Tolerancje i pomiary

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Tolerancje i pomiary"

Martyna Dudek
7 lat temu
Przeglądów:

1 Tolerancje i pomiary 1. Wymiary graniczne, wymiar nominalny i odchyłki graniczne Wymiar tolerowany określają jednoznacznie dwa wymiary graniczne: o wymiar górny B (większy wymiar graniczny) o wymiar dolny A (mniejszy wymiar graniczny. Wymiary graniczne są to dwa wymiary, których nie może przekroczyć wymiar zaobserwowany produktu, jeżeli ma on być uznany za poprawnie wykonany. Wymiar tolerowany liczbowo składa się z trzech wymiarów wyrażonych liczbami: wymiaru nominalnego D oraz odchyłek granicznych górnej (es, ES) i dolnej (ei, EI). Małe litery (es, ei) oznaczają wymiar zewnętrzny (wałek), wielkie (ES, EI) wymiar wewnętrzny (otwór). Wymiar górny wałka oznacza się Bw, otworu Bo, wymiar dolny wałka Aw, otworu Ao. Wymiar nominalny D to wymiar wyjściowy, względem którego określa się odchyłki. Odchyłka górna (es, ES) jest różnicą między wymiarem górnym B a odpowiadającym mu wymiarem nominalnym D. es = Bw D oraz ES = Bo D Odchyłka dolna ei (EI) jest różnicą między wymiarem dolnym A i odpowiadającym mu wymiarem nominalnym D ei = Aw D oraz EI = Ao D Przykład. Wymiar nominalny wałka D = 50 mm, graniczne odchyłki wynoszą: odchyłka górna es = -0,010 mm, odchyłka dolna ei = -0,025 mm. Obliczyć wymiary graniczne wałka. Bw = D + es = 50 + (-0,010) = 50 0,010 = 49,990 mm Aw = D + ei = 50 + (-0,025) = 50 0,025 = 49,975 mm 2. Tolerowanie liczbowe Zapis wymiaru tolerowanego liczbowo oznaczenia D, es (ES) i ei (EI) są wyrażone liczbami D es (ES) ei (EI) B = ,03 = 40,03 mm A = ,01 = 40,01 mm +0, ,01 odchyła górna wraz z jej znakiem - wymiar nominalny odchyłka dolna wraz z jej znakiem 3. Tolerancja wymiaru Tolerancja T jest różnicą między wymiarem górnym B a wymiarem dolnym A. Tolerancję możemy również obliczyć: T = B A T = B A = D + es (D + ei) = es ei lub T = B A = D + ES (D +EI) = ES EI

2 Obliczenie tolerancji na podstawie wymiarów granicznych: B = 45,028 mm A = 25,012 mm T = B A = 45,028 45,012 = 0,016mm Obliczenie tolerancji na podstawie odchyłek granicznych: 50 +0,3-0,1 T = 0,3 (-0,1) = 0,4 mm 4. Pasowanie oraz luz i wcisk pasowania Pasowanie jest to charakter współpracy otworu i wałka wynikający z wymiarów obu tych elementów przed ich połączeniem. Pasowanie P jest to różnica wymiarów otworu Do i wałka Dw przed ich połączeniem P = Do Dw Gdy otwór jest większy od wałka mamy pasowanie luźne (luz). Jeżeli otwór jest mniejszy od wałka - pasowanie ciasne (wcisk). Zmierzono średnicę otworu oraz wałka i otrzymano następujące wyniki: a) Do = 27,52 mm Dw = 27,47 mm Wartość luzu S = Do Dw = + 0,05mm b) Do = 52,375 mm Dw = 52,512 mm Wartość wcisku N = - (Do Dw) = - (52,375 52,512) = - (-0,137) = 0,137 mm. 5. Luzy graniczne Luz jest to dodatnia różnica wymiarów otworu i wałka, czyli jeżeli otwór jest większy od wałka. Luz najmniejszy S min jest różnicą pomiędzy wymiarem dolnym otworu Ao i wymiarem górnym wałka Bw S min = Ao Bw Luz największy S max jest różnicą między wymiarem górnym otworu Bo i wymiarem dolnym wałka Aw S max = Bo Aw Gdy wymiary otworu i wałka są tolerowane liczbowo, do obliczania luzów granicznych służą inne wzory: S max = Bo Aw = (D + ES) (D + ei) = ES - ei S min = Ao Bw = (D + EI) (D + es) = EI es Otwór Wałek +0,120-0,010 Ø o 65 Ø w ,084

3 Pierwszy sposób S max = ES ei = 0,120 (- 0,084) = + 0,204 mm S min = EI es = 0 (- 0,010) = + 0,010 mm Drugi sposób Bo = 65,120mm, Ao = 65 mm, Bw = 64,990 mm, Aw = 64,916mm Smax = Bo Aw = 65,120 64,916 = +0,204 mm Smin = Ao Bw = 65 64,990 = + 0,010 mm 6. Wciski graniczne Wcisk najmniejszy Nmin jest to ujemna wartość różnicy górnego wymiaru otworu Bo dolnego wymiaru wałka Aw. N min = - (Bo Aw) N min = - (ES ei) Wcisk największy N max jest to ujemna wartość różnicy dolnego wymiaru otworu Ao i górnego wymiaru wałka Bw. +0,052 +0,097 o Øw ,064 Ø 30 N max = - (Ao Bw) N max = - (EI es) N min = - (ES ei) = - (0,52 0,064) = - (- 0,0112) = 0,012 mm N max = - (EI es) = - (0 0,097) = - (- 0,097) = 0,097 mm 7. Tolerancja pasowania, luz średni i wcisk średni Tolerancja pasowania Tp jest sumą tolerancji wałka Tw i otworu To tworzących połączenie Tp = Tw + To Luz średni Sm i wcisk średni Nm są to średnie arytmetyczne odpowiednich luzów i wcisków granicznych:

4 Obliczenie tolerancji pasowania i luzu średniego, gdy dane są elementy w postaci tolerowanej liczbowo: Obliczanie tolerancji pasowania i wcisku średniego, gdy dane są elementy w postaci tolerowanej liczbowo: 8. Podział pasowań Pasowania dzieli się na trzy rodzaje: o luźne, o ciasne, o mieszane. Pasowanie luźne występuje wówczas gdy między wałkiem, a otworem występuje luz, czyli wymiar dolny otworu jest większy lub w skrajnym przypadku równy wymiarowi górnemu wałka.

5 Pasowanie ciasne jest to pasowanie, w którym jest zapewniony zawsze wcisk; wymiar górny otworu jest mniejszy lub w skrajnym przypadku równy wymiarowi dolnemu wałka. Pasowanie mieszane jest to pasowanie, w którym w zależności od wymiarów zaobserwowanych otworu i wałka może wystąpić zarówno luz, jak i wcisk. Gdy S max > N max, wówczas luz średni Gdy N max > S max, wówczas wcisk średni 9. Otwór i wałek podstawowy. Zasada stałego otworu i stałego wałka Otwór podstawowy otwór, którego dolna odchyłka EI jest równa zeru Wałek podstawowy wałek, którego górna odchyłka es jest równa zeru. Tworzenie pasowań z otworem podstawowym nazywa się pasowaniem wg zasady stałego otworu, a z wałkiem podstawowym pasowanie wg stałego wałka.

Podobne dokumenty

Copyright 2012 Daniel Szydłowski

Copyright 2012 Daniel Szydłowski 2012-10-23 1 Przedmiot rzeczywisty wykonany na podstawie rysunku prawie nigdy nie odpowiada obrazowi nominalnemu. Różnice, spowodowane różnymi czynnikami, mogą dotyczyć