z wartościami BMI powyżej 95 centyla stanowią grupę szczególnie predysponowaną do wczesnego rozwoju miażdżycy. Występujące u nich zmiany w przemianie lipidowej to wyższe stężenia aterogennych frakcji lipidowych. Dlatego też należy u nich badać profil lipidowy w celu wczesnego wykrycia zaburzeń w składzie lipidów i lipoprotein oraz dążyć do obniżenia masy ciała poprzez zwiększoną aktywność fizyczną i wprowadzenie zasad racjonalnego żywienia [5]. Kozieł i wsp. badając związki pomiędzy nadmiernym otłuszczeniem a potencjalnym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych u - letnich otyłych chłopców wykazali 2,5-krotnie częstsze występowanie podwyższonego ciśnienia tętniczego oraz dyslipidemii w stosunku do rówieśników z prawidłową masą ciała [10]. Analiza BMI u dzieci i młodzieży łódzkiej wykazuje, że w obserwowanym odcinku ontogenezy w większości klas wieku dominują chłopcy. Odwrotną sytuację, manifestującą się dodatnimi wartościami WD obserwowano tylko w. i 15. roku życia, co należy wiązać z pokwitaniem dziewcząt. Analiza porównawcza opracowanych rozkładów centylowych z normą międzynarodową wykazała, że zarówno w grupie chłopców, jak i dziewcząt łódzkich wartości BMI odpowiadające poziomowi, są niższe w porównaniu z normą IOTF. Dotyczy to szczególnie dziewcząt. Graniczne wartości definiujące nadwagę () dla dzieci łódzkich są bardziej zbliżone do międzynarodowej normy IOTF. Stosowanie zatem norm IOTF do oceny częstości występowania otyłości w przypadku dzieci i młodzieży łódzkiej (szczególnie dziewcząt) może się wiązać z pewnym niedoszacowaniem. Poziom centylowy BMI dla norm lokalnych jest łagodniejszy, dlatego też liczba dzieci otyłych bazująca właśnie na kryteriach lokalnych może być większa. W przypadku oceny częstości występowania nadwagi według normy lokalnej () i międzynarodowej należy spodziewać się znacznie lepszej zgodności. Opracowane po raz pierwszy na tak licznej populacji dzieci i młodzieży łódzkiej rozkłady centylowe BMI, stanowią rzetelną podstawę do prawidłowej diagnostyki nadwagi i otyłości oraz monitorowania trendów i przeprowadzania analiz porównawczych. Rozkłady centylowe BMI sporządzone zostały przy użyciu metody LMS aktualnie preferowanej do konstrukcji rozkładów cech charakteryzujących się asymetrycznością [6]. Badania profilaktyczne dzieci powinny być ukierunkowane na wczesne wykrywanie nadwagi lub otyłości, zaś leczenie dzieci z nadwagą lub otyłością prostą powinno pozostawać w gestii lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, czyli lekarzy rodzinnych []. W zależności od stopnia nasilenia otyłości dzieci powinny trafić do leczenia specjalistycznego obejmującego przede wszystkim modyfikację trybu życia, leczenie dietetyczne oraz kinezyterapię. WNIOSKI 1. Zmiany wskaźnika BMI wraz z wiekiem u chłopców łódzkich wykazują w porównaniu z dziewczętami bardziej regularny wzrost z utrzymywaniem się tej tendencji również u młodych mężczyzn. 2. Zarówno dla chłopców, jak i dziewcząt łódzkich wartości graniczne definiujące otyłość () są wyraźnie niższe (szczególnie u dziewcząt) w porównaniu z normą międzynarodową IOTF. Posługiwanie się normą IOTF w ocenie częstości występowania otyłości u dzieci i młodzieży w warunkach krajowych może wiązać się ze znacznym niedoszacowaniem. 3. Metoda LMS konstrukcji rozkładów centylowych umożliwia szybkie przeliczanie bezwzględnych wartości BMI na adekwatne poziomy centylowe stanowiące podstawę klasyfikacji.
7 270 PIŚMIENNICTWO 1. Berenson G.S., Srinivasan S.R., Bao W. i wsp.: Association between multiple cardiovascular risk factors and atherosclerosis in children and young adults. The Bogalusa heart study. N. Engl. J. Med.,1998, 338, Bryl W., Miczke A., Pupek-Musialik D.: Nadciśnienie tętnicze i otyłość narastający problem wieku rozwojowego. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. 05, 1: Charzewska J., Chabros E., Rogalska-Niedźwiedź M. i wsp. Trendy w żywieniu i w stanie odżywienia młodzieży z Warszawy w ostatnich trzech dekadach. Żyw. Czł. i Metab. 04, 31, supl. 2. cz. I. 4. Chrzanowska M.: Wpływ otłuszczenia ciała w dzieciństwie na występowanie otyłości we wczesnym wieku dorosłym (12 letnie badania longitudinalne). Ped. Pol., 1999, 3, Chrząstek-Spruch H., Pac-Kożuchowska E.: Wybrane parametry przemiany lipidowej u dzieci i młodzieży w zależności od stanu odżywienia. Med. Wieku Roz., 03, 2, Cole T.J.: Using the LMS method to measure skewness in the NCHS and Dutch national height standards. Ann. Hum. Biol., 1989,, Dietz W.H., Bellizzi M.C.: Assessment of childhood and adolescent obesity: results from an International Obesity Task Force Workshop. Am. J. Clin. Nutr., 1999, 70, 117S -175S. 8. Freedman D.S.: Clustering of coronary heart disease risk factors in obese children. J. Pediatr. Endocrinol. Metab., 02, 8, Głowińska B., Urban M., Koput A.: Cardiovascular risk factors in children with obesity, hypertension and diabetes. Eur. J. Pediatr., 02, 10, Kozieł S., Kołodziej H., Lipowicz A. i wsp.: Otłuszczenie a ryzyko chorób sercowo - naczyniowych u -letniej młodzieży. Mon. Zakładu Antropol. PAN, Wrocław, Krawczyński M.: Norma kliniczna w pediatrii. PZWL. Warszawa, Maffeis C., Tato L.: Long-term effects of childechood obesity on morbidity and mortality. Horm. Res., 01, 55, Lurbe E., Alvarez V., Redon J.: Obesity, body fat distribution, and ambulatory blood pressure in children and adolescents. J. Clin. Hypertens., 01, 3, Malinowski A., Chlebna-Sokół D.: Dziecko Łódzkie Metody badań i normy rozwoju biologicznego. Wydaw. Ankal., Łódź, Małecka-Tendera E., Klimek K., Matusik P. i wsp.: Obesity prevalence in Polish 7 - to 9 - year old children. Obes. Res., 05, 13, Mei Z., Grummer-Strawn L.M., Pietrobelli A. i wsp.: Validity of body mass index compared with other body-composition screening indexes for the assessment of body fatness in children and adolescents. Am. J. Clin. Nutr., 02, Nawarycz T., Jankowski J., Baszczyński J. i wsp.: Analiza porównawcza niektórych metod oznaczania zawartości tkanki tłuszczowej. Przegl. Antropol., 1996, 59, Obesity: preventing and managing the global epidemic. Report of a WHO consultation. World Health Organ. Tech. Rep. Ser., 00, 894, Oblacińska A.,Wrocławska M., Woynarowska B.: Częstość występowania nadwagi i otyłości w populacji w wieku szkolnym w Polsce oraz opieka zdrowotna nad uczniami z tymi zaburzeniami. Ped. Pol. 1997, 3.. Ostrowska-Nawarycz L., Nawarycz T.: Ciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku 7-19 lat. Wydaw. Uniw. Med. w Łodzi, Łódź Otto-Buczkowska E.: Cukrzyca typu 2 w populacji rozwojowej. Przegl. Ped., 03, 33, Pałczewska I.: Ocena nadmiaru masy ciała i rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. w Oblacińska A. Wojnarowska B. red. Otyłość. Jak leczyć i wspierać dziecko. Warszawa: IMD, 1995, Rolland-Cachera M.F., Sempé M., Guilloud-Bataille M. i wsp.: Adiposity indices in children. Am. J. Clin. Nutr., 1982, 36, Steinberger J, Daniels S.R.: Obesity, insulin resistance, diabetes and cardiovascular risk in children. Circulation., 03, 107, Suliga E.: Antropometryczne metody oceny stanu odżywienia dzieci i młodzieży. Ped. Pol., 06, 10, Szadkowska A., Bodalski J.: Otyłość u dzieci i młodzieży. Przew. Lek., 03, 9, Szostak W.B., Cybulska B.: Profilaktyka miażdżycy w świetle postępów wiedzy. Czynniki Ryzyka, 02, 2-3, -27. Otrzymano: 13 marca 07 r. Adres: Tadeusz Nawarycz, Zakład Fizjologii Człowieka i Biofizyki Uniwersytetu Medycznego, Łódź, Plac Hallera 1, tel , tednaw@ achilles.wam.lodz.pl XIV Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Postępy w alergologii i pneumonologii 4-7 listopada 07 r., Kraków Przewodniczący Komitetu Naukowo-Organizacyjnego: prof. Ryszard Kurzawa, tel Sekretarz: mgr Krystyna Szarawarska, tel Biuro Organizacyjne: Symposium Cracoviense, ul. Krupnicza 3, Kraków tel. (0 12) , , faks (0 12) alerg@symposium.pl,
KALKULATOR WARTOŚCI PERCENTLOWYCH CECH MEDYCZNYCH
KALKULATOR WARTOŚCI PERCENTLOWYCH CECH MEDYCZNYCH Tadeusz NAWARYCZ 1,2, Krzysztof PYTEL 1, Lidia OSTROWSKA NAWARYCZ 2 1 Department of Networking and Operating Systems, Academy of Humanities and Economics
Bardziej szczegółowoOCENA CZĘSTOŚCI WYSTĘPOWANIA NADWAGI I OTYŁOŚCI U MŁODZIEŻY W WIEKU LAT W POLSCE PRZY ZASTOSOWANIU TRZECH RÓŻNYCH NARZĘDZI BADAWCZYCH
PRZEGL EPIDEMIOL 2007; 61: 585-592 Maria Jodkowska, Izabela Tabak, Anna Oblacińska OCENA CZĘSTOŚCI WYSTĘPOWANIA NADWAGI I OTYŁOŚCI U MŁODZIEŻY W WIEKU 13-15 LAT W POLSCE PRZY ZASTOSOWANIU TRZECH RÓŻNYCH
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 r 4(21) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Częstość występowania nadwagi i otyłości u dzieci w wieku 7-9 lat województwa mazowieckiego Analysis of nutritional status 7-9 years
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoOcena wskaźników wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat
336 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): 336-342 Ocena wskaźników wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat The evaluation of body mass and body weight proportion in children aged 6-14 EMILIA
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie podwyższonego ciśnienia tętniczego u 11-letnich dzieci powiatu słupskiego
Wiesław Kowalewski, Monika Waśkow, Małgorzata Lesińska-Sawicka PRACA ORYGINALNA Akademia Pomorska w Słupsku, Katedra Nauk o Zdrowiu Rozpowszechnienie podwyższonego ciśnienia tętniczego u 11-letnich dzieci
Bardziej szczegółowoStandardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne?
Standardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne? Dr hab. n. med. Anna Oblacińska Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka
Bardziej szczegółowoOtyłość brzuszna u dzieci i młodzieży doświadczenia łódzkie
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Tadeusz Nawarycz, Lidia Ostrowska-Nawarycz Zakład Fizjologii Człowieka i Biofizyki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Otyłość brzuszna u dzieci i młodzieży doświadczenia
Bardziej szczegółowoRelacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika BMI u dzieci i młodzieży
e-wydawnictwo Narodowego Centrum Badania Kondycji Fizycznej j Relacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika u dzieci i młodzieży Romuald Stupnicki Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki w Pruszkowie
Bardziej szczegółowoAN TRO PO MO TO RY KA
NR 54 2011 AN TRO PO MO TO RY KA WARTOŚCI CENTYLOWE WYSOKOŚCI I MASY CIAŁA ORAZ WSKAŹNIKA MASY CIAŁA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU 6 18 LAT Z GDAŃSKA Z UWZGLĘDNIENIEM PROBLEMU DEFINIOWANIA NADWAGI I NIEDOBORU
Bardziej szczegółowoProblem otyłości wśród populacji trzynastolatków na przykładzie uczniów Miejskiego Zespołu Szkół nr 2 w Będzinie
Borgis Problem otyłości wśród populacji trzynastolatków na przykładzie uczniów Miejskiego Zespołu Szkół nr 2 w Będzinie *Wiesława Kołodziej, Katarzyna Galeja Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego, Dąbrowa
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 3/2004 Nr 1(6) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Otyłość, nadwaga i niedobór masy ciała u dzieci śląskich w wieku 7-9 lat Obesity, overweight and thinness in Silesian children 7-9
Bardziej szczegółowoAKTUALNE TRENDY UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC. Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka
AKTUALNE TRENDY OTYŁOŚCI I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka Informacja o badaniach HBSC Sieć HBSC obejmuje 43 kraje/regiony Europy i Ameryki
Bardziej szczegółowoTendencja przemian w otłuszczeniu ciała u dzieci i młodzieży Rzeszowa
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 200, 2, 1 1 Anna Radochońska 1, Lidia Perenc 2 PRACE ORYGINALNE Tendencja przemian w otłuszczeniu ciała u dzieci i młodzieży Rzeszowa 1 Z Zakładu Anatomii
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 58 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 58 SECTIO D 2004 Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Katedra Antropologii Academy of Physical Education, Krakow,
Bardziej szczegółowoRyszard Asienkiewicz, Józef Tatarczuk, Artur Wandycz Normy wskaźnika wagowo-wzrostowego populacji dzieci i młodzieży Ziemi Lubuskiej
Ryszard Asienkiewicz, Józef Tatarczuk, Artur Wandycz Normy wskaźnika wagowo-wzrostowego populacji dzieci i młodzieży Ziemi Lubuskiej Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Zatorska-Karpuś M. i inni: Typ otyłości a parametry przemiany lipidowej u dzieci Vol. 8/2009 Nr 2(27) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Typ otyłości a parametry przemiany lipidowej u
Bardziej szczegółowoWpływ nadwagi i otyłości wśród dzieci klas I-III szkół podstawowych na ryzyko występowania nadciśnienia tętniczego
Henrykowska Hygeia Public Health G i wsp. 14, Wpływ 49(4): nadwagi 833-837 i otyłości wśród dzieci klas I-III szkół podstawowych... 833 Wpływ nadwagi i otyłości wśród dzieci klas I-III szkół podstawowych
Bardziej szczegółowoTrendy w rozwoju fizycznym u dzieci i młodzieży z Rzeszowa w dwudziestopięcioleciu 1978 2004
Wydawnictwo UR 2009 ISSN 1730-3524 Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2009, 3, 239 250 Anna Radochońska 1, Lidia Perenc 2 Trendy w rozwoju fizycznym u dzieci i młodzieży z Rzeszowa w
Bardziej szczegółowoTrend sekularny występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci w przedszkolach regionu rzeszowskiego
Praca oryginalna Endokrynol. Ped. 2015.14.4.53.29-34. DOI: 10.18544/EP-01.14.04.1628 Original Paper Pediatr. Endocrinol. 2015.14.4.53.29-34. Trend sekularny występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoZaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Bardziej szczegółowoOtyłość u dzieci w Polsce znaczenie problemu
Otyłość u dzieci w Polsce znaczenie problemu Czynniki ryzyka nadciśnienia, zespołu metabolicznego i powikłań narządowych dowody z EBM Otyłość grozi nagłą śmiercią. Hipokrates, w Dzieła zebrane, 460-377
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoRelacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika BMI u dzieci i młodzieży. Weight-height relations and the use of BMI in children and youths
Przedruk (za zgodą) Permitted Reprint Zeszyty Naukowe WSKFiT :41-47, www.wskfit.pl/zeszyty-naukowe Relacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika u dzieci i młodzieży Weight-height relations and the use
Bardziej szczegółowoOcena stanu odżywienia 16-letniej młodzieży z łódzkich szkół ponadpodstawowych
Kolmaga Probl Hig A Epidemiol i wsp. Ocena 213, stanu 95(1): odżywienia 93-97 16-letniej młodzieży z łódzkich szkół ponadpodstawowych 93 Ocena stanu odżywienia 16-letniej młodzieży z łódzkich szkół ponadpodstawowych
Bardziej szczegółowoCZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA NADWAGI I OTYŁOŚCI U DZIECI I MŁODZIEŻY WIEJSKIEJ Z KASZUB W LATACH 2006-2008
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 9 2012 CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA NADWAGI I OTYŁOŚCI U DZIECI I MŁODZIEŻY WIEJSKIEJ Z KASZUB W LATACH 2006-2008 PREVALENCE OF OVERWEIGHT AND OBESITY IN VILLAGE
Bardziej szczegółowoI STANU ODŻYWIENIA U POLSKICH 13-LATKÓW W PIERWSZEJ DEKADZIE XXI WIEKU 1
PRZEGL EPIDEMIOL 2010; 64: 565-570 Zdrowie publiczne Maria Jodkowska, Anna Oblacińska, Izabela Tabak, Krystyna Mikiel-Kostyra WYSTĘPOWANIE ZABURZEŃ WZRASTANIA I STANU ODŻYWIENIA U POLSKICH 13-LATKÓW W
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoELEKTRONICZNY SYSTEM MEDYCYNY SZKOLNEJ ESMS
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PROGRAMU GDYŃSKI ZDROWY UCZEŃ ELEKTRONICZNY SYSTEM MEDYCYNY SZKOLNEJ ESMS Zestawienie zbiorcze ORGANIZATOR PROJEKTU: PARTNERZY: HONOROWY PATRONAT: Gdynia, 2019 SPIS TREŚCI Wprowadzenie...
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoOcena nadwagi i otyłości chłopców w wieku lat. Assesment of overweight and obesity of boys aged years
Artykuł oryginalny Original Paper Zeszyty Naukowe WSKFiT 11:7-12, 2016 www.wskfit.pl/zeszyty-naukowe Ocena nadwagi i otyłości chłopców w wieku 10 13 lat Assesment of overweight and obesity of boys aged
Bardziej szczegółowoZadania szkoły w świetle wielodekadowych zmian kondycji fizycznej
Zadania szkoły w świetle wielodekadowych zmian kondycji fizycznej dzieci i młodzieży woj. mazowieckiego Janusz Dobosz Zakład Teorii Wychowania Fizycznego i Korektywy Akademia Wychowania Fizycznego Józefa
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoMetody stosowane w praktyce pediatrycznej do oceny stopnia odżywienia dzieci
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Paweł Matusik, Ewa Małecka-Tendera, Aleksandra Nowak Katedra i Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach
Bardziej szczegółowoSYSTEM ROZMYTY DO STRATYFIKACJI RYZYKA SERCOWO NACZYNIOWEGO
SYSTEM ROZMYTY DO STRATYFIKACJI RYZYKA SERCOWO NACZYNIOWEGO Tadeusz NAWARYCZ 1,2, Krzysztof PYTEL 1, Lidia OSTROWSKA NAWARYCZ 2 1 Department of Networking and Operating Systems, Academy of Humanities and
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoWystępowanie czynników ryzyka u dzieci i młodzieży z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym
Wiesław Bryl, Anna Miczke, Maciej Cymerys, Danuta Pupek-Musialik PRACA ORYGINALNA Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Akademii Medycznej w Poznaniu
Bardziej szczegółowoJoanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 89-93 2007
Bardziej szczegółowoSiatki centylowe dla oceny wzrastania i stanu odżywienia polskich dzieci i młodzieży od urodzenia do 18 roku życia
prace oryginalne Siatki centylowe dla oceny wzrastania i stanu odżywienia polskich dzieci i młodzieży od urodzenia do 18 roku życia Percentile charts for growth and nutritional status assessment in Polish
Bardziej szczegółowoPrevalence of excessive body weight and high blood pressure in children and adolescents in the city of Łódź
Original article Prevalence of excessive body weight and high blood pressure in children and adolescents in the city of Łódź Lidia Ostrowska-Nawarycz, Tadeusz Nawarycz Department of Human Physiology and
Bardziej szczegółowoWystępowanie zjawiska nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży we Wrocławiu
prace oryginalne Piel. Zdr. Publ. 2011, 1, 1, 11 18 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Anna Felińczak 1, Faustina Hama 1 Występowanie zjawiska nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży
Bardziej szczegółowoSTUDIA I MONOGRAFIE NR 22. Spis treści
STUDIA I MONOGRAFIE NR 22 Spis treści I Wprowadzenie II Materia³ i metody badañ 1 Ogólna charakterystyka próby 2 Badania antropometryczne 3 Próby sprawnoœci motorycznej 4 Ocena postawy cia³a 5 Metody opracowania
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoTelefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland. 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m²
Wiek: Płeć: 29 lat 8 mies. mężczyzna Telefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland Dane podstawowe Data: 13.04.23 Godzina: 10:53 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m² Płyn Pomiar całkowitej
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im.jędrzeja Śniadeckiego, Gdańsk, Polska Jędrzej Śniadecki Academy
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoPORADNICTWO DIETETYCZNE Wykład 2
PORADNICTWO DIETETYCZNE Wykład 2 Funkcje żywności Społeczne aspekty zaburzeń żywieniowych na przykładzie głodu pozornego, utajonego i otyłości Standardy postępowania dietetycznego z pacjentem otyłym Prowadzący:
Bardziej szczegółowoOcena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością
lek. Agata Mikołajczak-Będkowska Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Joanna Oświęcimska
Bardziej szczegółowoOcena prawidłowości masy ciała i wyliczanie zapotrzebowania na energię. Scenariusz lekcji
Ocena prawidłowości masy ciała i wyliczanie zapotrzebowania na energię Scenariusz lekcji Opracowanie: Anna Harton, Danuta Gajewska, Joanna Myszkowska-Ryciak, Sylwia Gudej na potrzeby programu Mądre żywienie,
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoPRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS
PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Joanna GOLEC Dorota CZECHOWSKA 1 Mateusz NAWOROL 1 Kamila KOZAK 2 Agata MASŁOŃ Krzysztof TOMASZEWSKI 2,3 Edward GOLEC 1 2 3 Ocena częstości występowania nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowoWYSTĘPOWANIE NADWAGI I OTYŁOŚCI WŚRÓD DZIECI W WIEKU OD 10 DO 13 LAT W MIEŚCIE I GMINIE OSTRZESZÓW
NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE 3(14) 2014 ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES ISSN 2080-5985 Marta Witkowska, Tomasz Lesiów Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu e-mail: tomasz.lesiow@ue.wroc.pl WYSTĘPOWANIE
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoUrząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Załącznik do Uchwały Nr VI/83/07 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 marca 2007 r. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego REGIONALNY PROGRAM ZWALCZANIA OTYŁOŚCI U DZIECI I
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoSTAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU LAT W ASPEKCIE ZAGROŻENIA ZESPOŁEM METABOLICZNYM (ZM)*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 2014, 1, str. 32 40 Joanna Wyka, Dominika Mazurek, Anna Broniecka, Ewa Piotrowska, Monika Bronkowska, Jadwiga Biernat STAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 13 15 LAT W ASPEKCIE
Bardziej szczegółowoPomiar obwodu talii u dzieci i młodzieży narzędziem przesiewowym oceny czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Pomiar obwodu talii u dzieci i młodzieży narzędziem przesiewowym oceny czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Waist circumference measurement in children and adolescents as a screening tool for assessing
Bardziej szczegółowoStan odżywienia 5-letnich dzieci miasta Bielsko Biała w oparciu o krakowskie siatki centylowe i siatki centylowe WHO
Waksmańska Artykuły W oryginalne i wsp. Stan odżywienia / original 5-letnich papers dzieci miasta Bielsko-Biała w oparciu o... 727 Stan odżywienia 5-letnich dzieci miasta Bielsko Biała w oparciu o i Nutritional
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 130 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 130 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach Academy of Physical Education in Katowice MAŁGORZATA GRABARA
Bardziej szczegółowoDuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Bardziej szczegółowoOcena zachowań żywieniowych licealistów miasta Poznania Analysis of nutrition habits of high school students in Poznań
161 FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2011; 4: 161-165 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 19.11.2011 Poprawiono/Corrected: 04.12.2011 Zaakceptowano/Accepted: 05.12.2011 Akademia Medycyny Ocena zachowań
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoOcena stanu odżywienia dzieci w wieku 7-12 lat w aspekcie występowania otyłości
162 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 162-169 Ocena stanu odżywienia dzieci w wieku 7-12 lat w aspekcie występowania otyłości Assessment of nutritional status of children aged 7-12 years in aspect of obesity
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego
XVI Kongres Medycyny Rodzinnej Kielce, 2 5 czerwca 2016 Prof. UJ dr hab. med. Adam Windak Kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ Wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce Hipercholesterolemia
Bardziej szczegółowoAnaliza wskaźnika BMI wybranej grupy dzieci w wieku 4 i 6 lat zamieszkałych na terenie miasta Cieszyn
Prace oryginalne Analiza wskaźnika wybranej grupy dzieci w wieku 4 i 6 lat zamieszkałych na terenie miasta Cieszyn Analysis of of the selected group of children aged 4 and 6 years living in the city of
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoSamoocena masy ciała 13-latków w zależności od wskaźnika masy ciała rodziców
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Magdalena Korzycka-Stalmach, Krystyna Mikiel-Kostyra, Maria Jodkowska, Anna Oblacińska Zakład Ochrony i Promocji Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Noczyńska A. i inni: Wpływ urodzeniowej masy ciała oraz masy ciała rodziców na występowanie nadwagi i otyłości u ich dzieci Vol. 13/2014 Nr 1(46) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Wpływ
Bardziej szczegółowomgr Anna Sobianek Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med. Mirosław Dłużniewski
mgr Anna Sobianek,,Ocena wpływu regularnej, kontrolowanej aktywności fizycznej na jakość życia i występowanie czynników ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych w populacji studentek Warszawskiego Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 1(38) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego u dzieci w wieku 1 7 lat z otyłością prostą Risk of metabolic syndrome in children 1
Bardziej szczegółowoAs zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport; B zdolny do zajęć WF z ograniczeniami; Bk zdolny do zajęć WF z ograniczeniami,
Pielęgniarka szkolna Pielęgniarka szkolna od 1992 roku jest jedynym profesjonalnym pracownikiem ochrony zdrowia na terenie placówki szkolno-wychowawczej. Pełni ona główną rolę w profilaktycznej opiece
Bardziej szczegółowoPraca oryginalna Original Paper Pediatr Endocrinol Diabetes Metab 2015;23,1:15-22 DOI: 10.18544/PEDM-21.01.0020
Praca oryginalna Original Paper Pediatr Endocrinol Diabetes Metab 2015;23,1:15-22 DOI: 10.18544/PEDM-21.01.0020 redakcja@pediatricendocrinology.pl www.pediatricendocrinology.pl www.pteidd.pl Czy dzieci
Bardziej szczegółowoOcena sposobu żywienia dzieci w wieku 10 12 lat o zróżnicowanym stopniu odżywienia
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Agnieszka Falkowska, Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Ocena sposobu żywienia dzieci
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoDymorfizm płciowy cech somatycznych wśród dzieci i młodzieży uprawiających wybrane dyscypliny sportowe
ROZDZIAŁ XXVII ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO 1 Uniwersytet Zielonogórski University of Zielona Góra 2 Gimnazjum nr 1 w Zielonej Górze JÓZEF TATARCZUK 1, JOANNA SOLAN 2 Sexual dimorphism
Bardziej szczegółowoWIEDZA ŻYWIENIOWA RODZICÓW ORAZ WYSTĘPOWANIE NADWAGI I OTYŁOŚCI WŚRÓD DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 680 684 Joanna Wyka 1,2, Elżbieta Grochowska - Niedworok 1, Ewa Malczyk 1, Marta Misiarz 1, Karolina Hołyńska 1 WIEDZA ŻYWIENIOWA RODZICÓW ORAZ WYSTĘPOWANIE NADWAGI
Bardziej szczegółowoDiabControl RAPORT KOŃCOWY
DiabControl OCENA WSPÓŁPRACY PACJENTA CHOREGO NA CUKRZYCĘ TYPU 2 Z LEKARZEM PROWADZĄCYM W ZAKRESIE COMPLIANCE, OBSERWACJA ZJAWISKA DYSFAGII (TRUDNOŚCI W POŁYKANIU) RAPORT KOŃCOWY Październik 214 Autor
Bardziej szczegółowoSTAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 17 18 LAT W ASPEKCIE ZAGROŻENIA ZESPOŁEM METABOLICZNYM (ZM)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 3, str. 354 362 Joanna Wyka, Ewa Piotrowska, Anna Broniecka, Monika Bronkowska, Dominika Mazurek, Jadwiga Biernat STAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 17 18 LAT W ASPEKCIE
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoZapobieganie problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży poprzez aktywność fizyczną.
Zapobieganie problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży poprzez aktywność fizyczną. Dr n. med. Joanna Ruszkowska Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi PABIANICE, 30
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowo1. Analiza metodologii dla właściwej oceny wydalania promotorów i inhibitorów z moczem u dzieci i młodzieży z nadmierną masą ciała.
STRESZCZENIE Kamica układu moczowego jest stanem, w którym w drogach moczowych dochodzi do powstania złogów zbudowanych z naturalnych lub patologicznych składników moczu. W ciągu ostatnich kilku dekad
Bardziej szczegółowoDBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI Nadwaga i otyłość ukształtowana w wieku dziecięcym niesie za sobą zwiększone ryzyko utrzymania się w wieku dojrzewania i po osiągnięciu dorosłości, co za tym idzie
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 2 23 JERZY EIDER BEATA BURYTA RAFAŁ BURYTA ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECI Z WADAMI POSTAWY I UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM NA TLE
Bardziej szczegółowo