CERTYFIKACJA PERSONELU BADAŃ NIENISZCZĄCYCH W ODNIESIENIU DO DYREKTYWY URZĄDZEŃ CIŚNIENIOWYCH 97/23/WE ORAZ NORM ZHARMONIZOWANYCH NA PRZYKŁADZIE EN

Transkrypt

1 Peter BOHM TUV CERT TUV Rheinland Berlin Brandenburg CERTYFIKACJA PERSONELU BADAŃ NIENISZCZĄCYCH W ODNIESIENIU DO DYREKTYWY URZĄDZEŃ CIŚNIENIOWYCH 97/23/WE ORAZ NORM ZHARMONIZOWANYCH NA PRZYKŁADZIE EN Polska jest na drodze do Wspólnoty Europejskiej. Referendum w Polsce w czerwcu 2003 roku pokazało, że społeczeństwo polskie pragnie tą drogą również podążać. Wraz z przyjęciem do UE otworzą się dla Polski nowe możliwości i prawa, ale i równocześnie obowiązki. Przepływ towarów pomiędzy Europą i Polską będzie prostszy, musi jednakże zostać zrealizowane pewne zrównanie pomiędzy nowoprzyjmowanymi krajami i Europą. Nowo przebudzona Europa wciąż rozwija się w odniesieniu do norm w obszarze badań nieniszczących. Prawie, co kwartał są ogłaszane i publikowane nowe normy zharmonizowane z obszaru badań nieniszczących, które powodują dalsze zrastanie się (łączenie) środowiska badań nieniszczących w Europie. Europejski system certyfikacji personelu badań nieniszczących uległ od 1993 roku znacznym zmianom wraz z ukazaniem się normy EN 473. W ten sposób po raz pierwszy została stworzona sposobność, aby w powiązaniu z narodowymi uwarunkowaniami poszczególnych krajów UE przeciwstawić się wszechpotężnemu naciskowi Amerykanów (Rys.l). Dwa silnie różniące się systemy zderzają się tu ze sobą. Z jednej strony, silnie scentralizowany system Europejczyków z niezależnymi jednostkami certyfikacyjnymi. Tu certyfikacja realizowana jest poprzez Jednostkę, która jest niezależna od pracodawcy certyfikowanych kandydatów. Z drugiej zaś strony wariant amerykański z certyfikatami pracodawców wg SNT-TC-1A. Certyfikacja realizowana przez pracodawców certyfikowanych kandydatów. Ten sposób certyfikacji jest zdecydowanie bardziej powszechnie znany i najbardziej w świecie rozpowszechniony. Szacuje się, że ok. trzy czwarte wszystkich certyfikatów wystawionych w świecie personelowi badań nieniszczących zostało wystawionych wg SNT-TC-1A (Rys.2,3). Od 1993 roku funkcjonują te systemy równolegle obok siebie bez wzajemnego naruszania się. Dostarcza, na przykład, producent z Francji urządzenie ciśnieniowe do Niemiec, które najczęściej wytwarzane jest zgodnie z przepisami AD. Dostarcza ta sama firma, to urządzenie ciśnieniowe zgodnie z przepisami ASME do USA, to wyciągane są z szuflady biurka" certyfikaty pracodawcy wg SNT-TC-1A, aby obsłużyć ten system. Oznaczałoby to, że różne przepisy wymagają spełnienia różnorodnych wymagań odnośnie personelu.

2 Pewna zmiana pojawiła się wraz z ukazaniem się Dyrektywy Urządzeń Ciśnieniowych 97/23/WE (PĘD) w roku Pierwszy raz w Europie powstała dyrektywa w obszarze wytwarzania urządzeń ciśnieniowych, która reprezentuje wspólną wolę Europejczyków. Wytwórcy w Azji i USA zostali zmuszeni do przestawienia się na nią. Co to oznacza dla personelu badań nieniszczących? Urządzenie ciśnieniowe zgodnie z PĘD 97/23/WE może zostać dostarczane do Europy tylko wtedy, gdy personel badań nieniszczących wytwórcy może wykazać się certyfikatem w zakresie badań nieniszczących tzw. Jednostki wg Artykułu 13 (RTPO - Recognized Third Party Organization - Uznana Organizacja Trzeciej Strony) zgodnie z PĘD. To doprowadziło do pewnej dezorientacji. Czy zatem doświadczony badacz, np. z Węgier, nie może wykonywać dalej czynności badawczych na zbiorniku ciśnieniowym, jeśli nie jest certyfikowany przez RTPO? Rys. 4 przedstawia dokładnie ten przypadek. Na następnym, rys. 5, przedstawione są wszystkie Jednostki wg Artykułu 13, które mogą przeprowadzać zatwierdzanie zgodnie z PĘD. PĘD rezygnuje jednak z silnego uszczegółowiania regulacji w zakresie badań nieniszczących. Co zatem może być podstawą zatwierdzania personelu badań nieniszczących dla Jednostki wg Artykułu 13? Od kilku lat Jednostki wg Artykułu 13 opracowują w tym celu swoje krajowe wytyczne, ale bez wzajemnego kontaktowania się celem zharmonizowania rozwiązań. To powoduje, nasilające się wraz z upływem czasu, nieporozumienia pomiędzy RTPO. Coraz częściej pojawia się pytanie - Czy RTPO lub też Notified Body, która musi dokonać całkowitego odbioru urządzenia ciśnieniowego, może uznać certyfikat, przykładowo z Portugalii, bez posiadania informacji, jakie są tam podstawy certyfikacji. Z powodu różnorodności w Europie, rodzą się przypuszczenia, że możliwe jest uzyskanie niektórych certyfikatów po niższej cenie, bez wykazania się umiejętnościami przeprowadzania badań nieniszczących na europejskim poziomie. Takie myślenie ma swoje podłoże psychologiczne - nie wiem, co czyni drugi (inny) i jestem (czuję się) zagrożony, gdy on taki sam wyrób wytwarza znacznie niższymi nakładami. W ten sposób już na wstępie zaprogramowane zostaje wypaczenie zasad konkurencji. Pierwsze spotkanie europejskich Jednostek wg Artykułu 13 było, więc tylko kwestią czasu. Odbyło się ono w roku 2002 w Koln z inicjatywy niemieckich Stowarzyszeń Dozoru Technicznego (TUV). Nie wszystkie RTPO przyjęły zaproszenie. I tak na przykład, Włosi do tego czasu nie założyli żadnej Jednostki wg Artykułu 13. Nie mniej jednak w Koln spotkali się przedstawiciele istotniejszych RTPO. W porządku obrad znalazły się takie istotne tematy jak: - Na jakich podstawach następuje certyfikacja? - Czy uznawane są certyfikaty wg SNT-TC-1A? - Czy istniej ą zharmonizowane (uzgodnione) zagadnienia egzaminacyjne (pytania, próbki)? Po pierwszym spotkaniu stało się jasne, że - zasadniczo RTPO certyfikują zgodnie z wymaganiami EN oraz EN 473 (Rys. 6). W przeciwieństwie do tego niejasnym pozostało uznawanie innych systemów badań nieniszczących. Z tego powodu utworzyła się grupa robocza w ramach platformy NTF (Notified Body Forum - Bruksela). Przewodniczącym jest Brytyjczyk John Thompson z BINDT. Zasadniczo powinno tu zostać wyjaśnione, czy także inne systemy certyfikacji personelu badań nieniszczących mogą być uznawane. M.in. w tej grupie roboczej jest polski przedstawiciel (Rys.7).

3 Szybko okazało się, że oprócz EN 473 także inne systemy certyfikacji personelu badań nieniszczących mogą być uznane, aby były wiążące dla PĘD (Rys.8 i 9). Generalnie wyróżnia się cztery kategorie: 1. Certyfikaty personelu ndt, które wystawione zostały przez RTPO. Istnieje dokument uznania", który stwierdza, że wszystkie RTPO w ramach UE uznają się. Tu nie będą podejmowane żadne dalsze działania. 2. Certyfikaty personelu ndt, które wystawione zostały przez jednostki nie będące RTPO, ale będące członkami EFDNT. W przypadku członków EFNDT, w zasadzie, mamy do czynienia z jednostkami akredytowanymi przez EAC; tutaj zostały zaniechane dalsze działania i ich certyfikaty uznane, ale jedna, z RTPO zgodnie z 13 Artykułem musi wystawić certyfikat zgodnie z PĘD na bazie przedłożonych certyfikatów. Certyfikaty personelu ndt, które zostały wystawione przez certyfikującego, który nie jest ani RTPO ani nie należy do EFNDT. Te certyfikaty są wydane w oparciu o EN 473. W tym przypadku musi mieć miejsce audit jednostki certyfikującej włącznie z przynależnymi jednostkami egzaminującymi. W oparciu o ten audit, może nastąpić zatwierdzenie tego personelu badań nieniszczących. To nie oznacza jednakże, że ten audit musi być uznany przez wszystkie RTPO. 3. Certyfikaty personelu ndt, które podlegają innym systemom certyfikacji personelu badań nieniszczących niż EN 473 (np. SNT-TC-1A, ACCP,...). Tu również konieczny jest audit, odpowie na podstawowe pytania: Czy jest potwierdzona praktyka" i czy daje się zastosować do europejskiego sposobu wytwarzania zbiorników? Czy personel badań nieniszczących jest wystarczająco wyszkolony i kwalifikowany? Czy są stosowane zharmonizowane normy europejskie i czy są one częścią składową procesu kwalifikacji? W takich przypadkach (przy pozytywny wyniku auditu) wystawiane jest dokument akceptacji bez równoczesnego uznania wg EN 473. Ta akceptacja odniesiona jest do pracodawcy i potwierdzonej praktyki" i wystawiona zostaje max na okres 3 lat. Te opisane metody postępowania zostaną przedstawione w tym roku NBF w Brukseli i będą zharmonizowaną wytyczną wprowadzającą do interpretacji PED. Europa z nie zawsze jednoznaczną interpretacją PED będzie podążać jeszcze bliżej nieokreślony czas dalej. Nowo wydana w maju 2002 zharmonizowana norma EN , Nieogrzewane płomieniem zbiorniki ciśnieniowe - Kontrola i badania, ma służyć jako fachowa podstawa do wytwarzania jak również badania urządzeń ciśnieniowych. Póki co, jest jeszcze nie wyjaśnione w oparciu o jakie przepisy można zamawiać zbiorniki ciśnieniowe. Dostarczany z USA do Niemiec zbiornik ciśnieniowy może być wytworzony i odebrany w oparciu o różne normy i przepisy (Rys. 10). Kontynuując, możliwe jest wymieszanie" między sobą różnych przepisów. Czy urządzenie ciśnieniowe zostanie wytworzone wg norm zharmonizowanych, czy wg przepisów ASME, zależy tylko i wyłącznie od producenta czy też kupującego. On tylko musi uzgodnić z uznaną jednostką czy jest zgodne z PĘD. Jednoznaczne jest tylko to, że odnośnie kwalifikacji personelu badań nieniszczących, musi zostać przedłożony certyfikat RTPO.

4 A zatem, umożliwione zostało wytwarzającemu mieszanie" między sobą różnych przepisów. Można sobie zatem wyobrazić zbiornik, który będzie zbudowany następująco: o przy zastosowaniu materiałów wg ASME, o konstruowany wg EN o badany metodami badań nieniszczących wg ADHP5/3 Co stałoby się w takim szczególnym przypadku? Zasadniczo wymagania dla materiałów wg ASME nie są tak ostre jak dla materiałów wg EN czy też wg przepisów AD HP-2. Dalej będzie konstruowane wg EN Wymagania wg EN nie są tak ostre jak przykładowo wg przepisów AD To oznacza, że mogą zostać zastosowane słabsze materiały o mniejszych grubościach ścianki. W ten sposób jest możliwe, że ktoś wyszuka sobie przepis, wg którego będzie wymagane przeprowadzenie najmniejszej ilości badań nieniszczących. Aby nie porównywać tutaj wszystkich krajowych przepisów, zostały, na wybranym przykładzie, przedstawione i porównane ze sobą przepisy AD i EN (Rys ) Reasumując, wyniki przedstawiają się, jak to zobrazowano na rys. 21; podstawowe wymagania normy zharmonizowanej EN zestawiono na rys. 22. Na przykładzie przedstawione zbiornika można łatwo stwierdzić, że z przepisów AD wynika mniejszy zakres badań wraz z koniecznością ponoszenia mniejszych nakładów. Te problemy stały się dla Notified Body nieprzyjemnym faktem. Zebrane dotychczas doświadczenia nie mogą być wykorzystane, gdyż różne przepisy mogą być ze sobą mieszane" i w związku z tym nie ma do dyspozycji wiedzy empirycznej. Notified Body nie pozostaje nic innego, jak tylko skracać czas pomiędzy badaniami powtarzającymi się tak, aby została zagwarantowana bezpieczna praca urządzeń. Czy w ten sposób usatysfakcjonowany będzie użytkownik, który pozyskał mniejszym kosztem taki zbiornik? Pytanie to pozostawiamy na razie bez odpowiedzi. Dla personelu badań nieniszczących ostatecznie pozostała swoboda wyboru, na jaki system szkolenia mogą się zdecydować. Najlepiej jednak wydaje się wybrać taki, w którym następuje uznanie przez RTPO w odniesieniu do EN 473. W ten sposób ma się 2 skrzydła ze sterem. Z jednej strony można badać w zgodzie z PĘD, z drugiej spełnia się wymagania norm EN z kwalifikacją wg EN 473 (Rys.23). Jak tylko nastąpi uregulowanie EN 473 i przepisów ASME, to można będzie realizować badania w całym świecie. Zatem każdy badacz badań nieniszczących powinien uważać, aby w dalszym ciągu uzyskiwać solidne wykształcenie i dać egzaminować przez jednostkę, która uznawana jest w całej Europie. Dotyczy to przede wszystkim tych badaczy badań nieniszczących, którzy już wkrótce będą należeć do UE jak również tych, którzy chcą do niej przynależeć.

5

6

7

8

9

10