Normalizacja jest to opracowywanie i wprowadzanie w życie norm, ujednolicanie.

Transkrypt

1 Wprowadzenie do rysunku technicznego. Jednym ze sposobów komunikowania się ludzi jest przekazywanie sobie informacji przy pomocy rysunku. Rysunek informuje o wyglądzie i wielkości jakiegoś przedmiotu. W opisie rysunku znajdują się także informacje o rodzaju materiału, z jakiego został wykonany dany przedmiot. Bardzo często w folderach reklamowych firm zajmujących się produkcją mebli przedstawione są, np. szafy, łóżka, półki wraz z umieszczonymi obok wymiarami. Potencjalni klienci, znając elementarne zasady wymiarowania mogą zorientować się co do wielkości prezentowanych mebli. Rysunek stosowany w technice nazywa się rysunkiem technicznym. Rysunek techniczny jest specjalnym rodzajem rysunku wykonywanego według ustalonych zasad i przepisów, za pomocą którego zapisuje się rozwiązania techniczne. To zwięzłe i przejrzyste wyrażanie kształtów i wymiarów odwzorowywanego przedmiotu, które dokładnie wskazuje jak ma wyglądać dany przedmiot po jego wykonaniu. Rysunek techniczny stał się językiem, którym porozumiewają się inżynierowie i technicy wszystkich krajów. Powszechne i międzynarodowe zastosowanie rysunku technicznego umożliwia korzystanie z wynalazków i ulepszeń z całego świata. Aby rysunek mógł być identycznie odczytany przez techników i inżynierów w różnych krajach, musi być sporządzony według ściśle określonych zasad i przepisów. Technik, który wykonuje część do samochodu, zawsze musi ją wykonać identycznie pod względem wyglądu i wymiarów niezależnie od tego czy pracuje w fabryce samochodów w Niemczech, czy w Polsce. Rysunek techniczny może być przedstawiony jako: szkic wykonany odręcznie; rysunek wykonany za pomocą przyborów kreślarskich lub programu komputerowego; rysunek poglądowy pokazujący ogólny wygląd przedmiotu; rysunek schematyczny, którego celem jest pokazanie zasady działania urządzenia, instalacji lub układu. Elementy są na nim przedstawiane w postaci uproszczonej, za pomocą symboli graficznych. Zasady wykonywania rysunków technicznych zostały określone w Polskich Normach, w skrócie PN. Od czasu, kiedy Polska stała się członkiem Unii Europejskiej, Polskie Normy dostosowuje się do norm europejskich, w skrócie EN oraz do norm międzynarodowych, w skrócie ISO. Wśród wielu norm zawartych w PN znajdują się również szczegółowo opracowane przepisy regulujące rozmiary arkuszy, rodzaje i grubość linii rysunkowych, sposób podawania wymiarów oraz zasady opisu rysunku technicznego. Norma jest to ustalona, ogólnie przyjęta zasada, reguła, wzór, przepis, sposób postępowania w określonej dziedzinie. Normalizacja jest to opracowywanie i wprowadzanie w życie norm, ujednolicanie. Ze względu na wielką różnorodność dziedzin, jakie wchodzą w zakres ogólnie pojętej techniki w rysunku technicznym wyróżniamy kilka odmian:

2 rysunek techniczny maszynowy, w mechanice służy na przykład do przedstawiania projektów urządzeń do obróbki, narzędzi mechanicznych, przedmiotów codziennego użytku rysunek budowlany, w budownictwie posługują się nim architekci, np. do rysowania projektów budynków, instalacji wodnych, gazowych, elektrycznych, wyposażenia i zagospodarowania mieszkań; rysunek elektryczny, w elektrotechnice i elektronice służy do przedstawiania układów elektrycznych i elektronicznych W budowie maszyn najczęściej spotyka się następujące rodzaje rysunków: rysunki szkicowe (szkice) - wykonane odręcznie, rysunki techniczne (właściwe) - wykonane przy użyciu przyborów kreślarskich. Ze względu na przeznaczenie rysunku rozróżnia się: 1. Rysunki poglądowe - odtwarzają w sposób obrazowy tylko najistotniejsze cechy przedmiotu. 2. Rysunki schematyczne (bardzo uproszczone) - przedstawiają tylko samą zasadę działania lub budowy maszyny lub urządzenia. 3. Rysunki konstrukcyjne - odtwarzają dokładny kształt i wymiary przedmiotu. rysunki złożeniowe - wzajemne usytuowanie oraz kształt zespołu na wyższym poziomie strukturalnym, rysunki zestawieniowe - połączenie rysunku złożeniowego i wykonawczego, rysunki wykonawcze - zawiera wszystkie potrzebne informacje do wykonania danego elementu.

3 4 - Arkusze rysunkowe Rysunek techniczny sporządza się na prostokątnym arkuszu papieru. Rozmiar, czyli format tego arkusza jest znormalizowany. Zasadniczym, jak też najbardziej znanym, formatem arkusza papieru rysunkowego jest format A4. Arkusz ten jest prostokątną kartką o wymiarach: szerokość 210 mm, wysokość 297 mm. Jest to rozmiar popularnego bloku rysunkowego lub typowej kartki papieru biurowego. Formaty większe i mniejsze od A4 uzyskuje się przez zwiększenie lub zmniejszenie tego formatu. Zasadę tworzenia formatów rysunkowych przedstawia poniższy rysunek. Uwaga! Wymiar arkusza formatu A4 ma dodany 1 mm na długości więcej niż to wynika z sumowania wymiarów formatu A5 + A5, ze względu na utratę 1 mm podczas składania arkusza A4 na format A5. Podobnie jest z pozostałymi formatami. Format podstawowy Wymiary i zastosowanie formatów podstawowych Wymiary formatu [mm x mm] Zastosowanie Szerokość Wysokość A Kreślenie dużych rysunków zestawieniowych A Kreślenie rysunków zestawieniowych i aksonometrycznych A Kreślenie rysunków zestawieniowych podzespołów, rysunków detali, małych rysunków aksonometrycznych A Kreślenie rysunków detali, schematów A Kreślenie rysunków detali, schematów A Ciekawostka! Format A0 ma powierzchnię 1 metra kwadratowego. Format A1 powstaje po podzieleniu w połowie dłuższego boku arkusza formatu A0 na dwie równe części. Kolejne

4 formaty tworzone są w podobny sposób, czyli format A2 jest połową formatu A1, a format A3 jest połową formatu A2 it. Obramowanie arkusza Każdy arkusz rysunkowy, bez względu na to jakiego jest formatu (wymiaru), musi posiadać następujące elementy graficzne: linię obramowania (ponieważ brzeg arkusza ulega zniszczeniu i zabrudzeniu, i aby uchronić powierzchnię rysunkową (rysunek) od przypadkowego zniszczenia stosuje się w tym celu obramowanie arkusza), wykonaną linią ciągłą w odległości 5 mm od krawędzi arkusza; tabliczkę rysunkową, umieszczoną w prawym dolnym polu arkusza; oraz inne elementy opisane w PN. Tabliczka rysunkowa Na rysunkach technicznych w dolnym prawym rogu umieszcza się także tabliczkę rysunkową, której boki narysowane są linią ciągłą grubą i pokrywają się z linią obramowania, wewnętrzne linie rysowane linią ciągłą cienką. Tabliczka zawiera znaczną część objaśnień i uwag, dotyczących rysunku. Objaśnienia wpisuje się do tabliczki rysunkowej pismem technicznym.

5 Inny wzór tabliczki szkolnej Inne przykłady tabliczek:

6 Wzór I do ćwiczeń ze szkicowania odręcznego konstrukcji geometrycznych oraz do ćwiczeń z rzutowania Wzór II do rysunków części maszyn wykonywanych w podziałce wraz z podanymi wymiarami

7 Wzór III do rysunków złożeniowych urządzeń i zespołów Wzór IV do rysunków części wchodzących w skład urządzenia lub zespołu przedstawionego na rysunku złożeniowym Przybory kreślarskie Ołówki różnią się między sobą stopniem twardości. Twarde oznaczone są literą H, zaś miękkie literą B. Między nimi znajdują się ołówki pośredniej twardości oznaczone HB lub F. Do wykonania rysunku technicznego używa się ołówków: 4H, 3H, 2H, H, F i HB. Ołówki o małej twardości służą do rysowania linii grubych, a twarde do cienkich. Liniał rysunkowy z podziałką milimetrową używany jest do odmierzania i odczytywania na rysunku wymiarów przedmiotu rysowanego. Stanowi także pomoc przy rysowaniu linii prostej. Ekierka inaczej trójkąt rysunkowy, to przybór kreślarski w kształcie trójkąta prostokątnego. Stosowane są dwa rodzaje trójkątów rysunkowych o kątach: 90, 45, 45 lub 90, 60, 30. Kątomierz służy do mierzenia oraz odmierzania kątów na rysunkach. Przy jego pomocy można także odmierzać i rysować krótkie linie proste.

8 Krzywik używany jest do rysowania linii krzywych nie będących łukami okręgów. Przy wykreślaniu takich krzywych wyznacza się kilka punktów, przez które krzywa ma przechodzić, a następnie przykłada się do nich krzywik i wykreśla krzywą. Cyrkiel używany jest do rysowania okręgów oraz łuków. Do kreślenia okręgów o małych średnicach (poniżej 8, 10 mm) używany jest specjalny cyrkiel nazywany zerownikiem. Ciekawostka! Zastosowanie ołówków o różnej twardości. 5 - Linie rysunkowe - rodzaje i parametry Do sporządzania rysunku technicznego stosuje się różne rodzaje linii. Różnią się one między sobą wyglądem i zastosowaniem. Rodzaje linii rysunkowych: - ciągła, - kreskowa, - punktowa, - falista. Linia ciągła gruba służy do rysowania widocznych krawędzi przedmiotu.

9 Linia ciągła cienka używana jest do zaznaczania linii wymiarowych i linii pomocniczych przy wymiarowaniu. Przy jej pomocy rysuje się także osie symetrii otworów oraz przedmiotów o wymiarze równym lub mniejszym niż 12 mm. Linia kreskowa służy do rysowania niewidocznych krawędzi i zarysów przedmiotu (stosuje się ją przy sporządzaniu rzutów prostokątnych). Linia punktowa wykorzystywana jest do rysowania osi przedmiotów o wymiarze większym niż 12 mm oraz osi okręgów o średnicach ponad 12 mm. Aby rysunek był przejrzysty i czytelny, stosuje się różne grubości i rodzaje linii rysunkowych. Linie te mogą być: grube, cienkie, ciągłe i przerywane. Grubość linii cienkiej wynosi 1/3 grubości linii grubej.

10 6 - Zastosowanie linii rysunkowych Linia ciągła gruba ma zastosowanie w rysowaniu: Widoczne krawędzie i wyraźne zarysy przedmiotów w widokach i przekrojach Zastosowania linii rysunkowych

11 Oznaczenie początku i końca załamania płaszczyzny przekroju Obramowanie arkusza rysunkowego Zewnętrzny zarys tabliczki rysunkowej Linia ciągła cienka ma zastosowanie w rysowaniu Linia wymiarowa i pomocnicze linie wymiarowe Kreskowanie przekrojów Zarys rdzeni gwintów (a) Osie symetrii otworów o średnicy mniejszej lub równej 12 mm Oś przedmiotów o wymiarze a mniejszym lub równym 12 mm Linia kreskowa cienka ma zastosowanie w rysowaniu:

12 Niewidoczne krawędzie i zarysy przedmiotów Linia punktowa cienka ma zastosowanie w rysowaniu: Osie okręgów o średnicy większej niż 12 mm osie symetrii (a) Linia dwupunktowa cienka Rysowanie krańcowego położenia elementu Środek ciężkości przedmiotu Linia cienka falista ma zastosowanie w rysowaniu:

13 Linie urwania i przerwania przedmiotów, gdy linie te rysuje się odręcznie linie ograniczające przekroje cząstkowe Linia zygzakowata ma zastosowanie: Linia zygzakowata ma zastosowanie w rysowaniu tych samych linii, co linia falista, ale jest stosowana, gdy stosuje się rysowanie maszynowe. Linia ta służy do wykonania dłuższych linii urwania i przerwania przedmiotów.

14 7 - Podziałki rysunkowe Podziałka to stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na rysunku do odpowiednich rzeczywistych wymiarów liniowych rysowanego przedmiotu. Podziałka, czyli skala określa ile razy dany przedmiot został na rysunku powiększony lub pomniejszony. Może być zwiększająca, gdy przedmiot na rysunku jest większy niż w rzeczywistości, naturalna 1:1 lub zmniejszająca, gdy jest pomniejszony. Podziałki są znormalizowane. Dobór podziałki zależy od złożoności przedstawionego przedmiotu oraz calu, jakiemu ma służyć rysunek. Podziałka powinna być tak dobrana, aby przedstawioną informację można łatwo rozpoznać i odczytać. Stosowane podziałki w rysunku technicznym: zwiększająca 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1 naturalną 1:1 zmniejszające 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500, 1:1000, 1:2000 Rodzaj podziałki Zastosowania podziałek rysunkowych Podstawowe zastosowanie 50:1 Fragmenty części lub bardzo drobne części mechaniki precyzyjnej 10:1 Drobne części 5:1 Części o skomplikowanych kształtach 2:1 Detale 1:1 Detale, rysunki złożeniowe (zestawieniowe)małych urządzeń 1:2 Duże elementy, duże rysunki zestawieniowe 1:5 Rysunki zestawieniowe dużych maszyn 1:10 i więcej Rysunki budowlane Pismo techniczne Pismo techniczne stosuje się do opisywania rysunków technicznych. Czasem wykorzystywane jest również w materiałach reklamowych, tam gdzie wymagana jest duża estetyka i przejrzystość pisma, np. w folderach, wizytówkach. W piśmie technicznym litery nie są ze sobą połączone. Parametry pisma technicznego, takie jak kształt znaków, wielkość pisma, odstępy między znakami, nachylenie pisma, grubość linii są znormalizowane. Polskie Normy rozróżniają pismo techniczne proste i pochyłe. Znormalizowane wysokości znaków pisma technicznego, które podane są w mm, to: 2,5; 3,5; 7,0; 10,0; 20,.

15 Kształt liter oraz cyfr pisma technicznego prostego oraz pochyłego