Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Łosice, grudzień Załącznik do Uchwały Nr Rady Miasta i Gminy Łosice z dnia.

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr Rady Miasta i Gminy Łosice z dnia. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku Łosice, grudzień 2016 Przygotowanie dokumentu: Contract Consulting Sp. z o.o.

2 2

3 Spis treści CZĘŚĆ I. Wprowadzenie Wstęp do programu rewitalizacji Etapy realizacji Programu Rewitalizacji miasta i gminy wraz z metodologią opracowania dokumentu... 7 CZĘŚĆ II. Podstawa prawna programu rewitalizacji oraz horyzont czasowy CZĘŚĆ III. Zgodność programu rewitalizacji z dokumentami i programami rozwojowymi Dokumenty regionalne Dokumenty Miasta i Gminy Łosice CZĘŚĆ IV. Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy Wprowadzenie Główne problemy rozwojowe Metodologia wyznaczania obszarów kryzysowych Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Analiza wskaźnikowa degradacji Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-środowiskowo-techniczna Analiza badań ankietowych WYBÓR OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I OBSZARÓW REWITALIZACJI Wprowadzenie Obszary zdegradowane Obszar wyznaczony do rewitalizacji CZĘŚĆ V. Analiza SWOT CZĘŚĆ VI. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji CZĘŚĆ VII. Cele strategiczne, operacyjne oraz główne pola interwencji programu rewitalizacji CZĘŚĆ VIII. Projekty rewitalizacji klasyfikacja i zakres merytoryczny Klasyfikacja projektów rewitalizacji Lista projektów rewitalizacji CZĘŚĆ X. Komplementarność przedsięwzięć w różnych aspektach działania Przedsięwzięcia towarzyszące Komplementarność działań rewitalizacyjnych CZĘŚĆ XI. Indykatywne ramy finansowania projektów - źródła finansowania CZĘŚĆ XII. Partycypacja interesariuszy Programu Rewitalizacji - docelowe grupy wsparcia oraz mechanizmy włączenia

4 1. Partycypacja interesariuszy Docelowe grupy wsparcia CZĘŚĆ XIII. System zarządzania, wdrażania, monitoringu i ewaluacji Programu Rewitalizacji System zarządzania i wdrażania Programu Rewitalizacji Współpraca z parterami zewnętrznymi, promocja programu CZĘŚĆ XIV. Wnioski Spis rysunków Spis tabel Spis wykresów Spis załączników

5 CZĘŚĆ I. Wprowadzenie 1. Wstęp do programu rewitalizacji Dynamiczne przemiany społeczno-gospodarcze ostatniej dekady wymuszają od władz samorządowych prowadzenie takiej polityki społeczno-gospodarczej na obszarze zarządzanym, aby jego rozwój przebiegał w najbardziej kompleksowym znaczeniu i prowadził do utrwalenia pozytywnych skutków działań, a w konsekwencji wyznaczał rzeczywisty rozwój regionu w aspekcie zarówno społecznym jak i gospodarczym. Dlatego proces prowadzonej rewitalizacji powinien opierać się na efekcie synergii, która stanowi sumę realizowanych działań w wyselekcjonowanych obszarach, prowadzonych równolegle, we wzajemnym powiązaniu. Zgodnie z przyjętą definicją, rewitalizacja to złożony proces przemian, które służą wyprowadzeniu obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego poprzez prowadzenie kompleksowych i zintegrowanych przedsięwzięć odnoszących się do sfery społecznej, przestrzennej, gospodarczej oraz środowiskowej. Rewitalizacja prowadzona jest przy współudziale wielu interesariuszy, zabezpieczając ich różnorodne potrzeby i interesy, a jednocześnie włączając ich w prowadzony proces dokonywanych zmian. Program Rewitalizacji stanowi instrument umożliwiający prowadzenie zaplanowanych działań w sposób skoordynowany i zintegrowany, tak aby wyznaczone cele zostały osiągnięte. Wśród zdefiniowanych, istotnych elementów, które prowadzony proces powinien realizować znalazły się: Rysunek 1 Elementy procesu rewitalizacji 1. Diagnoza obszaru rewitalizacji 2. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego 3. Wyznaczenie obszaru rewitalizacji 4. Cele operacyjne i inwestycyjne rewitalizacji 5. Kompleksowy i zintegrowany charakter działań 6. Zaangażowanie wielu interesariuszy 7. Wieloźródłowy montaż finansowy Źródło: opracowanie własne 5

6 Program Rewitalizacji został opracowany i uchwalony przez Radę Miasta i Gminy na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446), wyznaczając w najbliższym horyzoncie czasowym plan działań odnoszących się do sfery społecznej, gospodarczej, przestrzennej, środowiskowej, technicznej, umożliwiający zrównoważony rozwój gminy, a jednocześnie stanowiąc skuteczne narzędzie planistyczne, integrujące i koordynujące wiele działań dla różnorodnych uczestników procesu rewitalizacji. Wśród zagadnień, które przedmiotowy Program Rewitalizacji obejmuje znajdują się między innymi: Przeprowadzenie ogólnej diagnozy gminy umożliwiającej zdefiniowanie kluczowych dla procesu rewitalizacji wniosków Wyodrębnienie obszaru zdegradowanego, a w konsekwencji obszaru rewitalizacji Dokonanie analizy szczegółowej obszaru rewitalizacji Opracowanie wizji obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji Wyznaczenie celów i kierunków działań w prowadzonym procesie rewitalizacji Opracowanie listy podstawowych i uzupełniających działań i inwestycji w zakresie prowadzonego procesu rewitalizacji Określenie szacunkowych ram finansowych dla działań i inwestycji w prowadzonym procesie rewitalizacji Opracowanie systemu zarządzania i monitoringu w prowadzonym procesie rewitalizacji. Rewitalizacja, zgodnie z jej założeniami, powinna przeciwdziałać negatywnym i kryzysowym zjawiskom występującym na obszarze gminy, aktywizować społecznie i gospodarczo jej mieszkańców, umożliwiać budowanie lokalnej tożsamości wśród mieszkańców, umożliwiać ochronę dziedzictwa kulturowego gminy oraz prowadzić do jej zrównoważonego rozwoju. Opracowanie i wdrożenie Programu Rewitalizacji na obszarze gminy umożliwi nie tylko wprowadzenie działań naprawczych, ale skutkować będzie jej harmonijnym rozwojem i utrwaleniem wizerunku silnej, znakomicie prosperującej społecznie i gospodarczo jednostki terytorialnej, zapewniającej jej mieszkańcom i przedsiębiorcom doskonałe warunki dla rozwoju. Dzięki zaplanowanym działaniom i inwestycjom możliwie stanie się ubieganie o możliwości wsparcia z wielu dostępnych źródeł, w tym także z funduszy Unii Europejskiej. Program Rewitalizacji stanowi spójny dokument programowy, który określa sposób wyprowadzenia ze stanu kryzysowego najbardziej zdegradowane obszary gminy, poprzez konkretne projekty, prowadzone w sposób spójny i kompleksowy oraz w perspektywie wieloletniej. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku charakteryzuje się następującymi cechami: kompletność oznacza to, że dokument pozostaje w zgodzie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata i uwzględnia wszystkie niezbędne elementy przez nie wskazane, kompleksowość oznacza to, że działania zawarte w dokumencie są całościowe i wielowymiarowe oraz uwzględniają aspekty społeczne, gospodarcze, funkcjonalnoprzestrzenne, techniczne i środowiskowe funkcjonowania gminy, 6

7 koncentracja oznacza to, że dokument skupia się na tych obszarach gminy, na których skala problemów i zjawisk kryzysowych jest największa, i proponuje działania mające na celu poprawę sytuacji, wewnętrzna spójność działań oznacza to, że projekty rewitalizacyjne zawarte w dokumencie są względem siebie komplementarne oraz są zintegrowane ze sobą, a także stanowią kontynuację, dopełnienie i rozszerzenie przedsięwzięć realizowanych przez władze gminy w poprzednich latach, zewnętrzna spójność działań oznacza to, że występuje komplementarność pomiędzy zapisami Programu Rewitalizacji oraz zapisami innych dokumentów strategicznych na poziomie gminy i dokumentów wyższego rzędu, partycypacja oznacza to, że dokument został opracowany przy udziale reprezentantów środowisk lokalnych mieszkańców, przedsiębiorców oraz organizacji pozarządowych obecnych na każdym etapie realizacji projektu. 2. Etapy realizacji Programu Rewitalizacji miasta i gminy wraz z metodologią opracowania dokumentu Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku (PR), jako dokument programowy został opracowany, we współpracy z zespołem pracowników Urzędu Miasta i Gminy Łosice, przez eksperta zewnętrznego firmę Contract Consulting Sp. z o.o. w ramach umowy nr GPK/5/2016/JK. Program był opracowywany od sierpnia do grudnia 2016 r., w trybie eksperckim. Pod względem wykorzystanej podczas prac nad programem metodologii, Program Rewitalizacji opracowany został na zasadach partycypacji społecznej, czyli w układzie szerokiego włączenia społeczności lokalnej, której członkowie indywidualne osoby i przedstawiciele zainteresowanych organizacji i instytucji w różnych formach wyrażali swe opinie, przedkładali propozycje działań do rozwiązania w zakresie istniejących problemów oraz propozycje projektów umożliwiających wprowadzenie działań naprawczych. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku został opracowany w czterech etapach: ETAP I obejmował: prace przygotowawcze umożliwiające skrupulatne zaplanowanie przyszłych działań dotyczących opracowania dokumentu Programu Rewitalizacji ETAP II obejmował: opracowanie diagnozy stanu gminy w oparciu o badania i analizy statystyczne, zebrane wartości mierników kryzysu, wyznaczenie terenów zdegradowanych i obszaru rewitalizacji ETAP III obejmował: zdefiniowanie wizji, celów oraz zadań koniecznych do realizacji w ramach Programu Rewitalizacji ETAP IV obejmował: opracowanie systemu zarządzania, wdrażania, monitoringu i ewaluacji w ramach prowadzonego procesu rewitalizacji 7

8 W części diagnostycznej w oparciu o różne źródła informacji i metody analizy przeprowadzono pogłębione rozeznanie problemów rozwojowych Miasta i Gminy Łosice, które mogą być rozwiązywane za pomocą Programu Rewitalizacji, zgodnie z zasadą, że działania rewitalizacyjne opierają się na zróżnicowanych i komplementarnych sferach interwencji. Zasadnicza rola sfery społecznej była punktem wyjścia do przeprowadzonych badań, a następnie zdefiniowanych działań, obejmujących poza działaniami ze sfery społecznej również działania w sferze gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej. W diagnozie posłużono się metodami opisowymi, analizą wskaźnikową, badaniem opinii publicznej, konsultacjami społecznymi oraz ocenami eksperckimi. W podsumowaniu diagnozy przedstawione zostały zasięgi przestrzenne obszarów zdegradowanych oraz obszaru rewitalizacji. Część programowa dokumentu obejmuje: wizję obszaru rewitalizacji po pomyślnym zakończeniu programu odnowy, cele rewitalizacji zasady zapewnienia komplementarności projektów pakiet przedsięwzięć rewitalizacyjnych planowanych do realizacji w formie projektów zintegrowanych lub w postaci projektów indywidualnych, horyzontalnych (realizowanych na większym obszarze Miasta i Gminy Łosice) lub terytorialnych (realizowanych w konkretnych lokalizacjach) orientacyjne ramy finansowe system zarządzania rewitalizacją system monitoringu i sprawozdawczości orientacyjny harmonogram realizacji programu Stosownie do zasad opracowywania średniookresowych strategii działania, zakłada się, że program będzie cyklicznie aktualizowany wskutek prowadzenia monitoringu realizacji programu i monitoringu rozwoju gminy. Przedsięwzięcia planowane do realizacji są określane w miarę szczegółowo w odniesieniu do zamierzeń, które mają być wykonywane w pierwszym okresie funkcjonowania programu. Dalsze działania, projektowane do realizacji w późniejszym terminie, są określane w sposób zgeneralizowany. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku ma charakter otwarty, można włączyć do niego, na podstawie ustalonych procedur, nowe przedsięwzięcia, które wzbogacą działania na rzecz jego odnowy. Procedura włączania projektów została opisana w Części VIII-Projekty rewitalizacji-klasyfikacja i zakres merytoryczny, zamieszczonej w niniejszym dokumencie. Program Rewitalizacji poprzez zastosowane podejście zapewnia zintegrowane i długofalowe zmiany społeczne, przestrzenne i gospodarcze, które wyeliminują bariery rozwojowe gminy, umożliwią wyprowadzenie obszarów zdegradowanych z sytuacji kryzysowej, prowadząc jednocześnie do przywrócenia im właściwych funkcji i dynamicznego rozwoju w najbliższym horyzoncie czasowym. Zgodnie z opracowaniem analitycznym pn. Model Rewitalizacji Miast wydanej przez Instytut Rozwoju Miast, niezwykle ważnym elementem prowadzonej rewitalizacji jest określenie etapów modelowania, które określać będą: przedmiot działania (w tym kontekście pod uwagę powinny zostać wzięte takie elementy jak: cele rewitalizacji, obszar rewitalizacji wraz z jego cechami oraz klasyfikacja obszarów rewitalizacji), model rewitalizacji (rozumiany jako zespół reguł którym podlegać powinna prowadzona rewitalizacja), interesariusze rewitalizacji wraz z zakresem ich partycypacji w prowadzanych działaniach związanych z rewitalizacją. Właściwie prowadzony proces rewitalizacji powinien być oparty na szczegółowo rozplanowanych etapach działania, zgodnie z poniższym schematem. 8

9 Rysunek 2 Etapy opracowania Programu Rewitalizacji Faza planowania Diagnoza społ.-gosp. Wyznaczenie wskaźników Wizja, cele, projekty Źródło: opracowanie własne Etap I - faza planowania Na etapie fazy planowania konieczne było precyzyjne, rozłożone w czasie, zaplanowanie prowadzonych działań. Celowym stało się potwierdzenie działań, zadań oraz interesariuszy w poszczególnych terminach określonych realizacją prowadzonego procesu rewitalizacji. Pierwszym elementem prowadzonych działań było potwierdzenie celów, zakresu i oczekiwań ze strony włodarzy gminy związanych z programem naprawczym, który stanowi istotę procesu rewitalizacji. Konieczne było także określenie harmonogramu realizacji procesu oraz zintegrowanie go z innymi strategicznymi działaniami prowadzonymi w urzędzie i w gminie. Zaplanowanie kalendarza prowadzonych działań wraz z ustaleniem: celów spotkań, osób uczestniczących, miejsc organizacji spotkań, terminów organizacji spotkań i kanałów komunikacji, było kluczowym elementem realizacji przedsięwzięcia. Kolejnym elementem prowadzonych działań była organizacja spotkania otwierającego proces rewitalizacji, na którym koordynatorzy przedstawili interesariuszom założenia Programu Rewitalizacji wynikające z istniejących wytycznych, funkcjonujących dobrych praktyk oraz uwarunkowań gminy, adekwatnych dla jej potrzeb. W ramach Etapu I celowe było zorganizowanie spotkań z przedstawicielami Urzędu Miasta i Gminy, które zaprezentowały metody opracowania i wdrażania Programu Rewitalizacji, pomocne przy tworzeniu koncepcji problemów i wyzwań w zakresie rewitalizacji. Na tym etapie Zarządzeniem Burmistrza Miasta i Gminy Łosice nr RMiG z dnia r., został powołany Zespół ds. opracowania Programu dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Etap II - diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej Realizacja prac objętych Etapem II zakładała realizację działań uwzględniającą warstwę analityczną i konsultacyjną w ramach prowadzonego procesu rewitalizacji. Warstwa analityczna obejmowała: analizę lokalnego dorobku przedmiotowej literatury opisującej inwestycje i rozwój miasta i gminy, zebranie dostępnych informacji statystycznych znajdujących się w bazie Głównego Urzędu Statystycznego, zebranie informacji statystycznych z urzędu miasta i gminy oraz jednostek jemu podporządkowanych oraz podmiotów zewnętrznych (Powiatowy Urząd Pracy, Komenda Powiatowa Policji, Miejsko- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Łosicach), 9

10 przegląd dostępnych i cytowanych informacji w zakresie prognozy rozwoju gospodarczego i społecznego różnych regionów Polski, analizę dokumentów strategicznych wyższego rzędu, w zakresie rozwoju społecznogospodarczego województwa i kraju z uwzględnieniem możliwości absorpcji środków unijnych w ramach perspektywy finansowej na lata Warstwa konsultacyjna obejmowała: analizę warsztatową obecnie obowiązujących strategii gminy, celem uzyskania odpowiedzi na pytania: o W jakim zakresie są one aktualne i adekwatne do celu i zakresu rewitalizacji? o W jakim trybie postawione cele powinny zostać komunikowane mieszkańcom gminy? o W jakim zakresie Program Rewitalizacji będzie impulsem do aktualizacji innych dokumentów strategicznych funkcjonujących w gminie? spotkania z udziałem przedstawicieli środowisk gminy, w tym: przedsiębiorców, przedstawicieli administracji samorządowej, przedsiębiorstw komunalnych, jednostek podległych samorządowi, przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz mieszkańców. Ich celem było uzyskanie m.in. odpowiedzi na pytania: o Jakie są oczekiwania i preferencje mieszkańców miasta w zakresie inwestycji? o Jakie bariery w rozwoju identyfikowane przez wskazane osoby mają priorytetowe znaczenie i mogą zostać wyeliminowane przez gminę? W ramach Etapu II konieczne było przeprowadzenie pogłębionych wywiadów z reprezentantami interesariuszy, a także dokonanie pogłębionej analizy społeczno-gospodarczej, w szczególności: pogłębionej diagnozy problemów społecznych występujących na obszarze gminy (w tym m.in. badanie jakości życia mieszkańców), oraz wskazanie mapy jej potencjałów społecznych, pogłębionej analizy obiektów i terenów gospodarczych oraz wskazane kierunków ich potencjalnego wykorzystania i głównych problemów gospodarczych na obszarze gminy, pogłębionej analizy problemów przestrzenno-środowiskowych, w tym m.in. przeprowadzenie inwentaryzacji nieruchomości komunalnych, inwentaryzacji problemów środowiskowych, wytypowanie miejsc wymagających zmiany wizerunku gminy. W ramach etapu II przeprowadzono badania ankietyzacyjne wśród mieszkańców gminy. Ankiety dostępne były na stronie internetowej Urzędu oraz dystrybuowane i zbierane w placówkach oświatowych gminy oraz podczas zorganizowanego dla mieszkańców spotkania plenerowego. Podczas prac nad dokumentem Programu Rewitalizacji wykonano kompleksowe badania ilościowe i jakościowe, które umożliwiły opracowanie i obliczenie wskaźników niezbędnych do wskazania obszarów zdegradowanych i obszaru rewitalizacji. W ramach Etapu II dokonano zdefiniowania mierników pomocnych do wyznaczenia czynników i zjawisk kryzysowych oraz charakteru potrzeb rewitalizacyjnych na obszarze Miasta i Gminy Łosice. Mierniki te zostały zebrane dla możliwie najbardziej dokładnych, istniejących danych dotyczących jednostek urbanistycznych na obszarze gminy. Agregacja danych dotyczyła zatem podziału na poszczególne rejony osiedla (w ramach osiedli dane zostały zebrane i zagregowane na poziomie ulic), w przypadku danych dotyczących obszarów wiejskich nie było możliwości zebrania danych na poziomie ulic, ponieważ takie podziały w sołectwach nie istnieją. Analiza pozyskanych danych pozwoliła wyselekcjonować obszary zdegradowane, a w konsekwencji była pomocna do wytyczenia obszarów, które podlegać będą procesowi rewitalizacji. 10

11 Etap III - stworzenie wizji, celów i projektów rewitalizacji Na tym etapie działania podczas prowadzonego procesu rewitalizacji stworzono plan przestrzenny dla rewitalizacji, sporządzono analizę deficytów obszarów podlegających rewitalizacji i opracowano plan ich usunięcia. Konieczne było określenie ramowej kalkulacji kosztów rewitalizacji, czasu niezbędnego do przeprowadzenia procesu rewitalizacji, wskazanie szans i barier dla Programu Rewitalizacji. Podczas tego etapu wskazane zostały niezbędne działania i inwestycje oraz sposoby ich przeprowadzenia, tak, aby cel programu został w pełni osiągnięty. W końcowym etapie działania dokonana została ocena skutków społeczno-ekonomicznych realizacji Programu Rewitalizacji i ustalony został system koniecznych osłon socjalnych. Kluczowym elementem w tym etapie prowadzonego procesu rewitalizacji było przełożenie celów i sposobów ich realizacji na Mapę Projektów. W ramach Etapu III przeprowadzono badania przestrzeni w wyznaczonym obszarze rewitalizacji w zakresie aktywności gospodarczej, jakości przestrzeni publicznej i infrastruktury. Etap III przewidywał także w szerokim zakresie partycypację wszystkich interesariuszy i zebranie pomysłów, działań i konkretnych projektów, które w ramach programu będą realizowane. Etap IV - zdefiniowanie systemu zarządzania, wdrażania, monitoringu i ewaluacji (wyznaczenie wskaźników produktu, rezultatu i odziaływania w procesie monitoringu i ewaluacji) Prowadzony proces rewitalizacji wymaga określenia i wskazania niezbędnych elementów, które pomocne będą podczas zarządzania i wdrażania Programu Rewitalizacji. Jednym z takich elementów jest wyznaczenie komórek, wydziałów lub osób, które w sposób kompetentny będą zajmować się dalszym przebiegiem prac, realizacją działań i inwestycji w ramach procesu rewitalizacji. Innym elementem procesu jest opracowanie systemu monitoringu, który jest niezwykle istotnym elementem wdrażania dokumentu Programu Rewitalizacji. Jest on instrumentem kontrolnym pozwalającym lokalizować błędy, umożliwiając adaptację do ciągle zmieniającej się sytuacji. W odniesieniu do prowadzonych działań i zadań rewitalizacyjnych zdefiniować należy wskaźniki monitorowania procesu rewitalizacji wraz z określeniem sposobu ich pozyskiwania i kontroli. Właściwie prowadzony proces wdrożenia Programu Rewitalizacji wymaga realizacji wytyczonych wcześniej kierunków zadań i celów. Aby działania te były miarodajne i przynosiły oczekiwane efekty, a w konsekwencji realizowały zaplanowane rezultaty, celowe jest wyznaczenie sposobu pomiaru i zbadanie realizacji zdefiniowanych zadań oraz porównanie wyników z planowanymi wcześniej rezultatami. Wytypowanie najbardziej odpowiednich dla prowadzonego procesu rewitalizacji wskaźników umożliwiło w dalszej konsekwencji prowadzenie w sposób prawidłowy procesu monitoringu i ewaluacji rewitalizacji. Na potrzeby realizowanego etapu prac w prowadzonym procesie rewitalizacji, stworzona została baza wskaźników, które będą podlegały procesowi monitoringu i wykorzystane zostaną w procesie ewaluacji. Aby wskazany proces rewitalizacji przebiegał w sposób konsekwentny i prowadził do uzyskania założonych celów konieczne jest: regularne gromadzenie danych liczbowych oraz informacji obejmujących realizację zadań wymienionych w Programie Rewitalizacji (według wskaźników monitorowania) systematyzacja i analiza uzyskanych danych przygotowanie Raportu Monitorującego wraz z oceną realizacji zadań porównanie za pomocą analizy wyników z celami i założeniami Programu Rewitalizacji identyfikacja rozbieżności wraz z określeniem zadań korygujących koordynacja procesu rewitalizacji w zakresie działań inwestycyjnych i nie inwestycyjnych wpływających na powodzenie prowadzonego procesu rewitalizacji 11

12 CZĘŚĆ II. Podstawa prawna programu rewitalizacji oraz horyzont czasowy Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku został opracowany na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2016 r. poz. 446). Należy jednak zauważyć, iż w pracach nad programem wzorowano się na niektórych rozwiązaniach proceduralnych określonych w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, dotyczących maksymalnego zasięgu i zaludnienia obszaru wyznaczonego do rewitalizacji oraz szerokiego udziału społeczności w konsultacjach programu odnośnie jego zasięgu terytorialnego i planowanych przedsięwzięć realizacyjnych. W programie uwzględniono zapisy Instrukcji dotyczącej przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenia ładu przestrzennego. Program Rewitalizacji został opracowany, a następnie uchwalony przez Radę Miasta i Gminy Łosice, wyznaczając w najbliższym horyzoncie czasowym plan działań odnoszących się do sfery społecznej, gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej, technicznej oraz środowiskowej. Etap diagnostyczny, który ujęto w pracach nad dokumentem Programu Rewitalizacji przeprowadzono na zasadach określonych w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, w której w art. 4 ust. 1 jest mowa o tym, że wójt, burmistrz albo prezydent miasta prowadzi analizy, w których wykorzystuje obiektywne i weryfikowalne mierniki i metody badawcze dostosowane do lokalnych uwarunkowań w celu opracowania diagnozy służącej sporządzeniu programu rewitalizacji, a w zasadzie wykonaniu elementów tego programu, jakimi są wyznaczenie obszaru zdegradowanego i wyznaczenie obszaru rewitalizacji. Powszechną jest świadomość, że wybór miejsc, w których będą koncentrowały się działania naprawcze, powinien być poprzedzony dokładnym rozpoznaniem problemów rozwojowych i możliwości ich rozwiązywania. Intencją władz Miasta i Gminy Łosice było przeprowadzenie szerokiej analizy zjawisk kryzysowych na potrzeby aktualnego programu rewitalizacji po to, by ewentualnie w przyszłości, w oparciu o te diagnozy można było zmienić formułę programu rewitalizacji na zasadach określonych w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. 12

13 CZĘŚĆ III. Zgodność programu rewitalizacji z dokumentami i programami rozwojowymi Proces przemian społeczno-gospodarczych na obszarach wyłonionych jako obszary kryzysowe na terenie miasta i gminy, stanowi istotę działań realizowanych w procesie rewitalizacji, a ujętych w dokumencie Programu Rewitalizacji. Wzajemna komplementarność wszystkich kluczowych dokumentów strategicznych i planistycznych zarówno na poziomie europejskim, krajowym czy regionalnym stanowi istotny aspekt związany z powodzeniem podjętych działań zmierzających do wyeliminowania czynników i zjawisk kryzysowych w gminie, które służyć będą do pobudzenia jej rozwoju społeczno-gospodarczego. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku jest spójny z zewnętrznymi programami rozwojowymi i dokumentami oraz z dokumentami wewnętrznymi, obowiązującymi w Mieście i Gminie Łosice. Wśród dokumentów gminy, które zostały opracowane i przyjęte na potrzeby właściwej realizacji działań i projektów służących rozwojowi gminy, z których wynika konieczność opracowania niniejszego Programu Rewitalizacji należą: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do 2020 r., Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Łosice, Miejsko - Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów społecznych. 1. Dokumenty regionalne Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne Mazowsze W strategii zagadnienia rewitalizacji znalazły szerokie odzwierciedlenie, w opisie tego procesu zwrócono uwagę na istotę działań rewitalizacyjnych, które prowadzą do łagodzenia i likwidacji degradacji obszarów przez nadanie im nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, przy czym wskazano konieczność wykorzystania w procesie rewitalizacji czynników endogenicznych. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku jest dokumentem, którego zapisy określają kształt przyszłego rozwoju regionu oraz definiują jego długookresowe procesy rozwojowe. Następstwem wdrażania Strategii powinno być zdynamizowanie procesu rozwoju i modernizacji gospodarki regionu oraz poprawa warunków i jakości życia mieszkańców. Jednym z elementów Strategii jest również określenie właściwych dla województwa rozwiązań oraz wskazanie działań, które najlepiej przygotują gospodarkę i społeczeństwo do potrzeb i wyzwań przyszłości. Cel główny realizacji Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego zaprezentowano poniżej: Rysunek 3. Cel główny Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Zmniejszenie dysproporcji rozwoju w Województwie Mazowieckim, wzrost znaczenia obszaru metropolitalnego Warszawy w Europie Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Innowacyjne Mazowsze. 13

14 Aby umożliwić realizację celu głównego, w Strategii wyodrębniono poszczególne cele strategiczne: Rysunek 4. Cele strategiczne Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Przemysł i produkcja (cel priorytetowy): Rozwój produkcji ukierunkowanej na eksport w przemyśle zaawansowanych i średniozaawansowanych technologii oraz w przemyśle i przetwórstwie rolno-spożywczym Gospodarka: Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii Przestrzeń i transport: Poprawa dostępności i spójności terytorialnej regionu oraz kształtowanie ładu przestrzennego Społeczeństwo: Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki Środowisko i energetyka: Zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska Kultura i dziedzictwo: Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Innowacyjne Mazowsze. Potrzeba zmniejszenia dysproporcji rozwoju w województwie mazowieckim wynikająca z zapisów Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego wskazana w powyższych celach strategicznych, została uwzględniona w niniejszym Programie Rewitalizacji. Skoro ze Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego wynika, iż celem strategicznych działań jest niwelacja dysproporcji w rozwoju społecznym i gospodarczym regionów, to Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice jest odpowiedzią na realizację tych celów. Opracowana w Programie Rewitalizacji diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w gminie, wykazała konieczność przeprowadzenia działań naprawczych poprzez zdefiniowanie konkretnych przedsięwzięć umożliwiających rozwój obszarów kryzysowych i zmniejszenie ich dysproporcji rozwojowych (głównie w obszarze społecznym, gospodarczym, przestrzennym). Projekty zawarte w Programie Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku wpisują się w cele strategiczne zdefiniowane w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego. Wypełnienie celów zawartych w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego i zmniejszenie istniejących dysproporcji i hamulców rozwoju, będzie możliwe dzięki przeprowadzeniu procesu rewitalizacji w Mieście i Gminie Łosice. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku odpowiada celom strategicznym Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego w zakresie: gospodarka cele Programu Rewitalizacji skupiają się na tworzeniu dobrych warunków 14

15 dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, która wpłynie na wzrost konkurencyjności regionu, przestrzeń i transport w Programie Rewitalizacji zawarto cele zakładające funkcjonalne, estetyczne zagospodarowanie przestrzeni publicznej społeczeństwo cele zawarte w Programie Rewitalizacji odpowiadają na potrzeby mieszkańców Miasta i Gminy Łosice oraz wpływają na rozwój kapitału społecznego. 2. Dokumenty Miasta i Gminy Łosice Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do roku 2020 Zgodnie z zapisami zawartymi w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do 2020 roku, dokument: ( ) określa główne kierunki zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, który wpłynie na poprawę jakości życia mieszkańców oraz przyczyni się do powstania przyjaznego otoczenia dla potencjalnych inwestorów i przedsiębiorców ( ). Dokument ten stanowił będzie narzędzie do właściwego wyboru długofalowych celów, ustalania programów do realizacji zadań, ale przede wszystkim narzędzie stymulowania rozwoju miasta i gminy 1. Nakreślona w dokumencie misja, w której zawarto następujące zagadnienia i priorytety: stworzenie jak najlepszych warunków do długofalowego, zrównoważonego i spójnego rozwoju gminy, opartego na wiedzy, nowoczesnych technologiach, przedsiębiorczości i zaangażowaniu społeczeństwa, umożliwiającego wzrost zatrudnienia i poprawę warunków życia mieszkańców z zachowaniem wartości kulturowych i środowiska naturalnego, została w dokumencie Strategii Rozwoju uzupełniona o cele strategiczne, operacyjne i kierunki działania. Cztery cele strategiczne: Zintegrowana i nowoczesna infrastruktura techniczna Otwarty, kreatywny i konkurencyjny kapitał ludzki Innowacyjna, efektywna i wielosektorowa gospodarka Środowisko naturalne wysokiej jakości, ochrona wartości przyrodniczych i historycznych wyznaczają kierunek planowanych do realizacji działań i inwestycji, których konieczność została wyznaczona stosownymi analizami, a które w swej istocie służyć będą dynamicznemu rozwojowi Miasta i Gminy Łosice oraz zmniejszeniu deficytów i zjawisk kryzysowych w obszarach, gdzie obecnie zauważana jest potrzeba zmiany. Wśród kierunków rozwoju, określonych w strategii są m.in. kompleksowa rewitalizacja centrum Łosic, oraz rewitalizacja zdegradowanych i zmarginalizowanych obszarów 2. Cele i kierunki rozwoju zdefiniowane w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Łosice wskazują na konieczność opracowania spójnego Programu Rewitalizacji oraz przeprowadzenia kompleksowego procesu rewitalizacji. Program Rewitalizacji wynika bezpośrednio z dokumentu nadrzędnego jakim jest Strategia Rozwoju oraz wprost realizuje założenia wizji i celów strategicznych, w szczególności w zakresie: 1 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do roku Tamże- str

16 - integracji społecznej - wzmocnienia inicjatywy lokalnej społeczności - wzmocnienia kapitału społecznego poprzez aktywizację i zmianę kompetencji zawodowych - dostosowanie infrastruktury technicznej do realizacji społecznych potrzeb mieszkańców Program Rewitalizacji jest dokumentem wykonawczym do dokumentu Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do roku Miejsko-Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Łosicach Zgodnie z zapisami zawartymi w dokumencie Miejsko-Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, konieczność jej opracowania ( )wynika z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej mówiącego, że do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy m.in. opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. W założeniu dokument ten ma stanowić kompleksowy program działań podejmowanych przez samorząd gminy w celu ochrony i poprawy warunków oraz jakości życia rodziny w myśl polityki prorodzinnej oraz osób i grup w społeczności lokalnej znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji poprzez poprawę warunków pracy, wzrost zatrudnienia, sprzyjanie równości szans i rozwój pomocy społecznej 3. Dokument w swej strukturze prezentuje charakterystykę Miasta i Gminy Łosice w aspektach społeczno-gospodarczych, ale także dokonuje hierarchizacji problemów społecznych w kontekście ich wagi oraz przedstawia analizę SWOT, która pomocna była przy określaniu celów strategicznych w kontekście zagadnień społecznych będących przedmiotem dokumentu Miejsko- Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Zdefiniowana w dokumencie misja została sformułowana w następujący sposób: ZAPEWNIENIE GODNYCH WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCOM MIASTA I GMINY ŁOSICE POPRZEZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKU WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO ORAZ WDROŻENIE EFEKTYWNEGO SYSTEMU WSPARCIA DLA ŚRODOWISK POTRZEBUJĄCYCH 4 Jako główne cele strategiczne dokument wskazuje: CEL 1- Zapewnienie godnych warunków życia mieszkańcom ze szczególnym uwzględnieniem rodzin Pomoc osobom i rodzinom dotkniętym ubóstwem Pomoc osobom i rodzinom obarczonym problemem uzależnienia Pomoc rodzinom w kryzysie i przeciwdziałanie przemocy w rodzinie Pomoc osobom niepełnosprawnym Wzrost integracji społecznej osób starszych 3 Miejsko- Gminna Strategia Rozwiązywania problemów społecznych w Łosicach 4 tamże 16

17 Pomoc osobom i rodzinom zagrożonym bezdomnością CEL 2- Aktywizacja lokalnego rynku pracy, ograniczenie bezrobocia Wsparcie dla osób bezrobotnych i ich rodzin CEL 3- Aktywizacja, wykorzystywanie i podnoszenie potencjału intelektualnego i mobilności mieszkańców oraz zasobów miasta i gminy, integrowanie społeczności do działań na rzecz rozwoju gminy Rozwój systemu oświaty formalnej i nieformalnej w gminie Współpraca ze społecznością lokalną oraz aktywizacja mieszkańców w grupach formalnych i nieformalnych Kształcenie i doskonalenie osób i grup zaangażowanych społecznie Rozwój systemu komunikacji społecznej Cele Miejsko Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wskazują na potrzebę przeprowadzenia kompleksowych działań naprawczych. Cele tego dokumentu wyznaczają ramy do Cel 1 Strategii Rozwoju (Zapewnienie godnych warunków życia mieszkańcom ze szczególnym uwzględnieniem rodzin) odpowiada celowi 4 Programu Rewitalizacji (Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym); Cel 2 Strategii Rozwoju (Aktywizacja lokalnego rynku pracy, ograniczenie bezrobocia) odpowiada celowi 3 Programu Rewitalizacji (Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym); Cel 3 Programu Rewitalizacji (Aktywizacja, wykorzystywanie i podnoszenie potencjału intelektualnego i mobilności mieszkańców oraz zasobów miasta i gminy, integrowanie społeczności do działań na rzecz rozwoju gminy) odpowiada celowi 2 Programu Rewitalizacji (Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym). Wszystkie wyżej wymienione cele znalazły odzwierciedlenie w projektach, które realizować będzie Program, zarówno w projektach odnoszących się do sfery społecznej (podnoszenie kompetencji zawodowych mieszkańców, pobudzenie aktywności osób wykluczonych, integracja społeczna), ale także w części dotyczącej działań infrastrukturalnych (termomodernizacja budynków, remont dróg). Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Łosice Studium zostało opracowane w oparciu o ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. Nr 89, poz.415) wraz z późniejszymi zmianami (tekst jednolity obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dn. 22 stycznie 1999 r., Dz.U. Nr 15, poz.139), a także ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym- tekst jednolity (Dz. U. z 2016 r. poz.778). W dokumencie zawarte są m.in. kierunki zagospodarowania przestrzennego i dalszego rozwoju Miasta i Gminy Łosice, wyznaczając główne działania umożliwiające dalszy jej rozwój. Wśród zdefiniowanych działań znalazły się: działania zmierzające do dalszego rozwoju rolnictwa, w szczególności do jego restrukturyzacji i przystosowania do przeprowadzanych w kraju reform ustrojowych; 17

18 ochrona środowiska naturalnego, szczególnie w dolinie Tocznej; rozwój turystyki i rekreacji; stwarzanie warunków do rozwoju budownictwa mieszkaniowego i letniskowego; rozwój funkcji usługowo-administracyjnych, w szczególności związanych z obsługą rolnictwa, oświatą i kulturą, ochroną zdrowia, pomocą społeczną i innymi; rozwój infrastruktury wynikający z przebiegu na obszarze gminy głównej sieci dróg; stworzenie nowych miejsc pracy 5. Rozwiniecie powyższych ogólnych założeń i kierunków rozwoju Miasta i Gminy Łosice znalazło odzwierciedlenie w podstawowych kierunkach rozwoju, które dokument definiuje, a w swej istocie Program Rewitalizacji będący przedmiotem niniejszej analizy będzie realizował. Kierunki rozwoju Miasta i Gminy Łosice dokument Studium określa poprzez: 1. Restrukturyzację rolnictwa poprzez rozwój dużych i średniej wielkości gospodarstw rodzinnych, przy jednoczesnej naturalnej likwidacji gospodarstw małych, nierentownych. 2. Wspieranie gospodarstw zmieniających i unowocześniających kierunek produkcji. 3. Rozwój jednostek zajmujących się obsługą rolnictwa i turystyki. 4. Ochrona obszarów i obiektów przyrodniczych wykazujących wysokie walory (użytki ekologiczne, pomniki przyrody i inne). 5. Powiększenie obszarów dla inwestycji usługowych, głównie na terenie miasta i obszarach węzłowych gminy oraz przyspieszenie rozwoju poprzez koncentrację i rozszerzenie asortymentu usług oraz przetwórstwa lub drobnego przemysłu. 6. Zmniejszenie skali bezrobocia. 7. Rozwój infrastruktury komunikacyjnej, telekomunikacyjnej i elektroenergetycznej. 8. Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami. 9. Rozbudowa lokalnej sieci przesyłowej gazu ziemnego. 10. Rozwój bazy turystyczno-wypoczynkowej na wybranych obszarach. 11. Organizowanie w przypadku takiej konieczności - prac interwencyjnych i robót publicznych. 12. Usprawnienie systemu pomocy społecznej dla rodzin najuboższych. 13. Poprawę warunków mieszkaniowych poprzez opracowywanie lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów przeznaczonych na ten cel wraz z usługami towarzyszącymi. 14. Promocję walorów przyrodniczych gminy. 15. Promocję i rozwój turystyki, agroturystyki i budownictwa letniskowego. 5 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Łosice 18

19 16. Kształtowanie ładu przestrzennego na obszarze miasta i gminy, zgodnie ze współczesnymi wymogami architektury. 17. Dostosowanie ustaleń zmiany studium poprzez wprowadzenie zmian niezbędnych do uzasadnionych zmieniających się potrzeb inwestorów w zakresie interesu publicznego i prywatnego. Aby wskazany wyżej rozwój gminy przebiegał harmonijnie, celowe jest zdiagnozowanie i usunięcie znamion kryzysu, który ten rozwój uniemożliwia. Dlatego Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku jest nie tylko komplementarny, ale stanowi niejako dokument wykonawczy do Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy, definiując działania i projekty, które stanowią odpowiedź nie tylko na zażegnanie sytuacji kryzysowych na terenie gminy, ale które przede wszystkim umożliwią jej rozwój w komplementarnych aspektach społeczno-gospodarczych. 19

20 CZĘŚĆ IV. Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy 1. Wprowadzenie Diagnoza sytuacji Miasta i Gminy Łosice obejmuje swym zakresem zagadnienia społeczne i przestrzenno-funkcjonalne, gospodarcze, środowiskowe i techniczne. Służy wskazaniu obszarów gminy, które w pierwszym rzędzie wymagają zintegrowanej interwencji (rewitalizacji) ze względu na występujące na tych obszarach koncentracje problemów społecznych i kulturowych oraz deficyty w zakresie ładu przestrzennego, jakości przestrzeni publicznych i wyposażenia infrastrukturalnego oraz lokalnej gospodarki. Diagnoza społeczno-gospodarcza powstała w oparciu o: szczegółową analizę wskaźników mierników ilościowych i jakościowych, wyniki analizy ankietowych wypowiedzi mieszkańców na temat zakresu przestrzennego i symptomów kryzysu oraz działań prowadzących do poprawy jakości życia w gminie, wiedzę ekspercką, zawartą między innymi w dokumentach gminy. Metodologia nawiązuje do rozstrzygnięć ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji 6. Zadaniem części diagnostycznej, prowadzonej w układzie jednostek przestrzennych (osiedla i sołectwa) dla całego terytorium gminy jest wyznaczenie na jej obszarze tych części, które znajdują się w stanie kryzysowym i w konsekwencji określenie obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji. Rysunek 5 Schemat analizy diagnostycznej Obszar rewitalizacji część lub całość obszaru zdegradowanego Obszar zdegradowany koncentracja zjawisk kryzysowych Zjawiska kryzysowe zjawiska w sferze: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej Źródło: opracowanie własne 6 Dz.U. z 2015 r., poz

21 Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych na danym obszarze jest warunkiem podjęcia działań rewitalizacyjnych. Obszar zdegradowany charakteryzuje się zagęszczeniem negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji, kapitału społecznego), któremu towarzyszą negatywne zjawiska co najmniej w jednej z następujących sfer życia: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej. Społeczności lokalne i zagospodarowanie obszarów zdegradowanych są predysponowane do objęcia ich programem rewitalizacji. Po to, by zwiększyć szanse efektywnej realizacji programu rewitalizacji, terytorium gminy objęte tym programem, czyli obszar rewitalizacji, łącznie spełnia następujące kryteria: wyjątkowa koncentracja negatywnych zjawisk, głównie społecznych, istotne znaczenie dla gminy, ograniczony zasięg terytorialny, obejmujący do 20% powierzchni gminy, zamieszkały przez nie więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Szczegółowe rozstrzygnięcia dotyczące charakteru działań, ich granic przestrzennych i czasowych, wzajemnych odniesień są określane w programie rewitalizacji, przy czym zasadą powinno być jak największe dopasowanie poszczególnych zadań i projektów do zdefiniowanych problemów kryzysowych. W diagnozie zostały przedstawione wybrane, specyficzne dla gminy, zagadnienia o istotnych powiązaniach z rewitalizacją. Mając na uwadze zasadnicze problemy rozwojowe, istotne dla procesów rewitalizacji oraz dostępność innych źródeł informacji o gminie (Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do 2020 r., Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Łosicach oraz Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Łosice) w diagnozie sytuacji społeczno-ekonomicznej zwraca się uwagę na wybrane aspekty, które są charakterystyczne dla zakresu przedmiotowego i celów rewitalizacji. Przede wszystkim rozpatrywane są uwarunkowania społeczne i przestrzenne. Pełną diagnozę miasta i gminy zawarto w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do 2020 r., przyjętej Uchwałą Nr XVI/113/15 Rady Miasta i Gminy Łosice z dnia 29 grudnia 2015 r. 2. Główne problemy rozwojowe Miasto i Gmina Łosice położone we wschodniej części województwa mazowieckiego w powiecie łosickim pełni funkcję centrum administracyjno-handlowo-kulturalnego dla całego powiatu. Łosice stanowią także istotny węzeł komunikacji drogowej w kierunkach: Lublin - Białystok, Warszawa - Siedlce - Białystok, Warszawa - Janów Podlaski Terespol. Przez północno-zachodnią część gminy z przystankiem w miejscowości Niemojki, przebiega linia kolejowa relacji Warszawa-Hajnówka, która stanowi dogodne połączenie podczas podróży turystycznych do urokliwych miejsc terenów nadbużańskich. Znajdujące się na terenie gminy cenne przyrodniczo tereny zbiorników wodnych stawów rybnych w Wożnikach i Rudniku oraz inne, mniejsze zbiorniki wodne o charakterze naturalnym i sztucznym, a także znajdujący się na obszarze miejscowości Łosice zbiornik retencyjny tzw. Zalew Łosicki, stanowią pierwszorzędne miejsce rekreacji i wypoczynku, stwarzając warunki do rozwoju funkcji turystycznych gminy. Pomimo powyższych uwarunkowań Miasto i Gmina Łosice od kilku lat notuje niekorzystną sytuację demograficzną systematyczny spadek ludności oraz starzenie się społeczeństwa. Niekorzystne wskaźniki demograficzne, warunkowane są nie tylko zauważalnym spadkiem liczby ludności, ale także występującym na obszarze gminy zjawiskiem obciążenia demograficznego. 21

22 Tabela 1 Liczba ludności w Mieście i Gminie Łosice w latach Wyszczególnienie j.m LICZBA LUDNOŚCI OGÓŁEM osoba MĘŻCZYŹNI osoba KOBIETY osoba Źródło: Bank danych lokalnych GUS Powyższe dane demograficzne prezentują systematyczny spadek liczby zameldowanych mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice. W prezentowanym okresie (między 2009 r. a 2015 r.) liczba mieszkańców zmniejszyła się o 197 osób, co stanowi 1,8 % (w tym 160 kobiet i 37 mężczyzn, czyli odpowiednio 3% i 0,7%). Powyższe dane prezentują systematyczne utrwalanie się problemu spadku liczby ludności na terenie Gminy. W głównej mierze dwiema najważniejszymi przyczynami takiej sytuacji jest odpływ młodych osób w celach edukacyjnych (szkoły średnie i uczelnie wyższe) oraz odpływ osób poszukujących pracy w większych aglomeracjach takich jak Siedlce i Warszawa. W praktyce wyedukowana młodzież nie wraca do Gminy. Elementem, który powoduje, iż wiele osób nie wymeldowuje się formalnie z Łosic, są niższe stawki ubezpieczeń samochodowych. Zjawisko zameldowania na terenie Łosic osób, które faktycznie zamieszkują inne miejscowości, staje się coraz większym problemem rozwojowym Miasta i Gminy Łosice. O tzw. meldunek i rozliczenie rocznej deklaracji podatkowej z Gminą (i wskazywanie tego miejsca jako miejsca zamieszkania i rozliczania PIT) rywalizują inne aglomeracje, które oferują tanią komunikację miejską pod warunkiem zmiany miejsca zameldowania (np. Warszawa). Przykłady praktycznej rywalizacji miast o mieszkańców będą miały w najbliższych latach konsekwencje również w tym, iż niekorzystne zmiany spadku liczby mieszkańców mogą być dalszym ograniczaniem rozwojowym Miasta i Gminy Łosice zwłaszcza, iż wskaźniki dotyczące liczby ludności w odniesieniu do innych nadrzędnych terytorialnie jednostek dla Miasta i Gminy Łosice prezentują się także niekorzystnie. Poniżej w tabeli przedstawiono wskaźnik zmiany liczby ludności na mieszkańców w odniesieniu do danych przyjętych dla powiatu łosickiego, województwa mazowieckiego i Polski. Tabela 2 Wskaźnik zmiany liczby ludności na mieszkańców w latach dla Polski, woj. mazowieckiego, powiatu łosickiego oraz Miasta i Gminy Łosice Zmiana liczby ludności na mieszkańców Wyszczególnienie [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] POLSKA 0,2-0,1-1,0-0,4-1,1 MAZOWIECKIE 3,5 3,1 2,8 3,3 2,7 22

23 POWIAT ŁOSICKI -5,0-8,4-6,4-4,0-6,2 MIG ŁOSICE -5,5-6,6-7,2 0,6-2,9 Źródło: Bank danych lokalnych GUS Tabela 3 Wskaźnik obciążenia demograficznego w Mieście i Gminie Łosice w latach Rok Wyszczególnienie j.m LUDNOŚĆ W WIEKU NIEPRODUKCYJNYM NA 100 OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM LUDNOŚĆ W WIEKU POPRODUKCYJNYM NA 100 OSÓB W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM LUDNOŚĆ W WIEKU POPRODUKCYJNYM NA 100 OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM osoba 57,7 56,6 56,8 57,1 58,1 58,9 61,2 osoba 82,3 85,8 89,8 93,9 97,5 101,1 106,5 osoba 26,0 26,1 26,9 27,7 28,7 29,6 31,6 Źródło: Bank danych lokalnych GUS Wskaźnik obciążenia demograficznego rozumiany jako stosunek liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym do liczby ludności w wieku produkcyjnym od kilku lat przyjmuje niekorzystną tendencję. Obecnie liczba ludności w wieku produkcyjnym posiada największy udział w funkcjonalnoekonomicznej strukturze ludności, lecz mając na uwadze fakt, iż sukcesywnie wzrasta liczba osób w wieku poprodukcyjnym oraz maleje liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, Miasto i Gmina Łosice stoi przed poważnymi wyzwaniami natury demograficznej, które warunkować będą jej rozwój społeczno-gospodarczy w najbliższym horyzoncie czasowym. 23

24 Wykres 1 liczba ludności w Mieście i Gminie Łosice według funkcjonalnych grup wieku - stan na r. [w %) 19,06 18,4 odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym odsetek ludności w wieku produkcyjnym odsetek ludności w wielu poprodukcyjnym 62 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS Tabela 4 Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych w latach na obszarze Miasta i Gminy Łosice Rok Wyszczególnienie j.m SALDO MIGRACJI WEWNĘTRZNYCH SALDO MIGRACJI ZAGRANICZNYCH osoba osoba Źródło: Bank danych lokalnych GUS Ujemne saldo migracji wewnętrznej i systematyczny spadek liczby ludności Miasta i Gminy Łosice wskazują na niekorzystne warunki rozwoju demograficznego. Wśród wyzwań rozwojowych koniecznych do przezwyciężenia znajdują się: starzenie się ludności i potrzeby rozwoju usług dla dedykowanej wiekowo grupy ludności dostosowanie usług społecznych do potrzeb wynikających ze zróżnicowania struktur społecznych i wiekowych ludności wyjazdy młodzieży do szkół i na studia poza obszar gminy oraz brak możliwości ich powrotu związanego z brakiem możliwości znalezienia pracy na jej obszarze wysokie koszty oświaty i wychowania (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja) słaba integracja ludności na obszarze Miasta i Gminy Łosice ograniczenie wskaźnika migracji i stworzenie dogodnych warunków rozwoju dla obecnych i przyszłych mieszkańców 24

25 Zdefiniowane bariery i problemy rozwojowe w sferze społeczno-demograficznej stanowią punkt wyjścia do zaplanowania takich działań, które nie tylko wpłyną na poprawę obecnej sytuacji na obszarze gminy, ale przede wszystkim umożliwią stworzenie warunków rozwoju dla obecnych i przyszłych mieszkańców. Niezbędne są takie działania i inwestycje, które w sposób zdecydowany pobudzą funkcjonowanie gminy w wielu jej aspektach: społecznym, gospodarczym, przestrzennym, technicznym czy środowiskowym. Wszystkie wymienione wyżej sfery opierają się na jakości kapitału ludzkiego, na który wpływa nie tylko poziom edukacji, zapewnienie rozwoju społeczno-kulturalnego, możliwości dostosowania kwalifikacji zawodowych do potrzeb rynku pracy, możliwości realizacji aspiracji zawodowych jako takich czy zapewnienia godnej starości dla seniorów rodzin. Zatrzymanie procesów i niekorzystnych tendencji demograficznych, poza wyżej wymienionymi czynnikami, umożliwiającymi rozwój lokalnej społeczności, warunkowany jest także identyfikacja mieszkańców z miejscem zamieszkania, ich integracja i poczuciem przynależności. Przynależność jako taka budowana jest nie tylko poprzez szereg inicjatyw, wydarzeń społeczno- kulturalnych organizowanych na obszarze gminy, ale przede wszystkim możliwością zapewnienia mieszkańcom funkcjonalnych i estetycznych przestrzeni publicznych o zróżnicowanych funkcjach kulturalnych, rekreacyjnych, usługowych, zapewniających wzajemną integrację mieszkańców oraz poczucie gwarancji wypełnienia potrzeb mieszkańców stymulujących ich rozwój. System edukacji i oświaty, jako jedna z głównych sfer rozwoju lokalnej społeczności, jest przedmiotem szczególnej troski władz samorządowych. Nie jest tajemnicą, iż wysoki poziom usług edukacyjnych jest jednym z czynników warunkujących perspektywiczny rozwój gminy i jego konkurencyjności względem otoczenia. Na obszarze Miasta i Gminy Łosice prowadzone są systematyczne działania i inwestycje umożliwiające rozwój placówek oświaty. Szkoły prowadzą programy zajęć dodatkowych dla uczniów wspomagając ich rozwój psycho - ruchowy. Wśród funkcjonujących na obszarze Miasta i Gminy Łosice publicznych placówek oświatowych znajdują się: Zespół Szkół Nr 1 Szkoła Podstawowa Nr 1 w Łosicach, Szkoła Podstawowa Nr 2 im. M. Kopernika w Łosicach, Zespół Oświatowy w Niemojkach Szkoła Podstawowa im. S. Żeromskiego w Niemojkach, Zespół Szkół Nr 1 Gimnazjum Nr 1 w Łosicach, Gimnazjum Nr 2 im. Jana Pawła II w Łosicach, Zespół Oświatowy w Niemojkach Gimnazjum w Niemojkach, I Liceum ogólnokształcące w Łosicach, I Liceum Profilowane w Łosicach, I Technikum w Łosicach Szkoła Policealna nr 1 w Łosicach, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Łosicach, Przedszkole Samorządowe Nr 1 w Łosicach, Przedszkole Samorządowe Nr 2 w Łosicach, Zespół Oświatowy w Niemojkach Przedszkole Samorządowe w Niemojkach, Oddziały przedszkolne przy Szkole Podstawowej Nr 1 w Łosicach, Szkole Podstawowej Nr 2 w Łosicach. Edukację przedszkolną zapewniają trzy przedszkola samorządowe oraz trzy przedszkola niepubliczne, ich liczba jednak jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb mieszkańców. W roku szkolnym 2016/2017 oraz w latach ubiegłych nie wszystkie wnioski rodziców dotyczące przyjęcia do publicznej placówki przedszkolnej zostały rozpatrzone pozytywnie (w roku szkolnym 2016/2017 nie zostało do przedszkoli przyjętych 19% dzieci, w roku szkolnym 2015/2016 3% dzieci, w roku szkolnym 2014/ % dzieci). 25

26 Analiza sytuacji oświatowej na obszarze gminy zamieszczona w aktualnej Strategii Rozwoju wykazała, iż liczba uczniów w szkołach podstawowych w ostatnich kilku latach sukcesywnie wzrasta, natomiast wskaźnik liczby uczniów w gimnazjach maleje. Taka sytuacja stanowi wyraźny przekaz w zakresie konieczności zwiększenia zasobów lokalowych szkół podstawowych oraz podniesienia standardów kształcenia w Łosickich gimnazjach. W 2015 r. Miasto i Gmina Łosice wydały na oświatę i wychowanie ,48 mln zł (60,80% budżetu), z tego zł pochodziło z subwencji oświatowej i dotacji celowej, a ,48 zł ze środków własnych Miasta i Gminy Łosice. Średni miesięczny wydatek z budżetu gminy na sfinansowanie pobytu 1 dziecka w placówce oświaty wynosi: ok. 476,90 zł w przedszkolu niepublicznym ok. 688,48 zł w przedszkolu publicznym ok. 730,48 zł w szkole podstawowej publicznej ok. 662,79 zł w gimnazjum publicznym. Obciążenie budżetów gmin wydatkami na oświatę i wychowanie jest powszechnym problemem polskich samorządów terytorialnych, Miasto i Gmina Łosice nie stanowi w tym kontekście wyjątku. Edukacja publiczna w Mieście i Gminie Łosice w zakresie szkół podstawowych i gimnazjów obejmuje dzieci (tabela nr 5) w tym 734 uczniów uczęszczających do szkół podstawowych i 357 uczniów gimnazjów. Tabela 5 Uczniowie na poszczególnych poziomach kształcenia w roku szkolnym 2015/2016 Placówka Rok szkolny 2015/2016 Szkoła Podstawowa Nr 1 w Łosicach 318 Szkoła Podstawowa Nr 2 im. M. Kopernika w Łosicach 317 Szkoła Podstawowa im. S. Żeromskiego w Niemojkach 58 Razem szkoły podstawowe 693 Gimnazjum Nr 1 w Łosicach 127 Gimnazjum Nr 2 im. Jana Pawła II w Łosicach 182 Gimnazjum w Niemojkach 48 Razem gimnazja 357 Zespół Szkół Nr Zespół Szkół Nr Zespół Szkół Nr Razem Zespoły Szkół 862 Ogółem szkoły podstawowe, gimnazja, zespoły szkół Źródło: Dane Urzędu Miasta i Gminy Łosice 26

27 Zmniejszający się przyrost naturalny oraz negatywne zmiany demograficzne na terenach wiejskich wpływają również na zmniejszającą się liczbę szkół podstawowych na terenie gminy. W roku 2016 zostały zamknięte 2 szkoły w miejscowości Chotycze i Czuchleby. Ważną kwestią, która wymaga analizy i zastosowania działań zaradczych jest również fakt obłożenia szkół podstawowych wynikający z prowadzonego procesu rejonizacji oraz wygody związanej z poszukiwaniem przez rodziców szkoły znajdującej się najbliższej miejsca zamieszkania. W przypadku uczniów w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych brak rejonizacji nie zapewnia obłożenia szkół położonych na ternie Miasta i Gminy Łosice. Szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne w gminie muszą konkurować ze szkołami gimnazjalnymi i ponadgimnazjalnymi w Siedlcach (czas dojazdu szacowany jest od 45 minut do godziny w jedną stronę) i to rozwiązanie z roku na rok staje się coraz częściej wybieraną przez młodzież drogą edukacyjną. Wyniki egzaminów po VI klasie szkoły podstawowej odnotowane dla szkół podstawowych Miasta i Gminy Łosice kształtują się niekorzystnie w odniesieniu do średnich wyników odnotowanych dla powiatu łosickiego, województwa mazowieckiego i Polski. Szkoła Podstawowa nr 1 w Łosicach w roku 2016 uzyskała w części I egzaminu, egzaminu z języka polskiego i matematyki gorsze wskaźniki, niż średnie wskaźniki przyjęte dla tych przedmiotów na obszarze powiatu łosickiego, województwa mazowieckiego i kraju. Wyniki tego egzaminu w Szkole Podstawowej nr 2 z części I ogólnie były nieco lepsze niż średnie wyniki uzyskane w powiecie łosickim i kraju (mniej korzystne wyniki niż średnia dla województwa mazowieckiego). Szkoła ta natomiast uzyskała korzystne wyniki (powyżej średniej powiatowej, wojewódzkiej i krajowej) z egzaminu po VI klasie szkoły podstawowej z języka angielskiego. Tabela 6 Średni wynik ze sprawdzianu po VI klasie szkoły podstawowej w roku 2016 uzyskany Jednostka Część I: ogólnie Język polski matematyka Część II: język angielski SZKOŁA PODSTAWOWA NR 1 W ZESPOLE SZKÓŁ NR 1 W ŁOSICACH 53,1%s 62,8% 42,9% 66,2% SZKOŁA PODSTAWOWA NR 2 IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W ŁOSICACH 63,2% 71% 54,8% 79,1% POWIAT ŁOSICKI 56, 3% 64,8% 47,3% 65,4%% WOJ. MAZOWIECKIE 66,1% 73,3% 58,4% 75% POLSKA 63% 71% 54% 71% dla Szkół Podstawowych w Łosicach oraz w powiecie łosickim, województwie mazowieckim i w Polsce Źródło: Opracowanie Contract Consulting na podstawie: oraz 0wynikach%20sprawdzianu%202016%20PREZENTACJA.pdf 27

28 Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w roku 2016 uzyskane przez Gimnazjum nr 1 w Łosicach niemal we wszystkich egzaminacyjnych przedmiotach był poniżej średniej powiatowej, wojewódzkiej i krajowej. Nieco lepsze wyniki w tej materii uzyskało Gimnazjum nr 2 (z języka polskiego i matematyki średnia dla Gimnazjum nr 2 była wyższa niż w powiecie i Polsce; z języka angielskiego placówka uzyskała średni wynik zdecydowanie lepszy niż wskaźnik odnotowany dla powiatu, województwa i kraju). Poniższa tabela ilustruje omawiane wyżej wskaźniki. Tabela 7 Średni wynik z egzaminu gimnazjalnego w roku 2016 w łosickich gimnazjach, gimnazjach powiatu Przedmiot Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła w Łosicach Gimnazjum nr 1 w Zespole Szkół w Łosicach Powiat Łosicki Województwo mazowieckie Polska JĘZYK POLSKI 70,8% 64,5% 66,8% 73% 69% WOS I HISTORIA 55,2 % 51,1% 55% 59% 56% MATEMATYKA 50,9% 43,8% 47,1% 52% 49% PRZEDMIOTY PRZYRODNICZE 48,8% 43,3% 48,1% 54% 51% JĘZYK ANGIELSKI POZIOM PODSTAWOWY JĘZYK ANGIELSKI POZIOM ROZSZERZONY 74,2% 57,7% 56,7% 67,8% 64% 55,2% 32,1% 35,1% 49,4% 45% łosickiego, województwa mazowieckiego i w Polsce Źródło: Contract Consulting na podstawie: ttp://bip.oke.waw.pl/bip/bip_554sprawozdanie%20z%20egzaminu%20gimnazjalnego_2016_nn.pdf.pdf oraz u%20gimnazjalnego_2016.pdf Na terenie Miasta i Gminy Łosice umiejscowione są trzy szkoły ponadgimnazjalne: 1) Zespół Szkół nr 1 w składa którego wchodzi Liceum Ogólnokształcące 2) Zespół Szkół Nr 2 w Łosicach 3) Zespół nr 3 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego W ramach Zespołu Szkół nr 2 w Łosicach kształci się obecnie około 400 uczniów (czteroletnie Technikum i trzyletnia Szkoła Zawodowa). Niewątpliwie istotną kwestią jest też fakt, iż młodzież preferuje wybór ścieżki edukacyjnej o profilu ogólnokształcącym, w praktyce poszukuje dalej możliwości kontynuacji edukacji na poziomie studiów w pobliskich ośrodkach akademickich Siedlec, Lublina, Warszawy. Problemem szkół zawodowych jest zasadniczo brak posiadania pracowni warsztatowych, które spełniają najnowsze standardy edukacyjne, dostosowane do potrzeb rynku pracy. Kluczowym wyzwaniem dla systemu edukacyjnego jest zapewnienie wysokiego poziomu edukacji, ale również bazy infrastrukturalnej, który jest wskaźnikiem preferencji uczniów. Najbardziej 28

29 dotkliwie proces ten dotyka szkoły ogólnokształcące, które muszą konkurować z liceami siedleckimi, które posiadają znacznie bogatszą i nowocześniejszą bazę edukacyjną. Zespół nr 3 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego jest przykładem, w którym kierunku powinno ewoluować szkolnictwo na obszarze gminy. Placówka ta, do niedawna kształciła wyłącznie rolników praktycznie zmieniła swój profil rozwijając oprócz kierunku rolniczego, kierunki ekonomiczne, kierunki w zakresie hotelarstwa, żywienia i usług gastronomicznych czy obsługi turystycznej. Atutem szkoły jest organizowanie praktyk zawodowych podczas trwania okresu edukacji, co przyczynia się do możliwości pozyskania pierwszej pracy już na etapie szkoły średniej oraz możliwości pozyskania pracy po jej ukończeniu. Jest to fakt wysoce zadawalający, gdyby nie to, iż zatrudnienie, które jest oferowane absolwentom praktycznie w większości znajduje się poza terenem gminy. Istotne jest, aby zwrócić szczególną uwagę na możliwość zapewnienia dogodnej bazy edukacyjnej, która będzie szansą na przetrwanie dla lokalnych szkół ponadgimnazjalnych. Konieczna jest potrzeba współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami, które obecnie nie widzą potencjalnych korzyści we współpracy ze szkołami. Kwestia niemniej ważną, o której warto wspomnieć jest również fakt, iż w wymienionych wyżej branżach, w których kształci szkoła zawodowa na obszarze gminy, działa znikoma liczba przedsiębiorców prowadzących działalność na ternie gminy, co zamyka krąg potencjalnych zainteresowanych współpracą ze szkołami. Niewątpliwie istotnym problemem Miasta i Gminy Łosice jest kwestia dotycząca braku wyraźnie wykształconej, funkcjonalnej i estetycznej przestrzeni publicznej, która pełniłaby funkcje centralnej przestrzeni, organizującej życie społeczne, kulturalne i gospodarcze gminy. Zauważalny jest brak przestrzeni, która poprzez właściwą identyfikację wizualną, wyodrębni obszar o wyraźnie reprezentacyjnej funkcji, który byłby miejscem dynamicznego życia społeczno- gospodarczego, i jednocześnie mógłby skupiać działania kulturalne, a także te o charakterze rekreacyjnym. Taką funkcję z powodzeniem mógłby pełnić Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka przy ul. Rynek w Łosicach, ale aby tak się stało niezbędne są działania zmierzające do uporządkowania przestrzeni, nadania jej szczególnie reprezentacyjnego wymiaru poprzez jednolitą identyfikację wizualną znaków informacyjnych, odnowę fasad kamienic, wprowadzenie estetycznych elementów małej architektury w postaci ławek, fontann, koszy na śmieci, publicznych toalet, czy zieleni wkomponowanej w układ ulic i skwerów. Brak wyraźnie wykształconej centralnej przestrzeni gminy, gdzie miałyby możliwość odbywać się wszelkie imprezy kulturalne, festyny, akcje społeczne, gdzie mogłyby funkcjonować miejsca ogólnodostępnych spotkań dla mieszkańców, wpływa na niską ich identyfikację z miejscem zamieszkania i obszarem gminy, powoduje stagnację i uniemożliwia działania i inicjatywy społeczne, które wpływają na pobudzenie obszaru i generują pozytywne wartości w postaci nie tylko rozwoju gospodarczego, ale przede wszystkim wpływają na rozwój kapitału ludzkiego, bodaj najbardziej cennego elementu rozwoju obszaru. Zauważalne na obszarze Miasta i Gminy Łosice są także problemy występujące w obszarze sfery gospodarczej, wyrażone wzrastającą liczbą osób bezrobotnych czy niskim udziałem zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Stopa bezrobocia według danych GUS rejestrowana jest dla danych odnoszących się do powiatu, województwa i kraju. W odniesieniu do powiatu łosickiego poziom tego wskaźnika jest najwyższy pośród wskazanych wyżej jednostek terytorialnych i wynosił w roku ,1%. Poniższa tabela dokonuje porównania wskaźnika w latach Równie niekorzystnie przedstawia się sytuacja dotycząca wskaźnika udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym. W porównaniu do danych odnotowanych dla Polski, województwa 29

30 mazowieckiego i powiatu łosickiego przedmiotowy wskaźnik uzyskał najmniej korzystny poziom i w roku 2015 wynosił 9%. Tabela 8 Stopa bezrobocia rejestrowanego na obszarze Polski, woj. mazowieckiego i powiatu łosickiego w latach Nazwa Źródło: Bank danych lokalnych GUS Ogółem [%] [%] [%] [%] [%] POLSKA 12,5 13,4 13,4 11,4 9,7 MAZOWIECKIE 9,8 10,7 11,1 9,6 8,3 POWIAT ŁOSICKI 11,8 12,4 12,0 11,3 10,1 Tabela 9 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na obszarze Polski, woj. mazowieckiego, powiatu Łosickiego i Miasta i Gminy Łosice w latach Ogółem Nazwa [%] [%] [%] [%] [%] POLSKA 8,0 8,7 8,8 7,5 6,5 MAZOWIECKIE 7,4 8,2 8,5 7,6 6,6 POWIAT ŁOSICKI 9,3 9,8 9,7 9,2 8,3 MIG ŁOSICE 10,1 11,1 10,3 9,4 9,0 Źródło: Bank danych lokalnych GUS W odniesieniu do danych wskazujących aktywność gospodarczą mieszkańców wyrażoną wskaźnikiem podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym, wskaźniki odnotowane dla Miasta i Gminy Łosice kształtują się na stosunkowo niekorzystnym poziomie. W odniesieniu do wskaźników uzyskanych w tej materii w Polsce oraz województwie mazowieckim, powyższy wskaźnik dla Miasta i Gminy Łosice uzyskał niekorzystną, wzrastającą tendencję (poziom wskaźnika w roku 2015 wynosił 1 651,9 podmiotów na 10 tyś. mieszkańców). Poniższa tabela ilustruje wskazane zjawisko. 30

31 Tabela 10 Podmioty gospodarcze na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach dane dla Polski, woj. mazowieckiego, powiatu łosickiego oraz Miasta i Gminy Łosice Nazwa Podmioty gospodarcze na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym POLSKA 1 564, , , , ,3 MAZOWIECKIE 2 019, , , , ,5 POWIAT ŁOSICKI 1 080, , , , ,0 MIG ŁOSICE 1 503, , , , ,9 Źródło: Bank danych lokalnych GUS Istotnym zagadnieniem kształtującym funkcjonowanie gminy, jej wizerunek i odbiór przez mieszkańców i przyjezdnych, jest jakość przestrzeni publicznej, jej funkcjonalność, estetyka i uporządkowanie. Brak ładu przestrzennego oraz atrakcyjnych przestrzeni, które pełnią nie tylko funkcje gospodarcze, usługowe, kulturalne, ale także rekreacyjne i wizerunkowe gminy wpływają niekorzystnie na jej rozwój i prowadzą do niskiej jakości życia mieszkańców. Obecnie na obszarze Miasta i Gminy Łosice brak jest spójnej koncepcji zagospodarowania przestrzennego w odniesieniu do tzw. przestrzeni publicznych i zieleni urządzonej (parków, skwerów, tras spacerowych). Chociaż w obecnie obowiązującym Studium Uwarunkowań i kierunków Zagospodarowania Przestrzennego znajdują się odniesienia do dalszego rozwoju miasta i gminy w tym kontekście (zapis ze studium: Kształtowanie ładu przestrzennego na obszarze miasta i gminy, zgodnie ze współczesnymi wymogami architektury czy zapisy zdefiniowane jako stosowanie rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych poprawiających warunki zamieszkiwania i usług, modernizacja zdegradowanej zabudowy staromiejskiej nasycenie zielenią urządzoną, przebudowa i modernizacja negatywnych form zabudowy blokowej wielorodzinnej, to realizacja tych założeń nie posiada odzwierciedlenia w obecnej strukturze przestrzennej gminy i wymaga działań rewitalizacyjnych. Współczesne podejście do przestrzeni publicznej, jej znaczenie i rola, posiada wyraźny akcent znaczeniowy i pozostaje nie bez wpływu na wszelkie inne sfery życia społeczno-gospodarczego. Przestrzeń publiczna to nie tylko miejsce umożliwiające integrację społeczną mieszkańców, ale przede wszystkim miejsce z funkcją rekreacyjno-wypoczynkową o wysokich walorach estetyki, dostępności, funkcjonalności i bezpieczeństwa. Problemy społeczne w Mieście i Gminie Łosice znajdują swoje odzwierciedlenie nie tylko w zjawiskach związanych z ubóstwem części społeczności lokalnej, ale także w zjawiskach odnoszących się do wykluczenia społecznego i słabej integracji mieszkańców z gminą. Manifestacją tego mechanizmu jest między innymi niewątpliwie nikła aktywność społeczna i brak zainteresowania sprawami i problemami gminy przez mieszkańców. Aspekt ten przekłada się także na ubytki w dochodach budżetowych gminy pochodzące z braku wpływu części podatków dochodowych ze strony mieszkańców. Powyższe problemy społeczne wynikają z wielu różnorodnych przyczyn oraz wpływają na siebie wzajemnie. Są wynikiem między innymi jak wskazano powyżej rosnącej skali bezrobocia, ubóstwa, słabej integracji lokalnej społeczności, braku atrakcyjnych przestrzeni publicznej, braku uniwersalnej oferty kulturalnej gminy czy zapewnienia optymalnych warunków rozwoju dla wszystkich jej mieszkańców. Dogodne warunki tego rozwoju są wynikiem wielu oddziaływań, które wpływają na przestrzeń życia mieszkańców, stanowią o ich codziennym poziomie funkcjonowania, ich aktywności i potencjałów, możliwych do wykorzystania na różnych płaszczyznach 31

32 życia społeczno-gospodarczego. Samorząd terytorialny posiada odpowiednie narzędzia organizacyjne, prawne, finansowe, które mogą w sposób zdecydowany wpłynąć na warunki życia i pracy jego mieszkańców. 3. Metodologia wyznaczania obszarów kryzysowych W celu właściwej agregacji informacji, możliwości zebrania koniecznych danych statystycznych, gmina została podzielona na miejscowości wydzielone podobszary. Miasto Łosice z uwagi na rozległy obszar podzielono na mniejsze jednostki urbanistyczne, obszary pełniące funkcjonalną i przestrzenną całość zwane zwyczajowo osiedlami. Dane dla poszczególnych osiedli pozyskano na poziomie ulic. W Mieście i Gminie Łosice wydzielono zatem podobszary, dla których przeprowadzono diagnozę społeczną, gospodarczą, środowiskową, techniczną i przestrzenną. Tabela 11 Podział Miasta i Gminy Łosice na wydzielone podobszary dla celów Programu Rewitalizacji Wydzielony podobszar Wydzielony podobszar Wydzielony podobszar OSIEDLE BIALSKA CZUCHLEBY PATKÓW OSIEDLE MIĘDZYRZECKA DZIĘCIOŁY RUDNIK OSIEDLE ZDROWA JEZIORY STARE BIERNATY OSIEDLE SIENKIEWICZA ŁUZKI SZAŃKÓW OSIEDLE ŻEROMSKIEGO MIESZKI ŚWINIARÓW BIERNATY ŚREDNIE NIEMOJKI TOPORÓW CHOTYCZE NOWOSIELEC WOŹNIKI CHOTYCZE KOLONIA Źródło: opracowanie własne ZAKRZE 32

33 Rysunek 6 Podział Miasta i Gminy Łosice na wydzielone podobszary dla celów Programu Rewitalizacji Źródło: opracowanie własne Za obszar zdegradowany uznano obszar, na którym odnotowano wysoką koncentrację i współistnienie negatywnych zjawisk, zdiagnozowanych w powyższych sferach. Przy wyznaczeniu podziału gminy na podobszary, kierowano się dostępnością podziałów przestrzennych. Do zebrania danych ilościowych dla każdego podobszaru posłużono się bazą adresową udostępnioną przez urząd Miasta i Gminy Łosice. Przy każdym z analizowanych mierników kluczowych z punktu widzenia rozwoju terenów Miasta i Gminy zaproponowano wprowadzenie identyfikatora służącego do wyznaczenia obszaru zdegradowanego oznaczonego kolorem czerwonym Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego, który następnie był podstawą do wyznaczenia obszaru zdegradowanego. Podział gminy na wydzielone podobszary, dla których dokonano agregacji danych przedstawia załącznik nr 1 do Programu Rewitalizacji. Celem wydzielenia obszarów kryzysowych przeprowadzono: szczegółową analizę wskaźników mierników ilościowych i jakościowych, analizę ankietowych wypowiedzi mieszkańców na temat zakresu przestrzennego i symptomów kryzysu oraz działań prowadzących do poprawy jakości życia w mieście i gminie, kwerendę wiedzy eksperckiej zawartej, między innymi, w dokumentach miejskich. 33

34 Nawiązując do wcześniejszych informacji, poruszonych we wprowadzeniu do diagnozy, należy podkreślić trudności merytoryczne w delimitacji obszaru rewitalizacji w sytuacji, gdy: wskaźniki kryzysu w sferze społecznej pozostają na dość wysokim poziomie w relacji do wartości w zewnętrznych jednostkach odniesienia (powiecie, województwie) wskaźniki kryzysu w sferze społecznej nie są bardzo silnie zróżnicowane w poszczególnych okręgach w gminie, a występujące zróżnicowania trudno często jest jednoznacznie zinterpretować zjawiska kryzysowe w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej, infrastrukturalnej są znaczące w wymiarze całej jednostki gminy, a możliwości ich łagodzenia nie mają charakteru lokalnego, dotyczącego wyłącznie określonej jednostki (np. budowa ciągów pieszo-rowerowych, powstanie nowej placówki kultury, modernizacja dróg, porządkowanie terenów zieleni) Analiza rozkładu wartości wskaźników została oparta o kryterium wartości średniej danego wskaźnika. W zależności od interpretacji treści wskaźnika, oceniane jako znajdujące się w trudnej (na tle miasta i gminy) sytuacji, są obszary o niekorzystnej jego wartości. Im wyższe wartości charakteryzują jednostkę, tym gorsza jest sytuacja, na tle pozostałych obszarów miasta, jednostki w danym zakresie. Dane wyjściowe dla analizy cech ilościowych dotyczą z zasady stanu na 31 grudnia 2015 r., a w przypadku porównań czasowych uwzględniano dane za 2013, 2014 i 2015 r., według stanu na koniec roku oraz za 2016 r. według stanu na 30 czerwca 2016 r. Zjawiska kryzysowe w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, i technicznej na obszarze Miasta i Gminy Łosice są rozpoznane w ujęciu przedmiotowym, w odniesieniu do zakresu obejmującego świadczenia socjalne, interwencje policji, problemy wychowawcze, czy aktywność organizacji pozarządowych. Wiele informacji jest dostępnych w układzie przestrzennym w formie schematycznych map tematycznych, opracowywanych w Urzędzie Miasta i Gminy Łosice i dostępnych na stronach internetowych. Szczegółowe dane ilościowe z zakresu problematyki społecznej nie były do tej pory ujmowane dla jednostek struktury wewnętrznej miasta i gminy. Na potrzeby diagnozy sytuacji społecznej pozyskano szereg informacji wymagających dostosowania do podziału na jednostki osiedla miasta Łosice oraz miejscowości na obszarze wiejskim. Dane jednostkowe, niespersonalizowane, pochodziły z Urzędu Miasta i Gminy Łosice, jego jednostek organizacyjnych, w tym z Ośrodka Pomocy Społecznej, z Komendy Policji i Powiatowego Urzędu Pracy w Łosicach. Analizę zjawisk o charakterze liniowym, punktowym lub obszarowym przedstawiono w ujęciu kartograficznym lub opisowym. Problemy wynikające ze stanu zagospodarowania przestrzennego, braku spójnej koncepcji przestrzeni, gęstości zabudowy i niedostosowania infrastruktury do rosnących potrzeb użytkowników mają często charakter ogólnogminny. Zjawiska kryzysowe w sferze gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i infrastrukturalnej w szerszej mierze analizowano w oparciu o dane jakościowe będące wynikiem analiz eksperckich. Kwalifikacja jednostek przestrzennych do kategorii obszarów zdegradowanych i obszarów przeznaczonych do rewitalizacji nastąpiła po przeprowadzeniu wieloaspektowej analizy zjawisk, z uwzględnieniem opinii mieszkańców, wyrażonych w czasie spotkań konsultacyjnych i w ankiecie specjalnie opracowanej na potrzebę opracowania programu rewitalizacji, dotyczącej obszarów kryzysowych w ujęciu przestrzennym (lokalizacja) i merytorycznym (zjawiska kryzysowe i działania na rzecz ich eliminacji/pomniejszenia). 34

35 4. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w gminie 4.1. Analiza wskaźnikowa degradacji Sfera społeczna Przeprowadzona szczegółowa analiza wskaźnikowa dla Miasta i Gminy Łosice w sferze społecznej dotyczyła następujących aspektów: Struktury demograficznej, Poziomu bezpieczeństwa, Problemów społecznych, Poziomu infrastruktury, Zaangażowania społeczności lokalnej. Do najważniejszych problemów w sferze społecznej, którymi charakteryzują się wydzielone podobszary Miasta i Gminy Łosice należą: Spadek liczby mieszkańców oraz towarzyszący mu wzrost udziału mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, Relatywnie wysoka liczba przestępstw i wykroczeń rejestrowanych przez Komendę Powiatową Policji w Łosicach, Relatywnie wysoka skala ubóstwa, bezrobocia i innych niekorzystnych zjawisk społecznych, Stosunkowo niskie zaangażowanie społeczności lokalnej w sprawy regionu, w tym prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Analiza rozkładu wartości wskaźników została oparta, jak wskazano powyżej, o kryterium wartości średniej danego wskaźnika. W zależności od interpretacji treści wskaźnika, oceniane jako znajdujące się w trudnej (na tle miasta i gminy) sytuacji, są obszary o niekorzystnej jego wartości w odniesieniu do średniej wartości wskaźnika przyjętego dla gminy. Podobszary, dla których wskaźniki przyjmowały niekorzystne wartości zaznaczono w tabeli kolorem czerwonym. Struktura demograficzna Struktura demograficzna jest niezwykle istotnym elementem w procesie planowania rewitalizacji, wskazuje na rodzaj społecznych uwarunkowań występujących na badanym obszarze. Potencjał demograficzny i zmiany zachodzące w liczebności społeczeństwa, jak i struktura wiekowa wpływają na aktualną sytuację społeczno-gospodarczą gminy i warunkują zaplanowanie koniecznych zmian umożliwiających jej optymalny rozwój. Dane procentowe dotyczące podziału mieszkańców na grupy wiekowe wskazują, że 62,36% mieszkańców miasta i gminy Łosice jest w wieku produkcyjnym, 18,4% w wieku przedprodukcyjnym, a 19,91 % mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym. 35

36 W przypadku osób z grupy wiekowej dotyczącej wieku poprodukcyjnego, ponad 20% z tej grupy wiekowej zamieszkuje teren Osiedla Żeromskiego i Osiedla Międzyrzecka (odpowiednio 17% kobiet w wieku poprodukcyjnym i 15% mężczyzn w wieku poprodukcyjnym). Największą koncentrację osób z najmłodszej grupy wiekowej można zaobserwować na terenie Osiedla Żeromskiego (20 % kobiet i 20% mężczyzn) oraz Osiedla Międzyrzecka (16% mężczyzn i 15%). Dla porównania na innych osiedlach liczba młodych osób jest niższa od podanych wyżej wskaźników. Osiedle Zdrowa zamieszkuje ogółem 7% osób w wieku przedprodukcyjnym, natomiast Osiedle Bialska 11% populacji w tej grupie wiekowej. Analiza w zakresie koncentracji wiekowej mieszkańców umożliwia zdefiniowanie niezbędnych działań oraz wskazanie metod kompleksowego zaspokojenia zarówno potrzeb społeczno-bytowych adekwatnych dla poszczególnych grup. Tabela poniżej przedstawia liczbę mieszkańców gminy Łosice w podziale na wydzielone podobszary. Łączna liczba mieszkańców na koniec roku 2015 wynosiła osób. Należy zwrócić jednak uwagę na nierównomierne zaludnienie poszczególnych obszarów gminy. Miasto i Gmina Łosice charakteryzują się bowiem występowaniem obszarów z wysoką koncentracją mieszkańców oraz obszarów o bardzo niskim stopniu zaludnienia. Dla przykładu, miejscowość gminną Łosice zamieszkuje nieco ponad osób, podczas gdy podobszar Niemojki liczy zaledwie 880 mieszkańców, czyli niespełna 8 razy mniej niż w Łosicach. Tabela 12 Liczba mieszkańców Miasta i Gminy Łosice stan na r. Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców (stan ) Odsetek ogólnej liczby mieszkańców OSIEDLE BIALSKA ,49% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,58% OSIEDLE ZDROWA 904 8,09% OSIEDLE SIENKIEWICZA ,16% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,35% BIERNATY ŚREDNIE 104 0,93% CHOTYCZE 318 2,85% CHOTYCZE KOLONIA 49 0,44% CZUCHLEBY 248 2,22% DZIĘCIOŁY 123 1,10% JEZIORY 28 0,25% ŁUZKI 218 1,95% MIESZKI 147 1,32% 36

37 Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców (stan ) Odsetek ogólnej liczby mieszkańców NIEMOJKI 880 7,88% NOWOSIELEC 149 1,33% PATKÓW 264 2,36% RUDNIK 225 2,01% STARE BIERNATY 189 1,69% SZAŃKÓW 218 1,95% ŚWINIARÓW 240 2,15% TOPORÓW 104 0,93% WOŹNIKI 123 1,10% ZAKRZE 321 2,87% MIASTO I GMINA ŁOSICE % Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Diagnozę koncentracji przestrzennej mieszkańców Miasta i Gminy Łosice opracowano na poziomie ulic (dla podobszarów położonych na terenie miejskim) i na poziomie podobszarów położonych dla terenie wiejskim - liczba zamieszkałych osób na poziomie miejscowości. Z powyższych danych wynika, że podobszarami o największym zaludnieniu są następujące wydzielone podobszary: Osiedle Żeromskiego (ul. Siedlecka 221 osób; ul. Czarkowskiego 213 osób; ul. Słowackiego 148 osób; ul. Sportowa 79 osób; ul. Kolejowa 53 osób; ul. Krasickiego 60 osób; ul. Staszica 35 osób; ul. Szkolna 35 osób ul. Dolna 31 osób; ul. Piłsudskiego 21 osób; ul. Przemysłowa 4 osoby; osiedle Międzyrzecka (ul. Narutowicza 883 osób; ul. Międzyrzecka 374 osób; ul. Leśna- 154 osoby; ul. Tysiąclecia Państwa Polskiego 50 osób; ul. Berka Joselewicza 32 osoby; ul. Asza 21 osób; ul. Szpitalna 20 osób; ul. Myśliwska 13 osób; ul. Przechodnia 4 osoby; ul. Przeskok 1 osoba); Osiedle Sienkiewicza (ul. Sienkiewicza 463 osób; ul. Majora Zenona 417 osób; ul. Kościuszki 275 osób; ul. 11 listopada 174 osoby; ul. Kilińskiego 28 osób; ul. Nowa 19 osób; ul. Rynek 63 osoby; ul. Sokołowska 14 osób; ul. Krótka 14 osób; ul. Spółdzielcza 1 osoba); Osiedle Bialska. (ul. Bialska 677 osób; ul. Białostocka 134 osób; ul. Targowa 112 osób; ul. Błonie 80 osób; ul. 1-go Maja 74 osoby; ul. Moniuszki 43 osoby; ul. Handlowa 36 osób; ul. Świętego Stanisława 7 osób). Na obszarze czterech osiedli o największym zaludnieniu zamieszkuje ogółem osoby, które stanowią 56,58% wszystkich mieszkańców gminy Łosice. Wskazane powyżej ulice wymienione przy nazwach osiedli to ulice najliczniej zamieszkiwane o łącznej liczebności mieszkańców. Analiza 37

38 koncentracji mieszkańców względem ulic możliwa jest jedynie na terenach miejskich, na terenach wiejskich nie ma wyznaczonych ulic, analiza możliwa jest jedynie na poziomie danych dla danej miejscowości. Obszary charakteryzujące się wysokim zaludnieniem wymagają w szczególności przeprowadzania działań i programów naprawczych, zmierzających do zaopatrzenia je w odpowiednie możliwości wsparcia i wyposażenia w infrastrukturę, pozwalającą na niwelowanie różnic społecznych, oraz wyrównywanie szans służących rozwojowi lokalnej społeczności. Na obszarze, gdzie koncentracja ludności jest znaczna, konieczne są różnorodne i uzupełniające się działania służące zapewnieniu mieszkańcom nie tylko miejsc pracy, ale przede wszystkim organizacji możliwości wypełnienia czasu wolnego, dostarczenia dóbr kultury i wszelkich innych działań służących wzajemnej konsolidacji i aktywizacji społecznej. Jak wykazała niniejsza analiza, podobszary: Osiedle Żeromskiego, Osiedle Międzyrzecka, Osiedle Sienkiewicza oraz Osiedle Bialska będące najliczniej zaludnionymi obszarami gminy, wykazują największą potrzebę wsparcia w wielu komplementarnych aspektach. Tabela 13 Wskaźnik zmiany liczby mieszkańców rok 2015 w odniesieniu do roku 2013 w % w Mieście i Gminie Łosice - stan na r. Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców (stan na ) [osób] Liczba mieszkańców (stan ) [osób] Zmiana liczby mieszkańców (2015 r. do 2o13 r.) Wskaźnik zmiany liczby mieszkańców [%] 2015 r. do 2013 r. Oznaczenie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA ,51% 1 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,01% 1 OSIEDLE SIENKIEWICZA ,04% 1 OSIEDLE ZDROWA ,31% 0 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,58% 0 BIERNATY ŚREDNIE ,77% 1 CHOTYCZE ,94% 1 CHOTYCZE KOLONIA ,89% 0 CZUCHLEBY ,98% 1 DZIĘCIOŁY ,00% 0 JEZIORY ,45% 1 ŁUZKI ,36% 1 MIESZKI ,16% 1 NIEMOJKI ,12% 1 NOWOSIELEC ,42% 0 38

39 Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców (stan na ) [osób] Liczba mieszkańców (stan ) [osób] Zmiana liczby mieszkańców (2015 r. do 2o13 r.) Wskaźnik zmiany liczby mieszkańców [%] 2015 r. do 2013 r. Oznaczenie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego PATKÓW ,12% 1 RUDNIK ,89% 0 STARE BIERNATY ,04% 1 SZAŃKÓW ,67% 1 ŚWINIARÓW ,44% 0 TOPORÓW ,95% 1 WOŹNIKI ,82% 0 ZAKRZE ,31% 0 MIASTO I GMINA ŁOSICE ,76% - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Rysunek 7 Wskaźnik zmiany liczby mieszkańców w % w Mieście i Gminie Łosice - stan na r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice 39

40 Jak pokazują powyższe dane, w wybranych podobszarach Miasta i Gminy Łosice można zaobserwować na przestrzeni ostatnich lat znaczący spadek liczby mieszkańców. Zjawisko depopulacji na tych obszarach jest szczególnie niekorzystne, ponieważ związane jest przede wszystkim z odpływem ludzi młodych, dla których Miasto i Gmina Łosice nie są dość atrakcyjnym miejscem do życia i którzy w poszukiwaniu lepszych warunków życia przenoszą się do innych, większych miejscowości w regionie (np. do Warszawy). Negatywna zmiana liczby mieszkańców dotyczy 14 spośród 23 wybranych podobszarów. Najwyższy poziom wskaźnika zaobserwowano w 7 badanych podobszarach: Biernaty Średnie (-8,77%) Mieszki (-5,16%) Jeziory (-3,45%) Szańków (-2,67%) oraz na trzech najbardziej zaludnionych osiedlach: Osiedle Sienkiewicza (-3,04%) Osiedle Międzyrzecka (-3,01%) Osiedla Bialska (-2,51%) Na przestrzeni porównywanego okresu od r. do r. ubyło z terenu całej gminy 185 osób, w tym 133 osoby pochodziły z trzech Osiedli: Bialska, Międzyrzecka, Sienkiewicza. Bilans liczbowy zameldowanych i wymeldowanych mieszkańców w badanym okresie wskazuje wartość niekorzystną spadek o 85 osób. Z informacji pozyskanych podczas wywiadów z mieszkańcami wynika, iż dominującą przyczyną zmiany miejsca zamieszkania jest poszukiwanie atrakcyjnej pracy w innym regionie, jednocześnie mieszkańcy zwracają uwagę, iż rzeczywiste wskaźniki zamieszkania na tym terenie mogą być jeszcze bardziej negatywne. Na terenie gminy zauważalny jest problem formalnego zameldowania mieszkańców na jej obszarze, chociaż faktycznie od kilku lat osoby te przebywają na studiach lub pracują w innym mieście. Szacuje się, że liczba faktycznie zamieszkałych mieszkańców gminy Łosice może wynosić kilka procent mniej w stosunku do danych meldunkowych. Aktywność społeczna mieszkańców Aktywność społeczna mieszkańców, ich inicjatywy, pomysły i zaangażowanie w lokalne, bieżące kwestie społeczno-gospodarcze, to czynnik mający niebagatelne znaczenie w rozwoju obszaru wpływając na poziom życia lokalnej społeczności. Aktywność społeczna mieszkańców została poddana analizie poprzez wykorzystanie następujących danych odnoszących się do: - frekwencji wyborczej w wyborach samorządowych w roku aktywności organizacji pozarządowych - liczby inicjatyw społecznych i kulturalnych inicjowanych przez mieszkańców 40

41 Tabela 14 Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w roku 2014 w Mieście i Gminie Łosice Nr obwodu Granice obwodu wyborczego Adama Asnyka, Adama Mickiewicza, Bolesława Wilczyńskiego, Brzozowa, Czarkowskiego, Czerwonego Krzyża, Dolna, Eugeniusza Sokalskiego, Floriańska, Ignacego Krasickiego, Jana Kochanowskiego, Jasna, Jodłowa, Juliana Tuwima, Juliusza Słowackiego, Kasztanowa, Klonowa, Kolejowa, Kwiatowa, Leszczynowa, Lipowa, Łąkowa, Marii Konopnickiej, Marszałka Józefa Piłsudskiego, Mikołaja Kopernika, Orzechowa, Parcele, Piaskowa, Pogodna, Polna, Powstania Styczniowego, Prosta, Przemysłowa, Rzeczna, Siedlecka, Słoneczna, Sosnowa, Spacerowa, Sportowa, Stanisława Staszica, Stefana Żeromskiego, Szkolna, Wiejska, Wierzbowa, Witolda Wróblewskiego, Władysława Reymonta, Zdrowa, Zygmunta Krasińskiego, Źródlana, Żwirowa, Żytnia Asza, Berka Joselewicza, Cicha, Leśna, Lubelska, Międzyrzecka, Miła, Miodowa, Myśliwska, Narutowicza, Ogrodowa, Przechodnia, Przeskok, Radzyńska, Spokojna, Szpitalna. 1-go Maja, Artych, Bialska, Białostocka, Błonie, Ekologiczna, Handlowa, Jabłoniowa, Krzywa, Moniuszki, Podmiejska, Rynek, Świętego Stanisława, Targowa, Traugutta, Tysiąclecia Państwa Polskiego Łosice ulice: 11 Listopada, Kilińskiego, Kościuszki, Krótka, Majora Zenona, Nowa, Sienkiewicza, Sokołowska, Spółdzielcza, Wąska. Sołectwa: Rudnik, Szańków kolonia, Szańków wieś. 5 Czuchleby, Meszki, Świniarów, Woźniki 6 Dzięcioły, Niemojki Stacja, Niemojki Wieś, Nowosielec, Patków Prusy, Patków Wieś. 7 Chotycze, Chotycze Kolonia, Jeziory, Łuzki, Toporów 8 Biernaty Średnie, Stare Biernaty, Zakrze Uprawnieni do głosowania Głosujący Frekwencja wyborcza [%] , , , , , , , ,29 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pozyskany ze strony Zobrazowana powyżej frekwencja wyborcza mieszkańców Miasta i Gminy Łosice, wyraźnie wskazuje na relatywnie niski poziom zaangażowania i aktywności lokalnej społeczności, co niewątpliwie wpływa na niekorzystną sytuację w poszczególnych podobszarach gminy. Poziom zaangażowania społeczności lokalnej w sprawy regionu można również ocenić poprzez ocenę skali działalności organizacji pozarządowych na danym obszarze. Skala ta pokazuje bowiem, w jakim stopniu mieszkańcy gminy są skłonni zrzeszać się w sformalizowane podmioty, których celem jest działalność w imię interesu publicznego, a nie w celu osiągania zysku. Organizacje pozarządowe stanowią ważny element społeczeństwa obywatelskiego, a pełnione przez nie funkcje można rozpatrywać zarówno w wymiarze społecznym jak i w wymiarze gospodarczym. 41

42 Organizacje powinny przede wszystkim umożliwiać wspólne działanie ludzi o podobnych zainteresowaniach oraz wzbogacać tym samym życie ich samych i całej społeczności lokalnej. Występują one również w obronie praw grup społecznych, w szczególności grup dyskryminowanych i zagrożonych wykluczeniem. Ich ważnym zadaniem jest więc również sprzyjanie włączaniu w życie społeczne osób i grup zagrożonych marginalizacją, np. osób niepełnosprawnych czy długotrwale bezrobotnych. Przyczyniają się one też do inicjowania zmian w sferze społecznej oraz często uzupełniają działania różnych instytucji publicznych. W Mieście i Gminie Łosice opisane powyżej funkcje są jednak rozwinięte w zdecydowanie niedostatecznym stopniu. Odnotowuje się tu bardzo niską skalę działalności podmiotów trzeciego sektora, który obecny jest w niewielkiej liczbie tylko w niektórych podobszarach. Tabela 15 Organizacje pozarządowe funkcjonujące na obszarze Miasta i Gminy Łosice- stan na r. Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców (stan ) Liczba organizacji pozarządowych (stan ) OSIEDLE BIALSKA OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE SIENKIEWICZA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO BIERNATY ŚREDNIE CHOTYCZE CHOTYCZE KOLONIA 49 0 CZUCHLEBY DZIĘCIOŁY JEZIORY 28 0 ŁUZKI MIESZKI NIEMOJKI NOWOSIELEC PATKÓW RUDNIK STARE BIERNATY

43 Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców (stan ) Liczba organizacji pozarządowych (stan ) SZAŃKÓW ŚWINIARÓW TOPORÓW WOŹNIKI ZAKRZE MIASTO I GMINA ŁOSICE Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Brak obecności organizacji pozarządowych na poszczególnych, analizowanych podobszarach to zdecydowana przeszkoda w ożywieniu społeczno-gospodarczym obszaru. Natomiast, tam, gdzie organizacje pozarządowe sprawnie funkcjonują, można założyć, iż istnieje realny potencjał tego obszaru, umożliwiający prowadzenie wszelkich działań naprawczych przy wsparciu tychże instytucji. Zaangażowanie społeczności lokalnej oraz jej wiedza na temat możliwości wpływu na funkcjonowanie najbliższego otoczenia to istotny czynnik umożliwiający rozwój poszczególnych obszarów i wymiernie określający poziom życia jego mieszkańców. Aktywne, pełne inicjatyw społeczeństwo obywatelskie stanowi pomocny element w działaniach samorządu terytorialnego, służących podejmowaniu strategicznych decyzji o charakterze społecznym czy inwestycyjnym. Przedstawiona poniżej tabela określa wskaźnik przyznanej punktacji dotyczącej znamion kryzysu w poszczególnych podobszarach w odniesieniu do inicjatyw kulturalnych inicjowanych przez mieszkańców. Podobszary, w których mieszkańcy nie wykazują żadnej aktywności przy organizacji życia kulturalnego lub spoęłcznego najbliższego otoczenia otrzymały oznaczenie punktowe wyrażone cyfrą 1, natomiast podobszary, w których mieszkańcy aktywnie działają na rzecz pobudzenia życia kulturalnego i wzajemnej integracji, otrzymały oznaczenie punktowe wyrażone cyfrą 0. Tabela 16 Wskaźnik punktacji znamion kryzysu dotyczący inicjatyw społecznych i kulturalnych inicjowanych przez mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice - stan na r. Wydzielony podobszar Wskaźnik punktacji znamion kryzysu, dotyczący inicjatyw społecznych i kulturalnych inicjowanych przez mieszkańców OSIEDLE BIALSKA 1 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA 1 OSIEDLE SIENKIEWICZA 1 OSIEDLE ZDROWA 0 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO 1 43

44 BIERNATY ŚREDNIE 1 CHOTYCZE 1 CHOTYCZE KOLONIA 1 CZUCHLEBY 0 DZIĘCIOŁY 1 JEZIORY 1 ŁUZKI 0 MESZKI 0 NIEMOJKI 0 NOWOSIELEC 1 PATKÓW 1 RUDNIK 0 STARE BIERNATY 1 SZAŃKÓW 1 ŚWINIARÓW 1 TOPORÓW 1 WOŹNIKI 1 ZAKRZE 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Dane zamieszczone w powyższej tabeli, dotyczące aktywności społeczności lokalnej w danym przyjętym do analizy podobszarze wskazują, iż jedynie w ośmiu podobszarach, z inicjatywy mieszkańców organizowane były imprezy i spotkania kulturalne. Sytuacja ta dotyczy następujących podobszarów: Osiedle Zdrowa, Czuchleby, Łuzki, Meszki, Niemojki, Rudnik i Zakrze. W roku 2015 na Osiedlu Zdrowa w wyniku głosowania przez Internet, mieszkańcy osiedla utworzyli na wolnej, ogólnodostępnej przestrzeni plac zabaw, wybudowali altanę i cyklicznie organizują we własnym zakresie imprezę kulturalną pod nazwą Dzień dziecka. W miejscowości Czuchleby mieszkańcy z własnej inicjatywy remontują i wyposażają świetlicę wiejską, którą wykorzystują na spotkania społeczno-kulturalne. W ramach budżetu obywatelskiego, na skutek głosowania, w którym uczestniczyli mieszkańcy miejscowości Czuchleby, pozyskane zostały kolejne środki na rozwój świetlicy. Spotkania patriotyczne, organizowanie czasu wolnego dla dzieci (zabawy w czasie świąt 44

45 Bożego Narodzenia, kulig, imprezy na dzień dziecka) to inicjatywy, których pomysłodawcą i realizatorem są mieszkańcy miejscowości Łuzki. W miejscowości Meszki przez mieszkańców organizowane są potańcówki, spotkania i uroczystości związane z funkcjonowaniem Ochotniczej Straży Pożarnej (np. uroczystość nadania sztandaru dla OSP Meszki). Także w miejscowości Niemojki mieszkańcy we własnym zakresie pozyskali środki na remont świetlicy wiejskiej (Ochotnicza Straż Pożarna posiadająca status organizacji pożytku publicznego) oraz corocznie organizują imprezy kulturalne dla mieszkańców wsi, w tym zabawy sylwestrowe, biesiady weselne, pikniki dla rodzin. W 2010 roku z inicjatywy mieszkańców w miejscowości Rudnik wyremontowano świetlicę wiejską, a w 2013 roku wybudowano przy niej plac zabaw (wniosek złożony przez mieszkańców). Na jego obszarze corocznie mieszkańcy organizują dzień rodziny, ponadto czynnie biorą udział w pracach porządkowych wokół świetlicy. W Rudniku funkcjonuje także nieformalne Koło Gospodyń Wiejskich w ramach którego także odbywają się cykliczne spotkania i imprezy. Mieszkańcy miejscowości Zakrze aktywnie działają w funkcjonującej na terenie sołectwa świetlicy wiejskiej, posiadają swój zespół ludowy Zakrze Śpiewa, zawiązali Stowarzyszenie Aktywności Lokalnej w Zakrzu, brali udział w organizacji olimpiady wiedzy rolniczej we współpracy z ODR. Na obszarze miejscowości funkcjonuje również nieformalne Koło Gospodyń Wiejskich. W pozostałych podobszarach Miasta i Gminy Łosice mieszkańcy nie wykazują inicjatywy w zakresie wzajemnej integracji i działań we wspólnej sprawie rozwiązywania aktualnych, pojawiających się problemów codzienności. Obszary te z uwagi na wskazane wyżej istniejące uwarunkowania, wykazują znamiona kryzysu i konieczne są w takim wypadku działania ze strony samorządu terytorialnego, które zaktywizują lokalną społeczność tych obszarów oraz wskażą na możliwości jakie posiadają mieszkańcy w zakresie wpływu na środowisko społeczne w którym żyją i pracują. Rysunek 8 Wskaźnik punktacji znamion kryzysu, dotyczący inicjatyw społecznych i kulturalnych inicjowanych przez mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice - stan na r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice 45

46 W przypadku Miasta i Gminy Łosice część niekorzystnych zjawisk oraz sytuacji kryzysowych na wydzielonych podobszarach, wynika także z braku inicjatywy oraz niedostatecznego zaangażowania społeczności lokalnej w sprawy regionu. Świadomość mieszkańców dotycząca możliwości uczestnictwa w życiu publicznym poprzez aktywne wyrażanie opinii, wniosków, petycji, realizację założonych celów, wpływa na rozwój społeczny obszaru i jego postrzeganie nie tylko w najbliższym otoczeniu, ale także w szerszej ponadregionalnej perspektywie. Miasto i Gmina Łosice powinno funkcjonować nie tylko jako ośrodek administracyjny i komunikacyjny, lecz również jako centrum społeczno-kulturalne zaspokajające potrzeby mieszkańców i umożliwiające im partycypacji w tworzeniu wizerunku regionu i wpływaniu na jego rozwój społeczno-gospodarczy. Znaczącym problemem na obszarze Miasta i Gminy Łosice jest bowiem brak możliwości i propozycji form spędzania wolnego czasu przez mieszkańców oraz organizacji pozarządowych, które zaktywizują mieszkańców do działań we wspólnej sprawie rozwoju regionu. Mimo aktywnej działalności takich podmiotów jak Miejski Stadion Sportowy znajdujący się przy ulicy Szkolnej, Łosicki Domy Kultury przy ulicy Piłsudskiego, pełniący również rolę kina i biblioteki, ich potencjał nie jest w pełni wykorzystywany. Omawiany w analizie obszar kryzysowy nie jest dostatecznie atrakcyjny dla mieszkańców. Infrastruktura społeczno-kulturalna czy sportoworekreacyjna nie spełnia bowiem oczekiwań osób chcących korzystać z różnych form wypoczynku i spędzania wolnego czasu. Zasadniczą barierą jest w tym przypadku brak oddolnych inicjatyw pozwalających mieszkańcom przekształcić otoczenie w bardziej przyjazne i dopasowane do ich potrzeb. Omawiany problem dotyczy nie tylko osób zamieszkujących w Mieście i Gminie Łosice na stałe, lecz również turystów, którzy ze względu na brak odpowiedniej infrastruktury i zorganizowanych inicjatyw decydują się na odwiedzenie innych miejscowości w regionie. Jest to dla gminy szczególnie niekorzystne, ponieważ ze względu na położenie w pobliżu większego miasta jakim są Siedlce oraz bardziej odległej, ale poszerzającej horyzonty obszarowe stolicy, a także w pobliżu atrakcyjnych obszarów nadbużańskich, potencjał ten w znacznym stopniu nie jest jednak wykorzystywany. Brak możliwości spędzania wolnego czasu na terenie Miasta i Gminy Łosice w znacznym stopniu spowodowane jest brakiem oferty rekreacyjno-kulturalnej dedykowanej poszczególnym grupom wiekowym. Brak miejsc, które skupiają lokalną społeczność, z uwagi na ich charakter centrotwórczy skutkuje osłabieniem więzi społecznych oraz zmniejszaniem zaangażowania mieszkańców w sprawy regionu. Brak integracji społeczności lokalnej wpływa natomiast na powstawanie niekorzystnego zjawiska, które można określić jako przyjmowanie przez Miasto i Gminę Łosice jedynie funkcji sypialnianej w stosunku do innych bardziej atrakcyjnych gmin i miast w regionie. Poziom bezpieczeństwa W Mieście i Gminie Łosice działa Powiatowa Komenda Policji, Państwowa Straż Pożarna, zlokalizowane przy ulicy Kolejowej oraz Straż Miejska funkcjonująca przy ul. 11 Listopada. Analiza wskaźników bezpieczeństwa mieszkańców wskazała, iż największą liczbę przestępstw i wykroczeń odnotowuje się na terenie miejskim, na obszarze łosickich osiedli (blisko 80% wszystkich, zarejestrowanych przestępstw i wykroczeń na terenie całej gminy w 2015 roku). Analizując dane z lat 46

47 wcześniejszych można potwierdzić, iż zjawisko to jest utrwalone (dane z 2014 roku i 2013 roku potwierdzają niekorzystnie utrzymujący się trend na terenach miejskich). Podobnie sytuacja prezentuje się w przypadku zarejestrowanych zdarzeń koncentracja również dotyczy terenów Miasta. Najwyższe średnie obu zjawisk korelują na obszarach kilku powtarzających się osiedli. Ważniejsze wskaźniki zmian przedstawione zostały w poniższych tabelach. Liczba przestępstw i wykroczeń Tabela 17 Wskaźnik liczby przestępstw i wykroczeń na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice - stan na r. Wydzielony podobszar Liczba ludności faktycznie zamieszkałej (2015 r.) Liczba przestępstw i wykroczeń (2015 r.) Wskaźnik koncentracji przestrzennej przestępstw i wykroczeń w odniesieniu do liczby przestępstw i wykroczeń na terenie Miasta i Gminy Wskaźnik liczby przestępstw i wykroczeń na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczenie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA % 6,78 1 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA % 4,54 0 OSIEDLE SIENKIEWICZA % 6,34 1 OSIEDLE ZDROWA % 7,30 1 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO % 6,27 1 BIERNATY ŚREDNIE % 6,73 1 CHOTYCZE % 3,14 0 CHOTYCZE KOLONIA % 2,04 0 CZUCHLEBY % 0,40 0 DZIĘCIOŁY % 0 0 JEZIORY % 32,14 1 ŁUZKI % 5,50 1 MESZKI % 0,68 0 NIEMOJKI % 2,84 0 NOWOSIELEC % 1,

48 PATKÓW % 1,89 0 RUDNIK % 1,78 0 STARE BIERNATY % 0,53 0 SZAŃKÓW % 1,83 0 ŚWINIARÓW % 1,25 0 TOPORÓW % 3,85 0 WOŹNIKI % 6,50 1 ZAKRZE % 4,67 0 MIASTO I GMINA ŁOSICE % 4,95 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Łosicach Diagnozę problemów społecznych należy przeprowadzić również w oparciu o poziom bezpieczeństwa publicznego. Poziom ten można zaś zmierzyć na podstawie wskaźnika przestępczości, który charakteryzuje poszczególne podobszary gminy. Rysunek 9 Wskaźnik liczby przestępstw i wykroczeń na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice - stan na r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Łosicach 48

49 W odniesieniu do wskaźnika liczby przestępstw i wykroczeń na 100 mieszkańców, powyżej średniej dla Miasta i Gminy uzyskanej w roku 2015 wynoszącej 4,95 wyodrębniono następujące podobszary: Jeziory (32,14) Osiedle Bialska (6,78) Osiedle Sienkiewicza (6,34) Osiedle Zdrowa (7,30) Biernaty Średnie (6,73) Woźniki (6,50) Osiedle Żeromskiego (6,27) Łuzki (5,50) Największa koncentracja liczby przestępstw i wykroczeń w roku 2015 występuje na następujących podobszarach.: Osiedle Bialska (16%) Osiedle Żeromskiego (21%) Osiedle Międzyrzecka (14%) Osiedle Zdrowa (12%) Sytuacja ta wskazuje jednoznacznie, iż na obszarze Osiedla Bialska, Osiedle Żeromskiego, Osiedla Międzyrzecka oraz Osiedla Zdrowa istnieje wyraźny symptom kryzysu w obszarze braku zapewnienia bezpieczeństwa dla mieszkańców i konieczne są działania zaradcze, które w tym kontekście umożliwią rozwiązanie istniejących problemów. Powyższe dane obrazują wskaźnik koncentracji przestrzennej przestępstw i wykroczeń na podobszarze w odniesieniu do liczby przestępstw i wykroczeń na terenie Miasta i Gminy, który ogółem wskazuje, iż na tych właśnie obszarach dokonywanych jest aż 63% wszystkich przestępstw w gminie w analizowanym okresie. Liczba zarejestrowanych zdarzeń Tabela 18 Wskaźnik liczby zarejestrowanych zdarzeń na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Liczba ludności faktycznie zamieszkałej (2015 r.) Liczba zarejestrowanych zdarzeń (2015 r.) Wskaźnik koncentracji przestrzennej zdarzeń w poszczególnych podobszarach Wskaźnik liczby zarejestrowanych zdarzeń na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA % 15,51 1 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA % 12, % 13,

50 Wydzielony podobszar Liczba ludności faktycznie zamieszkałej (2015 r.) Liczba zarejestrowanych zdarzeń (2015 r.) Wskaźnik koncentracji przestrzennej zdarzeń w poszczególnych podobszarach Wskaźnik liczby zarejestrowanych zdarzeń na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE ZDROWA % 19,47 1 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO % 19,7 1 BIERNATY ŚREDNIE % 13,46 1 CHOTYCZE % 9,75 0 CHOTYCZE KOLONIA % 4,08 0 CZUCHLEBY % 3,23 0 DZIĘCIOŁY % 4,88 0 JEZIORY % 7,14 0 ŁUZKI % 12,39 0 MESZKI % 3,4 0 NIEMOJKI % 9,66 0 NOWOSIELEC % 7,38 0 PATKÓW % 5,68 0 RUDNIK % 7,56 0 STARE BIERNATY % 4,76 0 SZAŃKÓW % 7,34 0 ŚWINIARÓW % 7,08 0 TOPORÓW % 6,73 0 WOŹNIKI % 26,83 1 ZAKRZE % 11,21 0 MIASTO I GMINA ŁOSICE % 13,29 - Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie Komendy Powiatowej Policji w Łosicach 50

51 Rysunek 10 Wskaźnik liczby zarejestrowanych zdarzeń na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice stan na 31 grudnia 2015 r. Przeprowadzona analiza danych wskaźnikowych dotyczących zarejestrowanych zdarzeń na 100 mieszkańców wykazała, iż powyżej wskaźnika średniej dla gminy w roku 2015 wynoszącym 13,29 - najmniej korzystne wskaźniki uzyskały następujące podobszary: Woźniki (26,83) Osiedle Zdrowa (19,47) Osiedle Bialska (15,51) Osiedle Sienkiewicza (13,15) Osiedle Żeromskiego (19,7) Biernaty Średnie (13,46) Analizując wskaźnik koncentracji przestrzennej zdarzeń w poszczególnych osiedlach i w sołectwach, najwyższy poziom tego wskaźnika w roku 2015 zarejestrowano w następujących podobszarach gminy: Osiedle Żeromskiego 25% (ul. Siedlecka 93 zdarzenia, ul. Piłsudskiego 52 zdarzenia, ul. Czarkowskiego 44 zdarzenia, ul. Powstania Styczniowego 23 zdarzenia, ul. Słoneczna 23 zdarzenia, ul. Przemysłowa 18 zdarzeń, ul. Żeromskiego 16 zdarzeń, ul. Szkolna 15 zdarzeń, ul. Krasickiego 11 zdarzeń, ul. Wiejska 6 zdarzeń, ul. Sportowa 3 zdarzenia) Osiedla Bialska 13% (ul. Bialska 82, ul. 1-go Maja 39 zdarzeń, ul. Targowa 22 zdarzenia, ul, Traugutta 7 zdarzeń, ul. Handlowa 5 zdarzeń, ul. Błonie 4 zdarzenia, ul. Św. Stanisława 2 zdarzenia, ul. Moniuszki 2 zdarzenia) Osiedle Międzyrzecka- 15% (ul. Narutowicza 99 zdarzeń, ul. Międzyrzecka 47 zdarzeń, ul. Leśna 7 zdarzeń, ul. Berka Joselewicza 6 zdarzeń, ul. Szpitalna 3 zdarzenia, ul. Tysiąclecia 51

52 Państwa Polskiego -2 zdarzenia, ul. Asza 1 zdarzenie, ul. Myśliwska 1zdarzenie, ul. Przeskok 1 zdarzenie, ul. Przechodnia 1 zdarzenie) Osiedle Zdrowa - 12% (ul, Brzozowa-4 zdarzenia, ul. Czerwonego Krzyża- 3 zdarzenia, ul. Jodłowa 4 zdarzenia, ul. Kolejowa -145 zdarzeń, ul. Leszczynowa 1 zdarzenie, ul. Orzechowa 4 zdarzenia, ul. Sosnowa- 2 zdarzenia, ul. Zdrowa- 2 zdarzenia) Osiedle Sienkiewicza -13% (ul. Sienkiewicza 34 zdarzenia, ul. Majora Zenona 33 zdarzenia, ul. 11 Listopada - 15 zdarzeń, ul. Kilińskiego 13 zdarzeń, ul. Sokołowska 10 zdarzeń, ul. Krótka 2 zdarzenia, ul. Nowa 2 zdarzenia, ul. Rynek 70 zdarzeń, ul. Wąska 2 zdarzenia, ul. Spółdzielcza 1 zdarzenie) Na wyróżnionych powyżej ulicach odnotowano przeważającą część wszystkich zdarzeń. Najwięcej incydentów odnotowano na Osiedlach Żeromskiego (360 zdarzeń), Bialska (199 zdarzeń), Międzyrzecka (216 zdarzeń), Osiedle Zdrowa (176 zdarzeń). Warto zauważyć, że najwyższe wartości wskaźnika liczby zdarzeń na 100 mieszkańców odnotowano w znacznej mierze na tych samych obszarach, które charakteryzują się również najwyższą liczbą przestępstw i wykroczeń. Poziom bezpieczeństwa szczególnie na obszarach omawianych wyżej osiedli: Osiedle Zdrowa, Osiedle Bialska, Osiedle Żeromskiego jest alarmujący i wymaga podjęcia stosownych działań w celu poprawy bezpieczeństwa mieszkańców. Cel ten można osiągnąć poprzez wspólne działania i programy realizowane z Komendą Policji w Łosicach, dotyczące działań prewencyjnych. Największa koncentracja odnotowanych przez statystyki policji zdarzeń, występuje w ścisłym centrum miasta, głownie na terenie ulicy Rynek, oraz położonego w niej Parku im. A. Jagiellończyka jest to miejsce, gdzie koncentruje się największy ruch pieszy i samochodowy (droga 698). Na obszarze tym mieszkańcy wskazują na pilną potrzebę poprawy bezpieczeństwa. Dużym problemem, zgłaszanym podczas spotkań konsultacyjnych z mieszańcami jest kwestia dewastacji Parku Miejskiego w centrum oraz zwyczajowe spożywanie alkoholu przez grupę mieszkańców miasta. Sytuacja ta praktycznie wyłącza z życia społecznego ogólnodostępną przestrzeń publiczną o charakterze rekreacyjnym Park im. A. Jagiellończyka na Osiedlu Bialska. Rodziny z dziećmi nie chcą spędzać tam czasu skarżąc się na dotkliwość patologicznego zjawiska. Lokalny samorząd wielokrotnie podejmował próby organizacji na tym terenie imprez publicznych i kulturalnych, które w ocenie uczestników miałyby szansę powodzenia i zainteresowania wśród mieszkańców, ale wyżej wspomniane uciążliwości praktycznie wyłączają cały teren parku w rynku z aktywnego życia społecznego, zarówno w dzień jak i w godzinach wieczornych (np. uniemożliwiając organizowane w letnie wieczory przeglądy plenerowego kina letniego). Usytuowanie parku w centrum miasta stwarza warunki nie tylko umożliwiające rozwój funkcji rekreacyjnych na tym obszarze, ale funkcjonalnie urządzona, rekreacyjna przestrzeń publiczna stanowi motyw do wzmocnienia funkcji gospodarczych poprzez powstanie w odpowiedzi na społeczne zapotrzebowanie, licznych punktów handlowych i usługowych. Kwestie bezpieczeństwa terenu rynku oraz problemy związane ze znalezieniem miejsca do zaparkowania pojazdu podczas zakupów, stanowi bardzo duże utrudnienie dla mieszkańców. Taka sytuacja paraliżuje również życie gospodarcze lokalnych, małych sklepikarzy, którzy na obszarze rynku posiadają małe sklepy, cukiernie. Właściciele kamienic pozostają w trudnej sytuacji, nie mogąc 52

53 znaleźć nabywców na powierzchnie sklepowe, co przyczynia się w konsekwencji do systematycznej degradacji gospodarczej tego terenu. Istotnym problemem związanym z zapewnieniem bezpieczeństwa mieszkańców na obszarze centrum miasta, które wskazano w powyższej analizie mierników jako obszar kryzysu są kwestie związane z nasilonym ruchem samochodów korzystających z drogi nr 698. Droga ta stanowiąca rondo w rynku powodująca wzmożony ruch pojazdów i pieszych powoduje występowanie wysokiego wskaźnika wypadków na tym terenie, co także związane jest z brakiem infrastruktury parkingowej i niewłaściwą organizacją ruchu. Ważnym problemem tego obszaru jest brak monitoringu, niezbędnego przy nasilonych aktach wandalizmu i chuligaństwa. Koncentrację tych zdarzeń odnotowuje się głownie na ternie rynku, głównych ulic w centrum Łosic, w okolicy Urzędu Gminy, Łosickiego Domu Kultury. Problem bezpieczeństwa w centrum miasta można uznać za jeden z bardziej dotkliwych aspektów życia mieszkańców. Potwierdzone dane zebrane z 3 ostatnich lat wskazują, że problem ten jest utrwalony i główne ulice miasta centrum Łosic przodują w statystykach przestępstw, wykroczeń i zdarzeń. Sytuacja ta stanowi klarowny przekaz, iż poziom bezpieczeństwa szczególnie na obszarach omawianych wyżej osiedli jest alarmujący i wymaga podjęcia stosownych działań. Cel ten można osiągnąć poprzez wspólne działania i programy realizowane z Komendą Policji w Łosicach. Założenie monitoringu na ulicach z najwyższymi liczbami incydentów odnotowanych jest doskonałym pomysłem na kontrolowanie liczby takich zjawisk. Świadomość bycia monitorowanym powoduje, że większą uwagę przykłada się do pożądanego przez społeczeństwo zachowania, mając na uwadze negatywne konsekwencje aspołecznych działań dla jednostki je popełniającej oraz fakt zwiększonej z powodu kamer wykrywalności czynów niezgodnych z prawem. Jednocześnie niezbędne jest podjęcie działań aktywizujących przestrzeń społeczną centrum Łosic nadanie im nowego charakteru oraz otwarcia go na potrzeby życia mieszkańców w kompleksowy sposób, aby problemy te rozwiązać i nie dopuścić na przeniesienie ich na inny terem gminy. Problemy społeczne Podczas analizy zjawisk w zakresie problemów społecznych dotyczących poziomu życia mieszkańców w aspektach finansowych i społecznych, pod uwagę zostały wzięte wskaźniki dotyczące liczby rodzin pobierających zasiłki oraz wskaźniki poboru świadczeń rodzinnych, liczby osób walczących z uzależnieniami oraz liczby osób niepełnosprawnych. Gospodarstwa domowe korzystające z pomocy społecznej Sytuację w jakiej znajdują się mieszkańcy Miasta i Gminy Łosice opisują wskaźniki takie jak: liczba gospodarstw pobierających zasiłki, liczba osób uzależnionych oraz liczba mieszkańców niepełnosprawnych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej (dane dotyczące osób niepełnosprawnych pochodzą z Miejsko - Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łosicach, nie są zatem danymi odzwierciedlającymi rzeczywistą liczbę osób niepełnosprawnych). Zgodnie z definicją, ubóstwo jest niekorzystnym zjawiskiem społeczno-ekonomicznym, obejmującym stały brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki. Potrzebami tymi są w szczególności: pożywienie, schronienie, ubranie, transport oraz podstawowe potrzeby 53

54 społeczno- kulturalne. Skalę ubóstwa na danym obszarze można oszacować na podstawie liczby gospodarstw korzystających z pomocy społecznej i pobierających zasiłki z kilku tytułów jednocześnie, gdyż jest to kwestia nawarstwiających się problemów życiowych i brakiem nieporadności społecznej. Analizowane wskaźniki zostały wyselekcjonowane w taki sposób, aby mogły umożliwić zdefiniowanie i w konsekwencji przeprowadzenie całego spektrum działań prowadzonych przez Gminę na rzecz potrzebujących mieszkańców. Analiza problemów społecznych skorelowanych z faktem pobierania zasiłków społecznych jest niezwykle istotna, ponieważ oprócz realnej skali omawianego zjawiska, pokazuje również zapotrzebowanie mieszkańców gminy na różne formy wsparcia w ramach pomocy społecznej, ale również wsparcia w innych sferach życia społecznego i gospodarczego. Dane otrzymane z Ośrodka Pomocy Społecznej zostały przeanalizowane na poziomie poszczególnych ulic. Dostrzeżono kumulację przestrzenną występowania rodzin które borykając się z problemami, korzystają z kilku zasiłków równocześnie. Szczegółowej analizie zostały poddane następujące formy wsparcia: - zasiłek z powodu ubóstwa, - zasiłek z tyt. posiłków, - zasiłek z tyt. bezradności wychowawczej, - zasiłek z tytułu długotrwałej choroby, - zasiłek z tytułu niepełnosprawności, - zasiłek z tytułu bezrobocia. - świadczenie wychowawcze 500+ na pierwsze dziecko. Tabela 19 Wydzielone podobszary charakteryzujące się najwyższą średnią liczbą gospodarstw pobierających zasiłki z powodu ubóstwa posiłków, bezradności wychowawczej, długotrwałej choroby, niepełnosprawności, bezrobocia stan na 31 grudnia 2015 r. oraz świadczeń wychowawczych 500+ na pierwsze dziecko w rodzinie (wg stanu na 30 czerwca 2016 r.) Wskaźnik osób pobierających wybrane świadczenie z pomocy społecznej na 100 osób Wydzielony podobszar zasiłek społeczny z tytułu ubóstwa świadczenie wychowawcze "500+" na pierwsze dziecko zasiłek społeczny z tytułu posiłków zasiłek społeczny z tytułu bezradności wychowa wczych zasiłek społeczny z tytułu długotrwałej choroby zasiłek społeczny z tytułu niepełnosprawności zasiłek społeczny z tytułu bezrobocia OSIEDLE BIALSKA 3,66 4,15 1,56 0,35 1,04 0,94 2,33 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE 4,65 7,64 1,26 0,63 1,61 1,72 2,58 8,79 4,57 1,85 1,09 2,56 2,79 5,59 54

55 Wskaźnik osób pobierających wybrane świadczenie z pomocy społecznej na 100 osób Wydzielony podobszar zasiłek społeczny z tytułu ubóstwa świadczenie wychowawcze "500+" na pierwsze dziecko zasiłek społeczny z tytułu posiłków zasiłek społeczny z tytułu bezradności wychowa wczych zasiłek społeczny z tytułu długotrwałej choroby zasiłek społeczny z tytułu niepełnosprawności zasiłek społeczny z tytułu bezrobocia SIENKIEWICZA OSIEDLE ZDROWA 1,99 5,72 3,15 0,37 0,75 0,66 1,25 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO BIERNATY ŚREDNIE 3,67 4,72 1,72 0,36 0,93 0,82 1,71 3,85 2,88-0,96 1,92 2,88 0,96 CHOTYCZE 3,77 4,09 2,52 0,31 1,26 1,26 1,26 CHOTYCZE KOLONIA 4, ,04 2,04 2,04 CZUCHLEBY 1,61 4,03 2,82-0,40 0,81 0,40 DZIĘCIOŁY 4,07 4,88 1,63-0,81 1,63 1,63 JEZIORY ŁUZKI 3,67 5,96 3,67 0,92 0,92 1,83 1,83 MESZKI 3,40 4,76 2,72 0,68 1,36 1,36 1,36 NIEMOJKI 2,84 6,14 4,09 0,45 0,57 0,80 1,36 NOWOSIELEC 4,70 7,38 3,36 0,67 0,67 1,34 2,68 PATKÓW 3,03 5,30 1,89 0,38 0,76 0,76 1,52 RUDNIK 2,22 4,89 4,00 0,44 0,44 0,89 0,89 STARE BIERNATY 4,23 4,76 1,59 0,53 1,06 1,06 1,59 SZAŃKÓW 1,83 7,80 6,88 0,92 0,46 0,46 0,92 ŚWINIARÓW 1,67 5,00 2,08 0,83 0,42 0,83 0,83 TOPORÓW 1,92 5,77 2,88-0,96-0,96 WOŹNIKI 4,07 7,32 8,13 0,81 1,63 1,63 2,44 ZAKRZE 1,87 6,85 3,74 0,62 1,25 0,93 0,93 55

56 Wskaźnik osób pobierających wybrane świadczenie z pomocy społecznej na 100 osób Wydzielony podobszar MIASTO I GMINA ŁOSICE zasiłek społeczny z tytułu ubóstwa świadczenie wychowawcze "500+" na pierwsze dziecko zasiłek społeczny z tytułu posiłków zasiłek społeczny z tytułu bezradności wychowa wczych zasiłek społeczny z tytułu długotrwałej choroby zasiłek społeczny z tytułu niepełnosprawności zasiłek społeczny z tytułu bezrobocia 4,08 5,44 2,34 0,55 1,21 1,30 2,23 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łosicach Rysunek 11 Wskaźnik liczby gospodarstw domowych pobierających zasiłki z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice 56

57 Tabela 20 Wskaźnik liczby gospodarstw domowych pobierających zasiłki z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Liczba ludności zamieszkałej wg stanu na Liczba gospodarstw domowych pobierających zasiłek z tytułu ubóstwa (2015 r.) Wskaźnik koncentracji przestrzennej rodzin pobierających zasiłek z tytułu ubóstwa Wskaźnik liczby gospodarstw domowych pobierających zasiłek z tytułu ubóstwa na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA ,31% 3,66 0 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA ,76% 4, ,29% 8,79 1 OSIEDLE ZDROWA ,95% 1,99 0 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO BIERNATY ŚREDNIE ,69% 3, ,88% 3,85 0 CHOTYCZE ,63% 3,77 0 CHOTYCZE KOLONIA ,44% 4,08 0 CZUCHLEBY ,88% 1,61 0 DZIĘCIOŁY ,10% 4,07 0 JEZIORY ,00% 0,00 0 ŁUZKI ,75% 3,67 0 MESZKI ,10% 3,40 0 NIEMOJKI ,48% 2,84 0 NOWOSIELEC ,54% 4,70 1 PATKÓW ,75% 3,03 0 RUDNIK ,10% 2,22 0 STARE BIERNATY ,75% 4,23 1 SZAŃKÓW ,88% 1,83 0 ŚWINIARÓW ,88% 1,

58 Wydzielony podobszar Liczba ludności zamieszkałej wg stanu na Liczba gospodarstw domowych pobierających zasiłek z tytułu ubóstwa (2015 r.) Wskaźnik koncentracji przestrzennej rodzin pobierających zasiłek z tytułu ubóstwa Wskaźnik liczby gospodarstw domowych pobierających zasiłek z tytułu ubóstwa na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego TOPORÓW ,44% 1,92 0 WOŹNIKI ,10% 4,07 0 ZAKRZE ,32% 1,87 0 MIASTO I GMINA ŁOSICE % 4,08 0 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Poziom skali problemów społecznych oraz gospodarczych gminy można zaobserwować także na podstawie wskaźnika liczby gospodarstw domowych pobierających zasiłek z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców. Wskaźnik ten osiąga najwyższe wartości na następujących wydzielonych podobszarach i jest wyższy niż średnia przyjęta dla terenu Miasta i Gminy Łosice w roku 2015 (4,08%): Osiedle Sienkiewicza (8,79) Osiedle Międzyrzecka (4,65) Nowosielec (4,7) Biernaty Stare (4,23) Powyższe podobszary wykazują wyższy poziom wskaźnika z tytułu ubóstwa niż średnia przyjęta dla gminy, dlatego powyższym miejscowościom został przyznany punkt, który kwalifikuje je do przyjęcia jako obszar zdegradowany. Mając na uwadze, że problem ubóstwa wynika ze złożonej trudnej sytuacji przeanalizowano również korelację wskaźnika dotyczącego poziomu ubóstwa oraz innych form wsparcia - świadczeń wychowawczych w ramach programu 500+ na pierwsze dziecko w rodzinie. Na koniec czerwca 2016 r. rodzinom na terenie całej gminy zostało wypłaconych 608 świadczeń wychowawczych w ramach programu 500+ na pierwsze dziecko w rodzinie przysługujące rodzinom mającym niski poziom dochodów na członka gospodarstwa domowego (poniżej 800 zł miesięcznie). Najwyższa liczba wypłaconych świadczeń wychowawczych na pierwsze dziecko w odniesieniu na 100 osób został odnotowany w następujących podobszarach: Osiedle Międzyrzecka (7,64 %) Nowosielec (7,38%) Niemojki (6,14% Łuzki (5,96%) Osiedle Zdrowa (5,72%) 58

59 Kolejnym wskaźnikiem określającym niski status majątkowy gospodarstw domowych na wydzielonych podobszarach jest wskaźnik gospodarstw domowych pobierających zasiłek z tytułu posiłków na 100 osób. Najwyższy jego poziom występuje w następujących wydzielonych podobszarach: Osiedle Zdrowa (3,15) Chotycze (2,52) Czuchleby (2,82) Łuzki (3,67) Niemojki (4,09) Nowosielec (3,36) Szańków (6,88) Woźniki (8,13) Zakrze (3,74) Koncentracja poziomu wskaźnika świadczącego o potrzebie szczególnej ochrony rodzin z dziećmi wskazuje, iż największy poziom gospodarstw domowych pobierających zasiłek z tytułu bezradności wychowawczych na 100 osób występuje na następujących wydzielonych podobszarach: Osiedle Sienkiewicza (1,09%), Osiedle Międzyrzecka (0,63%), Biernaty Średnie (0,96), Łuzki (0,92), Meszki (0,68), Nowosielec (0,67), Szańków, Świniarów 0,83, Woźniki 0,81, Zakrze 0,62. Wskaźnik mieszkańców korzystających ze wsparcia wynikającego z długotrwałej choroby i niepełnosprawności to kolejny wskaźnik, który podlegał analizie, najwyższy poziom wskaźników wypłaty tych zasiłków na 100 osób. Zasiłki te są ze sobą skorelowane bardzo silnie i praktycznie statystyka dla poszczególnych osiedli i sołectw prezentuje się wg zbliżonego rozkładu. Osiedle Sienkiewicza wykazuje odpowiednio: 2,56 i 2,79, oraz Osiedle Międzyrzecka 1,61 i 1,72, Biernaty Średnie 1,92 i 2,88, Chotycze Kolonia 2,04 i 2,04, Meszki 1,36 i 1,36, Woźniki 1,63. Niekorzystne zjawiska społeczne związane z poziomem trudności zawodowych możemy również obserwować w oparciu o koncentrację poziomu wypłaty zasiłku z tytułu bezrobocia. Najwyższy poziom tego wskaźnika odnotowano na osiedlu Sienkiewicza 5,59 Osiedlu Międzyrzecka 2,58, Osiedlu Bialska 2,33. Podsumowując analizę wszystkich powyższych wskaźników zestawiono wskaźniki skorelowane z wysokim poziomem ubóstwa w taki sposób, aby wyselekcjonować podobszary, w których pozostałe wskaźniki przyjęły wartości powyżej średnich. Najwyższą liczbę wskaźników powyżej średniego poziomu dla Miasta i Gminy odnotowano w Woźnikach - 6 wskaźników (na 7 analizowanych w Tabeli 19, Nowosielcu 6 wskaźników, Osiedlu Sienkiewicza 5 wskaźników, Osiedlu Międzyrzecka 6 wskaźników. Poziom bezpieczeństwa szczególnie na obszarach omawianych wyżej osiedli - Osiedle Zdrowa, Osiedle Bialska, Osiedle Żeromskiego jest alarmujący i wymaga konsekwentnych i spójnych działań naprawczych. Bardzo istotnym problemem społecznym tylko częściowo prezentowanym w statystykach jednostek odpowiedzialnych za pomoc mieszkańcom w tej materii jest problem uzależnienia głownie od alkoholu. To niekorzystne i trudne do przezwyciężenia zjawisko społeczne, dezorganizuje 59

60 i wyklucza z życia społecznego nie tylko osoby uzależnione, ale także wpływa na relacje społeczne w najbliższym otoczeniu. Tabela 21 Wskaźnik liczby osób uzależnionych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Liczba ludności zamieszkałej wg stanu na Liczba osób uzależnionych pobierających zasiłki (2015 r.) Wskaźnik liczby osób uzależnionych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA ,31 0 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,92 1 OSIEDLE SIENKIEWICZA ,29 1 OSIEDLE ZDROWA ,33 0 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,60 0 BIERNATY ŚREDNIE ,00 0 CHOTYCZE ,27 0 CHOTYCZE ,04 1 CZUCHLEBY ,40 0 DZIĘCIOŁY ,00 0 JEZIORY ,00 0 ŁUZKI ,75 1 MESZKI ,68 1 NIEMOJKI ,57 0 NOWOSIELEC ,67 1 PATKÓW ,00 0 RUDNIK ,00 0 STARE BIERNATY ,00 0 SZAŃKÓW ,00 0 ŚWINIARÓW ,

61 Wydzielony podobszar Liczba ludności zamieszkałej wg stanu na Liczba osób uzależnionych pobierających zasiłki (2015 r.) Wskaźnik liczby osób uzależnionych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego TOPORÓW ,96 1 WOŹNIKI ,81 1 ZAKRZE ,31 0 GMINA ŁOSICE ,65 - Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łosicach Rysunek 12 Wskaźnik liczby osób uzależnionych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice- stan na r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łosicach Z powyższej tabeli wynika, że najwyższy poziom wskaźnika uzależniań na 100 mieszkańców możemy odnotować w podobszarach Łuzki (2,75) i Chotycze (2,04). Mając na uwadze, że miejscowości te są zaludnione przez niewielką liczbę mieszkańców warto zwrócić uwagę, iż 53 osoby uzależnione, czyli 61

62 70% wszystkich osób w tej kategorii na terenie Miasta i Gminy, to osoby mieszkające na obszarze osiedli usytuowanych w miejscowości Łosice. Osoby te zamieszkują następujące osiedla: Osiedle Międzyrzecka (16 osób) Osiedle Sienkiewicza (19 osób) Osiedle Bialska (4 osoby) Osiedle Żeromskiego (11 osób) Osiedle Zdrowa (3 osób) Miejsca, gdzie występuje największe skupisko ludzi z problemem uzależnienia w dużej mierze pokrywa się z obszarami o największym zaludnieniu. Ludzie spożywający alkohol w miejscach publicznych stanowią znaczny problem dla społeczeństwa. Kwestia spożywania alkoholu zwłaszcza w miejscach publicznych jest problemem, który mieszkańcy wskazują jako bardzo uciążliwy, zwyczajowy i utrwalony. Nawyk przebywania osób nietrzeźwych na ternie Rynku oraz na terenie Parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka był wielokrotnie podnoszony w aspekcie dotychczasowych, wielokrotnych nieudanych prób włączenia tego obszaru do życia publicznego oraz potrzeby rozwiązania problemu jego dewastacji. Znaczącym problemem diagnozowanym podczas konsultacji z pedagogami szkolnymi, rodzicami jest rosnący problem uzależnienia środkami farmakologicznymi zwłaszcza u młodzieży i młodych osób dorosłych. Problem jest o tyle trudną kwestią, iż formalnie nie ma potwierdzenia w statystykach policyjnych. W ramach procesów profilaktycznych wymagane są zintegrowane działania prowadzone przez jednostki edukacyjne, kulturalne, społeczne w szerokim spektrum począwszy od organizacji czasu pozalekcyjnego dla dzieci i młodzieży poprzez współpracę i integrację środowisk dzieci i rodziców. Zwiększona aktywność działań w tym obszarze może być realizowana na terenie placówek edukacyjnych oraz społeczno-kulturalnych. Zintegrowany program wsparcia społecznego powinien być realizowany głownie przez edukacyjne Zespoły Szkół na terenie Miasta i Gminy. Wysoka liczba osób niepełnosprawnych Analizując problem wykluczenia społecznego w Mieście i Gminie Łosice, należy również zwrócić uwagę na liczbę zamieszkujących ją osób niepełnosprawnych. Są one bowiem jedną z grup społecznych najbardziej podatnych na zjawisko wykluczenia. Tabela 22 Wskaźnik liczby osób niepełnosprawnych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar OSIEDLE BIALSKA OSIEDLE MIĘDZYRZECKA Liczba ludności faktycznie zamieszkałej (2015 r.) Liczba osób niepełnosprawnych pobierających zasiłki (2015 r.) 62 Wskaźnik liczby osób niepełnosprawnych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego , ,72 1

63 Wydzielony podobszar OSIEDLE SIENKIEWICZA OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO Liczba ludności faktycznie zamieszkałej (2015 r.) Liczba osób niepełnosprawnych pobierających zasiłki (2015 r.) Wskaźnik liczby osób niepełnosprawnych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców (2015 r.) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego , , ,82 0 BIERNATY ŚREDNIE ,88 1 CHOTYCZE ,26 0 CHOTYCZE KOLONIA ,04 1 CZUCHLEBY ,81 0 DZIĘCIOŁY ,63 1 JEZIORY ŁUZKI ,83 1 MESZKI ,36 1 NIEMOJKI ,80 0 NOWOSIELEC ,34 1 PATKÓW ,76 0 RUDNIK ,89 0 STARE BIERNATY ,06 0 SZAŃKÓW ,46 0 ŚWINIARÓW ,83 0 TOPORÓW WOŹNIKI ,63 1 ZAKRZE ,93 0 MIASTO I GMINA ,30 ŁOSICE Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosic 63

64 Jak pokazują dane w tabeli, najwięcej osób niepełnosprawnych zamieszkuje w następujących podobszarach: Osiedla Bialska (ul. 1-go Maja, ul. Bialska, ul. Błonie, ul. Handlowa, ul. Targowa, ul. Traugutta) Osiedle Międzyrzecka (ul. Berka Joselewicza, ul. Leśna, ul. Międzyrzecka, ul. Narutowicza) Osiedle Sienkiewicza (u. Rynek) Osiedle Żeromskiego (ul. Czarkowskiego, ul. Dolna, ul. Kolejowa, ul. Krasickiego, ul. Piłsudskiego, ul. Siedlecka, ul. Sportowa, ul. Szkolna, ul. Wiejska, ul. Żeromskiego) Rysunek 13 Wskaźnik liczby osób niepełnosprawnych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców w Mieście i Gminie Łosice stan na 31 grudnia 2015 r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Na podobszarze zajmowanym przez osiedla: Bialska, Międzyrzecka, Sienkiewicza i Żeromskiego zamieszkuje 98 osób niepełnosprawnych, co stanowi 67,6% wszystkich niepełnosprawnych w Mieście i Gminie Łosice. Osiedla te wymagają systematycznego rozbudowywania i modernizacji infrastruktury socjalnej, pod kątem mieszkańców potencjalnie zagrożonych wykluczeniem społecznym. W procesie prowadzonej rewitalizacji centrum miasta Łosice, bo właśnie tam znajduje się znaczna część takich osób należy wziąć pod uwagę potrzeby takich osób i dostosować infrastrukturę do ich potrzeb. Problemy dotyczące edukacji Obszar edukacji, z uwagi na swój niezmiernie istotny charakter związany z poziomem kapitału ludzkiego, który w swej istocie wpływa w konsekwencji na rozwój społeczno-gospodarczy regionu, 64

65 również wymaga działań rewitalizacyjnych. Zaczynając od odnowienia i rozbudowy budynków szkolnych, przechodząc przez uzupełnienie wyposażenia placówek po programy współpracy partnerskiej z przedsiębiorstwami. Możliwości takiej współpracy jest wiele. Placówka oświatowa - Zespół Szkół nr 2 w Łosicach (ul. Piłsudskiego 9) będąca jednocześnie szkołą średnią oraz szkoła kształcącą na poziomie zasadniczym w zawodach samochodowych oraz budowlanych w ramach praktyk obowiązkowych dla uczniów może z powodzeniem nawiązać współpracę z firmami działającymi na obszarze gminy. Zbudowanie silnej podstawy szkoły, którą kończą ludzie z pewnym bagażem doświadczenia i umiejętności sprawi, że młodzi ludzie chętniej będą się decydować na dalszą edukację i przyszłą pracę w mieście. Uczniowie szkół zawodowych poza zdobywaniem wiedzy ogólnej, powinni mieć możliwość rozwoju umiejętności praktycznych w okolicznych firmach i warsztatach rzemieślniczych. Szkoła powinna być nastawiona na nowoczesność i rozwój kształcenia dostosowanego do rynku pracy i aktualnych potrzeb przedsiębiorstw działających w regionie. Pomimo zjawiska jakim jest depopulacja, zauważalnym problemem Miasta i Gminy Łosice jest fakt, że mimo odnotowanego spadku ludności, w niektórych podobszarach mieszkańcy borykają się z trudnościami w przyjęciu dzieci do placówek przedszkolnych. Z przeprowadzonych konsultacji z mieszkańcami oraz z analizy danych udostępnionych przez Dyrektorów przedszkoli wynika, że na terenie Miasta i Gminy Łosice znajdują się przedszkola o niewystarczającej liczbie oferowanych miejsc. Brak miejsc w przedszkolach utrudnia rodzicom powrót do pracy, co w konsekwencji wpływa na status materialny rodziny oraz ich poziom życia. Bardzo istotnym problemem jest również stan techniczny budynków przedszkoli publicznych. Zarówno Przedszkole Nr 1 jak również Przedszkole numer 2 wymagają pilnego remontu, aby mogły spełniać wymogi techniczne i standardy bezpieczeństwa. Poniższa tabela wskaźnikowa ilustruje wskazaną wyżej sytuację. Tabela 23 Wskaźnik liczby dzieci, dla których zabrakło miejsc w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na 100 dzieci w wieku przedszkolnym w roku szkolnym 2016/2017 w Mieście i Gminie Łosice Wydzielony podobszar Liczba dzieci w wieku przedszkolnym Liczba dzieci, dla których zabrakło miejsc w przedszkolach publicznych (rok szkolny 2016/2017) Wskaźnik liczby dzieci, dla których zabrakło miejsc w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na 100 dzieci w wieku przedszkolnym (rok szkolny 2016/2017) Liczba przyznanych punktów OSIEDLE BIALSKA ,24 1 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,82 0 OSIEDLE SIENKIEWICZA ,26 1 OSIEDLE ZDROWA ,64 1 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,62 1 Biernaty Średnie Chotycze Chotycze Kolonia

66 Wydzielony podobszar Liczba dzieci w wieku przedszkolnym Liczba dzieci, dla których zabrakło miejsc w przedszkolach publicznych Wskaźnik liczby dzieci, dla których zabrakło miejsc w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na 100 dzieci Liczba przyznanych punktów (rok szkolny 2016/2017) w wieku przedszkolnym (rok szkolny 2016/2017) Czuchleby Dzięcioły ,00 1 Jeziory Łuzki Meszki Niemojki Nowosielec ,50 1 Patków Rudnik ,22 1 Stare Biernaty ,00 1 Szańków ,33 0 Świniarów ,67 1 Toporów Woźniki Zakrze ,53 1 MIASTO I GMINA ŁOSICE ,62 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych z przedszkoli samorządowych 66

67 Rysunek 14 Wskaźnik liczby dzieci, dla których zabrakło miejsc w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na 100 dzieci w wieku przedszkolnym w roku szkolnym 2016/2017 w Mieście i Gminie Łosice Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych z przedszkoli samorządowych Zbudowanie więzi mieszkańców z Gminą i Miastem Łosice powinno być realizowane od najmłodszych lat. Mając do dyspozycji ośrodki kulturalne takie jak Transgraniczne Centrum Dialogu Kultu, jest szansa podniesienia poziomu kształcenia ogólnorozwojowego i wzbudzenia w najmłodszej części społeczeństwa postawy lokalnego patriotyzmu. Przy realizacji odpowiednio skoordynowanej polityki obszary kryzysowe będące przedmiotem niniejszego Programu Rewitalizacji mogą stać się ośrodkiem stymulującym rozwój całego Miasta i Gminy Łosice. Aby jednak tego dokonać, należy podejmować działania mające na celu poprawę stanu infrastruktury społeczno-kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej oraz działania zmierzające do wzmocnienia zaangażowania społeczności lokalnej w sprawy regionu. Ogromne znaczenie ma również, pobudzenie działalności podmiotów gospodarczych. Programy wspierające mieszkańców, w szczególności potrzebujących nowych kwalifikacji (bezrobotnych, niezadowolonych z obecnych zarobków) czy mających pomysł na własną działalność gospodarczą mogą stać się takim kołem zamachowym, które pobudzi lokalną gospodarkę. Jeśli mieszkańcy dostaną możliwość rozwoju to sami będą chcieli o siebie zadbać i zmienić swój status. Społeczeństwo o wysokim wskaźniku bezrobotnych oraz wysokim wskaźniku pobierających zasiłki z powodu ubóstwa powinno zostać nie tylko wsparte pomocą finansową, ale przede wszystkim pomocą w zakresie zmiany kwalifikacji, poradnictwa związanego z rozpoczęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej. Program rewitalizacji może pomóc lokalnej społeczności rozwinąć żagle i doprowadzić do podniesienia standardów życiowych. 67

68 Sfera gospodarcza Gospodarka Miasta i Gminy Łosice bazuje na małych przedsiębiorstwach, lokalnych podmiotach gospodarczych, jednak ich rodzaj i liczba jest niewystarczająca, dlatego dla wielu mieszkańców miejscem pracy są zakłady i firmy usytuowane w Siedlcach oraz w innych pobliskich dużych miastach. Do najważniejszych problemów, które występują na wybranych obszarach Miasta i Gminy Łosice, w sferze gospodarczej należą: Relatywnie wysoka liczba osób bezrobotnych, Niekorzystna sytuacja w odniesieniu do liczby podmiotów gospodarczych, Niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury technicznej, niesprzyjający rozwojowi lokalnej aktywności mieszkańców, Przenoszenie się lokalnego rynku pracy z dala od centrum miasta, Brak skuteczności działań podejmowanych w celu aktywizacji osób bezrobotnych, Niewystarczająca liczba zorganizowanych inicjatyw służących lokalnemu rozwojowi gospodarczemu. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych Kolejnym zjawiskiem, które pogarsza sytuację ekonomiczną społeczności Miasta i Gminy Łosice jest bezrobocie. Na potrzeby niniejszego dokumentu przeanalizowano obszary Miasta pod kątem natężenia bezrobocia na osiedlach i w sołectwach Miasta i Gminy Łosice. W poniższej tabeli zaprezentowane zostały dane dotyczące wskaźnika zarejestrowanych osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. Tabela 24 Wskaźnik liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Mieście i Gminie Łosice stan na r. Wydzielony podobszar Liczba ludności w wieku produkcyjnym r. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych r. Wskaźnik liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA ,44 0 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA , ,27 1 OSIEDLE ZDROWA ,68 0 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,56 1 BIERNATY ŚREDNIE ,71 0 CHOTYCZE ,11 1 CHOTYCZE KOLONIA ,

69 Wydzielony podobszar Liczba ludności w wieku produkcyjnym r. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych r. Wskaźnik liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego CZUCHLEBY ,16 0 DZIĘCIOŁY ,70 0 JEZIORY ,00 1 ŁUZKI ,89 1 MESZKI ,09 0 NIEMOJKI NOWOSIELEC , ,22 0 PATKÓW ,97 1 RUDNIK ,06 0 STARE BIERNATY ,76 0 SZAŃKÓW ,08 0 ŚWINIARÓW ,59 0 TOPORÓW ,25 0 WOŹNIKI ,58 0 ZAKRZE ,47 0 MIASTO I GMINA ŁOSICE ,00 8,82 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Łosicach Z powyższej tabeli wynika, że następujące podobszary uzyskały wskaźnika powyżej średniej przyjętej dla Miasta i Gminy Łosice w odniesieniu do wskaźnika zarejestrowanych osób bezrobotnych na 100 mieszkańców wieku produkcyjnym: Jeziory (20,00) Osiedle Sienkiewicza (11,27) Chotycze (11,11) Osiedle Międzyrzecka (10,18) Osiedle Żeromskiego (9,56) Niemojki (9,12) Patków (8,97) Łuzki (8,89) 69

70 Dane bezwzględne dotyczące liczby osób bezrobotnych pozwalają kompleksowo zaplanować spektrum działań wspierających osoby te bezrobotne na terenach poszczególnych rewitalizowanych podobszarach. Odnosząc poziom bezrobocia do liczby 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym, można zaobserwować, iż podobszary o niskim zaludnieniu osiągają najwyższe wartości dla tych wskaźników. Natomiast podobszary łosickich osiedli uzyskują w tej materii niższe wskaźniki, jednakże powyżej średniej przyjętej dla Miasta i Gminy Łosice. Wskaźniki te wynoszą dla: Osiedla Międzyrzecka (10,18); Osiedla Sienkiewicza (11,27); Osiedla Żeromskiego (9,56). Rysunek 15 Wskaźnik liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Mieście i Gminie Łosice stan na r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Łosicach Mieszkańcy posiadający zatrudnienie to głównie osoby pracujące w instytucjach państwowych takich jak administracja, urzędy i szkoły. Nieduża odległość do wschodniej granicy skutkuje tym, że pracodawcy chętniej wybierają tańszych pracowników pochodzących z Ukrainy i Białorusi. Wielu mieszkańców posiadających kierunkowe wykształcenie, które obecnie nie jest dostosowane do potrzeb rynku pracy nie decyduje się na przekwalifikowanie. Fakt ten wymaga uświadomienia osób mających problemy ze znalezieniem pracy o korzyściach wynikających ze zmiany kwalifikacji i zorganizowania miejsc, gdzie możny przeprowadzić szkolenia bądź kursy przygotowujące do zawodu. Jedno z większych przedsiębiorstw takich jak Zakłady Mleczarskie Laktopol albo przedsiębiorstwa specjalizujące się w uprawie pieczarek, zatrudniają mieszkańców oferując im relatywnie niezadowalające warunki finansowe w stosunku do czasu pracy, co powoduje, że mieszkańcy Miasta i Gminy Łosice rezygnują z podejmowania zatrudnienia i wybierają status 70

71 bezrobotnych. Istnieje także znaczne prawdopodobieństwo zjawiska, pracy dorywczej lub pracy niesformalizowanej, która stanowi istotny problem społeczny na terenie gminy. Aktywność podmiotów gospodarczych Tabela 25 Wskaźnik liczby działalności zawieszonych i zamkniętych w stosunku do działalności aktywnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Mieście i Gminie Łosice stan na r. Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych AKTYWNYCH Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych WYKREŚLONE I ZAWIESZONE Wskaźnik liczby działalności zawieszonych i zamkniętych w stosunku do działalności AKTYWNYCH na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO BIERNATY ŚREDNIE , , , , , ,07 1 CHOTYCZE ,11 1 CHOTYCZE KOLONIA CZUCHLEBY ,40 1 DZIĘCIOŁY ,73 1 JEZIORY ŁUZKI ,46 1 MESZKI NIEMOJKI ,10 1 NOWOSIELEC ,47 1 PATKÓW ,43 1 RUDNIK ,45 1 STARE BIERNATY ,03 1 SZAŃKÓW ,

72 ŚWINIARÓW ,48 1 TOPORÓW WOŹNIKI ,43 1 ZAKRZE ,31 1 MIASTO I , GMINA ŁOSICE Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Według stanu na r., zawieszono lub zlikwidowano 60,06% podmiotów gospodarczych na obszarze Miasta i Gminy Łosice. Łączna liczba aktywnych, zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wynosiła 726, a liczba podmiotów wykreślonych i zawieszonych 436. Osiedla Bialska (aktywne podmioty gosp. 117, wykreślone i zawieszone podmioty gosp. 52), Osiedle Międzyrzecka (aktywne podmioty gosp. 115, wykreślone i zawieszone podmioty gosp. 63), Osiedle Zdrowa (aktywne podmioty gosp. 51, wykreślone i zawieszone podmioty gosp. 43), Osiedle Sienkiewicza (aktywne podmioty gosp. 145, wykreślone i zawieszone podmioty gosp. 102), Osiedle Żeromskiego (aktywne podmioty gosp. 157, wykreślone i zawieszone podmioty gosp. 95). Wyliczony wskaźnik został odniesiony do liczby 100 osób w wieku produkcyjnym. W wyniku obliczeń uzyskano wartość średnią dla Miasta i Gminy Łosice na poziomie 0,0086. Analiza wykazała, iż im wyższy jest poziom wskaźnika działalności zawieszonych i zamkniętych do działalności aktywnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym, tym gorsza jest sytuacja aktywności gospodarczej na danym podobszarze, co wskazuje na konieczność działań wspierających przedsiębiorców, aby byli w stanie kontynuować założoną działalność gospodarczą. Przyczyną powyższego zjawiska jest brak wsparcia instytucjonalnego w zakresie prowadzonych szkoleń dotyczących umiejętności prowadzenia działalności gospodarczej w długim okresie czasu, ale jednocześnie problemem jest brak aktywności przedsiębiorców i chęci podnoszenia poziomu kompetencji w tym zakresie. Problem dotyczy zwłaszcza mikroprzedsiębiorców, którzy mają ograniczone możliwości czasowe uczestnictwa w proponowanych szkoleniach. Kluczową kwestią jest zatem pobudzenie aktywności osób prowadzących działalność gospodarczą, aby zapewnić długofalowy i stabilny rozwój przedsiębiorstw. 72

73 Rysunek 16 Wskaźnik liczby działalności zawieszonych i zamkniętych w stosunku do działalności aktywnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Mieście i Gminie Łosice stan na r. Tak wysoka skala zjawiska może być spowodowana także wieloma innymi czynnikami, wśród nich dużą rolę odgrywa nastawienie i mentalność społeczeństwa, brak punktów doradczych i szkoleniowych w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. W przypadku centrum miasta istnieje zbyt mała liczba atrakcyjnych i tanich lokali, w których można prowadzić działalność gospodarczą, a także niezadowalająca infrastruktura drogowa blokująca możliwość rozwoju gospodarczego. Rozbudowa infrastruktury około drogowej w postaci sieci parkingów, w celu udostępnienia mieszkańcom możliwości zaparkowania samochodu i możliwości korzystania z usług to jedno z priorytetowych działań pobudzających rozwój gospodarczy w gminie. Przykładem zwiększonego natężenia skali powyższego zjawiska są przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą przy ul. Rynek na Osiedlu Bialska Sfera przestrzenno-środowiskowo-techniczna Do najważniejszych problemów w sferze przestrzenno-środowiskowo-technicznej, którymi charakteryzują się analizowane obszary Gminy Łosice, należą: Wysoki stopień degradacji obiektów użyteczności publicznej oraz wysoka liczba zabytków wymagających remontu lub modernizacji Niedostatecznie wykształcony układ komunikacyjny 73

74 Niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury technicznej, w tym przede wszystkim brak miejsc parkingowych w centrum miasta Łosice Głównym miejscem spotkań lokalnej społeczności powinno zostać zrewitalizowane centrum, odnowione oraz wzbogacone infrastrukturalnie ulice dające szanse na otwarcie lokali dla nowych przedsiębiorców oraz poprawę statusu obecnie działających. Centrum Miasta i Gminy Łosice powinno zostać wizytówką gminy i zachęcać do spędzania właśnie tam wolnego czasu. Zmiana wizerunku oraz nadanie nowych funkcji obszarów wymagającym rewitalizacji, zmieni mentalność społeczeństwa i doprowadzi do otwarcia się na nowe możliwości budowania więzi pomiędzy mieszkańcami. Liczba zdegradowanych obiektów publicznych oraz brak urządzonej zieleni w miejscach publicznych Tabela 26 Wskaźnik liczby budynków użyteczności publicznej, wybudowanych przed 1989 r., w złym stanie technicznym wymagających modernizacji, w tym termomodernizacji, na ha, w Mieście i Gminie Łosice - stan na r. Wydzielony podobszar Liczba obiektów publicznych w złym stanie technicznym wymagających modernizacji (2015 r.) Powierzchnia podobszaru w ha Wskaźnik liczby budynków użyteczności publicznej, wybudowanych przed 1989 r., w złym stanie technicznym wymagających modernizacji w tym termomodernizacji na ha Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego Oznaczanie punktac zdegr OSIEDLE BIALSKA 3 957,57 0, OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,07 0, OSIEDLE SIENKIEWICZA 5 30,74 0, OSIEDLE ZDROWA 0 76,31-0 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO 6 558,14 0, BIERNATY ŚREDNIE 0 484,93-0 CHOTYCZE ,58 0, CHOTYCZE KOLONIA 0 163,83-0 CZUCHLEBY 1 647,36 0, DZIĘCIOŁY 1 308,02 0, JEZIORY 0 82,

75 ŁUZKI 1 512,07 0, MESZKI 1 191,48 0, NIEMOJKI ,07-0 NOWOSIELEC 0 375,83-0 PATKÓW 0 823,22-0 RUDNIK 0 522,93-0 STARE BIERNATY 0 605,83-0 SZAŃKÓW 0 590,54-0 ŚWINIARÓW 1 379,99 0, TOPORÓW 2 351,55 0, WOŹNIKI 1 671,22 0, ZAKRZE 0 486,46-0 MIASTO I GMINA ŁOSICE ,18 0,0028 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Z powyższej tabeli wynika, że w Mieście i Gminie Łosice w roku 2015 odnotowano ogółem 34 zdegradowane obiekty publiczne. Największa liczba obiektów znajduje się na następujących obszarach: Osiedle Międzyrzecka 11 obiektów Osiedle Żeromskiego 6 obiektów Osiedle Sienkiewicza 5 obiektów Osiedle Bialska 3 obiekty Analiza wskaźnika budynków użyteczności publicznej w złym stanie technicznym wymagających modernizacji w tym termomodernizacji na ha w roku 2015, wykazała, iż wskaźnik powyżej średniej przyjętej dla Miasta i Gminy Łosice, wynoszący 0,0028, uzyskały następujące podobszary: Osiedle Sienkiewicza (0,1627) Osiedle Międzyrzecka (0,0146) Osiedle Żeromskiego (0,0107) Toporów (0,0057) Meszki (0,0052) Osiedle Bialska (0,0031) Dzięcioły (0,0032) 75

76 Rysunek 17 Wskaźnik liczby budynków użyteczności publicznej w złym stanie technicznym wymagających modernizacji w tym termomodernizacji na ha, w Mieście i Gminie Łosice - stan na r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice W 2015 r. Urząd Miasta i Gminy Łosice przeanalizował stan techniczny wszystkich budynków użyteczności publicznej oraz w części z nich przeprowadził inwentaryzację oraz audyty energetyczne, wskazując budynki wymagające remontu, modernizacji i/lub termomodernizacji. Znaczna część tych obiektów została wybudowana w latach i przez wiele lat nie była poddawana modernizacji. Analiza wykazała, konieczność przeprowadzenia remontów lub modernizacji pod kątem dostosowania do obowiązujących obecnie standardów technicznych i bezpieczeństwa mieszkańców. Sytuacja ta dotyczy głównie obiektów edukacyjnych (np. Przedszkole Nr 1 oraz Przedszkole Nr 2), a także innych obiektów służących do celów społecznych. Kluczową kwestią rozwoju społecznego i niwelowania różnic rozwojowych jest zatem zapewnienie infrastruktury spełniającej standardy i umożliwiającej realizację określonych zadań społecznych. Aż 34 obiekty publiczne wymagają remontu modernizacji i lub termomodernizacji. Obiekty publiczne podnoszą estetyczne walory Miasta i Gminy Łosice, a wartości przyrodnicze i kulturowe to elementy stanowiące podstawę całego procesu odnowy. Wizerunek przestrzeni publicznych wpływa na mieszkańców motywująco, w przypadku, kiedy żyją w zadbanym i estetycznym otoczeniu. Z założenia mają oni wówczas pozytywne zdanie o mieście/gminie w której żyją, chętniej angażują się społecznie dbając o własny rozwój, a tym samym zwiększając potencjał społecznościowy gminy. Tabela zamieszczona powyżej obrazuje, iż zjawisko degradacji obiektów publicznych nie zostało rozwiązane i konieczne są intensywne działania w tej materii. Innym wskaźnikiem sfery przestrzennej, który został poddany analizie to wskaźnik określający dostępność do ogólnodostępnych, rekreacyjnych terenów zielonych. Niewłaściwie zagospodarowane tereny zieleni lub ich brak wpływa w sposób decydujący na dobrą jakość życia mieszkańców oraz wizerunek miejsca. Harmonijnie zagospodarowana przestrzeń publiczna z akcentami zieleni 76

77 urządzonej umożliwia realizację funkcji rekreacyjnych dla mieszkańców oraz stanowi często walor promocji obszaru. Obecnie obserwuje się wyraźny trend wzrostu znaczenia ogólnodostępnych terenów zieleni jako istotnego elementu zagospodarowania przestrzennego i organizacji życia społecznego dla lokalnej społeczności, którą charakteryzuje funkcjonalność, dostępność, estetyka oraz bezpieczeństwo. Brak na terenie miejscowości w odległości 1,5 km od centrum miejscowości (wzdłuż dróg i ciągów pieszych) publicznej infrastruktury sportu lub rekreacji w tym placów zabaw Tabela 27 Wskaźnik liczby osób przypadających na 1 m2 publicznych powierzchni służących do aktywności społecznej i sportowo-rekreacyjnej, w odległości 1 km od centrum wydzielonego podobszaru (wzdłuż dróg) w Mieście i Gminie Łosice stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców Publiczna powierzchnia służaca do aktywności społecznej i sportoworekreacyjnej, w odłegłości 1 km od centrum wydzielonego podobszaru (wzdłuż głównych ulic) Wskaźnik liczby osób przypadających na 1 m 2 publicznych powierzchni służących do aktywności społecznej i sportoworekreacyjnej, w odległości 1 km od centrum wydzielonego podobszaru (wzdłuż głównych ulic) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO , , , , ,45 0 BIERNATY ŚREDNIE ,36 1 CHOTYCZE ,07 0 CHOTYCZE KOLONIA CZUCHLEBY ,55 1 DZIĘCIOŁY ,59 0 JEZIORY

78 Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców Publiczna powierzchnia służaca do aktywności społecznej i sportoworekreacyjnej, w odłegłości 1 km od centrum wydzielonego podobszaru (wzdłuż głównych ulic) Wskaźnik liczby osób przypadających na 1 m 2 publicznych powierzchni służących do aktywności społecznej i sportoworekreacyjnej, w odległości 1 km od centrum wydzielonego podobszaru (wzdłuż głównych ulic) Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego ŁUZKI ,55 0 MESZKI ,83 0 NIEMOJKI ,67 1 NOWOSIELEC PATKÓW ,00 1 RUDNIK ,26 0 STARE BIERNATY SZAŃKÓW ,57 0 ŚWINIARÓW ,82 1 TOPORÓW ,06 0 WOŹNIKI ,46 0 ZAKRZE ,80 1 MIASTO I GMINA ŁOSICE ,75 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice 78

79 Rysunek 18 Wskaźnik liczby osób przypadających na 1 m2 publicznych powierzchni służących do aktywności społecznej i sportowo-rekreacyjnej, w odległości 1 km od centrum wydzielonego podobszaru (wzdłuż dróg) w Mieście i Gminie Łosice stan na 31 grudnia 2015 r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice W ramach procesu analizy zostały uwzględnione zdegradowane tereny zielone, które wymagają zagospodarowania i przywrócenia im należnych funkcji. Analizą objęto także obszary nie posiadające ogólnodostępnych terenów zielonych z przeznaczeniem na cele rekreacyjne. Wskaźnik określający liczbę osób przypadających na 1 m2 powierzchni ogólnodostępnych, zdegradowanych, rekreacyjnych terenów zielonych wykazał, iż powyżej średniej przyjętej dla Miasta i Gminy Łosice (11,75) znajdują się następujące podobszary: Osiedle Międzyrzecka (53,90) Osiedle Zdrowa (35,34) Patków (24,00) Czuchleby (22,55) Świniarów (21,82) Niemojki (14,67) Biernaty Średnie (14,36) Zakrze (12,80) Natomiast obszary wskazujące na zjawisko kryzysu w tym aspekcie, to obszary: Chotycze Kolonia Jeziory Nowosielec 79

80 Stare Biernaty Podobnie jak w przypadku obiektów publicznych, obszary zieleni to miejsca, gdzie można spędzić wolny czas i odpocząć. Mają one niebagatelny wpływ na samopoczucie i motywację do działania dla lokalnej społeczności. Niezbędnym elementem procesu rewitalizacji jest zapewnienie dostępu do obszarów zielonych -podnosi to estetyczne walory okolicy oraz wpływa na wizerunek miejsca i regionu. Obszary, które mają wysoki poziom degradacji lub wymagają modernizacji dominująca cześć terenów zielonych na terenie gminy. Na obszarze gminy znajdują się oczywiście obszary w części zagospodarowane pod kątem dostępu do zieleni, ale zjawisko to dotyczy mniejszych powierzchni przy budynkach mieszkalnych lub ulicach. W związku z tym, zadaniem prowadzonej rewitalizacji powinno zwiększenie powierzchni urządzonej zieleni w postaci skwerów, parków, ogródków jordanowskich oraz modernizacja terenów które wymagają kompleksowej modernizacji i organizacji przestrzeni dla spotkań mieszkańców i rozwoju życia społecznego. Obszary, na których znajdują się tereny zielone np.: Zieleniec, Park im. Króla Jagiellończyka, skwerek należący do Miasta i Gminy Łosice są bardzo zagrożone negatywnymi zjawiskami społecznymi związanymi z uzależnianiami i zachowaniami o charakterze wykraczającym poza normy społeczne. Wymagają one skoordynowanego podejścia w zakresie zagospodarowania, tak aby nie były miejscem kojarzonym z negatywnymi zjawiskami społecznymi. Tereny należące do sfery publicznej to znakomite miejsce na spędzanie czasu dla ludzi starszych oraz rodzin z dziećmi. Zmodernizowanie ich pod kątem rekreacji i wypoczynku w najszerszym zakresie idealnie wpasowuje się w miejski target. Przestrzeń publiczna jest jednym z miejsc, na którym dochodzi do spotkań społeczności lokalnej, które prowadzą do zacieśnienia więzi międzyludzkich. Poprawa poziomu bezpieczeństwa i infrastruktury będzie skutkować odwróceniem negatywnych zjawisk mających miejsce na obszarze Miasta i Gminy Łosice. Stan infrastruktury budynków mieszkalnych Poniższa tabela wskazuje na stan infrastruktury mieszkalnej na obszarze gminy i konieczność przeprowadzenia prac termomodernizacyjnych w budynkach wielorodzinnych rozumianych jako budynki wielolokalowe. Tabela 28 Wskaźnik niskiej efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych wybudowanych przed 1989 r.- niepoddanych termomodernizacji na ha w Mieście i Gminie Łosice- stan na r. Wydzielony podobszar Liczba budynków wielorodzinnych niepoddanych termomodernizacji Powierzchnia w ha 80 Wskaźnik niskiej efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych wybudowanych w przed 1989 r.- niepoddanych termomodernizacji na ha Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA 2 957,57 0,0021 1

81 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,07 0, OSIEDLE SIENKIEWICZA 2 30,74 0, OSIEDLE ZDROWA 0 76,31-0 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO 1 558,91 0, BIERNATY ŚREDNIE 0 484,93-0 CHOTYCZE ,58 0, CHOTYCZE KOLONIA 0 163,83-0 CZUCHLEBY 0 647,36-0 DZIĘCIOŁY 0 308,02-0 JEZIORY 0 82,06-0 ŁUZKI 0 512,07-0 MESZKI 0 191,48-0 NIEMOJKI ,07-0 NOWOSIELEC 0 375,83-0 PATKÓW 0 823,22-0 RUDNIK 0 522,93-0 STARE BIERNATY 0 605,83-0 SZAŃKÓW 0 590,54-0 ŚWINIARÓW 0 379,99-0 TOPORÓW 0 351,55-0 WOŹNIKI 0 671,22-0 ZAKRZE 0 486,46-0 MIASTO I GMINA ŁOSICE ,18 0,0021 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice 81

82 Rysunek 19 Wskaźnik niskiej efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych wybudowanych przed 1989 r.- niepoddanych termomodernizacji na ha w Mieście i Gminie Łosice- stan na r. Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Przeprowadzona analiza wykazała, że w 2015 r. w Mieście i Gminie Łosice znajduje się 25 budynków mieszkalnych wielorodzinnych wymagających termomodernizacji, co stanowi 42% wszystkich budynków mieszkalnych wielorodzinnych. Analizą objęto wskaźnik niskiej efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych- niepoddanych termomodernizacji na ha, który dla Miasta i Gminy łosice w roku 2015 wynosił 0,0021. Największy udział budynków wymagających termomodernizacji można zaobserwować na obszarach: Osiedle Międzyrzecka (0,0186) Osiedle Sienkiewicza (0,0651) Osiedle Bialska (0,0021) Osiedle Żeromskiego (0,0018) Chotycze (0,0017) 82

83 W odniesieniu do wybranych rejonów poddanych analizie zjawisko to nasila się szczególnie na łosickich osiedlach: - Osiedlu Międzyrzecka - ul. Międzyrzecka 3, ul. Międzyrzecka 3A, ul. Międzyrzecka 3B, ul. Międzyrzecka 9, ul. Międzyrzecka 11, ul. Międzyrzecka 12, ul. Międzyrzecka 14, ul. Międzyrzecka 57, ul. Szpitalna 8, ul. Asza 4, ul. Asza 6, ul. Berka Joselewicza 1, ul. Berka Joselewicza 3, ul. Narutowicza 62, - Osiedlu Sienkiewicza - ul. 11 Listopada 10, ul. 11 Listopada 12, ul. Kilińskiego 5, ul. Kilińskiego 8, ul. Kościuszki 10, ul. Sokołowska 2, ul. Rynek 4, ul. Rynek 6. Warto wspomnieć, iż znaczna część wskazanych wyżej budynków mieszkalnych, to budynki wybudowane w latach 70-tych i 80-tych XX wieku, zamieszkiwane głównie przez osoby starsze, nie posiadające środków finansowych umożliwiających przeprowadzenie remontu. Społeczeństwo a ekologia W obrębie Miasta i Gminy Łosice, znajdują się takie obszary, które wymagają zdecydowanej interwencji w zakresie ochrony środowiska. Jednym z kluczowych zadań rewitalizacyjnych w sferze poprawy stanu środowiska naturalnego jest rekultywacja wysypiska znajdującego się na Osiedlu Bialska przy ulicy Ekologicznej. Celem nadrzędnym prowadzenia procesów rekultywacji powinna być minimalizacja potencjalnego, negatywnego oddziaływania na środowisko. W procesie zamknięcia składowiska odpadów lub jego części wykonuje się prace rekultywacyjne w sposób zabezpieczający składowisko odpadów przed jego szkodliwym oddziaływaniem na wody powierzchniowe i podziemne oraz powietrze, umożliwiając jednocześnie obserwację wpływu składowiska odpadów na środowisko. Budynki mieszkalne na obszarze Miasta i Gminy Łosice wymagające działań modernizacyjnych w zakresie wymiany kotłów na nowe technologicznie (wymiana przestarzałych technologicznie pieców węglowych na nowej generacji bardziej ekologicznych). Budynki te wymagają także dostosowania do obecnych standardów w zakresie sposobu ich ogrzewania i energooszczędności - zwłaszcza modernizacji części wspólnych budynków. Istotnym zagadnieniem przy przeprowadzaniu kompleksowych modernizacji budynków są również kilkupiętrowe budynki położone na osiedlach, które wymagają przebudowy klatek schodowych wraz z montażem wind w budynkach zamieszkiwanych przez osoby starsze lub posiadające małe dzieci. Istotnym problemem jest również potrzeba wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie niebezpieczeństw jakie wynikają ze spalania odpadów w piecach oraz przeprowadzenie kompleksowego programu działań zmierzających do ograniczania takich praktyk przez mieszkańców. W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta i Gminy Łosice na lata roku z perspektywą do 2025 roku, stwierdzono problem występowania zjawiska niskiej emisji na terenie całego Miasta i Gminy Łosice, w związku z czym w poniższej tabeli dla każdego podobszaru przyznano punktację, w związku z występowaniem problemów środowiskowych. Głównymi problem w tym zakresie jest ogrzewanie budynków mieszkalnych piecami węglowymi (ok. 80%). Oprócz budynków jednorodzinnych i publicznych, również domy wielorodzinne są opalane najczęściej przed mieszkańców we własnym zakresie, nieliczne obiekty są zasilane z kotłowni osiedlowych, w których głównym paliwem również jest węgiel. 83

84 Tabela 29 Występowanie zjawiska niskiej emisji - stan na r. Wydzielony podobszar Wystęowanie zjawiska niskiej emisji Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA tak 1 OSIEDLE MIĘDZYRZECKA tak 1 OSIEDLE SIENKIEWICZA tak 1 OSIEDLE ZDROWA tak 1 OSIEDLE ŻEROMSKIEGO tak 1 BIERNATY ŚREDNIE tak 1 CHOTYCZE tak 1 CHOTYCZE KOLONIA tak 1 CZUCHLEBY tak 1 DZIĘCIOŁY tak 1 JEZIORY tak 1 ŁUZKI tak 1 MESZKI tak 1 NIEMOJKI tak 1 NOWOSIELEC tak 1 PATKÓW tak 1 RUDNIK tak 1 STARE BIERNATY tak 1 SZAŃKÓW tak 1 ŚWINIARÓW tak 1 TOPORÓW tak 1 WOŹNIKI tak 1 ZAKRZE tak 1 MIASTO I GMINA ŁOSICE Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice tak Uciążliwym problemem, występującym na terenie Miasta i Gminy Łosice jest także występowanie w istniejących budynkach dużej ilości azbestu, wymagającego utylizacji. Dotyczy to nie tylko domów mieszkalnych, ale także budynków użyteczności publicznej (np. w konstrukcji budynku Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach znajduje się azbest, szkodliwy dla dzieci konieczna jest więc modernizacja obiektu, w celu pozbycia się tego materiału z budynku przedszkola). 84

85 Tabela 30 Ilość azbestu pozostała do unieszkodliwienia w kg na ha w Mieście i Gminie Łosice- stan na r. Wydzielony podobszar Ilość azbestu pozostała do unieszkodliwienia (kg) Powierzchnia w ha Wskaźnik ilości azbestu pozostałego do unieszkodliwienia na ha Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowanego OSIEDLE BIALSKA ,57 89, OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,07 219, OSIEDLE SIENKIEWICZA ,74 830, OSIEDLE ZDROWA ,31 946, OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,91 371, BIERNATY ŚREDNIE ,93 325, CHOTYCZE ,58 178, CHOTYCZE KOLONIA ,83 226, CZUCHLEBY ,36 366, DZIĘCIOŁY ,02 385, JEZIORY ,06 341, ŁUZKI ,07 338, MESZKI ,48 709, NIEMOJKI ,07 304, NOWOSIELEC ,83 294, PATKÓW ,22 263, RUDNIK ,93 400, STARE BIERNATY ,83 309, SZAŃKÓW ,54 301, ŚWINIARÓW ,99 356, TOPORÓW ,55 263, WOŹNIKI ,22 154, ZAKRZE ,46 538, MIASTO I GMINA ŁOSICE ,80 233,8563 Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Przeprowadzona analiza wskazuje, że w prawie w całym mieście i gminie występuje problem występowania szkodliwego azbestu, wszędzie, poza Osiedlem Bialska, wartość wskaźnika w przeliczeniu na hektar jest powyżej średniej dla całego miasta i Gminy Łosice, która wynosi 233,8563 kg ma 1 ha. Najwyższy wskaźnik ilości azbestu w przeliczeniu na ha występuje na obszarach: Osiedle Zdrowa (946,8746) Osiedle Sienkiewicza (830,9044) Meszki (709,1289) Zakrze (538,626) 85

86 Problemem, który dotyczy głównie części miejskiej jest również koncentracja komunikacji tranzytowej przez centralną cześć miasta, głównie ulicę Rynek (droga wojewódzka). Bardzo istotnym rozwiązaniem, które pomogłoby rozłożyć ruch i zniwelować korki w mieście jest modernizacja nawierzchni ulicy Majora Zenona i ul. 11 listopada. Większa przepustowość dla pojazdów, przyczyni się do zmniejszenia zatorów w ruchu komunikacyjnym i ograniczenia emisji dwutlenku węgla oraz podniesie poziom bezpieczeństwa dla mieszkańców zamieszkujących budynki wielorodzinne oraz budynki komunalne i socjalne. Potrzeba przebudowy dróg wynika z niespełniającej standardów nawierzchni, zdewastowanej jezdni z trylinki i masy bitumicznej o szerokości 4,5 5,5 m i 4,5 6,0 m oraz konieczności wymiany starych i zniszczonych chodników i płytek chodnikowych. Przebudowywana infrastruktura drogowa wykorzystywana jest przez okolicznych mieszkańców i przedsiębiorców jako trakt komunikacyjny i wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy obszaru wzdłuż drogi. Brak inicjatyw zmierzających do przekształceń w tym zakresie, skutkuje negatywnymi parametrami w zakresie czystości powietrza, które pozostają nie bez wpływu na środowisko i zdrowie mieszkańców oraz uniemożliwia rozwój społeczny i zapewnienie bezpieczeństwa dla okolicznych mieszkańców Analiza badań ankietowych Metoda i technika badawcza Dla uzyskania jak najlepszego efektu badanie opinii mieszkańców Miasta i Gminy Łosice miało charakter przekrojowy: wybrano metodę sondażową, realizowaną przy zastosowaniu techniki badawczej w formie kwestionariusza ankiety. Specjalnie stworzony do tego typu badań kwestionariusz ankiety zawierał w zdecydowanej większości pytania zamknięte (z podaniem zamkniętej i wyczerpującej listy odpowiedzi, z możliwością udzielenia odpowiedzi własnej). Pytania takie pozwalają na udzielenie szybkiej odpowiedzi przez respondenta oraz na standaryzację i opracowanie zebranych opinii. Ze względu na chęć poznania szerszej opinii mieszkańców na różne tematy, w kwestionariuszu zawarto także kilka pytań otwartych. Ankietyzacja została przeprowadzona metodą wywiadu bezpośredniego oraz za pośrednictwem formularza ankietowego zamieszczonego na stronie Urzędu Miasta i Gminy Łosice. Charakterystyka grupy respondentów Wysiłki włożone w zebranie jak największej próby badawczej sprawiły, że wybrano kilka sposobów dystrybucji ankiet do mieszkańców. Dystrybucja ankiet została przeprowadzona przy współpracy z placówkami oświatowymi oraz Urzędem Miasta i Gminy w Łosicach. Przeprowadzona została także bezpośrednia ankietyzacja mieszkańców na ulicach Miasta i Gminy Łosice podczas zorganizowanego Pikniku Integracyjnego, a ponadto kwestionariusz ankiety został zamieszczony na stronie internetowej Urzędu Miasta i Gminy Łosice. Ze względu na rodzaje wybranych sposobów dystrybucji respondenci stanowią losową próbę badawczą. W ramach badania ankietowego zebrano 357 wypełnionych ankiet. Ankietę wypełniło 238 kobiet, 97 mężczyzn, natomiast 22 osoby nie udzieliło odpowiedzi na pytanie dotyczące płci respondenta. 86

87 Wykres 2 Struktura respondentów ze względu na płeć 22; 6% 97; 27% KOBIETA MĘŻCZYZNA 238; 67% Brak odpowiedzi Źródło: Badanie ankietowe. Badaniem zostali objęci mieszkańcy w następujących grupach wiekowych: 15-19, 20-24, 25-44, oraz 67+. Przyjęte grupy są charakterystyczne dla tego typu badań. Największą grupę respondentów stanowiły osoby w wieku od 25 do 44 lat, których było 158. Najmniej liczną grupą były natomiast osoby w wieku 67+. Przez tę grupę zostało wypełnionych 15 ankiet. Warto również zwrócić uwagę na to, że 25 osób nie wskazało odpowiedzi na pytanie dotyczące wieku respondenta. Wykres 3 Struktura respondentów ze względu na wiek 15; 4% 25; 7% 20; 6% 17; 5% 122; 34% 158; 44% brak odpowiedzi Źródło: Badanie ankietowe. Największą grupę respondentów stanowiły osoby, które określiły swój stan cywilny jako mężatka/ żonaty. Osób tych było ogółem 244. Natomiast najmniejszą grupą, liczącą 13 respondentów, były osoby, które określiły swój stan cywilny jako rozwódka/rozwodnik, 22 ankietowanych nie wskazało odpowiedzi na to pytanie. 87

88 Wykres 4 Struktura respondentów ze względu na stan cywilny 18; 5% 22; 6% 60; 17% 13; 4% panna/kawaler mężatka/żonaty rozwódka/rozwodnik wdowa/wdowiec brak odpowiedzi 244; 68% Źródło: Badanie ankietowe. Największą liczbę respondentów stanowiła grupa pracująca w sektorze administracji publicznej (86 osób), najmniejszą grupą były osoby bezrobotne 17 osób oraz 16 osób, które określiły swój status zawodowy jako inny. Na pytanie dotyczące statusu zawodowego 41 osób nie udzieliło żadnej odpowiedzi. Wykres 5 Struktura respondentów ze względu na status zawodowy 41; 11,48% 18; 5,04% 17; 4,76% 38; 10,64% 35; 9,80% 50; 14,01% 28; 7,84% 87; 24,37% 43; 12,04% uczeń/student pracujący w sektorze administracji publicznej pracujący w firmie państwowej pracujący w firmie prywatnej prowadzący własną działalność gospodarczą emeryt/rencista bezrobotny Źródło: Badanie ankietowe. Pod względem wykształcenia najliczniejszą grupą były osoby legitymujące się wykształceniem wyższym magisterskim. Liczba tych osób wyniosła bowiem 137. Najmniej respondentów posiadało natomiast wykształcenie podstawowe. Ankiet wypełnionych przez tę grupę było ogółem

89 Wykres 6 Struktura respondentów ze względu na poziom wykształcenia 38; 11% 21; 6% 27; 8% 137; 38% 104; 29% podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe licencjackie wyższe magisterskie brak odpowiedzi 30; 8% Źródło: Badanie ankietowe. Kolejnym pytaniem była analiza respondentów w odniesieniu do ich sytuacji materialnej. Ankietowanych, którzy określili swoją sytuację jako raczej dobra, było 248. Odpowiedź dotyczącą sytuacji materialnej, określoną jako raczej zła wskazało 34 osób, zdecydowanie dobra 32 osoby, a zdecydowanie zła wskazało 9 respondentów. Brak odpowiedzi na powyższe pytanie dotyczyło 34 ankietowanych. Wykres 7 Struktura respondentów ze względu na sytuację materialną 9; 2% 34; 10% 32; 9% 34; 10% zdecydowanie dobra raczej dobra raczej zła zdecydowanie zła brak odpowiedzi 248; 69% Źródło: Badanie ankietowe. Najwięcej respondentów mieszka w Gminie od urodzenia i jest to 181 osób, a najmniej liczną grupą stanowiącą 19 osób są osoby zamieszkujące Gminę od kilku lat. Natomiast 68 respondentów nie udzieliło odpowiedzi na powyższe pytanie. 89

90 Wykres 8 Struktura respondentów ze względu na okres zamieszkania w Gminie 68; 19% 181; 51% 19; 5% od urodzenia długo co mnajmniej 10 lat od niedawna kilka lat brak odpowiedzi 89; 25% Źródło: Badanie ankietowe. Kolejnym pytaniem ankietowym było pytanie dotyczące miejsca zamieszkania. Najwięcej ankiet, bo ogółem 265 wypełniły osoby deklarujące miejsce zamieszkania w Mieście i Gminie Łosice. Poza Miastem i Gminą Łosice spośród ankietowanych mieszka 38 respondentów, a 54 osoby nie udzieliły żadnej odpowiedzi na to pytanie. Wykres 9 Struktura respondentów ze względu na zameldowanie 54; 15% 38; 11% Miasto i Gmina Łosice Poza Miastem i Gminą Łosice 265; 74% Źródło: Badanie ankietowe. Respondentów, którzy określili swoją postawę jako lubię tę gminę, było 247. Odpowiedź sformułowana określeniem ani lubię ani nie lubię wskazało 78 osób, natomiast nie lubię tej gminy zaznaczyło 2 osoby. Brak odpowiedzi na pytanie dotyczące stosunku pozytywnego lub negatywnego do Miasta i Gminy Łosice dotyczyło 30 ankietowanych. 90

91 Wykres 10 Postawa wobec Gminy 2; 1% 30; 8% 78; 22% lubię tę gminę ani lubię ani nie lubię nie lubię tej gminy brak odpowiedzi 247; 69% Źródło: Badanie ankietowe. Zaprezentowana na powyższych wykresach struktura respondentów wskazuje na to, że w badaniu wzięła udział reprezentatywna grupa mieszkańców w różnym wieku, o wysokim poziomie wykształcenia, o różnym stanie cywilnym, charakteryzująca się zróżnicowaną sytuacją materialną. Wyniki ankiety są więc wiarygodne i oddają opinię społeczności lokalnej na tematy będące przedmiotem badania. Analiza odpowiedzi Na poniższych wykresach przedstawiono wyniki przeprowadzonego badania ankietyzacyjnego. Należy zauważyć, że w wielu przypadkach respondenci nie odpowiadali na wszystkie pytania zawarte w kwestionariuszu, dlatego przy analizie odpowiedzi na dane pytanie zaznaczono liczbę osób, które udzieliły stosownej odpowiedzi. Aby przeprowadzona analiza opinii publicznej była miarodajna i aby móc porównywać odpowiedzi na konkretne pytania, liczbę osób, która udzieliła danej odpowiedzi, przedstawiono procentowo jako odsetek osób, które łącznie wypowiedziały się w danym pytaniu. Ponadto, niektóre pytania miały charakter otwarty, a w pytaniach zamkniętych możliwe było wskazanie kilku odpowiedzi, dlatego liczba łącznie wskazanych odpowiedzi niejednokrotnie przewyższała liczbę respondentów. Odsetek osób, które wskazały poszczególne odpowiedzi, po zsumowaniu przyjmował więc bardzo często wartość wyższą niż 100%. 91

92 Pytanie 1. Wykres 11 Czy Pana/Pani zdaniem Miasto i Gmina Łosice wymaga programu rewitalizacji, to znaczy programu ożywienia społeczno-gospodarczego i przestrzenno-środowiskowego? (N357) 26% 1% 1% 72% zdecydowanie tak racej tak raczej nie zdecydowanie nie Źródło: badanie ankietowe. Zdecydowana większość respondentów wskazała odpowiedź zdecydowanie tak, osób które udzieliły takiej odpowiedzi było ogółem 72%. Odpowiedzi, które zawarto w sformułowaniu raczej tak zaznaczyło 26% osób. Pozostali ankietowani wskazali zdecydowanie nie i osoby te stanowiły zaledwie 1% oraz raczej nie takich osób było także 1% wszystkich ankietowanych. Pytanie 2. Wykres 12 Jak ocenia Pan/Pani dotychczasowe działania w zakresie działań rewitalizacyjnych? (N347) 60,00% 57,14% 50,00% 40,00% 30,00% 22,57% 20,00% 16,00% 10,00% 4,29% 2,00% 0,00% zdecydowanie korzystne raczej korzystne raczej niekorzystne zdecydowanie niekorzystne brak odpowiedzi Źródło: badanie ankietowe. Ponad połowa (57,14%) ankietowanych uznała, dotychczasowe działania w zakresie działań rewitalizacyjnych za raczej korzystne, za określeniem zdecydowanie korzystne opowiedziało się 92

93 22,57% ankietowanych, a raczej niekorzystne 16,00% respondentów. Odpowiedź zdecydowanie niekorzystne została wskazana przez 4,29% respondentów, natomiast 2,00% ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Pytanie 3. Wykres 13 Który obszar Miasta i Gminy powinien zostać poddany procesowi rewitalizacji, ponieważ jest najbardziej zdegradowany i najtrudniej się tam żyje? (N382) Woźniki Toporów Szańków Kolonia Szańków Dzięcioły Zakrze Świniarów Patków Nowosielec Niemojki Łuzki Meszki Łosice-Osiedle Żeromskiego Łosice-Osiedle Zdrowa Łosice-Osiedle Sienkiewicza Łosice-Osiedle Międzyrzecka Łosice-Osiedle Bialska Jeziory Czuchleby Stare Biernaty Biernaty Średnie Chotycze Kolonia Chotycze brak odpowiedzi 0,52% 0,52% 0,52% 0,52% 1,05% 1,31% 1,31% 2,09% 0,52% 2,62% 5,76% 1,05% 4,45% 1,31% 0,52% 0,79% 0,79% 0,26% 1,83% 2,62% 9,69% 14,66% 17,54% 30,37% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% Źródło: Badanie ankietowe. Największa grupa respondentów, stanowiąca 30,37% ogółu badanych wskazało jako miejsce konieczne do przeprowadzenia rewitalizacji - Osiedle Żeromskiego. Ankietowani w liczbie 17,54% wskazało Osiedle Bialska jako obszar wymagający procesów rewitalizacyjnych, a 14,66% odpowiedzi w tym zakresie padło na Osiedle Międzyrzecka. Spośród poddanych badaniu opinii publicznej 9,69% wskazało w tej materii na Osiedle Sienkiewicza, a 5,76% na Łuzki. Osiedle Zdrowa zaznaczyło 4,45% respondentów. Pozostałe miejscowości znajdują się w przedziale od 0,26% do 1,83%. Najczęściej wymienianymi ulicami były ulica: Bialska, Międzyrzecka, Mjr. Zenona. Brak odpowiedzi na powyższe pytanie dotyczył 2,62% ankietowanych. 93

94 Pytanie 4. Wykres 14 Czym przede wszystkim należałoby się zająć w pierwszej kolejności, by poprawić sytuację tego obszaru? Proszę krótko opisać swój pomysł (N403) Ograniczenie prędkości Miejsca parkingowe Rewitalizacja parku Stworzenie miejsc do spędzania wolnego czasu atrakcje dla dzieci młodzierzy i seniorów/świetlica Przebudowa instalacji wod-kan w szkole podstawowej nr 2 0,99% 2,23% 1,49% 4,47% 7,44% Budowa i remont placów zabaw 11,41% Oświetlenie Budowa ścieżek rowerowych 2,73% 3,23% Remont i budowa dróg Wykonanie chodników Remont szkoły nr 2 Remont/modernizacja/budowa przedszkola nr 2 w Łosicach Zagospodarowanie Centrum Miasta INNE 9,68% 9,43% 6,45% 8,19% 8,44% 23,82% brak odpowiedzi 18,11% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% Źródło: badanie ankietowe. Według opinii 23,82% ankietowanych w pierwszej kolejności powinno zostać wyremontowane Przedszkole Samorządowe nr 2 w Łosicach, 11,41% uważa, że potrzebne są nowe place zabaw. Kolejno 9,68% wskazało na budowę dróg, 9,43% wykonanie chodników, a 8,44% wymieniło inne obszary rewitalizacji. Na konieczność lepszego zagospodarowania Centrum Miasta wskazało 8,19% respondentów. Odsetek ankietowanych wynoszący 7,44% wskazał na potrzebę przebudowy instalacji w Szkole Podstawowej nr 2, a 6,45% wskazał na remont tejże szkoły. Brak odpowiedzi na powyższe pytanie dotyczył 18,11% respondentów. 94

95 Pytanie 5. Wykres 15 Proszę wskazać Pana/Pani związek z wybranym obszarem, wymagającym rewitalizacji (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) (N732) 7,33% Miejsce zamieszkania 30,77% Miejsce pracy 23,81% miejsce wypoczynku 12,09% Źródło: badanie ankietowe. 10,99% 15,02% miejsce, w którym często przebywam, załatwiam różne sprawy miejsce, które uważam za bardzo ważne dla Miasta i Gminy Łosice Największy odsetek ankietowanych wynoszący 30,77% wskazał odnośnie swojego związku z obszarem koniecznym do rewitalizacji odpowiedź miejsce zamieszkania, dla 23,81% jest to miejsce, które uważa za bardzo ważne dla Miasta i Gminy Łosice, a 15,02% odpowiedziało, że to miejsce pracy. Odpowiedź ujętą w sformułowaniu miejsce, w którym często przebywa, załatwia różne sprawy zaznaczyło 12,09% badanych, natomiast dla 10,99% jest to miejsce wypoczynku. Ankietowanych, którzy wskazali inny powód było ogółem 6.99%. 95

96 Pytanie 6. Wykres 16 Proszę wskazać najpoważniejsze problemy społeczne występujące na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji: (max 3 odpowiedzi) (N732) niewystarczająca oferta kulturalna i infrastrukturalna powodująca spędzanie wolnego czasu przez mieszkańców poza obszarem gminy migracje mieszkańców do ościennych miast (np. Siedlec, Warszawy) niewystarczająca liczba miejsc w przedszkolach brak poczucia więzi z Miastem i Gminą Łosice brak poczucia bezpieczeństwa niewystarczający udział w życiu społecznym i kulturalnym problemy rodzinne i społeczne (alkocholizm, przemoc w rodzinie, narkomania występujące na różnych obszarach np. Teren szkół, w miejscach publicznych itp.) wysoka przestępczość zwiększanie liczby osób wymagających wsparcia, pomocy społecznej niechęć do kształcenia i zmiany kwalifikacji 1,09% 13,25% 10,66% 4,92% 7,10% 8,33% 6,42% 4,51% 3,83% 16,12% Ubóstwo Bezrobocie inny 4,78% 6,83% 12,16% 0,00% 10,00% 20,00% Źródło: Badanie ankietowe. Ankietowani, zostali poproszeni o wskazanie, jakie w ich opinii są najpoważniejsze problemy społeczne w Mieście i Gminie Łosice. Najliczniejsza grupa ankietowanych (16,12%) wskazała na niewystarczającą liczbę miejsc w przedszkolach, natomiast 13,25% duży problem społeczny widzi w niewystarczającej ofercie kulturalnej i infrastrukturalnej, co powoduje spędzanie przez mieszkańców wolnego czasu poza obszarem gminy np. Siedlce, Warszawa. Bezrobocie stanowi najpoważniejszy problem społeczny dla 12,16% respondentów, a 10,66% uznało, że są to migracje mieszkańców do ościennych miast np. Warszawy, Siedlec. Dla 8,33% ankietowanych problemem społecznym jest niewystarczający udział w życiu społecznym i kulturalnym, a dla 7,10% problemem jest brak poczucia bezpieczeństwa. 96

97 Pytanie 7. Wykres 17 Proszę wskazać najważniejsze Pana/Panią zdaniem problemy gospodarcze, które powinny być rozwiązane w celu ograniczenia negatywnych zjawisk gospodarczych na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji: (max 3 odpowiedzi) (N686) niewystarczające wsparcie dla przedsiębiorstw, brak inkubatora przedsiębiorczości, szkoleń, doradztwa gospodarczgo niska przedsiębiorczość mieszkańców 9,77% 6,71% 7,00% brak miejsca na prowadzenie działalności 13,12% 3,35% brak dobrych miejsc pracy w Mieście i Gminie Łosice niskie kwalifikacje zawodowe mieszkańców 12,97% niewystarczająca promocja Miasta i Gminy Łosice wobec inwestorów słabo rozwinięty sektor usług 4,96% 11,66% 5,69% 24,78% niewystarczająco rozwinięta infrastruktura utrudniająca rozwój usług i handlu (np. Brak parkingów) plan gospodarowania przestrzennego niedostosowany do aktualnych potrzeb i brak jego wersji elektronicznej inny Źródło: badanie ankietowe. Znaczna liczba ankietowanych, czyli 24,78% odnosząc swoją odpowiedź do pytania dotyczącego istotnych problemów gospodarczych na obszarze Miasta i Gminy Łosice, stwierdziła, że zasadniczym problemem w tej materii jest brak dobrych miejsc pracy w Mieście i Gminie Łosice. Spora grupa respondentów- 13,12% uważa również, że plan zagospodarowania przestrzennego jest niedostosowany do aktualnych potrzeb i brak jego wersji elektronicznej. Natomiast 12,97% dużym problemem gospodarczym jest niewystarczająco rozwinięta infrastruktura utrudniająca rozwój usług i handlu (np. brak parkingów). Dla 11,66% badanych odpowiedź ujęta w sformułowaniu niewystarczająca promocja Miasta i Gminy Łosice stanowiła najważniejszy problem gospodarczy. Najrzadziej wskazywaną odpowiedzią był brak miejsca na prowadzenie działalności. 97

98 Pytanie 8. Wykres 18 Proszę wskazać najpoważniejsze problemy związane ze środowiskiem naturalnym oraz zagospodarowaniem przestrzennym na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji: (max 3 odpowiedzi) (N908) niski poziom obsługi komunikacyjnej (drogi, parkingi, oświetlenie, brak ścieżek rowerowych) niewysterczająco rozwinięta infrastruktura społeczna (szkoły, przedszkola, ośrodki zdrowia, ośrodki kultury, ośrodki sportu i niewystarczjąco rozwinięta infrastruktura w zakresie sieci kanalizacyjnej, wodnej, elektrycznej, cieplnej, telekomunikacyjnej niewystarczająco rozwinięta infrastruktura komunikacyjna w zakresie dróg, parkingów, chodników i oświetlenia brak miejsca, które stanowi główne miejsce spotkań, wydarzeń społecznych i kulturalnych, brak "placu miejskiego/wiejskiego" brak miejsc publicznych dogodnych dla wypoczynku rodzin z dziećmi 2,53% 11,56% 8,37% 10,24% 7,49% 14,10% niska estetyka przestrzeni publicznej 13,55% zaniedbane parki, skwery, place zabaw 11,12% niska świadomość mieszkańców w zakresie działań dotyczących ekologii zanieczyszczenie środowiska, w tym przez transport prywatny i publiczny 6,94% 8,15% konieczność rekultywacji wysypiska śmieci 1,98% inny 3,96% 0,00%2,00%4,00%6,00%8,00%10,00%12,00%14,00%16,00% Źródło: Badanie ankietowe. Respondenci, w pytaniu Nr 8 zaznaczyli najpoważniejsze problemy związane ze środowiskiem naturalnym oraz zagospodarowaniem przestrzennym na obszarze, który wcześniej został wskazany przez nich jako obszar konieczny do rewitalizacji. Największy procent badanych, bo 14,10% uznało 98

99 za duży problem brak miejsc publicznych dogodnych dla wypoczynku rodzin z dziećmi. Dla 13,55% problemem jest niska estetyka publiczna, a 11,56% wskazało niski poziom obsługi komunikacyjnej (drogi, parkingi, oświetlenie, brak ścieżek rowerowych). Dla 11,12% należałoby zwrócić uwagę na zaniedbane parki, skwery, place zabaw, 10,24% upatruje problemu w niewystarczająco rozwiniętej infrastrukturze w zakresie dróg, parkingów, chodników i oświetlenia. Najmniej liczna grupa respondentów wykazała na konieczność rekultywacji wysypiska śmieci (1,98%). Pytanie 9 Wykres 19 Proszę wskazać 3 najważniejsze Pana/Pani zdaniem rodzaje przedsięwzięć inwestycyjnych, które powinny być realizowane na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji (922) rozbudowa/modernizacja budynków i obiektów zabtkowych rozbudowa/modernizacja/doposażenie budynków użyteczności publicznej (np. urzędy, szpital, rozbudowa/modernizacja budynków i terenów poprzemysłowych (np. BUMAR, baza PKS itp.) rozbudowa/modernizacja/doposażenie budynków socjalnych, komunalnych oraz budynków w zasobach rozbudowa/modernizacja/doposażenie infrastruktury kulturalnej (Dom Kultury, Kino, biblioteki publiczne rozbudowa infrastruktury technicznej (np..instalacje c.o., wod.-kan., gaz) zagospodarowanie przestrzeni publicznych np. skwerów, placów zabaw, placów przy świetlicach rozbudowa/modernizacja/doposażenie infrastruktury sportowej, rekreacyjnej i turystycznej (np.. rozbudowa/modernizacja infrastruktury edukacyjnej: przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowejtowarzyszącej (chodniki, ścieżki rowerowe, parkingi, rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej i sieci komunikacyjnej 3,36% 3,90% 3,04% 3,36% 6,40% 6,83% 10,30% 8,13% 16,59% 15,51% 17,03% inny 5,53% 0,00% 10,00% 20,00% Źródło: Badanie ankietowe. Odpowiedzi na pytanie dotyczące najważniejszych przedsięwzięć inwestycyjnych były bardzo zróżnicowane, dlatego też przedstawiono najważniejsze odpowiedzi według ilości ich występowania. Według respondentów najważniejszą inwestycją jaka powinna być zrealizowana w pierwszej kolejności powinna być rozbudowa/modernizacja infrastruktury edukacyjnej: przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych - tę odpowiedź wskazało 17,03% ankietowanych. Na drugim 99

100 miejscu wskazywanej odpowiedzi była odpowiedź dotycząca konieczności zagospodarowania przestrzeni publicznych np. skwerów, placów zabaw, placów przy świetlicach - 16,59%. Trzecią najważniejszą inwestycją według respondentów, która powinna zostać zrealizowana to rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej - towarzyszącej (chodniki, ścieżki rowerowe, parkingi, oświetlenie) - takiej odpowiedzi udzieliło 15,51% ankietowanych. Tylko 3,04% zaznaczyło odpowiedź rozbudowa/modernizacja/doposażenie budynków socjalnych, komunalnych oraz budynków w zasobach spółdzielni mieszkaniowych w Mieście i Gminie. Pytanie 10. Wykres 20 Proszę wskazać 3 najważniejsze Pana/Pani zdaniem rodzaje przedsięwzięć społecznych, które powinny być przeanalizowane na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji (N588) poprawa bazy dydaktycznej (np. zwiększenie liczby miejsc w przedszkolach, remonty i wyposażenie szkół) 23,13% stworzenie szlaków spacerówych, rowerowych 13,27% organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzierzy 17,52% organizowanie konkursow o mieście, wycieczek, spaceów, spotkań na temat historii Miasta i Gminy Łosice prowadzenie kursów, szkoleń dla osób poszukujących pracy, chcący zdobyc owe umiejętności 2,21% 10,37% programy kulturalne, sportowe, cykliczne imprezy dla mieszkańców 6,97% tworzenie miejsc spotkań, pobytu, zajęć dla osób starszych, dzieci i młodzierzy, osób zagrożonych wykluczeniem programy wsparcia i integracji dla osób i rodzin ubogich, doświadczających różnych trudności i kłopotów 12,59% 10,88% inny 3,06% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% Źródło: Badanie ankietowe. W pytaniu Nr 10 ankietowani mieli wskazać ich zdaniem najważniejsze rodzaje przedsięwzięć społecznych, które powinny być przeanalizowane. Według opinii 23,13% ankietowanych najważniejszym rodzajem przedsięwzięcia społecznego, które należy wziąć pod uwagę powinna być poprawa bazy dydaktycznej (zwiększenie miejsc 100

101 w przedszkolach, remont i wyposażenie szkół), 17,52% ankietowanych uznała za konieczne do realizacji organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży, a 13,27% respondentów opowiedziało się za stworzeniem szlaków spacerowych, rowerowych. Tworzenie miejsc spotkań, pobytu, zajęć dla osób starszych, dzieci i młodzieży, osób zagrożonych wykluczeniem wskazało 12,59%. Najrzadziej udzielaną odpowiedzią była odpowiedź dotycząca konieczności podjęcia działań w zakresie organizowania konkursów o mieście, wycieczek, spacerów, spotkań na temat historii Miasta i Gminy Łosice - takiej odpowiedzi udzieliło zaledwie 2,21% ankietowanych. Pytanie 11. Wykres 21 Proszę wskazać 3 najważniejsze Pana/Pani zdaniem rodzaje przedsięwzięć, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia negatywnych zjawisk gospodarczych na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji (N628) poprawa infrastruktury służącej rozwojowi handlu i usług (np. Budowa parkingów i miejsc postojowych) 20,38% utworzenie na terenie gminy Inkubatora Przedsiębiorczości tzn. Instytucji wspierającej udostępnianie uzbrojonych terenów inwestycyjnych 10,19% 9,87% rozbudowanie systemu ulg i zwolnień dla podmiotów prywtnych inwestujących na terenie programy wsparcia szkoleniowo-doradczego dla osób bezrobotnych programy wsparcia finansowego dla osób zaintersowanych prowadzeniem własnej programy wsparcia szkoleniowo-doradczego dla osób zainteresowanych prowadzeniem 14,33% 15,76% 16,56% 12,90% inny 7,80% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% Źródło: badanie ankietowe. Najliczniejsza grupa respondentów, stanowiąca 20,38% badanych, wskazała odnośnie pytania dotyczącego rodzaju przedsięwzięć ograniczających negatywne zjawiska gospodarcze poprawę infrastruktury służącej rozwojowi handlu i usług (np. budowa parkingu i miejsc postojowych). Dla 16,56% ankietowanych takim przedsięwzięciem powinny być programy wsparcia finansowego dla osób zainteresowanych prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, a 15,76% wskazała na konieczność uruchomienia programów wsparcia szkoleniowo-doradczego dla osób bezrobotnych. Najmniej respondentów zaznaczyło odpowiedź inny (7,80%). 101

102 Pytanie 12. Wykres 22 W której części Miasta i Gminy Pan/Pani mieszka? (N313) Źródło: badanie ankietowe. Łosice Biernaty Średnie Stare Biernaty Toporów Meszki Zakrze Świniarów Patków Rudnik Nowosielec Niemojki Łuzki Łosice-Osiedle Żeromskiego Łosice-Osiedle Sienkiewicza Łosice-Osiedle Międzyrzecka Łosice-Osiedle Bialska Łosice-Osiedle Zdrowa Czuchleby Chotczyce brak odpowiedzi 0,64% 0,32% 1,28% 0,96% 0,32% 3,51% 1,60% 0,32% 0,96% 0,64% 2,56% 5,43% 20,45% 13,42% 18,21% 10,54% 15,97% 1,28% 1,60% 14,06% 0,00% 20,00% 40,00% Największa grupa respondentów biorących udział w badaniu zamieszkuje Osiedle Żeromskiego 20,45%, Osiedle Międzyrzecka zamieszkuje ogółem 18,21%, a 15,97% Osiedle Zdrowa. Najmniej liczną grupą ankietowanych biorących udział w badaniu byli mieszkańcy miejscowości: Patków, Meszki oraz Biernaty Średnie stanowiąc po 0,32% ankietowanych. Brak odpowiedzi na powyższe pytanie dotyczyło 14,06% respondentów. PODSUMOWANIE BADANIA ANKIETOWEGO W badaniu ankietyzacyjnym przeprowadzonym na obszarze Miasta i Gminy Łosice wzięło udział 357 osób z czego 238 osób stanowiły kobiety, 97 osób reprezentowało grupę mężczyzn, 22 osoby nie udzieliły odpowiedzi wskazującej płeć ankietowanego. Najliczniejsza grupa ankietowanych określiła swój wiek między 25 a 44 rokiem życia. Pod względem wykształcenia największą grupę ankietowanych stanowiły osoby legitymujące się wykształceniem wyższym magisterskim (137 osób), które zatrudnione są w administracji publicznej (86 respondentów). Respondenci badania ankietyzacyjnego w większości zamieszkują od urodzenia Miasto i Gminę Łosice. W treści ankiety dotyczącej opinii interesariuszy w zakresie obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej na obszarze Miasta i Gminy Łosice, w związku z opracowywanym Programem Rewitalizacji zamieszczono definicję rewitalizacji. Większość ankietowanych przed wypełnieniem ankiety została podczas rozmowy uświadomiona w jaki sposób przebiegał będzie proces rewitalizacji i jakimi zasadami będzie się on kierował. Ankietowani biorący udział w badaniu zdecydowanie potwierdzili, iż ich zadaniem Miasto i Gmina Łosice wymagają ożywienia społeczno-gospodarczego i opracowania Programu Rewitalizacji. Odpowiedzi w tym zakresie wyrażonej w sformułowaniu zdecydowanie tak (program ożywienia społeczno-gospodarczego i poddanie procesowi rewitalizacji) wyraziło ogółem 72% ankietowanych. 102

103 Na pytanie dotyczące dotychczas prowadzonych działań w zakresie odnowy i rewitalizacji na obszarze gminy 57,14% ankietowanych odpowiedziała, iż działania te były raczej korzystne, natomiast 22,57% opowiedziała się za odpowiedzią ujętą w sformułowaniu: zdecydowanie korzystne. W pytaniu dotyczącym związku respondentów z obszarem przeznaczonym do rewitalizacji dla 30,77% ankietowanych obszar ten stanowi miejsce zamieszkania, natomiast dla 23,81% jest szczególnie ważnym miejscem dla Miasta i Gminy Łosice. Obszarem wymagającym programów naprawczych w pierwszej kolejności jest obszar osiedla Żeromskiego (30,37% ankietowanych wskazała ten obszar) oraz obszar osiedla Bialska (17,54% oddzielonych odpowiedzi w tym zakresie). Na pytanie dotyczące rodzaju działań koniecznych do przeprowadzenia w obszarze wymagającym rewitalizacji 23,82% respondentów wskazało konieczność remontu Przedszkola Samorządowego Nr 2 oraz konieczność budowy i remontu placów zabaw (11,41% udzielonych wskazań). Ankietowani, którzy zostali poproszeni o wskazanie, jakie w ich opinii są najpoważniejsze problemy społeczne w Mieście i Gminie Łosice, w największej liczbie odpowiedzi (16,12%) wskazali na niewystarczającą liczbę miejsc w przedszkolach, oraz niewystarczającą ofertę kulturalną i infrastrukturalną (13,25%), co powoduje spędzanie przez mieszkańców wolnego czasu poza obszarem gminy np. Siedlce, Warszawa. Znaczna liczba ankietowanych, czyli 24,78% odnosząc swoją odpowiedź do pytania dotyczącego istotnych problemów gospodarczych na obszarze Miasta i Gminy Łosice, stwierdziła, że zasadniczym problemem w tej materii jest brak dobrych miejsc pracy w Mieście i Gminie Łosice. Spora grupa respondentów- 13,12% uważa również, że plan zagospodarowania przestrzennego jest niedostosowany do aktualnych potrzeb i brak jego wersji elektronicznej. Natomiast 12,97% dużym problemem gospodarczym jest niewystarczająco rozwinięta infrastruktura utrudniająca rozwój usług i handlu (np. brak parkingów). W zakresie wskazania przez respondentów najpoważniejszych problemów związanych ze środowiskiem naturalnym oraz zagospodarowaniem przestrzennym na obszarze, który wcześniej został wskazany przez nich jako obszar konieczny do rewitalizacji, największy procent badanych, bo 14,10% uznało za duży problem brak miejsc publicznych dogodnych dla wypoczynku rodzin z dziećmi. Dla 13,55% problemem jest niska estetyka publiczna, a 11,56% wskazało niski poziom obsługi komunikacyjnej (drogi, parkingi, oświetlenie, brak ścieżek rowerowych). Najważniejsze rodzaje przedsięwzięć społecznych, które powinny być realizowane w procesie prowadzonej rewitalizacji ankietowani wskazali w większości: poprawę bazy dydaktycznej (zwiększenie miejsc w przedszkolach, remont i wyposażenie szkół), organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży, stworzenie szlaków spacerowych, rowerowych oraz tworzenie miejsc spotkań, pobytu, zajęć dla osób starszych, dzieci i młodzieży, osób zagrożonych wykluczeniem. Najliczniejsza grupa respondentów, odnośnie pytania dotyczącego rodzaju przedsięwzięć ograniczających negatywne zjawiska gospodarcze wskazała poprawę infrastruktury służącej rozwojowi handlu i usług, programy wsparcia finansowego dla osób zainteresowanych prowadzeniem własnej działalności gospodarczej oraz konieczność uruchomienia programów wsparcia szkoleniowo-doradczego dla osób bezrobotnych. 103

104 5. WYBÓR OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I OBSZARÓW REWITALIZACJI 5.1. Wprowadzenie Wybór obszarów Miasta i Gminy Łosice wskazanych do objęcia procesem rewitalizacji jest wynikiem gruntownej diagnozy zjawisk kryzysowych występujących na jej terenie oraz wynikiem ustalenia ich koncentracji terytorialnej. W oparciu o przeprowadzone analizy ilościowe i jakościowe oraz wyznaczone na ich podstawie strefy wysokiej koncentracji negatywnych zjawisk wyznaczono granice obszarów zdegradowanych. Obszary te dały podstawę do przeprowadzenia konsultacji społecznych, które były kluczowym elementem sporządzania Planu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Partycypacja społeczna w prowadzonym procesie rewitalizacji przyjęła następujące formy: Organizacji spotkań z mieszkańcami, Konsultacji społecznych z mieszkańcami, Organizacji spotkań z przedsiębiorcami, Organizacji spotkań z organizacjami pozarządowymi, Przeprowadzenia badania ankietowego wśród mieszkańców, Wykorzystania strony internetowej Miasta i Gminy Łosice do prowadzeni działań związanych z informacją w zakresie postępu prac nad programem, terminami spotkań konsultacyjnych, możliwością zgłaszania uwag i sugestii do trwających prac nad kształtem i zawartością Programu Rewitalizacji. Szczegółowa analiza wyników diagnozy czynników kryzysowych w Mieście i Gminie Łosice oraz badanie ankietyzacje mieszkańców, umożliwiły wyznaczenie obszarów zdegradowanych Obszary zdegradowane Celem opracowania Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Łosice jest wyodrębnienie obszarów wymagających szczególnej uwagi - obszarów zdegradowanych. W praktyce działania rewitalizacyjne prowadzone są na obszarach, na których prowadzone funkcje przestały mieć z czasem znaczenie (np. tereny stoczniowe, portowe, kolejowe, wojskowe) lub które zostały zaniedbane w wyniku procesów planistycznych, politycznych i społecznych (np. obszary śródmieść). Wszystkie z tych obszarów mają swoją specyfikę, a zakres i przedmiot działań bywa zróżnicowany, jednakże każdy z nich można w pewien sposób uznać za obszar kryzysowy uznawany jako obszar zdegradowany. Zgodnie z rekomendacjami delimitacja obszarów zdegradowanych została przeprowadzona w oparciu o zasadę współwystępowania czynników kryzysowych w sferze społecznej oraz w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej. W oparciu o zestawienie wskaźników degradacji w poszczególnych wydzielonych, przyjętych do analizy podobszarach przyjęto, że kwalifikacja okręgu do obszaru zdegradowanego następuje, jeżeli w tym obszarze odnotowano niekorzystne wartości wskaźników społecznych oraz występują niekorzystne wskaźniki w pozostałych zakresach tematycznych. 104

105 Przeprowadzona analiza wskaźnikowa szeregu mierników ilościowych i jakościowych zamieszczona w Części IV niniejszego dokumentu oraz przeprowadzone na obszarze Miasta i Gminy Łosie badanie opinii publicznej poprzez ankietyzację, w sposób jednoznaczny wyłoniły obszary, które uzyskały parametry poniżej średniej przyjętej dla gminy oraz wskazały na ich kryzysowy charakter. Tabela zamieszczona poniżej w sposób zbiorczy wskazuje wartość wskaźników dla poszczególnych podobszarów, nadając im punktację w postaci oznaczenia cyfrą zero lub cyfrą jeden. Zero wskazuje takie obszary, które nie wymagają interwencji. Analogicznie cyfrą jeden oznaczone zostały osiedla i sołectwa, dla których przyjęte dane wskazują na sytuację kryzysową. Taka gradacja pozwala na wyodrębnienie obszarów pozostających w kryzysie i wymagających niezwłocznej interwencji. W ramach przeprowadzonego procesu analizy diagnostycznej, badania ankietowego, spotykań z interesariuszami zestawiono następujące główne problemy i źródła zjawisk kryzysowych w Mieście i Gminie Łosice. W związku z tym, że w diagnozie przedstawiono szereg wskaźników, wybrano najistotniejsze i najbardziej obrazujące występujące problemy społeczne do wyznaczenia obszaru zdegradowanego, dotyczące sfery społecznej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej. W tabelach z diagnozą na czerwono zaznaczono negatywne wartości, za które przyznano punkty, poniżej zestawiono punkty w tabeli zbiorczej. W poniżej tabeli dokonano zestawienia mierników kryzysu z wielu sfer poddanych analizie, a mianowicie sfery społecznej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej na obszarach Miasta i Gminy Łosice. Wskaźniki te zostały wyselekcjonowane jako wskaźniki reprezentatywne z analizowanych sfer, które dotyczą najważniejszych kwestii rzutujących na sytuację społeczno-gospodarczą wydzielonych podobszarów, opisanych w diagnozie. Wynik analizy przeprowadzonej w powyższej tabeli jednoznacznie wyłania obszary zdegradowane. Przyjęto, że obszarem zdegradowanym jest obszar, który zdobył min. 65% punktów z 15 możliwych do zdobycia, czyli warunkiem zakwalifikowania do obszaru zdegradowanego było uzyskanie min. 9,75 pkt. Należą do nich: Osiedle Bialska (10 pkt.) Osiedle Międzyrzecka (12 pkt.) Osiedle Sienkiewicza (13 pkt.) Osiedle Żeromskiego (10 pkt.) 105

106 Tabela 31 Zestawienie mierników kryzysu dla obszaru Miasta i Gminy Łosice Wydzielony podobszar Wskaźnik zmiany liczby ludności zamieszkał ej w MiG Łosice (rok 2015 do 2013) [%] Wskaźnik liczby zarejestrowany ch zdarzeń na 100 mieszkańców Wskaźnik liczby przestępst w i wykroczeń na 100 mieszkańcó w Wskaźnik inicjatyw kulturalnyc h inicjowany ch przez mieszkańcó w Sfera społeczna Wskaźnik liczby osób uzależniony ch pobierający ch zasiłki na 100 mieszkańcó w Wskaźnik liczby osób niepełnosprawn ych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców Wskaźnik liczby gospodarst w domowych pobierający ch zasiłki z tytułu ubóstwa na 100 mieszkańcó w Wskaźnik liczby dzieci, dla których zabrakło miejsc w przedszkolac h publicznych w przeliczeniu na 100 dzieci w wieku przedszkolny m Wskaźnik działalności zawieszonyc h i zamkniętyc h w stosunku do działalności AKTYWNYC H na 100 mieszkańcó w w wieku produkcyjny m Sfera gospodarcza Wskaźnik zarejestrowany ch osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Sfera przestrzenno - funkcjonalna Wskaźnik liczby osób przypadający ch na 1 m2 publicznych powierzchni służących do aktywności społecznej i sportoworekreacyjnej, w odległości 1 km od centrum wydzieloneg o podobszaru (wzdłuż głównych ulic) Sfera techniczna Wskaźnik budynków użyteczności publicznej, wybudowanych przed 1989 r., w złym stanie technicznym wymagającym modernizacji w tym termomoderniz acji na ha Wskaźnik niskiej efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych wybudowanych przed 1989 r. nie poddanych termomoderniz acji na ha Sfera środowiskowa Wstępowan ie zjawiska niskej emisji Wskaźnik ilości azbestu pozostałego do unieszkodliwie nia na ha OSIEDLE BIALSKA OSIEDLE MIĘDZYRZEC KA OSIEDLE SIENKIEWICZ A OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE ŻEROMSKIEG O BIERNATY ŚREDNIE CHOTYCZE CHOTYCZE KOLONIA CZUCHLEBY DZIĘCIOŁY JEZIORY Suma - Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowane go (min 65% tj. 7 9,75 pkt) 106

107 Wydzielony podobszar Wskaźnik zmiany liczby ludności zamieszkał ej w MiG Łosice (rok 2015 do 2013) [%] Wskaźnik liczby zarejestrowany ch zdarzeń na 100 mieszkańców Wskaźnik liczby przestępst w i wykroczeń na 100 mieszkańcó w Wskaźnik inicjatyw kulturalnyc h inicjowany ch przez mieszkańcó w Sfera społeczna Wskaźnik liczby osób uzależniony ch pobierający ch zasiłki na 100 mieszkańcó w Wskaźnik liczby osób niepełnosprawn ych pobierających zasiłki na 100 mieszkańców Wskaźnik liczby gospodarst w domowych pobierający ch zasiłki z tytułu ubóstwa na 100 mieszkańcó w Wskaźnik liczby dzieci, dla których zabrakło miejsc w przedszkolac h publicznych w przeliczeniu na 100 dzieci w wieku przedszkolny m Wskaźnik działalności zawieszonyc h i zamkniętyc h w stosunku do działalności AKTYWNYC H na 100 mieszkańcó w w wieku produkcyjny m Sfera gospodarcza Wskaźnik zarejestrowany ch osób bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Sfera przestrzenno - funkcjonalna Wskaźnik liczby osób przypadający ch na 1 m2 publicznych powierzchni służących do aktywności społecznej i sportoworekreacyjnej, w odległości 1 km od centrum wydzieloneg o podobszaru (wzdłuż głównych ulic) Sfera techniczna Wskaźnik budynków użyteczności publicznej, wybudowanych przed 1989 r., w złym stanie technicznym wymagającym modernizacji w tym termomoderniz acji na ha Wskaźnik niskiej efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych wybudowanych przed 1989 r. nie poddanych termomoderniz acji na ha Sfera środowiskowa Wstępowan ie zjawiska niskej emisji Wskaźnik ilości azbestu pozostałego do unieszkodliwie nia na ha ŁUZKI MESZKI NIEMOJKI NOWOSIELEC PATKÓW RUDNIK STARE BIERNATY SZAŃKÓW ŚWINIARÓW TOPORÓW WOŹNIKI ZAKRZE Suma - Oznaczanie punktacji do wyznaczenia obszaru zdegradowane go (min 65% tj. 7 9,75 pkt) Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice i innych instytucji funkcjonujących na obszarze gminy 107

108 Rysunek 20 Wyznaczony obszar zdegradowany na terenie Miasta i Gminy Łosice Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Na każdym z wyżej zakwalifikowanych obszarów zdegradowanych, występują problemy społeczne oraz przynajmniej jeden problem ze sfery gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej lub środowiskowej. Wyznaczony powyżej obszar zdegradowany przekracza dozwolone limity, ponieważ obejmuje 18.94% powierzchni Miasta i Gminy Łosice oraz 51,52% mieszkańców Miasta i Gminy Łosice. Jako obszar rewitalizacji wybrano więc podobszary, które podlegać będą procesom rewitalizacji nie tylko ze względu na przeprowadzoną analizę mierników kryzysu, przeprowadzone badanie ankietyzacyjne, 108

109 wnioski z przeprowadzonych spotkań konsultacyjnych z interesariuszami, ale także z uwagi na ich strategiczny dla obszaru zdegradowanego oraz dla całego Miasta i Gminy Łosice charakter. Należą do nich Osiedle Sienkiewicza oraz Osiedle Żeromskiego. Do obszaru rewitalizacji wybrano całe Osiedle Sienkiewicza oraz całe Osiedle Żeromskiego, usytuowane w centrum Miasta i Gminy Łosice, a zatem mające charakter reprezentacyjny, które stanowią jednocześnie skupisko życia społeczno-gospodarczego i jednocześnie są największym potencjałem rozwojowym Miasta i Gminy Łosice. Wskazane wyżej podobszary były także typowane przez mieszkańców podczas przeprowadzonego badania ankietowego oraz podczas spotkań konsultacyjnych. Stanowią zatem obszary posiadające zdecydowane przesłanki do objęcia ich procesem rewitalizacji. Szczegółową charakterystykę obszaru i jego potencjału opisano w dalszej części w punkcie Szczegółowa charakterystyka obszaru rewitalizacji. Niekorzystne wskaźniki społeczne są praktycznie obecne na całym terytorium miasta i gminy. Z analizy wyników badań ankietowych wynika, że mieszkańcy miasta zdecydowanie identyfikują obszary problemowe w centrum miasta i gminy. Wypowiedzi respondentów wyraźnie uwypuklały techniczno-funkcjonalne oraz społeczne problemy, skupiające się właśnie na ulicach należących do wyżej wspomnianych osiedli zaliczanych do obszarów zdegradowanych. Obszar kryzysowy można opisać zatem jako swoisty obszar ryzyka w ramach którego powstały i utrzymują się zjawiska (procesy), które aktualnie (lub potencjalnie) są źródłem zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania tego obszaru jako środowiska mieszkalnego, a także miejsca działalności gospodarczej Obszar wyznaczony do rewitalizacji Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie programu rewitalizacji. Ustawa o rewitalizacji z dn. 9 października 2015 r. stanowi, że działaniom rewitalizacyjnym może zostać poddany obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, w przypadku występowania na nim ponadto negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Sumowanie wymiarów kryzysu prowadzi do krytycznej oceny stanu miasta i gminy oraz powoduje zaliczanie do obszarów rewitalizacji następujące obszary z rozróżnieniem na konkretne ulice do nich należące. W trakcie pierwszych konsultacji społecznych dotyczących wyznaczenia obszaru rewitalizacji, pod dyskusję poddano obszar wskazany na mapie poniżej. 109

110 Rysunek 21 Obszar pierwotnie wyznaczony do rewitalizacji na terenie Miasta i Gminy Łosice Źródło: Opracowanie własne Informacja dotycząca uwag w ramach pierwszych konsultacji społecznych w zakresie obszaru wyznaczonego do rewitalizacji zamieszczona została na stronie internetowej urzędu Miasta i Gminy Łosice oraz na tablicach ogłoszeń, a uwagi i sugestie interesariuszy przyjmowane były od r. do r. Uwzględniono wszystkie zgłoszone przez mieszkańców uwagi do pierwotnie wyznaczonego obszaru, tj. dołączono obszary Zespołu Szkół Nr 3 RDKU, Perunu, Rejowego Związku Spółek Wodnych, tzw. tatarskiej góry. Ponowne konsultacje (drugie konsultacje) dot. obszaru rewitalizacji oraz zgłaszania uwag do Programu przeprowadzono w dniach kwietnia 2017 r. informacja była dostępna na stronie internetowej urzędu Miasta i Gminy Łosice oraz na tablicach ogłoszeń oraz odbyło się spotkanie konsultacyjne w dniu r. Podczas drugich konsultacji na obszar zdegradowany wyznaczono obszar przedstawiony na rysunkach nr 22 i 23 został on zaakceptowany w całości i przyjęty jako obszar rewitalizacji. 110

111 Rysunek 22 Metodologia wyboru obszaru rewitalizacji na terenie Miasta i Gminy Łosice Źródło: Opracowanie własne Załącznikiem do niniejszego Programu Rewitalizacji jest mapa obszaru rewitalizacji w skali 1:5 000, poniżej przedstawiono tę samą mapę jako poglądową (dla zachowania czytelności mapy stanowiącej załącznik do Programu, załącznik zawiera też wyniesienie okolic ulicy Rynek). 111

112 Rysunek 23 Obszar wyznaczony do rewitalizacji na terenie Miasta i Gminy Łosice Źródło: Opracowanie własne Obszar rewitalizacji został wyznaczony na powyższej mapie wyraźnie widać, że obszar zdegradowany został wyznaczony z obszaru całego Miasta i Gminy Łosice, zaś obszar rewitalizacji z obszaru zdegradowanego. W opracowaniach specjalistycznych z zakresu rewitalizacji zwraca się uwagę na różne przesłanki delimitacji obszaru rewitalizacji. Są nimi też takie czynniki jak: znaczenie obszaru do rewitalizacji dla miasta i gminy zasadność zwracania uwagi na występowanie korzyści zewnętrznych przy realizacji programu rewitalizacji potrzeby miasta i gminy, w tym w zakresie spójności i strategii rozwojowej. 112

113 Mając powyższe na uwadze, do obszaru rewitalizacji włączono tereny, w których występuje koncentracja zjawisk kryzysowych we wszystkich sferach życia społeczno-gospodarczego oraz stanowią one strategiczne znaczenie dla rozwoju miasta i gminy. Są to osiedla Sienkiewicza i Żeromskiego Obszar rewitalizacji został wyznaczony z obszaru zdegradowanego, który zgodnie z wcześniej przedstawionymi analizami obejmuje wszystkie osiedla Bialska, Międzyrzecka, Sienkiewicza i Żeromskiego. Obszar zdegradowany przekracza obowiązujące limity tzn. obejmuje ponad 20% powierzchni Gminy i ponad 30% mieszkańców, wobec powyższego dokonano korekty obszaru pod względem powierzchni i liczby ludności oraz wyznaczono obszar, którego rozwój będzie stanowił koło zamachowe do rozwoju pozostałego obszaru zdegradowanego, a pośrednio całej gminy obszar taki stanowi teren wskazany na powyższej mapie i w tabeli. Tabela poniżej określa szczegółowo liczbę ludności oraz powierzchnię obszaru przeznaczonego do rewitalizacji. Tabela 32 Liczba mieszkańców oraz powierzchnia obszaru przeznaczonego do rewitalizacji Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców Odsetek liczby mieszkańców Miasta i Gminy* Powierzchnia Odsetek powierzchni miasta i gminy* OSIEDLE SIENKIEWICZA 1468 osób 13,1411% 30,74 ha 0,2535% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO 1827 osób 16,3548% 558,14 ha 4,6029% RAZEM OBSZAR REWITALIZACJI osób 29,4959% 588,88 4,8564% * liczba mieszkańców Miasta i Gminy Łosice: osób (stan na ) powierzchnia Miasta i Gminy Łosice 12125,80 ha Źródło: Dane Urzędu Miasta i Gminy Łosice Na obszarze wskazanym do rewitalizacji występuje większość instytucji publicznych, mających wpływ na rozwój społeczny i gospodarczy, z których korzystają mieszkańcy całego obszaru zdegradowanego. Należą do nich: - instytucje publiczne wspierające osoby w trudnych sytuacjach życiowych (Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, parafie rzymsko-katolickie i inne), - placówki edukacyjne (przedszkola, szkoły: podstawowe, gimnazja, ponadgimnazjalne, muzyczna), - organizacje pozarządowe (większość działających na terenie gminy NGO ma swoją siedzibę na obszarze rewitalizacji), - służba zdrowia (Szpital Powiatowy, przychodnie rodzinne) - służby zapewniające bezpieczeństwo publiczne (policja, straż miejska, państwowa i ochotnicza straż pożarna) - instytucje kultury i sportu (Łosicki Dom Kultury, stadion miejski, boiska sportowe, biblioteki i inne) - urzędy (Miasta i Gminy Łosice, Urząd Skarbowy, ZUS, KRUS itp.) - istniejące i potencjalne obiekty turystyczne i rekreacyjne (np. parki i skwery, które można zagospodarować, obiekty zabytkowe, a itp.) - jedno z większych przedsiębiorstw na lokalnym rynku oraz mali rzemieślnicy i sklepikarze 113

114 - budynki, których powierzchnię można przeznaczyć na cele społeczne typu Inkubator Przedsiębiorczości (np. tzw. Bumar) - zaniedbane bloki socjalne i komunalne oraz inne zaniedbane budynki wielomieszkaniowe - obiekty o znaczeniu środowiskowym i sanitarnym (ujęcie wody pitnej) Liczba i przede wszystkim rodzaj oraz znaczenie znajdujących się na obszarze rewitalizacji ważnych instytucji, obiektów, przedsiębiorstw, stowarzyszeń umożliwia przy współpracy tychże instytucji kompleksowe podejście do rozwiązywania występujących na obszarze zdegradowanym problemów. Możliwe będzie wzajemne współdziałanie we wspólnej sprawie i wyprowadzenie obszaru pozostającego w kryzysie społecznym i gospodarczym ze znamion degradacji. Celem wyznaczenia obszaru wskazanego do rewitalizacji było umożliwienie jak największej liczbie interesariuszy włączenie się w proces rewitalizacji i realizację przez nich projektów rewitalizacyjnych, które wpłyną na poprawę sytuacji na wyznaczonym obszarze. Wyznaczony obszar wskazany do rewitalizacji zgodnie z zasadami prowadzenia procesu rewitalizacji, jest wynikiem sugestii i oczekiwań wielu środowisk interesariuszy biorących udział w pracach nad powstawaniem dokumentu Programu Rewitalizacji. To właśnie przy współudziale mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych powodzenie rewitalizacji stanie się faktem. Impulsem do działań w prowadzonym procesie rewitalizacji będą poczynania Urzędu Miasta i Gminy, jednak im więcej podmiotów zaangażuje się w proces rewitalizacji, tym większe będą szanse jego powodzenia, ponieważ więcej osób będzie miało możliwość utożsamia się z tym procesem, większy zatem będzie efekt synergii i komplementarności podejmowanych działań. Konieczne jest umożliwienie podjęcia działań przez różne instytucje i w różnych dziedzinach, ponieważ mocno zauważalnym problemem na terenie obszaru rewitalizacji (także na obszarze zdegradowanym) jest migracja młodych ludzi do większych miast, gdzie zdobywają oni wykształcenie, ale nie wracają już do Łosic, ponieważ jest to dla nich miejsce nieatrakcyjne. Jedynie kompleksowe podjęcie działań w różnych sferach życia sprawi, że wyznaczony do rewitalizacji obszar będzie sprawnie funkcjonującym obszarem zapewniającym nie tylko dogodne warunki zamieszkania i pracy, ale także wypoczynku i rozwijania zainteresowań i kompetencji. Stopniowe wyludnianie się Łosic poświadczają dane statystyczne liczba osób mieszkających w gminie, zgodnie z deklaracjami mieszkańców dot. pobierania opłaty za wywóz odpadów jest o 20% mniejsza niż liczba osób zameldowanych na terenie gminy. W większości są to studenci i osoby, które pozostały w większych miastach po studiach i nie wracają do Łosic, bo nie widzą na terenie gminy perspektyw dalszego rozwoju, przy czym fakt, że są tu nadal zameldowane sugeruje, że w dużych miastach nie zajmują najlepszej pozycji społecznej potwierdzonej własnym mieszkaniem. Mimo to, mieszkanie w dużych miastach jest jednak dla nich bardziej korzystne niż powrót do rodzimego miasta. Brak interwencji i kompleksowych działań, przewidzianych w niniejszym programie, pogłębi tylko występujące obecnie problemy społeczne. Zdefiniowano zatem zasadnicze cele rewitalizacji: 1. ROZWÓJ KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I ZMNIEJSZENIE SKALI UBÓSTWA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 2. AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I INTEGRACJA SPOŁECZNA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 3. ROZWÓJ POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 4. POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKANCÓW NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM, W TYM ZMNIEJSZENIE SKUTKÓW UBÓSTWA 5. POPRAWA STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO 114

115 SZCZEGÓŁOWA CHARAKTERYSTYKA OBSZARU REWITALIZACJI Osiedle Sienkiewicza Informacje ogólne Tabela 33 Osiedle Sienkiewicza - Powierzchnia i ludność obszaru rewitalizacji Obszar rewitalizacji Odsetek liczby ludności Miasta i Gminy Łosice Odsetek powierzchni Miasta i Gminy Łosice OSIEDLE SIENKIEWICZA 13,1411% 0,2535 % Źródło: Dane Urzędu Miasta i Gminy Łosice Osiedle Sienkiewicza należy do części miejskiej Łosic. W skład osiedla wchodzą następujące ulice: 11 listopada, Kilińskiego Kościuszki, Krótka, Majora Zenona, Nowa, Rynek, Sienkiewicza, Sokołowska, Spółdzielcza, Wąska Analiza mierników ujęta w rozdziale dotyczącym diagnozy społeczno-gospodarczej gminy wykazała, iż Osiedle Sienkiewicza charakteryzuje się następującymi wskaźnikami kryzysu: - relatywnie wysoki poziom spadku liczby mieszkańców w odniesieniu do lat 2013 i 2015 na poziomie 45 osób - wysoki poziom wskaźnika koncentracji gospodarstw domowych pobierających świadczenie z tytułu długotrwałej choroby: 25,60% w odniesieniu do wszystkich pobieranych zasiłków tego typu w gminie - relatywnie wysoki poziom koncentracji gospodarstw domowych pobierających świadczenie z tytułu niepełnosprawności: 26,90% w odniesieniu do wszystkich pobieranych zasiłków tego typu w gminie - najwyższy poziom odsetka gospodarstw domowych pobierających zasiłek z powodu ubóstwa: 28,29% w odniesieniu do wszystkich pobieranych zasiłków tego typu w gminie - wysoki wskaźnik odsetka zarejestrowanych osób bezrobotnych do liczby osób w wieku produkcyjnym na poziomie 11,27% Na terenie osiedla w obszarze rewitalizacji znajdują się następujące instytucje publiczne, które służą wszystkim mieszkańcom gminy: - Przychodnia Rejonowa NZOZ - Urząd Skarbowy - Państwowa Szkoła Muzyczna - ZUS - Krus - Oddział Sanepid 115

116 - Placówka pocztowa Poczty Polskiej - budynki komunalne i socjalne - Teren rekreacyjny nad rzeką Toczna Osiedle Sienkiewicza położone jest w centralnej części Łosic. Na układ komunikacyjny osiedla składają się drogi gminne i powiatowe. Najbardziej strategiczna jest droga powiatowa w ciągu ulic Majora Zenona i 11 Listopada. Zapewnia ona dostęp mieszkańców do położonych przy niej: Przychodni Rejonowej NZOZ, Urzędu Skarbowego, Państwowej Szkoły Muzycznej, Straży Miejskiej, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, KRUS, sanepidu oraz domów jednorodzinnych i bloków. Jednocześnie jest to wewnętrzna obwodnica, wykorzystywana podczas zamknięcia ulicy Rynek (droga wojewódzka) przebiegającej przez centrum Łosic (np. podczas wypadków, organizacji imprez w centrum Łosic). Droga wymaga pilnego remontu, w tym modernizacji chodników i budowy kanalizacji deszczowej. W celu zachowania logicznego ciągu prac, w 2015 roku w ulicy wymieniono kanalizację ściekową i wodociąg. Obie ulice są zniszczone, wyboiste i zalega na nich woda po opadach, ul. Majora Zenona jest pokryta trylinką. Chodniki są nierówne, co utrudnia przemieszczanie się osób niepełnosprawnych, osób starszych i matek i ojców z dziećmi w wózkach (szczególnie korzystających z przychodni zdrowia). Potrzeba przebudowy wyżej wymienionych dróg wynika z niespełniającej standardów nawierzchni, zdewastowanej jezdni z trylinki i masy bitumicznej o szerokości 4,5 5,5 m i 4,5 6,0 m oraz konieczności wymiany starych i zniszczonych chodników i płytek chodnikowych. Przebudowywana infrastruktura drogowa wykorzystywana jest przez okolicznych mieszkańców i przedsiębiorców jako trakt komunikacyjny i wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy obszaru wzdłuż drogi. Szczególne znaczenie ma położenie przy tej drodze bloków z mieszkaniami socjalnymi/komunalnymi zarówno nowo adaptowany budynek, jak przylegający do tej drogi blok przy ul Kilińskiego 8. Zły stan nawierzchni utrudnia bowiem dostęp do mieszkań socjalnych i komunalnych. Na obszarze wyznaczonym do rewitalizacji na osiedlu Sienkiewicza znajduje się 18 bloków i domów wielorodzinnych, w tym 6 komunalnych. Wieloletnie zaniedbania sprawiły, że znajdujące się na terenie osiedla bloki wymagają kompleksowej odnowy, w tym prac termomodernizacyjnych. Szczególnie zniszczony jest blok przy ulicy Kilińskiego 8, będący blokiem komunalnym/socjalnym. Wymaga on kompleksowego remontu, w szczególności termomodernizacji. Jego modernizacja przyczyni się do poprawy sytuacji materialnych lokatorów o niskim statusie materialnym, w postaci zmniejszenia kosztów za ogrzewanie. Mieszcząca się przy ul. Sienkiewicza kotłownia osiedlowa wymaga wymiany kotłów węglowych na gazowe, ponieważ występuje tu lokalne zanieczyszczenie powietrza (nie są prowadzone pomiary stężeń zanieczyszczeń, ponieważ jest to problem punktowy, jednak uciążliwy dla mieszkańców osiedla). W bloku przy ulicy Sienkiewicza 6, szczególnie odczuwalny jest brak windy, utrudniający przemieszczanie się osobom starszym i matkom z małymi dziećmi - 35% mieszkańców to osoby w wieku powyżej 60 lat, mające problem z poruszaniem się, 20% osób to osoby w wieku rozrodczym z małymi dziećmi lub planujące potomstwo. Należy zauważyć, że na całym obszarze rewitalizacji brakuje mieszkań socjalnych i komunalnych, a istniejące są w bardzo niskim standardzie. Konieczne jest więc tworzenie nowych lokali socjalnych/komunalnych. Przy ulicy 11 Listopada 15 znajduje się budynek, który może zostać dostosowany do potrzeb budynku mieszkalnego (możliwe jest utworzonych zostanie 9 lokali socjalnych). Niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe najuboższej części społeczności lokalnej wymusza konieczność działań w tym zakresie poprzez zwiększenie liczby lokali socjalnych. W południowo-zachodniej części osiedla zlokalizowana jest rzeka Toczna, której bulwary nie są zagospodarowane. Porasta je nieuporządkowana i niezadbana zieleń, dlatego w chwili obecnej obszar 116

117 nie spełnia funkcji rekreacyjnych. Mieszkańcy Osiedla nie mają obecnie dostępu do zagospodarowanej przestrzeni publicznej (brakuje urządzonych skwerów, traktów spacerowych, palców zabaw, ścieżek rowerowych). Zagospodarowanie bulwarów po obu stronach wzdłuż rzeczki Toczna (osiedla Sienkiewicza i Żeromskiego) stworzyłoby warunki do odpoczynku mieszkańców oraz zwiększyłoby atrakcyjność turystyczną zarówno obszaru rewitalizacji jaki całego miasta. Rysunek 24 Budynek obecnego budynku biurowego na osiedlu Sienkiewicza z przeznaczeniem na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Przy ulicy rynek zlokalizowany jest Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka, znajdujący się na terenie historycznego układu urbanistycznego miasta Łosice. Jest to obszar zaniedbany, od lat nie poddawany modernizacji. Przez obszar parku przebiegają trakty piesze (alejki spacerowe), które są popękane i nierówne, co utrudnia poruszanie się osób starszych, niepełnosprawnych i matek z dziećmi w wózkach, ale także przeczy zasadom zachowania estetyki przestrzeni publicznej. Przy alejkach zlokalizowane są ławki i kosze na śmieci, w centralnej części znajduje się klomb kwiatowy. Roślinność ogranicza się do wysokich drzew (od dawna nie pielęgnowanych) oraz kilku nieuporządkowanych krzewów. W parku znajduje się toaleta publiczna, która jest nieestetyczna i niefunkcjonalna. Ponadto jest to miejsce, w którym często przebywają osoby uzależnione, będące pod wypływem alkoholu, często nie kontrolujące swych potrzeb fizjologicznych i zakłócające porządek publiczny. Sytuacja ta znajduje odzwierciedlenie w zarejestrowanych wskaźnikach - na obszarze osiedla Bialska notuje się największa z pośród analizowanych osiedli liczbę przestępstw i wykroczeń. 117

118 Rysunek 25 Widok fragmentu zabudowy handlowo-mieszkalnej na Osiedlu Sienkiewicza w Łosicach, wokół Parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka znajduje się w centralnej części Łosic, bezpośrednio przy drodze wojewódzkiej, powinien zatem stanowić miejsce spotkań mieszkańców i zachęcać przejezdnych do zatrzymania się w tym miejscu i spędzenia wolnego czasu. Położony jest na szlaku turystycznym w kierunku miejscowości nadbużańskich znajdujących się na terenie Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu oraz w kierunku znanych miejsc kultu religijnego (Leśna Podlaska, Kodeń. Ważne jest więc, aby zachęcić przejezdnych do zatrzymania się na terenie Parku i skorzystania z oferty funkcjonujących przy parku firm, co niewątpliwie wpłynie na poprawę ich dochodów, a tym samym na poprawę lokalnego rynku pracy. Wokół parku znajdują się kamienice mieszkalno-handlowe, większość z nich została odnowiona przez prywatnych inwestorów, z przeznaczeniem na handel i usługi, jednak kilka z nich nadal wymaga pilnych remontów. W pojedynczych przypadkach w kamienicach znajdują się mieszkania komunalne/socjalne. Wokół parku znajdują się parkingi, które nie spełniają swoich funkcji w sposób optymalny. Ich niewielka liczba sprawia, że bardzo często osoby, które nie mogą tu zaparkować rezygnują z zakupów w tej części Łosic i dokonują zakupów w innych lokalizacjach Łosic, gdzie zorganizowane są duże parkingi postojowe. Urząd Miasta i Gminy Łosice podjął działania w kierunku zwiększenia liczby miejsc parkingowych w centrum miasta, zagospodarowując na ten cel znajdujące się ok. 100 m od parku działki, jednak konieczne jest zwiększenie świadomości lokalnych sklepikarzy co do kultury parkowania przez ich pracowników, co można osiągnąć np. przez szkolenia dla przedsiębiorców. Obecnie, parking wokół parku zajmują pracownicy funkcjonujących tu firm, a klienci nie mogąc zaparkować rezygnują z ich usług (dotyczy to szczególnie przyjezdnych, którzy nie wiedzą, gdzie mogą zaparkować w innych miejscach niż wokół parku). Konieczne jest podjęcie działań wpływających na poprawę funkcjonalności i estetyki parku oraz jego otoczenia, a także podjęcie działań na rzecz wyeliminowania zjawiska dotyczącego zachowań osób uzależnionych na terenie parku, wykraczających poza przyjęte normy społeczne. Podsumowanie i synteza analizy szczegółowej obszaru rewitalizacji - Osiedle Sienkiewicza Budynki na obszarze rewitalizowanym nie spełniają wymaganych standardów technicznych, a znaczna ich część wymaga prac modernizacyjnych i remontu (nadal część budynków wykorzystuje do celów grzewczych kotły węglowe emitujące znaczne ilości CO 2 oraz pyłów do atmosfery). 118

119 Drogi w ciągu ulic Majora Zenona i ul. 11-go Listopada wymagają przebudowy. Ciągi piesze wzdłuż dróg wymagają wymiany i dostosowania do potrzeb mieszkańców (wymiana nawierzchni, montaż oświetlenia). Na obszarze brak jest urządzonych miejsc rekreacji i wypoczynku. Istnieje konieczność zagospodarowania bulwarów nad Toczną wraz z możliwą budową amfiteatru. Brakuje urządzonej zieleni, skwerów i placów zabaw. Przestrzeń publiczna jest niezagospodarowana, brakuje miejsc, które byłyby wykorzystywane jako centrum działań społeczno-kulturalnych Zasadniczym problemem jest również wysoki stopień niedopasowania rynku pracy do kwalifikacji posiadanych przez mieszkańców. Konieczna jest więc realizacja wielowymiarowych działań mających na celu podnoszenie kompetencji zawodowych mieszkańców, wzmacnianie konkurencyjności regionu oraz wspieranie małych firm i oddolnych inicjatyw. Analizowany obszar charakteryzuje się również wysoką liczbą osób pobierających zasiłki celowe (najwyższy wskaźnik na terenie gminy). Realizacja celów związanych z aktywizacją zawodową mieszkańców wpłynie na zniwelowanie istniejących deficytów i stagnacji obszaru. Przeprowadzona analiza dotycząca obszaru rewitalizacji znajdującego się w granicach obszaru osiedla Sienkiewicza wykazała konieczność przeprowadzenia między innymi następujących działań społecznych i prac inwestycyjnych: Zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie poprawy bezpieczeństwa Odnowa budynków mieszkalnych znajdujących się na obszarze osiedla Przebudowa dróg ul. Majora Zenona 11-go Listopada wraz z budową kanalizacji deszczowej Rozbudowa monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Renowacji kamienicy przy ul. Rynek Zapewnienie lokali socjalnych dla mieszkańców Zagospodarowanie i utworzenie miejsc rekreacji dla mieszkańców Podniesienie standardu ochrony środowiska poprzez wymianę instalacji grzewczych Tabela 34 Synteza diagnozy szczegółowej dla podobszaru rewitalizacji - Osiedla Sienkiewicza Główne problemy Lokalne potencjały Cele strategiczne Ubóstwo (znaczny odsetek osób pobierających zasiłki celowe) brak aktywności mieszkańców i ich niska integracja brak oferty spędzania wolnego czasu dla mieszkańców niski poziom bezpieczeństwa niski poziom techniczny budynków wielomieszkaniowych niski poziom techniczny infrastruktury drogowej POTENCJAŁ EDUKACYJNY: - Państwowa Szkoła Muzyczna POTENCJAŁ PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNY: - liczne obiekty infrastruktury wykorzystywanej na cele publiczne (Urząd Skarbowy, ZUS, KRUS, Sanepid, Przychodnia, Poczta) - infrastruktura komunikacyjnadrogi powiatowe w ciągu ulic Majora Zenona i 11 Listopada POTENCJAŁ REKREACYJNY: - Tereny rekreacyjne nad rzeką Toczna ROZWÓJ KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I ZMNIEJSZENIE SKALI UBÓSTWA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 2. AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I INTEGRACJA SPOŁECZNA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 3. ROZWÓJ POTENCJAŁU

120 Główne problemy Lokalne potencjały Cele strategiczne utrudniony dostęp do mieszkań socjalnych.komunalnych - Park im. Króla Jagiellończyka GOSPODARCZEGO NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 4. POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKANCÓW NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM, W TYM ZMNIEJSZENIE SKUTKÓW UBÓSTWA 5. POPRAWA STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO Źródło: opracowanie własne Osiedle Żeromskiego Informacje ogólne Tabela 35 Osiedle Żeromskiego - Powierzchnia i ludność obszaru rewitalizacji Obszar rewitalizacji Odsetek liczby ludności Miasta i Gminy Łosice Odsetek powierzchni Miasta i Gminy Łosice OSIEDLE ŻEROMSKIEGO 16,3548% 4,6029% Źródło: Dane Urzędu Miasta i Gminy Łosice W skład osiedla Żeromskiego wchodzą następujące ulice: Asnyka, Czarkowskiego, Dolna, Floriańska, Jasna, Kochanowskiego, Kolejowa (parzyste od 2 do 14, nieparzyste od 1 do 33), Konopnickiej, Kopernika, Krasickiego, Krasińskiego, Kwiatowa, Łąkowa, Mickiewicza, Parcele, Piaskowa, Piłsudskiego, Pogodna, Polna, Powstania Styczniowego, Prosta, Przemysłowa, Reymonta, Rzeczna, Siedlecka, Słoneczna, Słowackiego, Sokalskiego, Spacerowa, Sportowa, Staszica, Szkolna, Tuwima, Źródlana, Żeromskiego, Żwirowa, Żytnia Analiza mierników ujęta w rozdziale dotyczącym diagnozy społeczno-gospodarczej gminy wykazała, iż Osiedle Żeromskiego charakteryzuje się następującymi wskaźnikami kryzysu: - relatywnie wysoki wskaźnik odsetka zarejestrowanych osób bezrobotnych do liczby osób w wieku produkcyjnym na poziomie 9,56% - relatywnie wysoki wskaźnik odsetka osób uzależnionych pobierających z tego tytułu zasiłki w stosunku do liczby ludności na danym podobszarze na poziomie 0,6% - relatywnie wysoki wskaźnik koncentracji rodzin pobierających zasiłek okresowy w odniesieniu do łącznej liczby rodzin pobierających tego typu zasiłek w gminie: 22,03% 120

121 - relatywnie wysoki wskaźnik koncentracji rodzin pobierających zasiłek stały na poziomie 21,21 % w odniesieniu do łącznej liczby rodzin pobierających tego typu zasiłek w gminie Na Osiedlu Żeromskiego funkcjonują główne, istotne dla gminy, ale także powiatu, instytucje i obiekty. Wśród nich znajdują się: - Urząd Miasta i Gminy Łosice - Zespół Szkół Nr 1 (szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum ogólnokształcące) -Przedszkole Samorządowe Nr 2 - Łosicki Dom Kultury - Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej - Przedszkole prywatne - Szpital Powiatowy - Stadion Miejski - Przychodnia Lekarzy Rodzinnych RADMED - Centra handlowe wielkogabarytowe (Biedronka, Tesco) - Dworzec PKS - Budynki mieszkalne- komunalne i socjalne - Firmy PERUN oraz firma LAKTOPOL (jedne z największych firm działających w gminie) - Rejonowy Związek Spółek Wodnych - Komenda Powiatowa Policji - Państwowa Straż Pożarna - Parafia Rzymskokatolicka pw. Trójcy Świętej Osiedle Żeromskiego położone jest w zachodnio-północnej części Łosic. Przez osiedle przebiega droga wojewódzka nr 698 (w ciągu ulic Siedlecka, Powstania Styczniowego, Piłsudskiego), wymagająca modernizacji na odcinku od Ronda Świętego Jana Pawła II do ul. Rynek, w tym modernizacji mostu na rzece Toczna i budowy sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu ulic Piłsudskiego/11 Listopada/Narutowicza. Ponadto na układ komunikacyjny w tym obszarze składają się drogi powiatowe i drogi gminne. Drogi powiatowe, w większości wymagają remontów, w tym modernizacji lub budowy chodników, natomiast drogi gminne są w nieco lepszym stanie technicznym. Na terenie osiedla funkcjonuje przy ulicy Piłsudskiego 6 Urząd Miasta i Gminy Łosice. Znaczenie zatem obszaru i jego charakter reprezentacyjny oraz wpływający na postrzeganie gminy w kontekście możliwości rozwoju społeczno-gospodarczego jest decydujące. Przy ul. Piłsudskiego 9 zlokalizowana jest szkoła zawodowa Zespół Szkół Nr 2. W szkole tej widoczne są problemy szkolnictwa ponadgimnazjalnego, które scharakteryzowano przy Zespole Szkół nr 3 RCKU (Osiedle Międzyrzecka). Ponadto istotnym problemem jest brak wyposażenia w salach warsztatowych, co utrudnia lub wręcz uniemożliwia skuteczne uczenie zawodu. Młodzież ucząca się w szkole (profil 121

122 zawodowy) ma utrudnioną możliwość praktycznej nauki zawodu, ponieważ sale warsztatowe nie są wyposażone w odpowiedni sprzęt. Brak odpowiedniego sprzętu sprawia, że absolwenci szkoły nie posiadają praktycznych umiejętności, pożądanych przez pracodawców, co utrudnia im znalezienie pracy na lokalnym rynku. Brak pracy sprawia, że młodzież wyjeżdża do większych miast w poszukiwaniu zatrudnienia, co w konsekwencji wpływa na wyludnianie się Łosic, w tym obszaru rewitalizacji. Doposażenie szkoły umożliwiłoby zwiększenie szans młodzieży na znalezienie pracy na lokalnym rynku, poprzez nabycie przez uczniów umiejętności praktycznych, a dostosowana baza dydaktyczna placówki do potrzeb zmieniającego się rynku pracy i szkolnictwa, wymiernie wpłynęłaby na podniesienie wskaźników gospodarczych w regionie. Modernizacji i doposażenia, oraz doszkalania nauczycieli i organizacji zajęć pozalekcyjnych, wymaga także Zespół Szkół nr 1 (szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum ogólnokształcące) mimo dofinansowywania placówek przez organy prowadzące, potrzeby są nadal ogromne. Na obszarze tym mieści się także Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Łosicach, do którego uczęszczają dzieci Łosic i z okolic, w tym osoby niepełnosprawne, oraz przedszkole prywatne. Na szczególną uwagę zasługuje Przedszkole Samorządowe nr 2 przy ul. Szkolnej. Budynek jest w bardzo złym stanie technicznym, a jego zamknięcie pogłębiłoby jeszcze bardziej sytuację nauczania przedszkolnego na obszarze rewitalizacji i całej gminy. W ostatnich latach zauważa się, że liczba miejsc w przedszkolach w Łosicach jest niewystarczająca (w Łosicach funkcjonują dwa przedszkola samorządowe po jednym na osiedlu Bialska i Żeromskiego i należy rozwiązać ten problem łącznie dla obu przedszkoli). W roku szkolnym 2016/2017 do obu przedszkoli przyjęto 251 osób, dla 49 dzieci zabrakło miejsc, tzn., że dla 16% dzieci zabrakło miejsc. Liczba brakujących miejsc w samorządowych przedszkolach w Łosicach w rzeczywistości jest większa ok. 95 dzieci uczęszcza do przedszkoli prywatnych, ponieważ rodzice z uwagi na konieczność zachowania miejsca swojej pracy, muszą posyłać dzieci do przedszkola prywatnego. Dotyczy to przede wszystkim rodziców najmłodszych dzieci, których nie dotyczy obowiązek przedszkolny. Matka chcąc wrócić do pracy po okresie urlopu wychowawczego, nie ma szans, żeby skierować swoje dziecko do samorządowego przedszkola, ponieważ w pierwszej kolejności przyjmowane są dzieci z obowiązkiem przedszkolnym i w związku z ograniczoną liczbą miejsc dla najmłodszych dzieci brakuje miejsc w placówce. Kiedy dziecko, uczęszczające do przedszkola prywatnego, wkroczy w wiek obowiązku przedszkolnego, mogłoby zostać przyjęte do przedszkola samorządowego, jednak dla dobra dziecka (zmiana otoczenia) rodzice nie chcą zmieniać im przedszkola na publiczne, przez co liczba dzieci w przedszkolu prywatnym się nie zmniejsza. Problem polega na tym, że obecna powierzchnia użytkowa w przedszkolach samorządowych nie pozwala na utworzenie nowych grup i przyjęcie dodatkowych dzieci, konieczna jest rozbudowa istniejących placówek. Należy zaznaczyć, że do przedszkoli w Łosicach uczęszczają dzieci nie tylko z Łosic, ale także z wiejskiej części gminy. Wychowanie przedszkolne ma szczególne znaczenie, gdyż od najmłodszych lat przygotowuje do życia, uczy samodzielności, samodyscypliny, współpracy w grupie. Istotna jest także w tym kontekście zapewnienie opieki i edukacji dla dzieci matek, które chcą lub musza powrócić na rynek pracy. Zatem rola placówek przedszkolnych jest bardzo istotnym czynnikiem rozwoju nie tylko społecznego, ale i gospodarczego gminy. Jednocześnie jest to jedyny budynek, w którym w wyniku modernizacji możliwe jest zwiększenie powierzchni budynku, żeby możliwe było utworzenie dodatkowych grup. 122

123 Rysunek 26 Obiekt Przedszkola Samorządowego Nr 2 na osiedlu Żeromskiego w Łosicach Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Na obszarze osiedla Żeromskiego, w obszarze rewitalizacji brak jest ważniejszych obiektów zabytkowych. Przy ul. Kolejowej mieści się nowy Kościół Rzymsko-Katolicki pw. Trójcy Świętej. Przeważa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Na tym terenie znajdują się 2 nowe budynki wielomieszkaniowe oraz rozwija się zabudowa szeregowa. Problemem jest duży odsetek budynków pokrytych azbestem (na całym obszarze rewitalizacji nadal nie unieszkodliwiono ok. 90% zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest. Szczególnie zaniedbanym i wymagającym remontu jest blok komunalny/socjalny przy ulicy Czarkowskiego 4. Przy ulicy Czarkowskiego znajduje się rozległy obszar (ok. 3 ha) po dawnym zakładzie BUMAR zamknięty po transformacji, niegdyś jeden z większych zakładów pracy, zatrudniający ponad 200 osób, obecnie budynki i teren są zniszczone, zarośnięte chaszczami. Tylko część tego obszaru zagospodarował prywatny inwestor. Niestety na etapie opracowywania programu rewitalizacji nie udało się znaleźć inwestora na zagospodarowanie tego terenu, jest to jednak istotne z punktu widzenia rewitalizacji obszaru i konieczne jest podejmowanie dalszych działań w celu znalezienia inwestora. Obszar osiedla Żeromskiego jest objęty planem zagospodarowania przestrzennego. Podobnie jak pozostała część Łosic, większość osiedla jest skanalizowana i zwodociągowana, jednak w większości konieczne jest dokonanie modernizacji sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Na obszarze swoją siedzibę mają jedne z większych zakładów pracy firmy: LAKTOPOL, PERUN, Biedronka, Tesco, Rejonowy Związek Spółek Wodnych oraz instytucje: Szpital Powiatowy, PKS, Urząd Miasta i Gminy, co potencjalnie stanowi możliwość utworzenia dodatkowych miejsc pracy. Swoją siedzibę mają tutaj także instytucje zapewniające bezpieczeństwo publiczne Komenda Powiatowa Policji i Państwowa Straż Pożarna, których działalność wpłynie na poprawę poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji. Przy ul. Piłsudskiego 6 siedzibę ma m.in. Urząd Miasta i Gminy Łosice, Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, PZEAS, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna oraz stowarzyszenia. W budynku tym nie ma windy, istnieje tylko podjazd dla osób niepełnosprawnych na parter budynku. Konieczne w związku z tym jest zamontowanie w budynku windy, aby osoby niepełnosprawne, starsze i matki z dziećmi w wózkach mogły swobodnie przemieszczać się między piętrami (budynek dwupiętrowy). Przy ulicy Słonecznej mieści się Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łosicach (Szpital Powiatowy) obsługujący pacjentów z obszaru całego powiatu. Od lat jest on modernizowany i dostosowywany do zmieniających się potrzeb. Obecnie najpilniejszymi problemami do rozwiązania jest konieczność wdrożenia II etapu kompleksowego systemu e-usług w Samodzielnym Publicznym 123

124 Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Łosicach, dokonanie termomodernizacji budynku, co pozwoli na uzyskanie oszczędności zużycia energii o 26,07% poprzez optymalizację kosztów jej zużycia, prowadząc tym samym do zmniejszenia zjawiska ubóstwa energetycznego. Problemem są też braki w sprzęcie specjalistycznym i konieczność doszkalania personelu. Inwestowanie w szpital jest bardzo ważne z punktu widzenia społecznego, ponieważ jest to jedyny szpital w powiecie, a starzejące się społeczeństwo wymaga coraz częstszej opieki medycznej. Przy ulicy Siedleckiej mieści się Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej RAD-MED Przychodnia Lekarzy Rodzinnych, która również pełni istotną rolę społeczną. Znajdujący się przy ul. Piłsudskiego zieleniec nie spełnia swoich funkcji rekreacyjnych. Zniszczone trakty spacerowe, brak małej infrastruktury (ławek, koszy na śmieci itp.) zaniedbana roślinność wymagająca pielęgnacji i wycinki, to obecny wizerunek tej części osiedla. Modernizacja zieleńca jest o tyle istotna, że znajduje się on w bezpośrednim sąsiedztwie dworca PKS, po przeciwnej stronie ulicy względem zalewu łosickiego i stanowi początkowy punkt zagospodarowania bulwarów nad Toczną oraz wizytówkę miasta dla turystów i przyjezdnych. Rysunek 27 Niezagospodarowany obszar zieleni na osiedlu Żeromskiego w Łosicach Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Przy ulicy Szkolnej znajduje się stadion miejski, który jest nieoświetlony, w związku z czym nie może on być wykorzystywany w godzinach wieczornych. Generalnym problemem na obszarze rewitalizacji, jest fakt braku możliwości korzystania przez mieszkańców z obiektów sportowych po zmroku. Sytuacja ta dotyczy następujących obiektów i placówek: boisko wielofunkcyjne ze sztuczną trawą Orlik i Biały Orlik, kort tenisowy oraz hala sportowa przy Zespole Szkól nr 1 w Łosicach, boisko wielofunkcyjne przy Zespole Szkół nr 2 w Łosicach, boisko wielofunkcyjne przy Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Łosicach, boisko oraz sale gimnastyczne przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum nr 2 w Łosicach, Hala sportowa i boisko przy Zespole Szkół nr 3 w Łosicach, stadion miejski w Łosicach z bieżnią lekkoatletyczną i zapleczem sportowym, plac zabaw i w Łosicach, skatepark, wypożyczalnia kajaków i rowerów, funkcjonująca przy Zalewie Łosickim. Przy ul. Piłsudskiego 4 funkcjonuje Łosicki Dom Kultury, posiadający szeroką ofertę zajęć dodatkowych dla dzieci i młodzieży. Mimo to, część osób nadal nie znajduje dla siebie zajęcia w tej placówce, dlatego konieczne jest poszerzanie i dostosowywanie oferty do zmieniających się potrzeb. Problemem jednak może być w tym kontekście nie tylko mało uniwersalna oferta kulturalna, ale także brak aktywności mieszkańców w życiu kulturalnym na obszarze rewitalizacji. Pomimo organizowanych na tym terenie wielu imprez, z różnej tematyki, zainteresowanie mieszkańców jest niewielkie. Sytuację tą 124

125 potwierdzają zauważalne na tym obszarze rewitalizacji problemy społeczne w postaci największej liczby osób bezrobotnych z pośród pozostałych osiedli ujętych obszarem rewitalizacji oraz największa liczba wydanych tzw. niebieskich kart związanych z występowaniem przemocy w rodzinie. Podsumowanie i synteza analizy szczegółowej obszaru rewitalizacji - Osiedle Żeromskiego Na obszarze osiedla Żeromskiego głównym zagrożeniem dla środowiska naturalnego jest wykorzystywanie w budynkach mieszkalnych oraz w budynkach użyteczności publicznej źródeł ogrzewania, które powodują zwiększenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Koniecznym działaniem w ramach realizacji programu rewitalizacji powinna być wymiana starych pieców olejowych na piece gazowe lub inne ekologiczne źródła ogrzewania. Istnieje potrzeba prowadzenia działań zwiększających poziom bezpieczeństwa mieszkańców w zakresie modernizacji dróg, wymiany lub montażu oświetlenia ulicznego. Na omawianym obszarze brak jest urządzonych przestrzeni publicznych wykorzystywanych przez mieszkańców w celach rekreacyjno-wypoczynkowych. Brakuje wyposażenia w tzw. małą architekturę, miejsc z urządzoną zielenią, placami zabaw i skwerami. Działalność Łosickiego Domu Kultury nie zapewnia wszystkich potrzeb mieszkańców osiedla i gminy, nie jest dopasowana do potrzeb różnych grup wiekowych osób korzystających z jego usług. Istnieje potrzeba wzbogacenia oferty kulturalnej, która zaktywizuje mieszkańców, umożliwi rozwijanie ich zainteresowań, a także odwróci niepokojącą tendencję izolacji społecznej mieszkańców i ich wykluczenia z lokalnej społeczności. Placówki edukacyjne, które funkcjonują na obszarze osiedla nie spełniają wymaganych standardów technicznych oraz funkcjonalnych i wymagają prac remontowych. Przeprowadzona analiza dotycząca obszaru rewitalizacji znajdującego się w granicach obszaru osiedla Żeromskiego wykazała konieczność przeprowadzenia między innymi następujących działań społecznych i prac inwestycyjnych: Organizacja imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, Poszerzenie oferty spędzania wolnego czasu dla wszystkich grup wiekowych obszaru Aktywizacja społeczna mieszkańców osiedla Wsparcie osób lub rodzin zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym Działania interwencyjne w kierunku przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu Działania podnoszące poziom bezpieczeństwa Zagospodarowanie przestrzeni terenów zieleni na obszarze osiedla Modernizacja obiektów edukacyjnych oraz podniesienie poziomu ich usług, funkcjonujących na obszarze osiedla (Przedszkole Samorządowe nr 2, Zespół Szkół nr 2) Wsparcie lokalnych przedsiębiorstw Wymiana i montaż nowego oświetlenia na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Dostosowanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych Podniesienie poziomu usług ZOZ na obszarze osiedla 125

126 Tabela 36 Synteza diagnozy szczegółowej dla podobszaru rewitalizacji - Osiedle Żeromskiego Główne problemy Lokalne potencjały Cele strategiczne Ubóstwo (znaczny odsetek osób pobierających zasiłki celowe) brak aktywności mieszkańców i ich niska integracja brak szerokiej oferty spędzania wolnego czasu dla mieszkańców niski poziom bezpieczeństwa brak urządzonych miejsc rekreacji i wypoczynku Źródło: opracowanie własne POTENCJAŁ EDUKACYJNY: - szkoły i przedszkola POTENCJAŁ GOSPODARCZY: - duże przedsiębiorstwa LAKTOPOL, PERUN, Biedronka, Tesco, Rejonowy Związek Spółek Wodnych POTENCJAŁ PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNY: - liczne obiekty infrastruktury wykorzystywanej na cele publiczne (Urząd Miasta i Gminy Łosice, Łosicki Dom Kultury, Szpital Powiatowy, Przychodnia, Centra Handlowe, Dworzec PKS, Komenda Powiatowa Policji, Straż Pożarna, Kościół) -droga wojewódzka Nr 698 POTENCJAŁ REKREACYJNY: - Stadion Miejski 1. ROZWÓJ KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I ZMNIEJSZENIE SKALI UBÓSTWA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 2. AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I INTEGRACJA SPOŁECZNA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 3. ROZWÓJ POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 4. POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKANCÓW NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM, W TYM ZMNIEJSZENIE SKUTKÓW UBÓSTWA 5. POPRAWA STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO Podsumowanie dotyczące wyznaczonego obszaru rewitalizacji Oprócz diagnozy obejmującej najważniejsze problemy i sytuacje kryzysowe omawianych obszarów, należy również zwrócić uwagę na ich potencjał rozwojowy. To on bowiem w znacznym stopniu warunkują możliwości rozwoju danego obszaru oraz wpływają na kwestie odwrócenia negatywnych trendów w sferze społecznej, gospodarczej oraz przestrzenno-funkcjonalnej. Do najważniejszych elementów potencjałów rozwojowych obszaru rewitalizowanego należą następujące czynniki: Odpowiednie zaplecze infrastruktury edukacyjnej, sportowej i kulturalnej na skutek realizacji działań mających na celu poprawę stanu tej infrastruktury osiedla usytuowane na terenie miejscowości Łosice nie tylko mają szanse zażegnać sytuację kryzysową, ale także mogą stać się głównym ośrodkiem rozwoju społeczno-kulturalnego gminy, Odpowiednie zaplecze infrastruktury socjalnej na skutek realizacji działań prowadzonych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej oraz innych jednostek podległych Urzędowi 126

127 Miasta i Gminy Łosice możliwe jest odwrócenie negatywnych trendów w sferze społecznej oraz skuteczna walka z wykluczeniem społecznym, Dobre warunki rozwoju lokalnej przedsiębiorczości dzięki realizacji działań mających na celu pobudzenie kreatywności i przedsiębiorczości mieszkańców obszar rewitalizowany ma szansę stać się centrum stymulującym rozwój gospodarczy Miasta i Gminy, poprzez tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości oraz podnoszenie kompetencji zawodowych mieszkańców, Położenie geograficzne dzięki realizacji działań mających na celu modernizację sieci drogowej Miasto i Gmina Łosice mają szansę stać się miejscem atrakcyjnym do życia dla osób potencjalnie wybierających ją jako miejsce stałego zamieszkania, a także miejscem podróży turystycznych osób mieszkających poza obszarem Miasta i Gminy Łosice, Na obszarze tym występuje większość instytucji publicznych, mających wpływ na rozwój społeczny, gospodarczy i środowiskowy, z których korzystają mieszkańcy całego obszaru zdegradowanego. Należą do nich: instytucje publiczne wspierające osoby w trudnych sytuacjach życiowych (Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, parafie rzymsko-katolickie i inne), szkoły (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, szkoła muzyczna), organizacje pozarządowe (większość działających na terenie gminy NGO ma swoją siedzibę na obszarze rewitalizacji), służba zdrowia (Szpital Powiatowy, przychodnie rodzinne,), służby zapewniające bezpieczeństwo publiczne (policja, straż miejska, państwowa i ochotnicza straż pożarna), instytucje kultury i sportu (Łosicki Dom Kultury, stadion miejski, boiska sportowe, biblioteka miejska i pedagogiczna i inne), urzędy (Miasta i Gminy Łosice, Urząd Skarbowy, ZUS, KRUS itp.). 127

128 CZĘŚĆ V. Analiza SWOT Analiza SWOT jest jednym z podstawowych narzędzi zarządzania strategicznego, które jest zestawieniem silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń analizowanego obszaru. Składa się ona z następujących elementów: Strengths (mocne strony) czynniki wewnętrzne wpływające pozytywnie na rozwój obszaru, tworzące podstawy jego przyszłego rozwoju, wyróżniające go w otoczeniu, podnoszące jego konkurencyjność i atrakcyjność w oczach mieszkańców, osób przyjezdnych i inwestorów Weakness (słabe strony) czynniki wewnętrzne wpływające negatywnie na rozwój obszaru, utrudniające jego rozwój i realizację zamierzeń, obniżające rangę obszaru w oczach mieszkańców, osób przyjezdnych i inwestorów Opportunities (szanse) czynniki zewnętrzne sprzyjające obszarowi w osiąganiu wyznaczonych celów rozwojowych, umożliwiające eliminowanie słabości oraz podejmowanie nowych kierunków rozwoju Threats (zagrożenia) czynniki zewnętrzne przeszkadzające obszarowi w osiąganiu wyznaczonych celów rozwojowych, uniemożliwiające niwelowanie słabości, blokujące podejmowanie działania Celem analizy SWOT dla obszarów rewitalizowanych na terenie Miasta i Gminy Łosice jest identyfikacja czynników, które definiują aktualną sytuację, a także wskazują najlepsze rozwiązania oraz kierunek działań pozwalający na wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego przy minimalizacji zagrożeń, ograniczeniu słabych stron oraz wykorzystaniu szans i mocnych stron. Analiza SWOT dla obszarów rewitalizowanych na terenie Miasta i Gminy Łosice została zaprezentowana w poniższej tabeli. 128

129 Rysunek 28. Analiza SWOT dla obszarów rewitalizowanych na obszarze Miasta i Gminy Łosice SFERA SPOŁECZNA Strengths (mocne strony) funkcjonowanie na obszarze rewitalizowanym placówek edukacyjnych, kulturalnych oraz budynków użyteczności publicznej (Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne, Urząd Miasta) Posiadanie zaplecza do rozwoju funkcji kulturalnosportowej (prowadzona na obszarze rewitalizacji działalność Gminnego Ośrodka Kultury, Biblioteki, Stadionu Miejskiego,) Weakness (słabe strony) spadek liczby mieszkańców odnotowywany w ostatnich latach znaczna koncentracja ludności na obszarze rewitalizowanym niekorzystna sytuacja w odniesieniu do poziomu bezrobocia wysoki wskaźnik ubóstwa wysoki wskaźnik osób uzależnionych wysoki wskaźnik osób korzystających z form pomocy oferowanych przez instytucje pomocy społecznej niski poziom bezpieczeństwa brak kompleksowej oferty spędzania wolnego czasu kierowanej do różnych grup mieszkańców niedostatecznie rozwinięty system opiekuńczorehabilitacyjny dla populacji w wieku poprodukcyjnym Opportunities (szanse) Threats (zagrożenia) możliwość współpracy z istniejącymi organizacjami pozarządowymi, mająca na celu aktywizację lokalnej społeczności dostępność środków zewnętrznych na finansowanie działań w zakresie projektów społecznych tzw. projektów miękkich konieczność zapewnienia odpowiedniej infrastruktury technicznej i społecznej coraz większej liczbie osób w wieku poprodukcyjnym wysoki wskaźnik migracji osób młodych i wykształconych do Warszawy i innych większych miast brak zorganizowanych inicjatyw służących rozwojowi lokalnej aktywności społeczeństwa niski stopień integracji między mieszkańcami i przywiązania mieszkańców do Miasta i Gminy, brak funkcjonowania zjawiska określanego jako funkcjonowanie świadomego społeczeństwa obywatelskiego Źródło: opracowanie własne 129

130 Rysunek 29. Analiza SWOT dla obszarów rewitalizowanych na obszarze Miasta i Gminy Łosice SFERA GOSPODARCZA Strengths (mocne strony) Weakness (słabe strony) baza infrastrukturalna mogąca dać podstawę do odnawiania funkcji gospodarczych duży potencjał turystyczno-rekreacyjny dzięki funkcjonowaniu zmodernizowanego Zalewu Łosickiego duży, niewykorzystany potencjał inwestycyjny polityka władz Miasta i Gminy nastawiona na przeprowadzanie inwestycji oraz jego zaangażowanie we wzrost potencjału gospodarczego niekorzystna sytuacja w odniesieniu do poziomu bezrobocia wysoki wskaźnik podmiotów wykreślonych z rejestru REGON niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna niesprzyjająca rozwojowi lokalnej przedsiębiorczości brak instytucjonalnych form wsparcia dla małych firm rodzinnych oraz jednoosobowych działalności gospodarczych brak instytucjonalnego wsparcia dla osób planujących rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej brak aktywności zawodowej mieszkańców, brak chęci podejmowania jakiejkolwiek inicjatywy w zakresie rozwoju zawodowego lub zmiany kwalifikacji niewystarczające powiązania pomiędzy edukacją a potrzebami lokalnego rynku pracy brak środków własnych i zabezpieczenia wkładu własnego do realizacji projektów i inwestycji finansowanych ze środków UE Opportunities (szanse) Threats (zagrożenia) dostępność środków zewnętrznych na finansowanie zadań inwestycyjnych zaplanowane inwestycje infrastrukturalne wpływające na zwiększenie spójności obszarów rewitalizowanych oraz umożliwiające rozwój gospodarczy współpraca z organizacjami pozarządowymi na gruncie gospodarczym szybki i dynamiczny rozwój innych obszarów, gmin, powiatów w regionie niska konkurencyjność Miasta i Gminy Łosice w regionie brak zorganizowanych inicjatyw służących rozwojowi gospodarczemu wzrost poziomu bezrobocia przenoszenie się lokalnego rynku pracy do Warszawy i innych miast w regionie Źródło: opracowanie własne 130

131 Rysunek 30. Analiza SWOT dla obszarów rewitalizowanych na obszarze Miasta i Gminy Łosice SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNO- ŚRODOWISKOWA Strengths (mocne strony) brak dużych zakładów przemysłowych na obszarze rewitalizowanym, mogących znacząco się przyczynić do pogorszenia stanu środowiska naturalnego Dogodne warunki do utworzenia znaczącej pozycji obszaru w zakresie rozwoju funkcji rekreacyjnoturystycznej Weakness (słabe strony) niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury technicznej- liniowej niedostateczny stan techniczny budynków użyteczności publicznej eksploatacja w budynkach mieszkalnych i obiektach użyteczności publicznej urządzeń i instalacji powodujących zwiększoną emisję dwutlenku węgla do atmosfery niski stopień estetyki i zagospodarowania przestrzeni publicznej w infrastrukturę tzw. zieleni urządzonej niski stopień dostosowania zagospodarowania przestrzeni publicznej do faktycznych potrzeb mieszkańców niedostatecznie wykształcony układ komunikacyjny w obrębie obszaru zły stan części infrastruktury drogowej, wraz z infrastrukturą towarzyszącą brak tras spacerowych i rowerowych brak dynamicznych działań związanych z promocją regionu, jako miejsca rekreacji i wypoczynku Opportunities (szanse) Threats (zagrożenia) rozwój dogodnych połączeń komunikacyjnych na obszarze województwa, umożliwiający skomunikowanie obszaru z innymi większymi miastami dostępność środków zewnętrznych na finansowanie zadań inwestycyjnych zaplanowane inwestycje infrastrukturalne mogące wpłynąć na zwiększenie spójności analizowanych obszarów podejmowanie działań mających na celu poprawę zagospodarowania i zwiększenie funkcjonalności przestrzeni publicznej szybki i dynamiczny rozwój innych obszarów, gmin, powiatów w regionie niewystarczający stopień przeprowadzania działań mających na celu termomodernizację budynków oraz korzystanie z alternatywnych źródeł energii Źródło: opracowanie własne 131

132 CZĘŚĆ VI. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Realizacja założeń Programu Rewitalizacji na obszarze jego wdrażania, wskazanym jako obszar kryzysowy, wymagający wsparcia, umożliwi aktywizację obszaru i jego mieszkańców w zakresie pobudzenia sfery społecznej i gospodarczej. Wizja obszaru po zakończeniu procesu rewitalizacji, obejmującego szerokie spektrum komplementarnych, oddziałujących wzajemnie na siebie projektów i inwestycji jest swoistą projekcją i zależeć będzie nie tylko od zaplanowanych w ramach rewitalizacji działań, ale także od aktywności wszystkich zaangażowanych interesariuszy oraz czynników zewnętrznych związanych z sytuacją społeczno-gospodarczą kraju, które także będą miały wpływ na powodzenie założonych przez Program Rewitalizacji celów. Wizja obszaru, który podlegać będzie procesom rewitalizacji powinna mieć swoje odzwierciedlenie w wizji i kierunkach rozwoju całego Miasta i Gminy Łosice, jest zatem wspólną wizją dla obszaru znajdującego się obecnie w stanie kryzysu (obszaru rewitalizacji) i obszaru całego Miasta i Gminy. W toku prac analitycznych, badań społecznych i przeprowadzonych konsultacji, a także dzięki przeprowadzonej diagnozie obszarów kryzysowych Miasta i Gminy Łosice, zdefiniowana została wizja obszarów wskazanych do rewitalizacji, a którą zdefiniowano w sposób następujący: Rysunek 31 Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Źródło: opracowanie własne Miejsce zapewniające wszechstronny rozwój dla mieszkańców obszaru rewitalizacji, zapewniające dogodne miejsce do życia, pracy i wypoczynku z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju. Wdrożenie działań będących przedmiotem Programu Rewitalizacji sprawi, iż obszar rewitalizowany będzie miał nie tylko szansę na zażegnanie sytuacji kryzysu, zmianę niekorzystnych wskaźników, ale poprzez działania w komplementarnych sferach wpłynie na rozwój społeczno- gospodarczy całego Miasta i Gminy Łosice. Mając powyższe na uwadze, działania ujęte w ramach prowadzonego procesu rewitalizacji prowadzić będą do poprawy warunków życia i rozwoju osobistego mieszkańców obszarów rewitalizowanych. Odpowiedź na zdiagnozowany kryzys w sferze społecznej Zaplanowane do realizacji projekty w ramach niniejszego Programu Rewitalizacji, umożliwią podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców, ich ukierunkowanie na rozwój osobisty, wzmogą aktywność społeczną i w efekcie wpłyną na rozwój kapitału społecznego oddziaływując na pozostałe sfery życia społeczno-gospodarczego obszaru rewitalizacji. Społeczność obszaru rewitalizacji, która obecnie jak wykazała diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w gminie, należy do społeczności nieaktywnych, pozostających w obszarze ubóstwa, 132

133 otrzyma odpowiednie wsparcie w postaci miejsc udzielania pomocy oraz działań szkoleniowoterapeutycznych, co stymulować będzie obszar rewitalizacji pozostający w stagnacji. Zapewnienie uniwersalnej, dostosowanej do różnego wieku oferty kulturalno-rozrywkowej oraz oferty dotyczącej rozwijania zainteresowań i predyspozycji mieszkańców, nie tylko umożliwi zagospodarowanie dla nich wolnego czasu, ale przede wszystkim wzmocni wzajemną integrację i przywiązanie do regionu. Dzięki przeprowadzonym w ramach procesu rewitalizacji działaniom oferta kulturalno-rekreacyjna będzie pełna i dostosowana do różnych grup odbiorców. Osoby wymagające wsparcia, zamieszkujące obszar rewitalizacji, zarówno te, których dotyczy problem ubóstwa, problemy związane z nadużywaniem środków psychoaktywnych, a które nie radzą sobie w codziennych sytuacjach życiowych oraz te, które z uwagi na wiek i konieczność wsparcia medycznego wymagają szczególnej opieki, otrzymają niezbędne wsparcie i pomoc. Konsekwencją tych działań będzie podniesienie poziomu przedsiębiorczości, zmniejszenie skali ubóstwa i poprawa integracji i aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji. Odpowiedź na zdiagnozowany kryzys w sferze w sferze gospodarczej Mieszkańcy i przedsiębiorcy, którzy związani są z obszarem rewitalizowanym, obecnie mało aktywni, posiadający niski potencjał przedsiębiorczości, otrzymają narzędzia do realizacji swoich pomysłów w postaci udostępnienia miejsca spotkań i wyrażania opinii w bieżących kwestiach, dotyczących miejsca zamieszkania i pracy. Dzięki temu otrzymają oni możliwość współdecydowania i tworzenia warunków do dynamicznego rozwoju obszaru rewitalizacji na którym mieszkają i pracują. Podniesienie poziomu przedsiębiorczości wśród mieszkańców poprzez system szkoleń i doradztwa, zapewnienie stosownych udogodnień dla przedsiębiorców na obszarze rewitalizowanym wpłynie w sposób zdecydowany na poprawę kondycji ekonomicznej społeczności lokalnej, ponieważ realizowane działania mają na celu także przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, w tym przede wszystkim wykluczeniu z powodu ubóstwa czy bezrobocia. Odpowiedź na zdiagnozowany kryzys w sferze techniczno-przestrzennej Dopełnieniem projektów w ramach prowadzonego procesu rewitalizacji o charakterze społecznym będą projekty infrastrukturalne na obszarze rewitalizacji dotyczące budowy lub modernizacji infrastruktury technicznej znajdującej się na obszarze rewitalizowanym w postaci między innymi: przebudowy dróg, modernizacji i termomodernizacji budynków użyteczności publicznej, zmiany sposobu użytkowania budynków z przeznaczeniem na lokale socjalne, utworzenia miejsc rekreacji i wypoczynku w postaci zagospodarowanych obszarów parków. Polepszenie standardów funkcjonującej obecnie infrastruktury publicznej wpłynie na polepszenie warunków życia mieszkańców, którzy otrzymają w wyniku realizacji procesu rewitalizacji przestrzeń dostosowaną do ich potrzeb, przestrzeń estetyczną, funkcjonalną, o wysokich parametrach technicznych. Wypromowanie Zalewu Łosickiego jako miejsca wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców Miasta i Gminy Łosice, umożliwi podniesienie przedsiębiorczości w obszarze wokół zalewu i wymiernie wpłynie na sytuację gospodarczą nie tylko w obszarze rewitalizacji, ale także na obszarze całego Miasta i Gminy Łosice, ponieważ rozwój potencjału gospodarczego będzie korelował z rozwojem aktywności i kreatywności mieszkańców w aspekcie włączania się w rozwój lokalnej przedsiębiorczości. 133

134 Realizowane projekty poza wyprowadzeniem z kryzysu obszarów rewitalizowanych przyczynią się do istotnego zwiększenia poziomu spójności i integracji całego Miasta i Gminy Łosice. Spójność społeczno-gospodarcza obszaru całej gminy jest warunkiem jej rozwoju we wszystkich sferach funkcjonowania. Obszary poddane rewitalizacji będą stymulowały w sposób znaczący rozwój całego Miasta i Gminy, prezentując jej obszar jako zwarty, harmonijny i sprawnie funkcjonujący organizm, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Infrastruktura obiektów użyteczności publicznej dostosowana do potrzeb mieszkańców służy z założenia mieszkańcom całej gminy i zapobiega przenoszeniu ich wszelakich aktywności poza jej teren. Przebywanie w funkcjonalnie i estetycznie zaprojektowanej przestrzeni, która jednocześnie posiada funkcje rekreacyjno-kulturalne, dzięki realizacji projektów będących przedmiotem niniejszego Programu Rewitalizacji, wymiernie wpłynie na poziom satysfakcji mieszkańców i sprawi, że ich potrzeby w tej materii zostaną w pełni zaspokojone. Wszystkie powyższe skutki prowadzonych działań rewitalizacyjnych w obszarach kryzysu, doprowadzą w konsekwencji do wzrostu konkurencyjności tych obszarów oraz obszaru całego Miasta i Gminy na tle regionu i zmienią postrzeganie gminy nie tylko przez mieszkańców, ale także przez osoby potencjalnie wybierające ją jako ewentualne przyszłe miejsce zamieszkania. Poniższy rysunek w sposób syntetyczny prezentuje obszar po przeprowadzonej rewitalizacji oraz jego efekty. Rysunek 32 Parametry obszaru po przeprowadzonej rewitalizacji - efekty działań związanych z rewitalizacją Dogodne warunki życia i rozwoju mieszkańców na obszarze rewitalizowanym Wysoki poziom integracji społecznej na obszarze rewitalizowanym Stabilna kondycja ekonomiczna społeczeństwa na obszarze rewitalizowanym Wysoka spójność społeczna i gospodarcza na obszarze rewitalizowanym Funkcjonalna i estetycznie zagospodarowana przestrzeń publiczna na obszarze rewitalizowanym Wysoka konkurencyjność obszaru rewitalizacji oraz Gminy na tle regionu Źródło: opracowanie własne Kluczowym warunkiem wdrożenia opisanej powyżej wizji jest realizacja kompleksowych działań rewitalizacyjnych. W ich efekcie nastąpi neutralizacja problemów koncentrujących się na wytyczonym obszarze rewitalizacji, co umożliwi zachowanie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennofunkcjonalnej dla całego Miasta i Gminy Łosice oraz stworzy warunki do jego długofalowego i zrównoważonego rozwoju. 134

135 CZĘŚĆ VII. Cele strategiczne, operacyjne oraz główne pola interwencji programu rewitalizacji Przeprowadzona analiza czynników i zjawisk kryzysowych w niniejszym dokumencie Programu Rewitalizacji nie tylko wskazała obszary kryzysu, ale także umocowała do konieczności zdefiniowania celów strategicznych i przyporządkowania im celów operacyjnych, a także wskazania konkretnych projektów niezbędnych do realizacji w procesie rewitalizacji. Aby prowadzony proces rewitalizacji zakończył się pomyślnie określony został główny cel realizacji Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Łosice. Rysunek 33. Cel główny Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Łosice Rozwój społeczno-gospodarczy obszaru rewitalizacji, implikujący wysoką jakość życia jego mieszkańców Źródło: opracowanie własne Powyższemu celowi głównemu odpowiadają cele strategiczne, cele operacyjne i kierunki interwencji zaprezentowane poniżej. Rysunek 34. Cele strategiczne Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Łosice 1.ROZWÓJ KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I ZMNIEJSZENIE SKALI UBÓSTWA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 2.AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I INTEGRACJA SPOŁECZNA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 3.ROZWÓJ POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 4.POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM, W TYM ZMNIEJSZENIE SKUTKÓW UBÓSTWA 5. POPRAWA STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO Źródło: opracowanie własne 135

136 Cel strategiczny 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym Wykazany w diagnozie kryzysu niniejszego Programu Rewitalizacji problem ubóstwa, bezrobocia, przestępczości oraz w konsekwencji wykluczenia społecznego, wskazuje na niski poziom kapitału społecznego na obszarze rewitalizowanym. Konieczne są zatem działania zapobiegające w obszarze zwiększenia poziomu bezpieczeństwa, zmniejszenia skali ubóstwa poprzez właściwą prewencję oraz umożliwienie mieszkańcom możliwości zmiany lub podniesienia kwalifikacji. Dodatkowym elementem działań będzie podniesienia wiedzy w zakresie podstawowych zasad przedsiębiorczości dla najmłodszej części społeczności lokalnej, która wchodzi lub będzie niebawem wchodzić na rynek pracy. Cel strategiczny 2 - Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym Niski poziom kapitału społecznego to także niska aktywność i niski poziom integracji społecznej. Osoby z obszaru rewitalizacji, korzystające ze wsparcia instytucji pomocy społecznej lub osoby nie korzystające z takiej pomocy, ale pozostające w trudnych warunkach materialnych, wymagają wsparcia w zakresie poradnictwa prawnego i obywatelskiego. Konieczna jest zaproponowanie takich działań, które aktywność i integrację społeczną mieszkańców umożliwią i wzmocnią. Wśród proponowanych dla mieszkańców inicjatyw w tym zakresie należy wskazać organizację wszelkich imprez o charakterze kulturalnym, edukacyjnym czy sportowym. Cel strategiczny 3 Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym Wysoka skala bezrobocia i niski poziom przedsiębiorczości na obszarze rewitalizowanym, prowadzą do wykluczenia społecznego i niskiej aktywności społecznej. Jako takie wpływają na sytuację społecznogospodarczą obszaru i uniemożliwiają jego rozwój. Celowe jest zatem wzmocnienie przedsiębiorczości mieszkańców poprzez działania szkoleniowe oraz zmiana lub podniesienie kwalifikacji dla osób bezrobotnych lub zagrożonych utratą pracy, zamieszkałych na obszarze rewitalizacji. Cel strategiczny 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie skutków ubóstwa Wskazane wyżej problemy społeczno-gospodarcze na obszarze rewitalizowanym wynikają także z niskiej jakości infrastruktury wykorzystywanej na cele publiczne. Niefunkcjonalne budynki użyteczności publicznej (szkoły, przedszkola, szpitale) oraz ogólnodostępna przestrzeń publiczna (np. parki), wymagają pilnych prac interwencyjnych w zakresie podniesienia parametrów technicznych i dostosowania do potrzeb użytkowników. Nieremontowane od lat budynki mieszkalne na obszarze rewitalizacji dopełniają obrazu degradacji przestrzeni i rzutują nie tylko na jej wizerunek, ale przede wszystkim obniżają znacząco standard życia mieszkańców. Uzupełnieniem do wskazanych wyżej celów strategicznych są cele operacyjne rozumiane jako konkretne kierunki działań realizowanych w ramach Programu Rewitalizacji, które zestawiono w poniższej tabeli. Przedstawione kierunki działań służą eliminacji lub ograniczeniu występujących negatywnych zjawisk w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, które zostały dzięki przeprowadzonej analizie kryzysu w niniejszym dokumencie 136

137 jednoznacznie wskazane. Są one ze sobą skorelowane, a każdy z nich jest podporządkowany określonemu celowi strategicznemu. Cel strategiczny 5 POPRAWA STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO Zły stan środowiska naturalnego wywołany jest przede wszystkim występowaniem zjawiska niskiej emisji na terenie całego Miasta i Gminy Łosice. Konieczne jest podjęcie działań sprzyjających przeciwdziałaniu negatywnym zjawiskom w zakresie ochrony środowiska. Sprzyjać temu mogą podejmowane działania związane z termomodernizacją budynków, zmianą źródeł energii elektrycznej lub cieplnej oraz poprawa stanu dróg. Występuje też problem występowania azbestu, występującego nie tylko w pokryciach dachowych, ale także w konstrukcjach budynków. Tabela 37. Cele strategiczne, operacyjne/kierunki działań Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku CELE STRATEGICZNE CELE OPERACYJNE / KIERUNKI DZIAŁAŃ 1. ROZWÓJ KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I ZMNIEJSZENIE SKALI UBÓSTWA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 2. AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I INTEGRACJA SPOŁECZNA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 3. ROZWÓJ POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO NA OBSZARZE 1.1 Przeprowadzenie systemu szkoleń i zmiany kwalifikacji umożliwiających optymalne wykorzystanie posiadanego potencjału zawodowego lokalnej społeczności 1.2 Zmniejszenie skali ubóstwa poprzez działania prewencyjne i wspierające 1.3 Podniesienie wiedzy mieszkańców w zakresie przestrzegania zasad bezpieczeństwa i unikania sytuacji narażenia na zdarzenia, wykroczenia i przestępstwa 1.4 Edukacja dzieci i młodzieży w zakresie zasad przedsiębiorczości i wchodzenia na rynek pracy 2.1 Wsparcie osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez opracowany system doradztwa i terapii umożliwiających wychodzenie z ubóstwa, a także zwalczanie innych negatywnych zjawisk społecznych 2.2 Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja mieszkańców poprzez organizację akcji społecznych, edukacyjnych, imprez kulturalnych dla różnych grup odbiorców 2.3 Poprawa dostępu do wysokiej jakości usług zdrowotnych dla osób starszych, niesamodzielnych oraz pozostałej części społeczności 2.4 Zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa 2.5 Zapewnienie systemu bezpłatnych porad obywatelskich i prawnych w zakresie możliwości sprostana codziennym sytuacjom życiowym dla osób wymagających wsparcia, nieposiadających odpowiedniej wiedzy i umiejętności radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych lub innych, które wykluczają je z życia społecznego 3.1 Tworzenie dobrych warunków dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości 3.2 Aktywizacja mieszkańców w zakresie podniesienia poziomu przedsiębiorczości oraz zapewnienie mieszkańcom systemu szkoleń i doradztwa w zakresie zmiany kwalifikacji zawodowych 137

138 REWITALIZOWANYM 4. POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKANCÓW NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM, W TYM ZMNIEJSZENIE SKUTKÓW UBÓSTWA 5. POPRAWA STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO Źródło: opracowanie własne 4.1 Poprawa parametrów technicznych, funkcjonalności, estetyki i zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz budynków użyteczności publicznej ( parki, przedszkola, szkoły, urzędy) 4.2 Poprawa układu komunikacyjnego 4.3 Zwiększenie liczby lokali socjalnych 4.4 Poprawa tkanki mieszkaniowej poprzez modernizację i remonty 4.5 Zapewnienie wszystkim mieszkańcom równego dostępu do wysokiej jakości usług publicznych oraz niezbędnej infrastruktury 4.6 Podejmowanie działań mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, wsparcie gospodarki niskoemisyjnej 5.1Działania termomodernizacyjne 5.2. Zmiana źródeł wytwarzania energii elektrycznej lub cieplnej 5.3 Wycofywanie azbestu z otoczenia mieszkańców Horyzont czasowy Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku obejmuje horyzont długoterminowy -wieloletni. Rewitalizacja jest bowiem procesem długotrwałym, odbywającym się na wielu różnych płaszczyznach. Dlatego niniejszy dokument został opracowany w sposób gwarantujący elastyczność dostosowania przeprowadzanych działań do aktualnie panującej sytuacji. Może być on więc uzupełniany o dodatkowe działania wynikające z planów inwestycyjnych Miasta i Gminy Łosice, dostępności zewnętrznych źródeł finansowania, a także włączenia w proces rewitalizacji nowych partnerów. Główne pola działań interwencyjnych na rzecz wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego prowadzą do zrównoważenia działań społecznych z działaniami o charakterze inwestycyjnym. 138

139 Rysunek 35 Główne pola interwencji Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku działania związane z pomocą dla osób zagrożonych ubstwem i wykluczeniem społecznym inwestycje w poprawę standardów funkcjonującej infrastruktury technicznej aktywizacja i integracja społeczności lokalnej zagospodarowanie i uporzadkowanie przestrzeni publicznych stworzenie warunków dla rozwoju inicjatyw lokalnych Źródło: opracowanie własne Cele operacyjne i obszary interwencji są wzajemnie powiązane. Dopiero w poszczególnych projektach rewitalizacji będzie można określić konkretne powiązania między celami a obszarami interwencji. W szczególności w projektach kompleksowych, zintegrowanych na poziomie zadań będzie występowało wiele relacji. 139

140 CZĘŚĆ VIII. Projekty rewitalizacji klasyfikacja i zakres merytoryczny 1. Klasyfikacja projektów rewitalizacji Wizję Programu Rewitalizacji i cele strategiczne będą wypełniały konkretne projekty wpływające na sukces prowadzonego procesu rewitalizacji. Mając na uwadze jego kompleksowość, specyfikę wyzwań merytorycznych i organizacyjnych oraz zróżnicowane zasady organizacji przedsięwzięć, Zespół ds. Rewitalizacji wskazał i zaklasyfikował projekty, określając je jako projekty główne i projekty uzupełniające. Projekty główne w ramach niniejszego Programu Rewitalizacji, to projekty, bez których zdiagnozowane problemy i sytuacje kryzysowe na obszarze rewitalizacji nie będą mogły być zredukowane lub zmniejszone pod względem natężenia, a obszar rewitalizacji nie będzie mógł wyjść z obecnej sytuacji kryzysowej. To także projekty, które mają powiązanie ze strategicznymi decyzjami gminy, wpływającymi na jakość życia mieszkańców. Projekty uzupełniające stanowią dopełnienie tematyczne projektów głównych, posiadają mniejszą skalę oddziaływania, ale jednocześnie stanowią wypełnienie założonych celów Programu Rewitalizacji. Ich realizacja wpłynie na kompleksowy charakter działań i interwencji w ramach Programu. Podział projektów Programu Rewitalizacji przedstawia poniższy rysunek. Zgodnie z dotychczasową praktyką i rekomendacjami specjalistów ustala się, że projekty realizowane w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku, będą prowadzone na obszarze rewitalizacji. Rysunek 36 Typologia projektów rewitalizacji w Programie Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku PROJEKTY GŁÓWNE/PODSTAWOWE PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCE Źródło: opracowanie własne Ze względu na wysoką dynamikę działań rewitalizacyjnych przyjęto następujące reguły włączania projektów do Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku (zwanego dalej PR): 1. Listę zadań, szczegółowy zakres zadań, budżety i harmonogramy są ustalane i wprowadzone jako integralna część Programu Rewitalizacji i modyfikowane stosownie do bieżącego stanu realizacji projektu. 2. Projekty główne i uzupełniające prowadzone przez samorząd gminy i inne podmioty są wprowadzane do PR na podstawie fiszki projektowej, złożonej przez koordynatora lub partnera /interesariusza/, zaakceptowanej przez Zespół ds. Rewitalizacji i wprowadzane jako nowy projekt 140

141 do Programu Rewitalizacji. Zmiana listy projektów wymaga zmiany Programu Rewitalizacji oraz podjęcia stosownej Uchwały. 3. Zespół ds. rewitalizacji prowadzi systematyczny wykaz zmian w dokumencie PR i udostępnia w BIP aktualną treść PR i obowiązujących załączników. 2. Lista projektów rewitalizacji Poniżej przedstawiono listę projektów przewidzianych w ramach rewitalizacji, w której figurują: projekty zintegrowane, projekty indywidualne, projekty horyzontalne oraz projekty terytorialne - zgodnie z definicją projektów określoną w podrozdziale klasyfikacja projektów rewitalizacji. (tabelaryczne zestawienie projektów z podziałem na projekty główne i uzupełniające przedstawiono w poniższych tabelach). Wszystkie projekty realizowane będą na obszarze rewitalizacji. Są to projekty zarówno finansowane z EFRR jak i EFS (oraz podobnych funduszy), są one ze sobą powiązane, ponieważ służą jednemu celowi, jakim jest wizja obszaru rewitalizacji. LISTA PROJEKTÓW PROGRAMU REWITALIZACJI DLA MIASTA I GMINY ŁOSICE DO 2023 ROKU PROJEKTY GŁÓWNE Tabela 38 Projekt 1 - GŁÓWNY: Organizacja imprez plenerowych w centrum miasta - na obszarze rewitalizowanym, promujących kulturę i sztukę oraz lokalne produkty Organizacja imprez plenerowych w centrum miasta na obszarze rewitalizowanym, promujących kulturę i sztukę oraz lokalne produkty Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka w Łosicach, ul. Rynek- na obszarze rewitalizacji Łosicki Dom Kultury Miasto i Gmina Łosice, Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach, in. NGO Łosicki Dom Kultury zmierza do poszerzenia grona odbiorców swojej oferty. Jednym ze sposobów jest wyjście bezpośrednio do mieszkańców poprzez prezentacje i zajęcia plenerowe. Są one doskonałą formą dotarcia do lokalnej społeczności. Położenie Parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka jest idealne do realizowania oferty nie tylko ŁDK. Warunkiem koniecznym do realizacji projektu jest realizacja projektu nr 4 obejmującego modernizację Parku. Aktualnie imprezy, pokazy i zajęcia odbywają się w większości na sali widowiskowej ŁDK. Część z projektów z uwagi na swój charakter nie może być zrealizowana w pomieszczeniach ŁDK (gry, zabawy, pokazy angażujące większą liczbę uczestników). Przedmiotem projektu będzie organizacja pokazów tanecznych, wokalnych, seansów kina plenerowego, otwartego czytania literatury. Przygotowywanie konkursów, 141

142 festiwali i przeglądów artystycznych, prezentacja części artystycznych świąt państwowych oraz wydarzeń okolicznościowych, prowadzenie otwartych zajęć dla dzieci, młodzieży i dorosłych (Np. zumba, terenowe gry integracyjne, plenery malarskie, itp.) to kolejne propozycje w ramach projektu. Jednym z istotnych elementów dotarcia jest odpowiedni sprzęt oświetleniowy oraz audiowizualny, który należałoby zakupić. Uzasadnienie Cele Projektu Obecnie Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka w Łosicach jest miejscem nieatrakcyjnym. Od lat nie był modernizowany, jest miejscem gdzie spotykają się osoby uzależnione (szczególnie od alkoholu) co zniechęca pozostałych mieszkańców do przebywania tutaj, mimo, że jest on położony w centrum miasta. Podejmowane próby organizacji tu imprez plenerowych kończyły się skłóceniem porządku osób uzależnionych, dla których jest to zwyczajowe miejsce do przebywania. Planowana do realizacji inwestycja polegająca na modernizacji parku, w podłączaniu z projektem zwiększenia oferty kulturalnej w parku przyczyni się do przywrócenia funkcji rekreacyjno-społecznych parku. - aktywizacja mieszkańców Czas realizacji zwiększenie oferty spędzania wolnego czasu - przywrócenie funkcji rekreacyjno-społecznych parku Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł Środki własne ŁDK i partnerów Wskaźniki produktu Liczba zorganizowanych działań integracyjnych, społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, sportowych - 12 sztuk Wskaźniki rezultatu Liczba uczestników zorganizowanych działań integracyjnych, społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, sportowych, którym zapełniono wolny czas osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 2 Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym. Projekt przyczyni się do redukcji negatywnych zjawisk związanych z brakiem aktywności społecznej i brakiem integracji mieszkańców. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 39 Projekt 2 - GŁÓWNY: Wsparcie osób lub rodzin z obszaru rewitalizacji zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poprzez system szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz poprzez udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców zamieszkałych na obszarze rewitalizowanym " Wsparcie osób lub rodzin z obszaru rewitalizacji zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poprzez system szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz poprzez udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców zamieszkałych na obszarze rewitalizowanym " Lokalizacja Siedziba: ul. Piłsudskiego 6, Łosice - na obszarze rewitalizacji Koordynator Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju - EQUUS Partnerzy - 142

143 Krótki opis 1. Realizacja systemu doradztwa i szkoleń dla mieszkańców w zakresie możliwości określenie swoich predyspozycji zawodowych, zdobycia nowych kwalifikacji na rynku pracy 2. Udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców o niskich dochodach w sprawach wymagających interwencji, jest kluczowym elementem umożliwiającym mieszkańcom wychodzenie z sytuacji kryzysu lub sytuacji, w której samodzielnie nie posiadają wiedzy i możliwości poruszania się w przestrzeni związanej z funkcjonowaniem społecznym Uzasadnienie 1. Dostosowanie kwalifikacji zawodowych mieszkańców do zmieniających się realiów rynku pracy wymaga często przekwalifikowania lub uzupełnienia posiadanych kwalifikacji. Stworzony system zapełni możliwość szybkiego reagowania w sytuacji dotyczącej zdobycia lub utrzymania pracy przez mieszkańców 2. Dostępność do możliwości uzyskania porady prawnej dla osób o niskich dochodach Cele Projektu 1. Pomoc osobom zagrożonym lub dotkniętych ubóstwem, pomoc w zdobyciu lub utrzymaniu pracy Czas realizacji Przeciwdziałanie patologii, pomoc osobom pokrzywdzonym w wyjściu z trudnej sytuacji życiowej, Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł - działania 9.1, 9.2, 9.3 RPO WM ; Środki własne - Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Wskaźniki produktu 1. Liczba zorganizowanych form wsparcia w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych i podniesienia przedsiębiorczości 5 form wsparcia, Liczba działań zwiększających poziom aktywności i integracji społecznej 5 szt. 2. Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 500 szt. Liczba działań zwiększających poziom aktywności i integracji społecznej 500 szt. Liczba działań zwiększających poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym 500 szt. Liczba bezpłatnych udzielonych porad prawnych dla mieszkańców o niskich dochodach 500 szt. Wskaźniki rezultatu 1. Liczba osób, które zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe i podniosły swoją przedsiębiorczość 100 osób Liczba uczestników działań, którzy zwiększyli swój poziom aktywności i integracji społecznej 100 osób 143

144 2. Liczba osób wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc osób Liczba uczestników działań, którzy zwiększyli swój poziom aktywności i integracji społecznej 500 osób Liczba uczestników działań zwiększających poziom bezpieczeństwa w gminie, którzy poprzez prowadzone działania zwiększyli swój poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym 500 osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 1 Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym, celu 2 - Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym oraz celu 3 - Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 40 Projekt 3 - GŁÓWNY: Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji, w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji, w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis ul. Piłsudskiego 6, Łosice - na obszarze rewitalizacji Fundacja Pozytyw NGO, szkoły z terenu rewitalizacji, MGOPS, lokalne organizacje pozarządowe i lokalni przedsiębiorcy zainteresowani współpracą, w zakresie przygotowywania osób tzw. wyłączonych społecznie do wejścia na lokalny rynek pracy 1. Mała liczba miejsc pracy, zwłaszcza mało atrakcyjnych powoduje odpływ dużej liczby młodych i uzdolnionych mieszkańców miasta i gminy za lepszą jakością życia i szansą na rozwój zawodowy w znacznie oddalonych aglomeracjach miejskich. Istnieje potrzeba przeprowadzenia działań edukacyjnych dla dzieci i młodzieży, które umożliwią zbadanie ich uzdolnień i predyspozycji oraz przygotują dzieci i młodzież do zagadnień dotyczących przedsiębiorczości i edukacji zawodowej. 2. Realizacja Partnerskiego Programu Aktywizacja i Integracja w profesjonalnej i rzeczywistej współpracy pracowników socjalnych OPS-ów i trenerów pracy z NGO na rzecz opracowania i wsparcia osób najdalej oddalonych od rynku pracy w realizacji Indywidualnego Planu Działania i kontraktu socjalnego, które realnie zwiększą ich efektywność społeczno-zatrudnieniową. W ramach projektu przywiduje się również współpracę przedstawicieli NGO i biznesu. Uzasadnienie 1. Niski poziom wiedzy i postaw w zakresie określania celów życiowych i zawodowych, badania talentów i ich rozwijania, jest powodem przypadkowego wybierania szkół, a następnie zawodów, które często nie dają satysfakcji, szansy 144

145 rozwoju zawodowego i przede wszystkim rozwoju pasji i kreatywności. Młodzież kończąca edukację na poziomie średnim, ale i też wyższym bardzo często nie potrafi odnaleźć się na rynku pracy, ma minimalną wiedzę o tym czym jest faktycznie prowadzenie własnego biznesu, samozatrudnienie, które jest możliwością stworzenia sobie odpowiedniego miejsca pracy. Brak wiedzy z zakresu przedsiębiorczości i edukacji finansowej, czyni część społeczeństwa mniej zaradną, dosyć roszczeniową, niepodatną na zmiany, przez co traci pozostała część społeczności lokalnej w wymiarze funkcjonowania społecznogospodarczego. 2. Projekt wynika z konieczności przygotowywania osób tzw. wyłączonych społecznie do wejścia na lokalny rynek pracy Cele Projektu 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, poprawa jakości życia. Czas realizacji Realizacja projektu przewiduje: objęcie działaniami rocznie, co najmniej rocznie 20 uczniów chętnych i zaangażowanych w realizację projektu; odwiedzenie wszystkich większych lokalnych przedsiębiorców, w celu poznania biznesu w lokalnym środowisku; realizację osobistych planów uczniów, poprzez poszukiwanie sposobów i źródeł ich sfinansowania; zwiększenie umiejętności planowania i określania celów oraz ich realizacji, przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych zasobów osobowych i rzeczowych w swoim otoczeniu. 2. Aktywizacja społeczno-zawodowa osób wykluczonych i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu - Działanie 9.1 Objęcie efektywną aktywizacją i integracją społeczno-zawodową 40 osób niepracujących, tzw. zagrożonych wyłączeniem społecznym, które przynajmniej w 50 % znacznie zwiększą szanse na podjęcie zatrudnienia, w tym 15 osób podejmie zatrudnienie. Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; priorytet X, POWER ; Środki własne fundacji 1. Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 1 szt. Liczba zorganizowanych form wsparcia w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych i podniesienia przedsiębiorczości 3 programy rocznie (21 w okresie realizacji PR) 2. Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 21 szt. Liczba zorganizowanych form wsparcia w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych i podniesienia przedsiębiorczości 21 szt. Liczba działań zwiększających poziom aktywności i integracji społecznej 21 szt. 145

146 (Liczba rocznych programów zintegrowanej edukacji ekonomicznej 3 pogramy rocznie (21 w okresie prowadzenia procesu rewitalizacji), liczba osób objętych wsparciem w ramach projektu- 30 osób) Wskaźniki rezultatu 1. Liczba osób wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc 60 osób Liczba osób, które zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe i podniosły swoją przedsiębiorczość 60 osób 2. Liczba osób wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc 30 osób Liczba osób, które zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe i podniosły swoją przedsiębiorczość -30 osób Liczba uczestników działań, którzy zwiększyli swój poziom aktywności i integracji społecznej 30 osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym oraz celu 3 Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 41 Projekt 4 - GŁÓWNY: Podnoszenie integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali uzależnień, poprzez zagospodarowanie parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka przy ul. Rynek w Łosicach Podnoszenie integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali uzależnień poprzez zagospodarowanie parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka przy ul. Rynek w Łosicach Lokalizacja Łosice, ul. Rynek - na obszarze rewitalizacji Koordynator Partnerzy Krótki opis Miasto i Gmina Łosice Powiat Łosicki Projekt przewiduje zwiększenie funkcjonalności i estetki parku poprzez nowe nasadzenia, uporządkowanie obecnej zieleni, wyposażenie w małą architekturę (ławki, kosze na śmieci, toalety, fontanny, podest), co wpłynie na zwiększenie integracji mieszkańców (będą mieli miejsce do aktywności społecznej). Zostanie zatrudniona osoba do dbania o utworzony tu plac zabaw. Po przeprowadzeniu modernizacji organizowane tu będą imprezy typu jarmark wielkanocny, festyny itp. umożliwiające sprzedaż produktów lokalnych i regionalnych. Modernizacja parku przyczyni się do zwiększenia liczby klientów w przylegających do parku sklepikarzy (np. obecnie są tu zlokalizowane 4 punkty sprzedaży lodów, w których brak jest sali kawiarnianej - klienci nie mogą usiąść w parku, żeby skonsumować lody, ponieważ obawiają się reakcji przebywających tu osób uzależnionych.) Należy przy tym zauważyć, że już sama przycinka krzewów w parku spowodowała, że część osób uzależnionych przestała tu przebywać, bo była lepiej widoczna. Projekt poprawi też bezpieczeństwo na tym obszarze - modernizacja całego Parku zapewne zniechęci jeszcze więcej osób do przebywania tutaj zdajemy sobie sprawę, że do problemu uzależnień trzeba podejść kompleksowo, dlatego będziemy dążyli do tego, aby przebywające tu osoby uzależnione wzięły udział w projekcie nr 27 Realizacja 146

147 programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy, aby poprawić ich sytuację życiową. Podczas organizacji imprez kulturalnych w Parku, konieczne będzie zamykanie drogi wojewódzkiej jaką jest ulica Rynek. W przypadku zamknięcia tej drogi, nawigacje samochodowe kierują objazd na przez ulice Majora Zenona i 11 Listopada, które są w bardzo złym stanie technicznym. Należy więc tu wskazać na wartość dodaną projektu nr 6, ponieważ oprócz zapewnienia dostępu do mieszkań socjalnych i komunalnych poprzez modernizację tych dróg zapewni się sprawny objazd centrum miasta, jakim jest ulica Rynek. Uzasadnienie Cele Projektu Niska funkcjonalność i estetyka ogólnodostępnych obszarów zagospodarowanej zieleni nie sprzyja integracji mieszkańców, uniemożliwia korzystanie z nich w celach rekreacyjnych oraz uniemożliwia podniesienie poziomu przedsiębiorczości (głównie handlu) w najbliższym otoczeniu ogólnodostępnych obszarów zagospodarowanej zieleni. Obszary, zagospodarowanej zieleni, urządzone w sposób funkcjonalny i estetyczny, które stanowią często centrum życia społecznego i wizytówkę obszaru napędzają mechanizm wzrostu liczby przedsiębiorstw usytuowanych wokół ogólnodostępnych miejsc wypoczynku i rekreacji, stanowiąc swoisty magnes rozwojowy. - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym Czas realizacji Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie skutków ubóstwa - Poprawa ogólnodostępnej przestrzeni publicznej Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł RPO WM ; Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina; środki własne liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej - 1 szt. Liczba działań zwiększających poziom aktywności i integracji społecznej 1 szt. Liczba działań zwiększających poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym 1 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu publicznego oraz przestrzeni publicznej osób Liczba uczestników działań, którzy zwiększyli swój poziom aktywności i integracji społecznej osób Liczba uczestników działań zwiększających poziom bezpieczeństwa w gminie, którzy 147

148 poprzez prowadzone działania zwiększyli swój poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym w tym zmniejszenie skutków ubóstwa. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 42 Projekt 5 - GŁÓWNY: Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych na obszarze rewitalizowanym, dzięki odnowie tkanki mieszkaniowej bloków komunalnych/socjalnych ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego 8 Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych na obszarze rewitalizowanym, dzięki odnowie tkanki mieszkaniowej bloków komunalnych/socjalnych ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego 8 Lokalizacja Łosice, ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego 8- na obszarze rewitalizacji Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Miasto i Gmina Łosice, u. Czarkowskiego, ul. Kilińskiego Wspólnoty Mieszkaniowe Projekt obejmuje odnowę tkanki mieszkaniowej części wspólnych budynków, w tym termomodernizację budynków wielorodzinnych, co wpłynie na poprawę jakości lokali socjalnych/komunalnych. Na terenie Miasta i Gminy Łosice brakuje lokali socjalnych i komunalnych dla około 20% potrzebujących rodzin, a istniejące lokale są w bardzo złym stanie technicznym, co potwierdzają przeglądy techniczne i audyty energetyczne. Wieloletnie zaniedbania powodują, że bez uruchomienia dodatkowych środków finansowych na te cele, zadania rewitalizacji nie zostaną osiągnięte. Dwa budynki, ujęte w projekcie są najbardziej zniszczonymi budynkami przeznaczonymi na mieszkania komunalne/socjalne w Łosicach. Ponadto brak przeprowadzonej termomodernizacji zwiększa ubytki ciepła, co pogłębia problem niskiej emisji, wpływając na pogorszenie stanu środowiska naturalnego. - podniesienie jakości życia mieszkańców Czas realizacji obniżenie opłat lokatorów za produkcję ciepła, w związku z termomodernizacją, co wpływa na zmniejszenie ubóstwa lokatorów - zmniejszenie emisji CO2 Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł; zł RPO WM ; Środki własne Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 1 szt. Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności obiektów mieszkalnych 1 szt. (Liczba budynków komunalnych/socjalnych poddanych odnowie na obszarze 148

149 lokalizacji projektu- 2 szt.) Liczba podjętych działań, zmniejszających zjawisko niskiej emisji 1 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba osób wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc 60 osób Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności obiektów mieszkalnych, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu mieszkalnego 60 osób (Liczba osób korzystających z wyremontowanych na obszarze lokalizacji projektu budynków komunalnych/socjalnych-60 osób) Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym oraz celu 5 - Poprawa stanu środowiska naturalnego. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 43 Projekt 6 - GŁÓWNY: Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez przebudowę dróg powiatowych nr 2057 w ul. Majora Zenona 0+002, i nr 2056 w ul. 11-go Listopada w Łosicach wraz z budową kanalizacji deszczowej Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez przebudowę dróg powiatowych nr 2057 w ul. Majora Zenona 0+002, i nr 2056 w ul. 11-go Listopada w Łosicach wraz z budową kanalizacji deszczowej Lokalizacja Łosice, ul. Majora Zenona ul. 11 Listopada - na obszarze rewitalizacji Koordynator Powiat Łosicki ul. Narutowicza 6; Łosice 29 Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Miasto i Gmina Łosice Poprawa dostępności komunikacyjnej do osiedla mieszkaniowego, instytucji publicznych (Urząd Miasta i Gminy, Urząd Skarbowy, Dom Kultury, Szkoła Muzyczna) oraz funkcjonujących tu przedsiębiorców (18 firm). Poprawa wyglądu i wizerunku architektonicznego ciągów pieszych i ulic, ze szczególnym uwzględnieniem dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo i matek z dziećmi w wózkach. Projekt wpisuje się w szersze przedsięwzięcie, polegające na poprawie dostępności do mieszkań socjalnych i komunalnych mieszkańców obszaru rewitalizacji. Przy ciągu tych ulic planowana jest realizacja projektu nr 7 (w ramach którego utworzone zostaną dodatkowe lokale socjalne i komunalne) oraz projektu nr 5 (modernizacja bloku socjalno-komunalnego przy ul. Kilińskiego 8, przylegającego do ulicy 11 Listopada). Nie podjęcie tego działania sprawi, że mieszkańcy tych bloków socjalnych/komunalnych będą mieli utrudniony dostęp do tych obiektów, ponieważ potrzeba przebudowy dróg wynika z niespełniającej standardów nawierzchni, zdewastowanej jezdni z trylinki i masy bitumicznej o szerokości 4,5 5,5 m i 4,5 6,0 m oraz konieczność wymiany starych i zniszczonych chodników i płytek 149

150 chodnikowych. Przebudowywana infrastruktura drogowa wykorzystywana jest przez okolicznych mieszkańców i przedsiębiorców jako trakt komunikacyjny i wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy obszaru wzdłuż drogi. Ponadto projekt umożliwi sprawny objazd podczas zamykania ulicy Rynek w czasie organizacji imprez w Parku im. A. Jagiellończyka (projekty nr 1 i 4). Poprawa jakości nawierzchni dróg i ciągów pieszych sprawi, że mieszkańcy częściej będą korzystać z tego wewnętrznego objazdu, odciążając ruch w centrum miejscowości tj. ul. Rynek, co zmniejszy ilość emitowanych spalin w centrum. Obecnie mieszkańcy i przejezdni kierujący się droga wojewódzką (trasa Siedlce- Białystok) przejeżdżają przez centrum, zwiększając natężenie ruchu co oprócz emisji spalin powoduje problemy komunikacyjne - wyjazd z ulicy 11 Listopada w kierunku centrum (skręt w lewo) jest bardzo utrudniony, poprawa nawierzchni ul. Majora Zenona i 11 Listopada spowoduje, że część osób będzie korzystać z tej wewnętrznej obwodnicy odciążając ruch w centrum i usprawniając ruch na skrzyżowaniu ulic 11 Listopada, Piłsudskiego i Narutowicza (od wielu lat mieszkańcy mają obiecane, że zostanie tu utworzona sygnalizacja świetlna, jednak inwestycja nie jest realizowana). Kolejny argumentem do realizacji projektu jest poprawa dostępności do położonych przy ciągu tych ulic instytucji publicznych (Urząd Miasta i Gminy, Urząd Skarbowy, Dom Kultury, Szkoła Muzyczna, Sanepid, Kurs ZUS, Straż Miejska, Przychodnia zdrowia, kotłownia osiedlowa), przedsiębiorstw oraz bloków i domów jednorodzinnych). Przy ciągu tych ulic znajduje się tzw. stary pawilon, budynek z przeznaczeniem na prowadzenie działalności gospodarczej, jednak funkcjonujące tu firmy ciągle przenoszą swoje siedziby do innej lokalizacji, bo utrudniony jest dojazd do obiektu (mimo, że znajduje się ok 200 m od ścisłego centrum miejscowości). Należy zauważyć, że jest to najstarsze osiedle w Łosicach i problem ten jest bardzo utrwalony (z drogi korzystają mieszkańcy Osiedla Sienkiewicza oraz mieszkańcy bloków należących do Osiedla Bialska przylegających z jednej strony do ul. Majora Zenona, łącznie jest to ok. 20% mieszkańców całego Miasta i Gminy Łosice, co świadczy o skali problemu i znaczenia społecznego ciągu dróg Majora Zenona i 11 Listopada. Cele Projektu - poprawa jakości życia mieszkańców poprzez poprawę dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych oraz wzrost poziomu przedsiębiorczości wzdłuż przebudowanej infrastruktury drogowej Czas realizacji poprawa dostępu do obiektów publicznych, mieszkalnych i przedsiębiorstw - dostosowanie ścieżek pieszych do potrzeb osób niepełnosprawnych i rodziców z dziećmi w wózkach. Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł RPO WM ; Środki własne Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej 1 szt. (Długość przebudowanych dróg na obszarze lokalizacji projektu-ok. 1 km; Długość przebudowanych ciągów pieszych na obszarze lokalizacji projektu- ok. 1km; Długość 150

151 przebudowanych ciągów pieszych dla osób niepełnosprawnych i matek z dziećmi w wózkach na obszarze lokalizacji projektu- ok. 1 km) Liczba podjętych działań, zmniejszających zjawisko niskiej emisji 1 szt. Wskaźniki rezultatu Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu publicznego oraz przestrzeni publicznej osób Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym w tym zmniejszenie skutków ubóstwa, pośrednio do celu 3 Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym oraz celu 5 - Poprawa stanu środowiska naturalnego. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 44 Projekt 7 - GŁÓWNY: Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali ubóstwa poprzez remont i przebudowę budynku biurowego ze zmianą sposobu użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali ubóstwa poprzez remont i przebudowę budynku biurowego ze zmianą sposobu użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi Lokalizacja Łosice, ul. 11 Listopada 15 - na obszarze rewitalizacji Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy - Krótki opis Przedmiotem projektu jest remont i przebudowa obecnego budynku biurowego i zmiana sposobu jego użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi. Projekt został już zakwalifikowany do dofinasowania przez BGK i będzie realizowany od 2017 roku. Projekt wpisuje się w szersze przedsięwzięcie, polegające na zwiększeniu jakości i dostępności do mieszkań socjalnych i komunalnych. Przeprowadzone działania termomodernizacyjne przyczynia się do zmniejszenia zjawiska niskiej emisji Uzasadnienie Na terenie rewitalizacji brakuje mieszkań socjalnych i komunalnych dla ok. 20% zainteresowanych. Konieczna jest budowa nowych obiektów lub adaptacja na te cele istniejących budynków Niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe najuboższej części społeczności lokalnej wymusza konieczność działań w tym zakresie poprzez zwiększenie liczby lokali socjalnych. Cele Projektu Zwiększenie ilości i jakości mieszkań socjalnych Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu ,20 zł Bank Gospodarstwa Krajowego; Środki własne Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności obiektów mieszkalnych 1 szt. 151

152 Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 1 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności obiektów mieszkalnych, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu mieszkalnego- 36 osób Liczba osób wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc - 36 osób (Liczba gospodarstw domowych korzystających z lokali socjalnych na obszarze lokalizacji projektu- 9 gospodarstw domowych) Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym oraz celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 45 Projekt 8 - GŁÓWNY: Zwiększenie dostępności miejsc w przedszkolach publicznych poprzez modernizację i rozbudowę wraz z wyposażeniem Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach oraz utworzenie dodatkowej grupy przedszkolnej Zwiększenie dostępności miejsc w przedszkolach publicznych poprzez modernizację i rozbudowę wraz z wyposażeniem Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach oraz utworzenie dodatkowej grupy przedszkolnej Lokalizacja ul. Szkolna 1 Łosice - na obszarze rewitalizacji Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy - Krótki opis Uzasadnienie Projekt przewiduje modernizację istniejącego budynku przedszkola w zakresie kompleksowego remontu, instalacji wod.-kan., gaz, c.o., termomodernizacji itp. oraz rozbudowę obiektu o nową powierzchnię użytkową w celu utworzenia dodatkowej grupy przedszkolnej oraz wyposażenie budynku. Po modernizacji obiektu zostaną zachowane dotychczasowe miejsca w publicznym przedszkolnym oraz utworzone zostaną nowe (po przeprowadzeniu modernizacji nowa grupa przedszkolna powstanie bez względu na to, czy uda się pozyskać na ten cel środki z EFS) Budynek jest w bardzo złym stanie technicznym, a jego zamknięcie pogłębiłoby jeszcze bardziej sytuację nauczania przedszkolnego na obszarze rewitalizacji i całej gminy. W ostatnich latach zauważa się, że liczba miejsc w przedszkolach w Łosicach jest niewystarczająca (w Łosicach funkcjonują dwa przedszkola samorządowe po jednym na osiedlu Bialska i Żeromskiego i należy rozwiązać ten problem łącznie dla obu przedszkoli). W roku szkolnym 2016/2017 do obu przedszkoli przyjęto 251 osób, dla 49 dzieci zabrakło miejsc, tzn., że dla 16% dzieci zabrakło miejsc. Liczba brakujących miejsc w samorządowych przedszkolach w Łosicach w rzeczywistości jest większa ok. 95 dzieci uczęszcza do przedszkoli prywatnych, ponieważ rodzice z uwagi na konieczność zachowania miejsca swojej pracy, muszą posyłać dzieci do przedszkola prywatnego. Dotyczy to przede wszystkim rodziców najmłodszych dzieci, których nie dotyczy obowiązek przedszkolny. Matka lub ocjciec chcąc wrócić do pracy po okresie urlopu wychowawczego, nie ma szans, żeby skierować swoje dziecko do samorządowego przedszkola, ponieważ w pierwszej kolejności 152

153 przyjmowane są dzieci z obowiązkiem przedszkolnym i w związku z ograniczoną liczbą miejsc dla najmłodszych dzieci brakuje miejsc w placówce. Kiedy dziecko, uczęszczające do przedszkola prywatnego, wkroczy w wiek obowiązku przedszkolnego, mogłoby zostać przyjęte do przedszkola samorządowego, jednak dla dobra dziecka (zmiana otoczenia) rodzice nie chcą zmieniać im przedszkola na publiczne, przez co liczba dzieci w przedszkolu prywatnym się nie zmniejsza. Problem polega na tym, że obecna powierzchnia użytkowa w przedszkolach samorządowych nie pozwala na utworzenie nowych grup i przyjęcie dodatkowych dzieci, konieczna jest rozbudowa istniejących placówek. Należy zaznaczyć, że do przedszkoli w Łosicach uczęszczają dzieci nie tylko z Łosic, ale także z wiejskiej części gminy. Wychowanie przedszkolne ma szczególne znaczenie, gdyż od najmłodszych lat przygotowuje do życia, uczy samodzielności, samodyscypliny, współpracy w grupie. Istotna jest także w tym kontekście zapewnienie opieki i edukacji dla dzieci matek, które chcą lub musza powrócić na rynek pracy. Zatem rola placówek przedszkolnych jest bardzo istotnym czynnikiem rozwoju nie tylko społecznego, ale i gospodarczego gminy. Jednocześnie jest to jedyny budynek, w którym w wyniku modernizacji możliwe jest zwiększenie powierzchni budynku, żeby możliwe było utworzenie dodatkowych grup. Bardzo zły stan techniczny budynku grozi zamknięciem w najbliższym czasie Przedszkola Samorządowego ze względów technicznosanitarnych, co spowodowałoby utratę istniejących miejsc w przedszkolu, które obecnie zapewnia ok. 40% potrzebnych miejsc w przedszkolach publicznych na terenie całego Miasta i Gminy Łosice, oraz do tego przedszkola przypisanych jest ok. 65% wszystkich dzieci z obszaru rewitalizacji (pozostałe dzieci z obszaru rewitalizacji przypisane są do przedszkola znajdującego się poza obszarem rewitalizacji). Konstrukcja budynku zawiera azbest, więc konieczne jest jego usunięcie z budynku. Materiał, z jakiego jest wybudowany, nieszczelne okna, strop i dach powodują bardzo duże straty ciepła, zwiększając zjawisko niskiej emisji, co obniża jakość życia mieszkańców. Problem braku miejsc w przedszkolach publicznych pogłębi się od roku szkolnego 2017/2018, kiedy to gmina będzie maiła obowiązek przyjąć również wszystkich trzylatków. Cele Projektu Zapewnienie odpowiednich warunków nauczania dla wszystkich chętnych użytkowników przedszkola Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł RPO WM ; Środki własne liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej- 1 szt. Liczba podjętych działań, zmniejszających zjawisko niskiej emisji 1 szt. Liczba podjętych działań, zmniejszających ilość azbestu pozostającego do unieszkodliwienia 1 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu publicznego oraz przestrzeni publicznej- 153

154 150 osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym w tym zmniejszenie skutków ubóstwa oraz pośrednio celu 3 Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym oraz celu 5 - Poprawa stanu środowiska naturalnego. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 46 Projekt 9 - GŁÓWNY: Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości jako forma wsparcia dla lokalnych przedsiębiorców działających na obszarze rewitalizowanym Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości jako forma wsparcia dla lokalnych przedsiębiorców działających na obszarze rewitalizowanym Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Siedziba: ul. Piłsudskiego Łosice - na obszarze rewitalizacji Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS Miasto i Gmina Łosice Utworzenie inkubatora przedsiębiorczości umożliwiającego wzrost liczby działalności gospodarczych prowadzonych na obszarze rewitalizowanym oraz na obszarze całego Miasta i Gminy Niski poziom przedsiębiorczości wśród mieszkańców stwarza konieczność utworzenia Inkubatora przedsiębiorczości jako instytucji wspierającej oraz instytucji doradczej Podniesienie poziomu przedsiębiorczości Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Liczba zorganizowanych form wsparcia w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych i podniesienia przedsiębiorczości 1 szt. Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 1 szt. (Liczba utworzonych inkubatorów przedsiębiorczości na obszarze lokalizacji projektu- 1 szt.) Wskaźniki rezultatu Liczba osób, które zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe i podniosły swoją przedsiębiorczość osób Liczba osób i rodzin wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc 150 osób (Liczba przedsiębiorstw korzystających z działalności inkubatora przedsiębiorczości 154

155 działającego na obszarze lokalizacji projektu-50 szt.) Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 3 - Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym oraz celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 47 Projekt 10 GŁÓWNY: Podniesienie standardów obiektów opieki zdrowotnej na obszarze rewitalizowanym poprzez termomodernizację Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łosicach Podniesienie standardów obiektów opieki zdrowotnej na obszarze rewitalizowanym poprzez termomodernizację Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łosicach Lokalizacja ul. Słoneczna 1, Łosice - na obszarze rewitalizacji Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łosicach Brak Projekt pozwoli na uzyskanie oszczędności zużycia energii o 26,07% poprzez optymalizację kosztów jej zużycia, prowadząc tym samym do zmniejszenia zjawiska ubóstwa energetycznego. Przewidywana ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej: ,00 (zł/rok). Celem projektu jest realizacja w ramach działania zwiększenia efektywności energetycznej w sektorze budynku użyteczności publicznej zły stan środowiska naturalnego obniża poziom jakości życia mieszkańców. Ponadto jest to obiekt o znaczeniu wysoce społecznym, ponieważ korzysta z niego 100% mieszkańców obszaru rewitalizacji. Zapewnienie dostępu do publicznego systemu opieki zdrowotnej jest podstawowym prawem każdego mieszkańca i jednocześnie odstawową potrzebą społeczną. Projekt przyczyni się do poprawy usług medycznych świadczonych, ponieważ będzie (możliwość zainwestowania zaoszczędzonych w wyniku zwiększenia efektywności energetycznej środków w sprzęt medyczny). - Wypełnienie założeń pakietu klimatycznego w zakresie działań prowadzących do ochrony środowiska w kontekście oszczędności energetycznych oraz zmniejszenia poziomu emisji CO2 na obszarze rewitalizacji (pośrednio Miasta i Gminy Łosice) Czas realizacji Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez poprawę jakości powietrza -Poprawa usług medycznych świadczonych (możliwość zainwestowania zaoszczędzonych w wyniku zwiększenia efektywności energetycznej środków w sprzęt medyczny) - poprawa stanu środowiska naturalnego przez zmniejszenie zjawiska niskiej emisji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; środki własne; Fundusze Norweskie; Program Współpracy 155

156 Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina; WFOiGW; NFOSiGW Wskaźniki produktu Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej 1 szt. Liczba podjętych działań, zmniejszających zjawisko niskiej emisji 1 szt. Wskaźniki rezultatu Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu publicznego oraz przestrzeni publicznej osób Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie skutków ubóstwa oraz celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym oraz celu 5 - Poprawa stanu środowiska naturalnego. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 48 Projekt 11 GŁÓWNY: Dostosowanie budynku mieszkalnego dla osób starszych i niepełnosprawnych poprzez montaż windy w istniejącym budynku ul. Sienkiewicza 6 położonym na obszarze rewitalizowanym Dostosowanie budynku mieszkalnego dla osób starszych i niepełnosprawnych poprzez Montaż windy w istniejącym budynku ul. Sienkiewicza 6 położonym na obszarze rewitalizowanym Lokalizacja ul. Sienkiewicza 6, Łosice na obszarze rewitalizacji Koordynator Wspólnota mieszkaniowa budynku ul. Sienkiewicza 6 Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Brak Projekt przewiduje montaż windy w istniejącym budynku, jako odnowa wspólnych części w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych Budynek 5-kondygnacyjny wybudowany w latach 70-tych zamieszkany w większości przez osoby w podeszłym wieku. W bloku przy ulicy Sienkiewicza 6, szczególnie odczuwalny jest brak windy, utrudniający przemieszczanie się osobom starszym i matkom z małymi dziećmi - 35% mieszkańców to osoby w wieku powyżej 60 lat, mające problem z poruszaniem się, 20% osób to osoby w wieku rozrodczym z małymi dziećmi lub planujące potomstwo. Celem projektu jest poprawa jakości życia mieszkańców zwłaszcza osobom chorym i starszym poprzez montaż windy. Czas realizacji 2017 Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł RPO WM ; Środki własne; Kredyt Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności obiektów mieszkalnych 1 szt. (Liczba zamontowanych wind w istniejącym budynku na obszarze lokalizacji 156

157 projektu- 1 szt.) Wskaźniki rezultatu Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności obiektów mieszkalnych, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu mieszkalnego - 55 osób Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie skutków ubóstwa. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 157

158 PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCE Poniżej przedstawiono szczegółową charakterystykę projektów uzupełniających. Każdy projekt uzupełniający służy wzmocnieniu efektu synergii, powodując maksymalne wzmocnienie efektów projektów głównych i uzupełniających, stanowi wzmocnienie wzajemnych efektów. Potwierdzeniem tego faktu jest Tabela 66 Powiazania problemów, celów i projektów rewitalizacji, z której wynika, że każdy problem wymieniony w nagłówku tabeli, a wcześniej zdefiniowany w diagnozie, zostaje rozwiązywany lub zmniejszany za pomocą realizacji projektów zarówno głównych jak i uzupełniających (tzn. każdy problem jest rozwiązywany przez przynajmniej jeden projekt główny i przynajmniej jeden projekt uzupełniający). Tabela 49 Projekt 12 - UZUPEŁNIAJĄCY: Poprawa warunków życia dla osób zamieszkałych na obszarze rewitalizacji poprzez wymianę kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach Poprawa warunków życia dla osób zamieszkałych na obszarze rewitalizacji poprzez wymianę kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach Lokalizacja Łosice, ul. Sienkiewicza 6 Koordynator Kom Gaz Sp. z o.o. ul. Białostocka 37; Łosice 59 na obszarze rewitalizacji Partnerzy - Krótki opis Wymiana kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach Uzasadnienie Mieszcząca się przy ul. Sienkiewicza kotłownia osiedlowa wymaga wymiany kotłów węglowych na gazowe, ponieważ występuje tu lokalne zanieczyszczenie powietrza (nie są prowadzone pomiary stężeń zanieczyszczeń, ponieważ jest to problem punktowy, jednak uciążliwy dla mieszkańców osiedla). Wobec konieczności dostosowania infrastruktury do standardów związanych z ochroną środowiska konieczna jest wymiana wyeksploatowanych oraz nisko-ekologicznych kotłów węglowych na kotły gazowe. Z kotłowni korzystają również lokatorzy bloków socjalnych komunalnych, wymiana pieca przyczyni się do oszczędności tych osób. Cele Projektu Poprawa standardów ochrony środowiska poprzez inwestycje Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; WFOŚiGW; NFOŚiGW; BGK; środki własne Wskaźniki produktu Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności obiektów mieszkalnych- 1 szt. Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 1 szt. Wskaźniki rezultatu Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) (Liczba wymienionych kotłów węglowych w kotłowni osiedlowej na obszarze lokalizacji obiektu-1szt.) Liczba podjętych działań, zmniejszających zjawisko niskiej emisji 1 szt. Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności obiektów mieszkalnych, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu mieszkalnego- 55 osób Liczba osób wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc 55 osób Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie skutków ubóstwa oraz celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali 158

159 w odniesieniu do ubóstwa na obszarze rewitalizowanym oraz celu 5 - Poprawa stanu środowiska celów programu naturalnego. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 50 Projekt 13 - UZUPEŁNIAJĄCY: Upowszechnianie kultury artystycznej w sferze tańca, muzyki, śpiewu i form plastycznych na obszarze rewitalizowanym Upowszechnianie kultury artystycznej w sferze tańca, muzyki, śpiewu i form plastycznych na obszarze rewitalizowanym Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Łosice, ul. Piłsudskiego 4, ul. Piłsudskiego 6 - na obszarze rewitalizacji Łosicki Dom Kultury Miasto i Gmina Łosice, Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach, in. NGO Przedmiotem projektu jest szersze dotarcie do dzieci i młodzieży z ofertą zajęć pozaszkolnych. Rozszerzenie oferty zajęć o formy teatralne, folklorystyczne; tańce narodowe oraz towarzyskie i inne formy plastyczne. Upowszechnianie kultury filmowej i czytelniczej. Działania rozpoczną się od organizacji warsztatów otwartych dla wszystkich zainteresowanych poszczególnymi zajęciami. Rozpropagowanie nowej oferty w przedszkolach i szkołach zwiększy liczbę uczestników. Prowadzenie zajęć, na które cyklicznie można będzie zaprosić osoby uznawane za autorytety czy gwiazdy w swojej dziedzinie to dodatkowy atut oferty. Zakup przenośnej podłogi tanecznej, która jest niezbędna do wszelkich prezentacji tanecznych i teatralnych, zakup strojów lub materiałów do wykonania kostiumów i rekwizytów scenicznych stanowić będzie element projektu. Po przygotowaniu programu w sekcjach, które tego wymagają (teatr, taniec, śpiew) przewidziany jest udział dzieci i młodzieży w konkursach, przeglądach i turniejach oraz zorganizowanie dla uczestników zajęć wyjazdu integracyjnego na coroczne zakończenie sezonu, a także zorganizowanie cyklu seansów filmowych. Dodatkowo w ramach projektu przewidziano doposażenie poprzez zakup nowych strojów funkcjonującego Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej, którego sukcesy oraz zainteresowanie jego praca są uzasadnieniem do rozwijania jego działalności poprzez utworzenie zespołu dla dzieci i zakup strojów dla zespołu. Uzasadnienie Cele Projektu W chwili obecnej zajęcia artystyczne prowadzone są w sferze tańca, plastyki oraz muzyki i śpiewu. Uczęszczające dzieci są w wieku przedszkolnym, wczesnoszkolnym oraz gimnazjalnym. W jednostce funkcjonują dwa zespoły taneczne, propagujące różne formy tańca nowoczesnego. Studio piosenki przygotowuje dzieci do wokalnych prezentacji indywidualnych i grupowych. Sekcja plastyczna umożliwia rozwój zdolności twórczych czy manualnych. Dorośli uczęszczają na zajęcia fitness. Poszerzenie oferty placówki umożliwi mieszkańcom w różnych grupach wiekowych nie tylko wypełnienie wolnego czasu, ale także rozwój zainteresowań i osobistych uzdolnień. - aktywizacja mieszkańców - zwiększenie oferty spędzania wolnego czasu 159

160 Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł Środki własne ŁDK i partnerów Wskaźniki produktu Liczba zorganizowanych działań integracyjnych, społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, sportowych -40 szt. Liczba działań zwiększających poziom aktywności i integracji społecznej 40 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba uczestników zorganizowanych działań integracyjnych, społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, sportowych, którym zapełniono wolny czas osób Liczba uczestników działań, którzy zwiększyli swój poziom aktywności i integracji społecznej 500 osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 2 - Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 51 Projekt 14 - UZUPEŁNIAJĄCY: Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, jako forma aktywizacji społeczeństwa na obszarze rewitalizowanym Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, jako forma aktywizacji społeczeństwa na obszarze rewitalizowanym Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Siedziba stowarzyszenia Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej: Łosice, ul. Piłsudskiego 6 na obszarze rewitalizacji Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach Łosicki Dom Kultury, inne NGO, mieszkańcy Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów Potrzeba pobudzenia aktywności lokalnej społeczności, związania z regionem, gminą Aktywizacja mieszkańców, zorganizowanie czasu wolnego mieszkańców Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Wskaźniki produktu Liczba zorganizowanych działań integracyjnych, społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, sportowych 20 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba uczestników zorganizowanych działań integracyjnych, społecznych, 160

161 kulturalnych, edukacyjnych, sportowych, którym zapełniono wolny czas osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 2 - Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 52 Projekt 15 - UZUPEŁNIAJĄCY: Prowadzenie biura porad obywatelskich jako forma przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców obszaru rewitalizacji Prowadzenie biura porad obywatelskich jako forma przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców obszaru rewitalizacji Lokalizacja Koordynator Siedziba: ul. Piłsudskiego 6, Łosice na obszarze rewitalizacji Łosickie Stowarzyszenie Informacji Społecznej Partnerzy - Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Doradztwo w zakresie możliwości sprostana codziennym sytuacjom życiowym dla osób wymagających wsparcia, nieposiadających odpowiedniej wiedzy i umiejętności radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych lub innych, które wykluczają je z życia społecznego Brak ogólnodostępnego, bezpłatnego miejsca porad obywatelskich prowadzi do pogłębiania wykluczenia społecznego części lokalnej społeczności, która wymaga wsparcia i pomocy Przeciwdziałanie patologiom społecznym, pomoc osobom poszkodowanym Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa- 100 szt. Liczba działań zwiększających poziom aktywności i integracji społecznej 100 szt. Liczba zorganizowanych form wsparcia w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych i podniesienia przedsiębiorczości 100 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba osób wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc 50 osób Liczba uczestników działań, którzy zwiększyli swój poziom aktywności i integracji społecznej- 50 osób Liczba osób, które zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe i podniosły swoją przedsiębiorczość 50 osób 161

162 Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym, celu 2 - Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym oraz celu 3 - Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 53 Projekt 16 - UZUPEŁNIAJĄCY: Porozumienie bez przemocy język serca, filozofia pozwalająca budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami, prowadzona na obszarze rewitalizacji Porozumienie bez przemocy język serca, filozofia pozwalająca budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami, prowadzona na obszarze rewitalizacji Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Piłsudskiego 6, Łosice na obszarze rewitalizacji Fundacja Pozytyw Partnerstwo z lokalnymi samorządami Projekt dotyczy działań pozwalających budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami. Projekt przewiduje profilaktykę przemocy i uzależnień, poprawę jakości życia rodzin w obszarze porozumiewania się i budowania trwałych relacji. W ramach projektu przewidziano warsztaty i porady dla seniorów jak rozmawiać z dziećmi i młodzieżą, jak mniej oceniać a więcej słuchać i poznawać świat innych, jak rozbudzać w sobie ciekawość innym człowiekiem bez ocen, jak doceniać własną wartość Problemy społeczne w obszarze stosunków międzyludzkich wynikają bardzo często z poczucia braku własnej wartości oraz z braku szacunku do innych osób. Potrzeba zmiany postrzegania rzeczywistości, codziennych zdarzeń i umiejętność radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych umożliwi zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie oraz zjawiska wyobcowania społecznego w postaci braku więzi z najbliższym otoczeniem (rodziną, miejscem zamieszkania) profilaktyka przemocy i uzależnień, poprawa jakości życia rodzin w obszarze porozumiewania się i budowania trwałych relacji Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu Wskaźniki rezultatu zł RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; Środki własne fundacji Liczba działań zwiększających poziom aktywności i integracji społecznej - 35 szt. Liczba uczestników działań, którzy zwiększyli swój poziom aktywności i integracji społecznej 500 osób Sposób oceny Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 2 - Aktywizacja 162

163 efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu społeczności lokalnej i integracja społeczna na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 54 Projekt 17 - UZUPEŁNIAJĄCY: Młodzi-Wolni od uzależnień - spotkania prewencyjne na obszarze rewitalizacji Młodzi-Wolni od uzależnień - spotkania prewencyjne na obszarze rewitalizacji Lokalizacja Koordynator ul. Piłsudskiego 6, Łosice na obszarze rewitalizacji Fundacja Pozytyw Partnerzy - Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Pęd życia, zaniedbywanie podtrzymywania bliskich relacji, nieuświadamianie sobie własnych prawdziwych potrzeb i świadomości przeżywanych uczuć doprowadzają do samotności i braku odwagi życia w zgodzie z własnymi wartościami. Projekt skierowany jest do dzieci i młodzieży, która będzie miała możliwość dzięki projektowi uczestnictwa w warsztatach i konkursach dla dzieci i młodzieży dotyczących realizacji marzeń, koloniach, w ramach których podjęta zostanie tematyka profilaktyki uzależnień Projekt umożliwi podniesienie umiejętności lepszego radzenia sobie w sytuacji zagrożeń i odporności na uzależnienia Profilaktyka uzależnień, poprawa jakości życia młodych mieszkańców powiatu łosickiego Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; Środki własne fundacji Wskaźniki produktu Liczba działań zwiększających poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym - 10 warsztatów Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 10 szt. Wskaźniki rezultatu Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Liczba uczestników działań zwiększających poziom bezpieczeństwa w gminie, którzy poprzez prowadzone działania zwiększyli swój poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym 100 osób Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 163

164 Tabela 55 Projekt 18 - UZUPEŁNIAJĄCY: Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców poprzez rozbudowę monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców poprzez rozbudowę monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym Lokalizacja obszar rewitalizacji Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Miasto i Gmina Łosice Komenda Powiatowa Policji w Łosicach Przedmiotem projektu jest montaż instalacji monitoringowej w najbardziej strategicznych miejscach i obiektach użyteczności publicznej Niski poziom bezpieczeństwa oraz zwiększająca się liczba zdarzeń, wykroczeń i przestępstw wymusza konieczność podjęcia środków zaradczych w postaci montażu instalacji monitoringowej - poprawa poczucia bezpieczeństwa mieszkańców Czas realizacji 2017 Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł Program Razem bezpieczniej, Środki własne Liczba działań zwiększających poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym 1 szt. (Liczba zamontowanych instalacji monitoringu na obszarze lokalizacji projektu- 6 szt.) Wskaźniki rezultatu Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Liczba uczestników działań zwiększających poziom bezpieczeństwa w gminie, którzy poprzez prowadzone działania zwiększyli swój poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym osób Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie skutków ubóstwa. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 56 Projekt 19 - UZUPEŁNIAJĄCY: Wsparcie lokalnych przedsiębiorców poprzez doradztwo i szkolenia prowadzone na obszarze rewitalizowanym Wsparcie lokalnych przedsiębiorców poprzez doradztwo i szkolenia prowadzone na obszarze rewitalizowanym Lokalizacja Koordynator Siedziba: ul. Piłsudskiego 6, Łosice na obszarze rewitalizacji Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS 164

165 Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Inne NGO Organizacja szkoleń i doradztwa dla lokalnych przedsiębiorców, w celu zwiększenia ich umiejętności w prowadzeniu i rozwijaniu biznesu, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju działań innowacyjnych. Większość firm to mikro, mali i średni przedsiębiorcy, którym we własnym zakresie trudno brać udział w szkoleniach, które są kosztowne i organizowane z dala od Łosic. Wśród przedsiębiorców zauważalny jest brak wiedzy dot. obsługi klienta i pozyskiwania kontrahentów, szczególnie w celu rozwoju innowacji. - poprawa sytuacji przedsiębiorstw, co wpłynie na poprawę na lokalnym rynku pracy Czas realizacji Orientacyjny koszt zwiększenie umiejętności przedsiębiorców w zakresie prowadzenia firmy - zwiększenie zainteresowani lokalnych przedsiębiorców przedsięwzięciami innowacyjnymi Źródła finansowania Wskaźniki produktu POWER , PARP, RPO WM , środki własne przedsiębiorców Liczba zorganizowanych form wsparcia w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych i podniesienia przedsiębiorczości - 10 szt. Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 10 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba osób, które zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe i podniosły swoją przedsiębiorczość osób Liczba osób i rodzin wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc -100 osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 3 - Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym oraz celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 57 Projekt 20 UZUPEŁNIAJĄCY: Podniesienie standardów obiektów wykorzystywanych na cele gospodarcze na obszarze rewitalizowanym poprzez renowację kamienicy ul. Rynek 28 Podniesienie standardów obiektów wykorzystywanych na cele gospodarcze na obszarze rewitalizowanym poprzez renowację kamienicy ul. Rynek 28 Lokalizacja ul. Rynek 28, Łosice na obszarze rewitalizacji Koordynator Partnerzy Cech Rzemieślniczy i Przedsiębiorców Lokalni przedsiębiorcy 165

166 Krótki opis Renowacja obejmie 330m2 dachu oraz 550 m2 elewacji, w tym termomodernizację, co wpłynie na zmniejszenie niskiej emisji. Uzasadnienie Renowacja obiektu podniesie jakość świadczonych tu usług przez przedsiębiorców ale też poprawi walory estetyczne kamienicy (lokalizacja kamiennicy przy planowanym do modernizacji Parku im Króla Aleksandra Jagiellończyka projekt nr 4). Cech zrzesza lokalnych przedsiębiorców, działających na obszarze rewitalizacji, więc projekt przyczyn się do poprawy przedsiębiorczości na tym terenie. W obiekcie przecieka dach, pokrycie dachu jest zniszczone oraz ze ścian odpada tynk. Całość grozi katastrofą budowlaną. W budynku siedzibę ma Cech skupiający lokalnych rzemieślników i przedsiębiorstw, jest to budynek wykorzystywany na cele gospodarcze. Cele Projektu - Podniesienie walorów funkcjonalnych i estetycznych budynku usytuowanego w centrum Łosic Czas realizacji Poprawa sytuacji lokalnych przedsiębiorców, co wpłynie na poprawę sytuacji na lokalnym rynku pracy - Zwiększenie walorów turystycznych obszaru rewitalizacji (położenie budynku przy parku w centrum miasta) Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne; RPO WM Wskaźniki produktu Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej 1 szt. (Liczba budynków poddanych renowacji na obszarze lokalizacji projektu- 1 szt.; Liczba budynków poddanych termomodernizacji na obszarze lokalizacji projektu- 1 szt.; Metraż wyremontowanego dachu na obszarze lokalizacji projektu- 330 m 2 ; Metraż wyremontowanej elewacji na obszarze lokalizacji projektu- 550 m 2 ) Liczba podjętych działań, zmniejszających zjawisko niskiej emisji 1 szt. Wskaźniki rezultatu Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu publicznego oraz przestrzeni publicznej - 20 osób Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie skutków ubóstwa oraz celu 5 - Poprawa stanu środowiska naturalnego. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 166

167 Tabela 58 Projekt 21 UZUPEŁNIAJĄCY: Społeczność Aktywna - podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców obszaru rewitalizowanego Społeczność Aktywna - podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców obszaru rewitalizowanego Lokalizacja Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznych w Łosicach, ul. Piłsudskiego Łosice na obszarze rewitalizacji Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Łosicach Brak Celem projektu jest diagnoza indywidualnych potrzeb i potencjałów uczestników projektów w zakresie ich kompetencji zawodowych. Komplementarnym działaniem będą także treningi kompetencji i umiejętności społecznych oraz wsparcie rozwojowe i psychospołeczne. Po weryfikacji wszystkich informacji o uczestnikach projektu oferowane będą szkolenia zmieniające lub podnoszące kwalifikacje zawodowe. Zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Podniesienie poziomu kapitału społecznego na obszarze rewitalizacji (pośrednio Miasta i Gminy Łosice) które wpłynie na rozwój społeczno-gospodarczy regionu Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu zł RPO WM , Środki własne Liczba zorganizowanych form wsparcia w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych i podniesienia przedsiębiorczości - 10 szt. Liczba działań zwiększających poziom aktywności i integracji społecznej 10 szt. Liczba działań zmniejszających skalę ubóstwa 10 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba osób, które zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe i podniosły swoją przedsiębiorczość 30 osób Liczba uczestników działań, którzy zwiększyli swój poziom aktywności i integracji społecznej 30 osób Liczba osób wymagających wsparcia, które uzyskały skuteczną pomoc 30 osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 3 - Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze rewitalizowanym oraz celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 167

168 Tabela 59 Projekt 22 UZUPEŁNIAJĄCY: Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności dla osób z obszaru rewitalizacji Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności dla osób z obszaru rewitalizacji Lokalizacja ul. Szkolna 1, Łosice na obszarze rewitalizacji Koordynator Przedszkole Samorządowe Nr 2 Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ŁDK i S, Stowarzyszenie Organizacje zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności np. rytmika, sportowe, teatralne. Podejmowane będą zajęcia ukierunkowane na rozwój uzdolnienia dzieci. Konieczne jest zwiększenie oferty. - poprawa oferty edukacyjnej na obszarze rewitalizacji Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPOW , dotacje z NGO, środki własne przedszkola i rodziców Wskaźniki produktu Liczba zorganizowanych działań integracyjnych, społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, sportowych -3 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba uczestników zorganizowanych działań integracyjnych, społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, sportowych, którym zapełniono wolny czas -120 osób Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 60 Projekt 23 - UZUPEŁNIAJĄCY: Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez wyposażenie sal warsztatowych oraz wyposażenie sali informatycznej w 15 stanowisk komputerowych z oprogramowaniem Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez wyposażenie sal warsztatowych oraz wyposażenie sali informatycznej w 15 stanowisk komputerowych z oprogramowaniem Lokalizacja ul. Piłsudskiego 9, Łosice na obszarze rewitalizacji Koordynator Partnerzy Krótki opis Zespół Szkół nr 2 w Łosicach Powiat Łosicki, Zespół Szkół nr 2 im. Józefa Gen. Bema w Milanówku, Zespół Szkół nr 3 im Marii Skłodowskiej-Curie w Wiskitkach Projekt zakłada zakup sprzętu specjalistycznego do sal warsztatowych oraz szkolenia kadry prowadzącej warsztaty i praktyczne zajęcia dla uczniów. Projekt zakłada także utworzenie sali informatycznej i wyposażenie jej w stanowiska komputerowe wraz z oprogramowaniem. 168

169 Uzasadnienie Młodzież ucząca się w szkole (profil zawodowy) ma utrudnioną możliwość praktycznej nauki zawodu, ponieważ warsztaty nie są wyposażone w odpowiedni sprzęt. Brak odpowiedniego sprzętu sprawia, że absolwenci szkoły nie posiadają praktycznych umiejętności, pożądanych przez pracodawców, co utrudnia im znalezienie pracy na lokalnym rynku. Z kolei brak pracy sprawia, że młodzież wyjeżdża do większych miast w poszukiwaniu zatrudnienia i wpływa na wyludnianie się Łosic, w tym obszaru rewitalizacji. Obecnie szkoła posiada jedną salę informatyczną, która jest wyposażona w przestarzały sprzęt. Przy obecnej liczbie uczniów w szkole konieczne jest posiadanie dwóch sal informatycznych, aby zapewnić sprawną pracę z uczniem i możliwość praktycznej nauki przez każdego z uczniów (z jednego komputera podczas zajęć korzysta więcej niż jedna osoba). Oczywistym jest, że postępujący proces informatyzacji w różnych dziedzinach życia wymaga od młodych ludzi praktycznej umiejętności posługiwania się komputerem. Cele Projektu - zwiększenie szans młodzieży na znalezienie pracy na lokalnym rynku, poprzez zwiększenie ich umiejętności praktycznych - dostosowanie bazy dydaktycznej do potrzeb zmieniającego się rynku pracy i szkolnictwa Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Wskaźniki produktu Wskaźniki rezultatu RPO WM działanie 10.3; Środki własne Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej 1 szt. (Liczba wyposażonych sal warsztatowych na obszarze lokalizacji projektu- 2 szt. Liczba wyposażonych stanowisk komputerowych na obszarze lokalizacji projektu- 15 szt.) Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu publicznego oraz przestrzeni publicznej- 300 osób Sposób oceny Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa efektów realizacji jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie projektu (działania) skutków ubóstwa. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki w odniesieniu do produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. celów programu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 61 Projekt 24 - UZUPEŁNIAJĄCY: Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez zajęcia dodatkowe dla uczniów Zespołu Szkół nr 1 w Łosicach, doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) wraz z kursami i szkoleniami dla nauczycieli szkoły Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez zajęcia dodatkowe dla uczniów Zespołu Szkół nr 1 w Łosicach, doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) wraz z kursami i szkoleniami dla nauczycieli szkoły Lokalizacja ul. Szkolna 5, Łosice na obszarze rewitalizacji Koordynator Zespół Szkół nr 1 w Łosicach Partnerzy Powiat Łosicki 169

170 Krótki opis Obecnie nauczyciele realizują zajęcia edukacyjne oraz dodatkowe głównie z wykorzystaniem podręczników, oraz kserokopii różnych materiałów. Istnieje potrzeba korzystania podczas zajęć z projektora czy tablicy multimedialnej lub innego sprzętu IT, w które należy doposażyć placówkę edukacyjną. W Zespole Szkół nr 1 w Łosicach obecnie funkcjonują trzy pracownie internetowe, które zostały zainstalowane w 2006r.; W szkole funkcjonuje jedynie siedem sal lekcyjnych (na 31) wyposażonych w projektory multimedialne; szkoła posiada jedną tablicę multimedialną. W jednym pokoju nauczycielskim (na 5) nauczyciele mają możliwość korzystania z komputera. W szkole funkcjonuje sieć internetowa wi-fi, zainstalowana w 2015r.Projekt zakłada także podnoszenie kwalifikacji zawodowych kadry nauczycielskiej poprzez kursy i szkolenia w ramach realizacji projektu. Przeszkolenie ok. 20 nauczycieli w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii ICT w nauczaniu; wprowadzenie nowych metod nauczania np. nauczanie przez internet (praca w chmurze ); podniesienie kompetencji nauczycieli. Zwiększenie atrakcyjności prowadzonych zajęć, podniesienie jakości pracy szkoły. Uzasadnienie Podczas realizacji projektu zostanie położony nacisk na rozwój kompetencji matematycznych i przyrodniczych, inicjatywę i Przedsiębiorczość. Udział w projekcie pobudzi aktywność, kreatywność i zdolności interpersonalne uczestników. Zajęcia dodatkowe nie tylko pozwolą uczniom odkryć swoje predyspozycje, zainteresowania, rozwinąć w nich pasję do nauki, ale również na trwałe wpiszą się w program rozwoju szkoły. Zakładamy, że co najmniej połowa z nich będzie kontynuowana po zakończeniu projektu. Nowoczesne metody pracy zostaną wykorzystane również podczas prowadzenia obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Podczas zajęć z matematyki, zarówno obowiązkowych jak i dodatkowych, będą wykorzystywane aplety, które powstaną podczas realizacji projektu. Liczymy również na nawiązanie trwałej współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach w zakresie udziału naszych uczniów w zajęciach laboratoryjnych. Uczniowie nabędą umiejętności korzystania z portali edukacyjnych do nauki. Zespół Szkół zostanie doposażony w sprzęt komputerowy z nowoczesnym oprogramowaniem, co umożliwi uczniom i nauczycielom korzystanie z powszechnie już stosowanych nowoczesnych metod nauczania. Bezpośrednim efektem będzie stworzenie przestrzeni do rozwijania własnych zainteresowań uczniów, jak również podniesienie jakości kształcenia; uczniowie nabędą umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii informacyjnych w procesie uczenia się; zostaną wypracowane nowe rozwiązania w nauczaniu, które będą stosowane podczas obowiązkowych zajęć edukacyjnych, co przyczyni się do kształtowania programu całej szkoły oraz polityki oświatowe powiatu. Wszystkie pomoce i wyposażenie pracowni matematycznej będą stanowiły własność szkoły i zostaną wykorzystane do prowadzenia zajęć obowiązkowych i dodatkowych. Cele Projektu Rozbudzenie zainteresowania uczniów naukami matematyczno-przyrodniczymi; poszerzenie możliwości rozwoju zainteresowań naukowych uczniów; podniesienie aspiracji edukacyjnych i zawodowych uczniów; kształtowanie umiejętności uczniów w prowadzeniu badań laboratoryjnych, wyjaśnianiu zjawisk i wyciąganiu wniosków; podniesienie umiejętności uczniów w zakresie wykorzystywania wiedzy do dostrzegania problemów i ich twórczego rozwiązywania; wzrost zrozumienia u uczniów nauk przyrodniczych jako obszaru wiedzy i badań; kształcenie umiejętności wykorzystywania gier symulacyjnych i programów komputerowych do podnoszenia swoich umiejętności; wzrost zrozumienia u uczniów, jak nauka i technologia kształtują środowisko; zmniejszenie niechęci i obniżenie stresu uczniów związanego z matematyką i naukami przyrodniczymi; umiejętność pracy zespołowej i indywidualnej uczniów. Czas realizacji

171 Orientacyjny koszt Źródła finansowania RPO WM ; Środki własne; Środki pozyskane z fundacji i stowarzyszeń Wskaźniki produktu Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej- 1 szt. Liczba zorganizowanych form wsparcia w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych i podniesienia przedsiębiorczości 5 szt. Liczba działań edukacyjnych podnoszących wiedzę i kapitał społeczny - 1 szt. (Liczba szt. sprzętu doposażającego szkołę w nowoczesny sprzęt IT na obszarze lokalizacji projektu- 1 kpl.; Liczba przeprowadzonych zajęć dodatkowych dla uczniów szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum w zakresie matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii, przedsiębiorczości oraz zajęć szachowych z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych- 10 szt.; Liczba przeprowadzonych kursów i szkoleń dla nauczycieli szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii i programów multimedialnych podczas zajęć z matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii i przedsiębiorczości- 5 szt.; Liczba nauczycieli-uczestników kursów szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii i programów multimedialnych podczas zajęć z matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii i przedsiębiorczości- 20 os.) Wskaźniki rezultatu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu publicznego oraz przestrzeni publicznej- 400 osób Liczba osób, które zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe i podniosły swoją przedsiębiorczość - 20 osób Liczba uczestników działań edukacyjnych, którzy podnieśli swoją wiedzę i kapitał społeczny osób Sposób oceny Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa efektów realizacji jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie projektu (działania) skutków ubóstwa oraz celu 3 - Rozwój potencjału gospodarczego na obszarze w odniesieniu do rewitalizowanym, a także celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali celów programu ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 62 Projekt 25 - UZUPEŁNIAJĄCY: Dostosowanie budynków użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych Dostosowanie budynków użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis ul. Piłsudskiego 6, Łosice na obszarze rewitalizacji Miasto i Gmina Łosice Powiat Łosicki Projekt obejmuje montaż windy w budynku Urzędu Miasta i Gminy Łosice, w budynku swoją siedzibę ma również Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, stowarzyszenia, Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, zespoły ds. oświaty (powiatowy i gminny), na sali konferencyjnej często odbywają się spotkania różnych 171

172 grup społecznych, ze względu na specyfikę funkcjonujących tu instytucji, często z budynku korzystają starsi i niepełnosprawni oraz matki z dziećmi Uzasadnienie Budynek nie jest dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, istnieje jedynie podjazd dla niepełnosprawnych na parter, nie ma możliwości wjazdu wózka dla niepełnosprawnych lub włóka z dzieckiem na 1-e i 2-e piętro, w celu załatwienia spraw, przez brak windy utrudniony jest dostęp dla osób starszych. Obecnie osoby, które nie mogą dostać się na 1-e i 2-e piętro obsługiwane są na parterze, po uprzednim wezwaniu pracownika merytorycznego. Cele Projektu Zapewnienie mieszkańcom swobodnego i niedyskryminującego dostępu do usług publicznych Czas realizacji 2019 r. Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania PFRON; RPO WM ; Środki własne Wskaźniki produktu Liczba działań w zakresie poprawy funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej - 1 szt. Wskaźniki rezultatu Liczba osób korzystających z poprawionych pod względem funkcjonalności i zagospodarowania obiektów publicznych oraz przestrzeni publicznej, którym zapewniono komfort użytkowania obiektu publicznego oraz przestrzeni publicznej osób Sposób oceny Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 4 - Poprawa efektów realizacji jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, w tym zmniejszenie projektu (działania) skutków ubóstwa. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki w odniesieniu do produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. celów programu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 63 Projekt 26- UZUPEŁNIAJĄCY: Zwiększenie świadomości mieszkańców obszaru rewitalizacji w zakresie poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację i działania prewencyjne Zwiększenie świadomości mieszkańców obszaru rewitalizacji w zakresie poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację i działania prewencyjne Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Łosice, ul. 11 Listopada 1 - na obszarze rewitalizacji Straż Miejska w Łosicach siedziba Łosice Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej, Komenda Powiatowa Policji w Łosicach, Ochotnicza Straż Pożarna w Łosicach Edukacja i działania prewencyjne w zakresie podnoszenia świadomości mieszkańców dotyczących przestrzegania zasad bezpieczeństwa Uzasadnienie Niewystarczająca wiedza mieszkańców w zakresie przestrzegania zasad bezpieczeństwa, prowadzi niejednokrotnie do sytuacji zagrożenia, które można wyeliminować przez system szkoleń i prelekcji Cele Projektu Poprawa poczucia bezpieczeństwa Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł Środki własne Straży Miejskiej; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje 172

173 samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Wskaźniki produktu Liczba działań zwiększających poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym - 15 szt. Wskaźniki rezultatu Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Liczba uczestników działań zwiększających poziom bezpieczeństwa w gminie, którzy poprzez prowadzone działania zwiększyli swój poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym 200 osób Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Podniesiony zostanie dzięki przeprowadzonym działaniom poziom wiedzy mieszkańców w zakresie przestrzegania zasad bezpieczeństwa, co wpłynie korzystnie na wzrost poczucia bezpieczeństwa. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 64 Projekt 27 - UZUPEŁNIAJĄCY: Realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy, prowadzonych na obszarze rewitalizacji Realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy, prowadzonych na obszarze rewitalizacji Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie ul. Piłsudskiego 6, Łosice - na obszarze rewitalizacji Fundacja Pozytyw Partnerstwo z lokalnymi samorządami, w szczególności z PCPR-ami i OPS-ami Na obszarze rewitalizacji stwierdzono występowanie czynów niezgodnych z prawem w zakresie przemocy w rodzinie. Działania dotyczyć będą szeregu spotkań, prelekcji i sesji terapeutycznych prowadzonych przez osoby kompetentne, posiadające wiedzę i umiejętności edukacyjno-terapeutyczne. W ramach zajęć przewidziano: konsultacje indywidualne, stworzenie grupy korekcyjno-edukacyjnej, warsztaty psychoedukacyjne Najlepszym sposobem przeciwdziałania przemocy w rodzinach jest edukacja uświadamiająca czym jest przemoc, co to są prawa i godność człowieka. W sytuacji występowania przemocy ważna jest skuteczna interwencja oraz działania pomocowe dla osób doświadczających przemocy równocześnie z prowadzeniem terapii ze sprawcami przemocy. Rezultatem działań będzie podniesienie umiejętności porozumiewania się bez agresji i przemocy osób stosujących przemoc Cele Projektu Przeciwdziałanie przemocy poprzez pracę z osobami stosującymi przemoc Czas realizacji Orientacyjny koszt

174 Źródła finansowania Wskaźniki produktu RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; Środki własne fundacji Liczba działań zwiększających poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym 55 szt. (Liczba zorganizowanych warsztatów - 5 warsztatów, liczba zorganizowanych konsultacji indywidualnych - 50 konsultacji) Wskaźniki rezultatu Liczba uczestników działań zwiększających poziom bezpieczeństwa w gminie, którzy poprzez prowadzone działania zwiększyli swój poziom bezpieczeństwa na obszarze rewitalizowanym 100 osób (Liczba uczestników zorganizowanych warsztatów, którzy otrzymali skuteczną pomoc uczestników) Sposób oceny efektów realizacji projektu (działania) w odniesieniu do celów programu Projekt odnosi się do zdefiniowanego w Programie Rewitalizacji celu 1 - Rozwój kapitału społecznego i zmniejszenie skali ubóstwa na obszarze rewitalizowanym. Efekty realizacji projektu zmierzone zostaną przez wskaźniki produktu i rezultatu zdefiniowane powyżej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 174

175 CZĘŚĆ X. Komplementarność przedsięwzięć w różnych aspektach działania 1. Przedsięwzięcia towarzyszące Komplementarność przedsięwzięć zdefiniowanych w Programie Rewitalizacji zostanie wzmocniona poprzez realizację zadań inwestycyjnych miasta i gminy przewidzianych w Wieloletniej Prognozie Finansowej. Dodatkowo, należy zaplanować inne, uzupełniające działania dla wzmocnienia procesu rewitalizacji. Poniższa tabela prezentuje pozostałe, inne działania, które uzupełniać będą projekty w ramach niniejszego Programu Rewitalizacji. Tabela 65 Inne działania, poza podstawowymi projektami i przedsięwzięciami, przyczyniające się do eliminacji lub ograniczenia negatywnych zjawisk występujących na terenach rewitalizowanych CELE OPERACYJNE / KIERUNKI DZIAŁAŃ RODZAJE PRZEDSIĘWZIEĆ WRAZ Z CHARAKTERYSTYKĄ 2.2 Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja mieszkańców poprzez organizację akcji społecznych, edukacyjnych, imprez kulturalnych dla różnych grup odbiorców 4.1 Poprawa parametrów technicznych, funkcjonalności, estetyki i zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz budynków użyteczności publicznej (parki, przedszkola, szkoły, urzędy,) W ramach przedsięwzięć planowana jest organizacja imprez kulturalnych przy współpracy z funkcjonującymi na obszarze rewitalizacji organizacjami pozarządowymi W ramach przedsięwzięć planuje się bieżące remonty oraz poprawę funkcjonalności obiektów wykorzystywanych na cele społeczno-kulturalne i sportowo-rekreacyjne 4.2 Poprawa układu komunikacyjnego W ramach przedsięwzięć planuje się bieżącą rozbudowę i modernizację infrastruktury technicznej (infrastruktura sieciowa), wpływającej na stan środowiska przyrodniczego na obszarze rewitalizacji 4.6 Podejmowanie działań mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, wsparcie gospodarki niskoemisyjnej 4.1 Poprawa parametrów technicznych, funkcjonalności, estetyki i zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz budynków użyteczności publicznej (parki, przedszkola, szkoły, urzędy,) W ramach przedsięwzięć planuje się bieżące remonty oraz poprawę funkcjonalności ogólnodostępnych budynków i przestrzeni publicznych w postaci odnowy tkanki budowlanej czy bieżącej poprawy zewnętrznej przestrzeni publicznej w postaci nasadzeń roślinności, wymiany/doposażenia w obiekty małej infrastruktury. 175

176 2. Komplementarność działań rewitalizacyjnych Kompleksowy program rewitalizacji spełnia wymogi komplementarności. Wzajemne uzupełnianie projektów jest wynikiem współistnienia uwarunkowań, które jako takie oddziałują na siebie, zależność ta implikuje kolejne, niezbędne działania, które umożliwią wypełnienie celów i oczekiwanych rezultatów Programu. Podstawowe wymiary wzajemnego uzupełniania się elementów programu, a w szczególności projektów rewitalizacji ujęto poniżej, w formie schematu. Rysunek 37 Schemat dotyczący komplementarności poszczególnych elementów Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA Wzajemne oddziaływanie projektów "miękkich" i twardych" realizowanych na obszarze rewitalizacji adresowane głównie do mieszkanców obszaru rewitalizacji, ale także pozostałych mieszkanców Miasta i Gminy Powiązania pomiędzy projektami realizowanymi w ramach PR, a projektami realizowanymi przez Miasto i Gminę w ramach innych strategii poza obszarem kryzysu Projekty ujęte w programie wzajemnie się uzupełniają Projejekty obejmują potrzebne sfery działań, głównie projekty społeczne W programie zawarte są przedsięwzięcia - projekty zintegrowane Program jest komplementarny z dokumentami strategicznymi Miasta i Gminy KOMPLEMENTARNOŚĆ CZASOWA - Zaprojektowano system aktualizacji projektów i włączania nowych projektów do programu Program obejmuje perspektywę finansową UE KOMPLEMENTARNOŚC FINANSOWA - Przy orientacji na pozyskanie preferencyjnego finansowania ze środków funduszy unijnych program zakłada alternatywne źródła finansowania - Przewiduje się finansowanie części projektów ze środków programów rządowych - Przewiduje się włączenie źródeł prywatnych KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNA - Zarządzanie programem odbywa się w trybie partycypacyjnym - Komórka merytoryczna odpowiedzialna za realizację Programu współpracuje z partnerami i wspiera ich działania - Program przewiduje różne typy projektów Źródło: opracowanie własne KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA Projekty, które zostały uwzględnione w programie rewitalizacji zostały zaplanowane na wyznaczonym obszarze rewitalizacji, jako działania wzajemnie uzupełniające się oraz wpływające na redukcję sytuacji kryzysowej na obszarze rewitalizacji, ale także oddziałujące na cały obszar gminy. Działania te mając charakter miękki (projekty społeczne) oraz charakter twardy 176

177 (projekty infrastrukturalne), przewidziane są do realizacji na obszarze rewitalizacji, głównie dla mieszkańców obszarów rewitalizowanych, ale nie wykluczają udziału pozostałych mieszkańców Miasta i Gminy Łosice. Rysunek 38 Mapa projektów Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku, z oznaczeniem lokalizacji na obszarze rewitalizacji oraz wskazaniem projektów głównych i uzupełniających Źródło: opracowanie własne 177

178 KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA W zestawieniu poniżej znajduje się wykaz problemów wskazanych w diagnozie czynników kryzysu niniejszego Programu Rewitalizacji, wraz z określeniem zdefiniowanych celi strategicznych, które stanowią odpowiedź na zidentyfikowane problemy. Do każdego projektu przypisano zdiagnozowany problem, na który realizacja projektu odpowiada oraz konkretny cel strategiczny Programu Rewitalizacji. 178

179 Tabela 66 Powiazania problemów, celów i projektów rewitalizacji Legenda: Tabela wskazuje problem ujęty w diagnozie kryzysu oraz cel strategiczny, który stanowi odpowiedź na zdiagnozowany problem. Kolorem niebieskim zaznaczono projekty, które rozwiązują problem uwidoczniony w diagnozie kryzysu. Problem Lp. Nazwa projektu UBÓSTWO I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE CEL 1 CEL 2 NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA CEL 1 CEL 2 BRAK INTEGRACJI SPOŁECZNEJ CEL 1 CEL 2 BEZROBOCIE CEL 1 CEL 3 PROBLEMY EDUKACYJNE CEL 1 CEL 4 NISKA PRZEDSIĘ- BIORCZOŚĆ CEL 1 CEL 3 NISKI POZIOM BEZPIECZE- ŃSTWA CEL 1 CEL 2 NISKA JAKOŚC INFRASTRU- KTURY WYKORZY- STYWANEJ NA CELE PUBLICZNE NISKA JAKOŚĆ INFRASTRU- KTURY MIESZKALNEJ PROBLEMY DOT. ŚRODOWISKA CEL 4 CEL 4 CEL 5 CEL STRATEGICZNY: 1. ROZWÓJ KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I ZMNIEJSZENIE SKALI UBÓSTWA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 2. AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I INTEGRACJA SPOŁECZNA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 3. ROZWÓJ POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 4. POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKANCÓW NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM, W TYM ZMNIEJSZENIE SKUTKÓW UBÓSTWA 5. POPRAWA STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO 1 Organizacja imprez plenerowych w centrum miasta na obszarze rewitalizacji, promujących kulturę i sztukę oraz lokalne produkty 2 Wsparcie osób lub rodzin z obszaru rewitalizacji zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poprzez system szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz poprzez udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców zamieszkałych na obszarze rewitalizowanym 179

180 Problem Lp. Nazwa projektu 3 Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji 4 Podnoszenie integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali uzależnień poprzez zagospodarowanie parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka przy ul. Rynek w Łosicach 5 Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych na obszarze rewitalizowanym, dzięki odnowie tkanki mieszkaniowej bloków komunalnych/socjalnych ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego 8 UBÓSTWO I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA BRAK INTEGRACJI SPOŁECZNEJ BEZROBOCIE PROBLEMY EDUKACYJNE NISKA PRZEDSIĘ- BIORCZOŚĆ NISKI POZIOM BEZPIECZE- ŃSTWA NISKA JAKOŚC INFRASTRU- KTURY WYKORZY- STYWANEJ NA CELE PUBLICZNE NISKA JAKOŚĆ INFRASTRU- KTURY MIESZKALNEJ PROBLEMY DOT. ŚRODOWISKA 6 Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez przebudowę dróg powiatowych nr 2057 w ul. Majora Zenona 0+002, i nr 2056 w ul. 11-go Listopada w Łosicach wraz z budową kanalizacji deszczowej 180

181 Problem Lp. Nazwa projektu 7 Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali ubóstwa poprzez remont i przebudowę budynku biurowego ze zmianą sposobu użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi UBÓSTWO I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA BRAK INTEGRACJI SPOŁECZNEJ BEZROBOCIE PROBLEMY EDUKACYJNE NISKA PRZEDSIĘ- BIORCZOŚĆ NISKI POZIOM BEZPIECZE- ŃSTWA NISKA JAKOŚC INFRASTRU- KTURY WYKORZY- STYWANEJ NA CELE PUBLICZNE NISKA JAKOŚĆ INFRASTRU- KTURY MIESZKALNEJ PROBLEMY DOT. ŚRODOWISKA 8 Zwiększenie dostępności miejsc w przedszkolach publicznych poprzez modernizację i rozbudowę wraz z wyposażeniem Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach oraz utworzenie dodatkowej grupy przedszkolnej 9 Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości jako forma wsparcia dla lokalnych przedsiębiorców działających na obszarze rewitalizowanym 10 Podniesienie standardów obiektów opieki zdrowotnej na obszarze rewitalizowanym poprzez termomodernizację Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łosicach 181

182 Problem Lp. Nazwa projektu 11 Dostosowanie budynku mieszkalnego dla osób starszych i niepełnosprawnych poprzez Montaż windy w istniejącym budynku ul. Sienkiewicza 6 położonym na obszarze rewitalizowanym 12 Poprawa warunków życia dla osób zamieszkałych na obszarze rewitalizacji poprzez wymianę kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach 13 Upowszechnianie kultury artystycznej w sferze tańca, muzyki, śpiewu i form plastycznych na obszarze rewitalizowanym 14 Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, jako forma aktywizacji społeczeństwa na obszarze rewitalizowanym UBÓSTWO I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA BRAK INTEGRACJI SPOŁECZNEJ BEZROBOCIE PROBLEMY EDUKACYJNE NISKA PRZEDSIĘ- BIORCZOŚĆ NISKI POZIOM BEZPIECZE- ŃSTWA NISKA JAKOŚC INFRASTRU- KTURY WYKORZY- STYWANEJ NA CELE PUBLICZNE NISKA JAKOŚĆ INFRASTRU- KTURY MIESZKALNEJ PROBLEMY DOT. ŚRODOWISKA 15 Prowadzenie biura porad obywatelskich jako forma przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców obszaru rewitalizacji 182

183 Problem Lp. Nazwa projektu 16 Porozumienie bez przemocy język serca, filozofia pozwalająca budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami prowadzona na obszarze rewitalizacji UBÓSTWO I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA BRAK INTEGRACJI SPOŁECZNEJ BEZROBOCIE PROBLEMY EDUKACYJNE NISKA PRZEDSIĘ- BIORCZOŚĆ NISKI POZIOM BEZPIECZE- ŃSTWA NISKA JAKOŚC INFRASTRU- KTURY WYKORZY- STYWANEJ NA CELE PUBLICZNE NISKA JAKOŚĆ INFRASTRU- KTURY MIESZKALNEJ PROBLEMY DOT. ŚRODOWISKA 17 Młodzi-Wolni od uzależnień - spotkania prewencyjne na obszarze rewitalizacji 18 Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców poprzez rozbudowę monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym 19 Wsparcie lokalnych przedsiębiorców poprzez doradztwo i szkolenia prowadzone na obszarze rewitalizowanym 20 Podniesienie standardów obiektów wykorzystywanych na cele gospodarcze na obszarze rewitalizowanym poprzez renowację kamienicy ul. Rynek Społeczność Aktywna - podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców obszaru rewitalizowanego 183

184 Problem Lp. Nazwa projektu 22 Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności dla osób z obszaru rewitalizacji 23 Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez wyposażenie sal warsztatowych oraz wyposażenie sali informatycznej w 15 stanowisk komputerowych z oprogramowaniem 24 Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez zajęcia dodatkowe dla uczniów Zespołu Szkół nr 1 w Łosicach, doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) wraz z kursami i szkoleniami dla nauczycieli szkoły UBÓSTWO I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA BRAK INTEGRACJI SPOŁECZNEJ BEZROBOCIE PROBLEMY EDUKACYJNE NISKA PRZEDSIĘ- BIORCZOŚĆ NISKI POZIOM BEZPIECZE- ŃSTWA NISKA JAKOŚC INFRASTRU- KTURY WYKORZY- STYWANEJ NA CELE PUBLICZNE NISKA JAKOŚĆ INFRASTRU- KTURY MIESZKALNEJ PROBLEMY DOT. ŚRODOWISKA 25 Dostosowanie budynków użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych 26 Zwiększenie świadomości mieszkańców obszaru rewitalizacji w zakresie poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację i działania prewencyjne 27 Realizacja programów korekcyjnoedukacyjnych dla sprawców przemocy prowadzone na obszarze rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 184

185 KOMPLEMENTARNOŚĆ CZASOWA Rewitalizacja to proces złożony i długotrwały, który powinien zostać odpowiednio zaplanowany i rozłożony w czasie. Jedynie spójna wizja prowadzonych działań i ich komplementarność czasowa mogą przynieść oczekiwane rezultaty. Należy wspomnieć, iż obecnie opracowany Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku, stanowi kontynuację działań w zakresie rewitalizacji. Wcześniej na podstawie Uchwały nr XLVI/316/10 z dnia r. Rady Miasta i Gminy Łosice, uchwalony został Lokalny Plan Rewitalizacji Miasta Łosice. W ramach ww. dokumentu wskazano szereg działań i inwestycji do wykonania w sferze dotyczącej: Renowacji starej tkanki urbanistycznej Neutralizacji kolizji funkcjonalnych i przestrzennych Poprawy stanu środowiska naturalnego Poprawy funkcjonalności infrastruktury użyteczności publicznej Działań społecznych W Lokalnym Planie Rewitalizacji Miasta Łosice projekty o charakterze społecznym nie zostały wyszczególnione z nazwy, nie zostały dla nich określone zasady finansowania oraz wartość projektu. Wśród nich znalazły się projekty które uszeregowano ze względu na zakres zagadnień. Należały do nich między innymi następujące projekty w ramach działań społecznych: Budowanie miasta bez barier dla osób niepełnosprawnych Wzmożenie aktywności organizacji pozarządowych na rzecz integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem Reagowanie na nowe możliwości dla inwestycji gospodarczych Programy promocyjne i edukacyjne, opracowania i publikacje o historii, kulturze i współczesności Miasta Budowa i rozbudowa instytucji kulturalnych, sportowych i innych Pomoc w starcie życiowym osobom młodym Pomoc osobom starszym i niepełnosprawnym Projekty związane z polityką zatrudnienia i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców Budowa społeczeństwa informacyjnego Wsparcie osób znajdujących się w różnego rodzaju sytuacjach kryzysowych Rozwój infrastruktury społecznej Wzmocnienia środowiskowych form wsparcia oraz tworzenia systemu poradnictwa rodzinnego Zmniejszenie negatywnych skutków występujących w rodzinach z problemem alkoholowym Wszystkie powyżej wskazane działania znalazły swoją kontynuację z zadaniami wskazanymi w niniejszym Programie Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Tak wykazana komplementarność czasowa świadczy o długofalowej i konsekwentnej polityce gminy w zakresie działań rewitalizacyjnych. Komplementarność czasowa dotycząca prowadzonego procesu rewitalizacji warunkowana jest nie tylko racjonalnym rozłożeniem w czasie planowanych przedsięwzięć i inwestycji, ale przede 185

186 wszystkim dotyczy kontynuacji działań dotyczących rewitalizacji na obszarze gminy, które prowadzone są od wielu lat, a które między innymi współfinansowane były ze środków Unii Europejskiej w ramach poprzedniej perspektywy finansowania na lata Działania te mogą być kontynuowane z powodzeniem obecnie w ramach aktualnie obowiązującej perspektywy na lata Należy wyraźnie zaznaczyć, iż planowane w ramach niniejszego Programu Rewitalizacji projekty, posiadają w znaczniej mierze w odróżnieniu do dotychczas prowadzonych działań odnowy, charakter społeczny i akcent działań został postawiony właśnie w obszarze rozwiązania problemów społecznych mieszkańców obszaru rewitalizacji. Dlatego można śmiało wysunąć wniosek, iż rozległy, wielowymiarowy charakter proponowanych działań w ramach Programu posiada kompleksową skalę oddziaływania, nie realizowaną dotychczas w tak wielu aspektach jednoczenie, co wyraźnie umożliwia nie tylko zmniejszenie skali kryzysu, ale przede wszystkim realne podniesienie standardów życia mieszkańców obszaru rewitalizacji. W poniższej tabeli zestawiono listę działań i inwestycji, które miały charakter rewitalizacyjny podczas poprzedniej perspektywy UE oraz listę wybranych projektów w ramach Programu Rewitalizacji, które realizują podobny cel i stanowią kontynuację wcześniej prowadzonych działań, jednak realizowanych w znacznie szerszej skali oddziaływania i zogniskowanych na obszarze objętym kryzysem i przyjętym do rewitalizacji. Umożliwiając tym samym zażegnanie źródła kryzysu w gminie w miejscu jego koncentracji, zapobiegając jego rozprzestrzenianiu na obszar całego Miasta i Gminy Łosice. Tabela 67 Działania i zadania inwestycyjne o charakterze rewitalizacyjnym zrealizowane przez Miasto i Gminę Łosice z udziałem środków unijnych w ramach perspektywy finansowania oraz odpowiadające charakterem projekty w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy łosice do 2023 roku Lp. Nazwa zadania Źródło dofinansowania Nazwa Projektu w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku 1. Wykwalifikowani i dobrzy nauczyciele to podstawa przyszłości gminy Łosice 2. Przygotowanie nauczycieli i kadry zarządzającej oświatą do wyzwań jakie stoją przed edukacją w mieście i gminie Łosice 3. Zespół Oświatowy w Niemojkach jako Wiejskie Centrum Edukacyjno Kulturalne Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki 4. Społeczność aktywna Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez zajęcia dodatkowe dla uczniów Zespołu Szkół nr 1 w Łosicach, doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) wraz z kursami i szkoleniami dla nauczycieli szkoły Społeczność Aktywna - podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców obszaru rewitalizowanego 186

187 Lp. Nazwa zadania Źródło dofinansowania Nazwa Projektu w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku 5. Mały Archimedes Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez zajęcia dodatkowe dla uczniów Zespołu Szkół nr 1 w Łosicach, doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) wraz z kursami i szkoleniami dla nauczycieli szkoły Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności dla osób z obszaru rewitalizacji 6. Dokształcanie ludności z obszarów wiejskich Miasta i Gminy Łosice jako przeciwdziałanie wykluczeniu tej grupy 7. Przygotowanie radiooperatorów krótkofalowców i użytkowników(cb) do akcji ratowniczej w likwidacji skutków klęsk i katastrof 8. Edukacja sportowo obronna w Mieście Gminie Łosice jako przygotowanie społeczności do rozwiązywania sytuacji kryzysowych 9. Edukacja historyczna i wychowanie patriotyczne Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej 187 Społeczność Aktywna - podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców obszaru rewitalizowanego Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości jako forma wsparcia dla lokalnych przedsiębiorców działających na obszarze rewitalizowanym Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji

188 Lp. Nazwa zadania Źródło dofinansowania Nazwa Projektu w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku w Gimnazjum im. J. Pawła II w Łosicach jako realizacja idei wielkiego patrona szkoły 10. Działania szkół podstawowych w Chotyczach i Czuchlebach prowadzonych przez MiG Łosice w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych uczniów z terenów wiejskich 11. Dobry start i równe szanse wszystkich uczniów Zespołu Oświatowego w Niemojkach 12. Edukacja i wychowanie do uczestnictwa w kulturze przedszkolaków z MiG Łosice 13. Gimnazjum im J. Pawła II- w działaniach wyrównywania szans edukacyjnych swoich uczniów 14. Remont świetlicy wiejskiej we wsi Rudnik (Gmina Łosice) oraz utwardzenie parkingu samochodów osobowych przy świetlicy z zakupem wyposażenia sportowo rehabilitacyjnego 15. Warsztaty artystyczne i zakup sprzętu nagłaśniającego do Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej 188 Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności dla osób z obszaru rewitalizacji Zwiększenie dostępności miejsc w przedszkolach publicznych poprzez modernizację i rozbudowę wraz z wyposażeniem Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach oraz utworzenie dodatkowej grupy przedszkolnej Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji Organizacja zajęć dodatkowych dla

189 Lp. Nazwa zadania Źródło dofinansowania Nazwa Projektu w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku świetlicy wiejskiej w Rudniku- jako pomoc w kultywowaniu tradycji ludowej i rozwoju aktywności kulturalnej mieszkańców 16. Szkolenie dla mieszkańców oraz remont świetlicy wiejskiej jako miejsca działalności społecznej i kulturalnej we wsi Toporów, Gmina Łosice 17. Szkolenie kobiet wiejskich oraz zakup wyposażenia i naczyń do świetlicy wiejskiej w Rudniku szansą rozwinięcia umiejętności kulinarnych, zachowania tradycji i otwarcia na potrzeby wszystkich mieszkańców naszych wsi i z terenu Miasta i Gminy Łosice 18. Remont świetlicy wiejskiej i szkolenie mieszkańców jako miejsca działalności społecznej i kulturalnej w Meszkach, Gmina Łosice 19. Budowa chodników i zmiana estetyki centrum wsi Chotycze, jako konsekwentna realizacja Planu Rozwoju Miejscowości 20. Budowa chodników i zmiana estetyki wsi Świniarów, jako wdrażanie Programu Odnowy wsi 21. Remont świetlicy wiejskiej w Łuzkach, jako miejsca działalności edukacyjnej i kulturalnej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 22. Budowa placu zabaw w Rudniku Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 23. Generalny remont i przebudowa świetlicy oraz zmiana estetyki centrum wsi Zakrze, jako konsekwentna realizacja przyjętego planu odnowy i rozwoju miejscowości 24. Zmiana charakteru i rewitalizacja centrum miejscowości poprzez budowę boiska wielofunkcyjnego i placu zabaw w Biernatach Średnich, Miasto i Gmina Łosice Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 189 dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności dla osób z obszaru rewitalizacji Upowszechnianie kultury artystycznej w sferze tańca, muzyki, śpiewu i form plastycznych na obszarze rewitalizowanym

190 Lp. Nazwa zadania Źródło dofinansowania Nazwa Projektu w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku 25. Zmiana charakteru centrum miejscowości poprzez budowę boiska wielofunkcyjnego w Niemojkach, Miasto i Gmina Łosice 26. Wykonanie i zagospodarowanie placu zabaw dla dzieci w miejscowości Niemojki 27. Zmiana charakteru Centrum miejscowości i remont budynku Świetlicy Wiejskiej w Patkowie, Miasto i Gmina Łosice 28. Wyposażenie Świetlicy Wiejskiej w Zakrzu w sprzęt kuchenny, urządzenia gospodarstwa kuchennego i meble, jako niezbędny czynnik do rozwijania podlaskich tradycji kulinarnych 29. Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów poprzez dodatkowe zajęcia rozwijające kompetencje kluczowe Moja przyszłość 30. Zagospodarowanie otoczenia Zalewu Łosickiego, jako miejsca rekreacji i pobytu turystów odwiedzających Subregion Nadbużański 2014 Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Kapitał Ludzki Fundusze Unii Europejskiej Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 31. Transgraniczne Centrum Dialogu Kultur w Łosicach i Worocewicach Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś- Ukraina Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji Podnoszenie integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali uzależnień poprzez zagospodarowanie parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka przy ul. Rynek w Łosicach 190

191 Przeprowadzone na przestrzeni ostatnich lat działania mające charakter rewitalizacyjny, kontynuowane będą w ramach procesu obecnie prowadzonej rewitalizacji na przestrzeni najbliższego horyzontu czasowego w latach Poniższa tabela w formie diagramu Gantta, stanowi harmonogram działań w ramach niniejszego Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Tabela 68 Harmonogram realizacji działań w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku Lp. Nazwa projektu Organizacja imprez plenerowych w centrum miasta na obszarze rewitalizacji, promujących kulturę i sztukę oraz lokalne produkty 2 Wsparcie osób lub rodzin z obszaru rewitalizacji zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poprzez system szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz poprzez udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców zamieszkałych na obszarze rewitalizowanym 3 Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji 4 Podnoszenie integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali uzależnień poprzez zagospodarowanie parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka przy ul. Rynek w Łosicach 5 Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych na obszarze rewitalizowanym, dzięki odnowie tkanki mieszkaniowej bloków komunalnych/socjalnych ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego 8 6 Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez przebudowę dróg powiatowych nr 2057 w ul. Majora Zenona 0+002, i nr 2056 w ul. 11-go Listopada w Łosicach wraz z budową kanalizacji deszczowej 7 Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali ubóstwa poprzez remont i przebudowę budynku biurowego ze zmianą sposobu użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi 8 Zwiększenie dostępności miejsc w przedszkolach publicznych poprzez modernizację i rozbudowę wraz z wyposażeniem Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach oraz utworzenie dodatkowej grupy przedszkolnej 9 Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości jako forma wsparcia dla lokalnych przedsiębiorców działających na obszarze rewitalizowanym 191

192 Lp. Nazwa projektu Podniesienie standardów obiektów opieki zdrowotnej na obszarze rewitalizowanym poprzez termomodernizację Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łosicach 11 Dostosowanie budynku mieszkalnego dla osób starszych i niepełnosprawnych poprzez montaż windy w istniejącym budynku ul. Sienkiewicza 6 położonym na obszarze rewitalizowanym 12 Poprawa warunków życia dla osób zamieszkałych na obszarze rewitalizacji poprzez wymianę kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach 13 Upowszechnianie kultury artystycznej w sferze tańca, muzyki, śpiewu i form plastycznych na obszarze rewitalizowanym 14 Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, jako forma aktywizacji społeczeństwa na obszarze rewitalizowanym 15 Prowadzenie biura porad obywatelskich jako forma przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców obszaru rewitalizacji 16 Porozumienie bez przemocy język serca, filozofia pozwalająca budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami prowadzona na obszarze rewitalizacji 17 Młodzi-Wolni od uzależnień - spotkania prewencyjne na obszarze rewitalizacji 18 Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców poprzez rozbudowę monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym 19 Wsparcie lokalnych przedsiębiorców poprzez doradztwo i szkolenia prowadzone na obszarze rewitalizowanym 20 Podniesienie standardów obiektów wykorzystywanych na cele gospodarcze na obszarze rewitalizowanym poprzez renowację kamienicy ul. Rynek Społeczność Aktywna - podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców obszaru rewitalizowanego 22 Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności dla osób z obszaru rewitalizacji 23 Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez wyposażenie sal warsztatowych oraz wyposażenie sali informatycznej w 15 stanowisk 192

193 Lp. Nazwa projektu komputerowych z oprogramowaniem 24 Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez zajęcia dodatkowe dla uczniów Zespołu Szkół nr 1 w Łosicach, doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) wraz z kursami i szkoleniami dla nauczycieli szkoły 25 Dostosowanie budynków użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych 26 Zwiększenie świadomości mieszkańców obszaru rewitalizacji w zakresie poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację i działania prewencyjne 27 Realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy prowadzone na obszarze rewitalizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice KOMPLEMENTARNOŚĆ FINANSOWA Komplementarność finansowa Programu Rewitalizacji oparta została o zdywersyfikowane źródła finansowania. Należą do nich zarówno środki budżetu gminy, środki dotacyjne z Unii Europejskiej, środki programów rządowych i środki interesariuszy (przedsiębiorców, organizacji pozarządowych. W rozdziale dotyczącym Indykatywnych ram finansowania projektów wskazano w sposób wyczerpujący planowane źródła finansowania. Miasto i Gmina Łosice kierując się zasadami maksymalnie efektywnego wykorzystania środków Budżetu Miasta i Gminy - będzie dążyła do efektywnego stosowania modelu dźwigni finansowej - czyli pozyskania środków zewnętrznych na realizację przedsięwzięć i zapewnienia wkładu własnego niezbędnego do ich efektywnej realizacji. Taki model zapewni relatywnie najwyższy poziom realizacji przedsięwzięć, gdyż gmina dysponując ograniczonymi możliwościami finansowymi, będzie stawiała jako priorytet realizację przedsięwzięć dofinansowywanych ze źródeł zewnętrznych. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNA Komplementarność proceduralna opiera się w zdecydowanej mierze na zarządzaniu programem w trybie partycypacyjnym wszystkich uczestników i interesariuszy. W ramach programu Rewitalizacji przewidziano współdziałanie różnych instytucji oraz spójność przyjętych procedur służących precyzyjnemu i efektywnemu wykonaniu działań związanych z programem. Komplementarność ta zapewniona zostanie przez system zarządzania działający w oparciu o utworzony Zespół ds. Rewitalizacji (Zespół Zadaniowy). System ten zapewniał będzie także współuczestnictwo wszystkich interesariuszy prowadzonego procesu rewitalizacji. Wszystkie powyżej wskazane mechanizmy zostały szczegółowo zdefiniowane i opisane w rozdziale Partycypacja interesariuszy Programu Rewitalizacji oraz w rozdziale System Zarządzania, wdrażania, monitoringu i ewaluacji Programu Rewitalizacji. 193

194 CZĘŚĆ XI. Indykatywne ramy finansowania projektów - źródła finansowania Przedsięwzięcia i zadania, które zostały zdefiniowane w Programie Rewitalizacji charakteryzuje komplementarność finansowania, rozumiana jako możliwość wzajemnego łączenia środków publicznych i prywatnych. Zgodnie z zapisami Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata ogłoszonymi przez Ministra Rozwoju z dnia r. Głównym źródłem współfinansowania projektów rewitalizacyjnych z funduszy UE są środki RPO (EFS i EFRR). Dodatkowym, komplementarnym źródłem ich współfinansowania są środki KPO (EFS, EFRR, FS). Ponadto źródłem współfinansowania projektów rewitalizacyjnych będą środki budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, a także pozostałe np. prywatne. W ramach tych środków można wyróżnić środki o charakterze komercyjnym w postaci: kredytów i pożyczek, obligacji komunalnych, akcji i dopłat do kapitału. Środki niekomercyjne asygnowane są ze środków wnioskodawcy, budżetu Państwa oraz Środków Unii Europejskiej. W odniesieniu do projektów dotyczących ochrony środowiska istotnym instrumentem wsparcia są środku z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska czy Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. Na projekty rewitalizacyjne przewiduje się środki z budżetu państwa z przeznaczeniem na część wkładu krajowego w ramach projektów rewitalizacyjnych realizowanych w ramach RPO, stanowiących część kompleksowych, skoordynowanych i terytorialnie skoncentrowanych przedsięwzięć, zgodnie z zakresem wsparcia wynikającym z RPO 7. Poniższa tabela ilustruje dostępne działania wraz z podziałem środków finansowych. Tabela 69 Finansowanie projektów w ramach RPO Województwa Mazowieckiego Działanie/poddziałanie 3.1 Poprawa rozwoju MŚP na Mazowszu 4.2 Efektywność energetyczna 4.3 Redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza 5.3 Dziedzictwo kultury 6.1 Infrastruktura ochrony zdrowia 6.2 Rewitalizacja obszarów zmarginalizowanych 8.2 Aktywizacja zawodowa osób nieaktywnych zawodowo 7 Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata

195 8.3 Ułatwienie powrotu do aktywności zawodowej osób sprawujących opiekę nad dziećmi do lat Aktywizacja społeczno-zawodowa osób wykluczonych i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu Zwiększenie dostępności usług społecznych 9.3 Rozwój ekonomii społecznej 10.1 Kształcenie i rozwój dzieci i młodzieży 10.2 Upowszechnienie kompetencji kluczowych wśród osób dorosłych 10.3 Doskonalenie zawodowe Źródło: Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata Projekty inwestycyjne mogą być także finansowane w ramach krajowych Programów Operacyjnych. Wyszczególnienie rodzaju programu wraz z priorytetami inwestycyjnymi zawiera poniższa tabela. Tabela 70 Priorytety inwestycyjne dotyczące rewitalizacji w ramach Krajowych Programów Operacyjnych Program Operacyjny Priorytety Inwestycyjne 4iii - Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym 4v - Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu 6c - Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko e (iv) - Podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza oraz propagowania działań służących zmniejszaniu hałasu 9a - Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejścia z usług instytucjonalnych 195

196 na usługi na poziomie społeczności lokalnych Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój Program Operacyjny Polska Wschodnia Program Operacyjny Polska Cyfrowa 8ii Trwała integracja na rynku pracy ludzi młodych, w szczególności tych, którzy nie pracują, nie kształcą się ani nie szkolą, w tym ludzi młodych zagrożonych wykluczeniem społecznym i ludzi młodych wywodzących się ze środowisk marginalizowanych, także poprzez wdrażanie gwarancji dla młodzieży 4e Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu 2a Poszerzanie zakresu dostępności łączy szerokopasmowych oraz wprowadzanie szybkich sieci internetowych oraz wspieranie prowadzania nowych technologii i sieci dla gospodarki cyfrowej 2c Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e- uczenia się, e- włączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia Źródło: Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata z dnia r. 196

197 W ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku przewidziano następujące projekty i zdywersyfikowane źródła ich finansowania. Tabela 71 Lista projektów w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku wraz z określeniem wskaźnika ujętego w diagnozie kryzysu i nazwy projektu, który odpowiada na sytuacje kryzysu w diagnozie Lp. Projekt GŁÓWNY/ PODSTAWOWY czy UZUPEŁNIAJĄCY wskaźnik diagnoza kryzysu Nazwa projektu Orientacyjny budżet (zł) Źródła finansowania Koordynator 1 GŁÓWNY WSKAŹNIK NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA Organizacja imprez plenerowych w centrum miasta na obszarze rewitalizacji, promujących kulturę i sztukę oraz lokalne produkty Środki własne ŁDK i partnerów Łosicki Dom Kultury 2 GŁÓWNY 3 GŁÓWNY 4 GŁÓWNY 5 GŁÓWNY WSKAŹNIK UBÓSTWO, WSKAŹNIK BEZROBOCIE WSKAŹNIK PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ WSKAŹNIK BEZROBOCIE WSKAŹNIK ZIELEŃ, WSKAŹNIK AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA, WSKAŹNIK UZALEŻNIENIA WSKAŹNIK BUDYNKI MIESZKALNE Wsparcie osób lub rodzin z obszaru rewitalizacji zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poprzez system szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz poprzez udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców zamieszkałych na obszarze rewitalizowanym Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży na obszarze rewitalizacji w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności oraz innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców obszaru rewitalizacji Podnoszenie integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali uzależnień poprzez zagospodarowanie parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka przy ul. Rynek w Łosicach Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych na obszarze rewitalizowanym dzięki odnowie tkanki mieszkaniowej bloków komunalnych/socjalnych ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego środki własne stowarzyszenia, dotacje innych stowarzyszeń i fundacji, dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO, działania 9.1, 9.2, 9.3 RPO WM , środki własne RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3, priorytet X, POWER, Środki własne fundacji RPO WM , Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina, środki własne RPO WM , Środki własne, BGK - Fundusz Dopłat Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju - EQUUS Fundacja Pozytyw Miasto i Gmina Łosice Miasto i Gmina Łosice 197

198 Lp. Projekt GŁÓWNY/ PODSTAWOWY czy UZUPEŁNIAJĄCY wskaźnik diagnoza kryzysu Nazwa projektu Orientacyjny budżet (zł) Źródła finansowania Koordynator 6 GŁÓWNY WSKAŹNIK UBÓSTWO WSKAŹNIK NISKA EMISJA Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez przebudowę dróg powiatowych nr 2057 w ul. Majora Zenona 0+002, i nr 2056 w ul. 11-go Listopada w Łosicach wraz z budową kanalizacji deszczowej RPO WM Środki własne Powiat Łosicki 6 GŁÓWNY WSKAŹNIK UBÓSTWO WSKAŹNIK NISKA EMISJA Poprawa jakości i dostępności do mieszkań komunalnych i socjalnych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz zmniejszenie skali ubóstwa poprzez remont i przebudowę budynku biurowego ze zmianą sposobu użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi ,20 Bank Gospodarstwa Krajowego, Środki własne Miasto i Gmina Łosice 8 GŁÓWNY 9 GŁÓWNY WSKAŹNIK INFRASTRUKTURA PUBLICZNA, WSKAŹNIK NIEDOBÓR PRZEDSZKOLA WSKAŹNIK NISKA EMISJA WSKAŹNIK AZBEST WSKAŹNIK PZREDSIĘBIORCZOŚĆ, WSKAŹNIK BEZROBOCIE Zwiększenie dostępności miejsc w przedszkolach publicznych poprzez modernizację i rozbudowę wraz z wyposażeniem Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach oraz utworzenie dodatkowej grupy przedszkolnej Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości jako forma wsparcia dla lokalnych przedsiębiorców działających na obszarze rewitalizowanym RPO WM , Środki własne Miasto i Gmina Łosice Środki własne stowarzyszenia Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS 10 GŁÓWNY WSKAŹNIK BUDYNKI UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ WSKAŹNIK NISKA EMISJA Podniesienie standardów obiektów opieki zdrowotnej na obszarze rewitalizowanym poprzez termomodernizację Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łosicach RPO WM , Środki własne, Fundusze Norweskie, Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś- Ukraina, WFOŚiGW, NFOŚiGW Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łosicach 198

199 Lp. Projekt GŁÓWNY/ PODSTAWOWY czy UZUPEŁNIAJĄCY wskaźnik diagnoza kryzysu Nazwa projektu Orientacyjny budżet (zł) Źródła finansowania Koordynator 11 GŁÓWNY WSKAŹNIK NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Dostosowanie budynku mieszkalnego dla osób starszych i niepełnosprawnych poprzez montaż windy w istniejącym budynku ul. Sienkiewicza 6 położonym na obszarze rewitalizowanym RPO WM , Środki własne, Kredyt Wspólnota mieszkaniowa ul. Sienkiewicza 6, Łosice 12 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK BUDYNKI MIESZKALNE WSKAŹNIK NISKA EMISJA Poprawa warunków życia dla osób zamieszkałych na obszarze rewitalizacji poprzez wymianę kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach RPO WM , WFOŚiGW, NFOŚiGW, BGK, środki własne Kom Gaz Sp. z o.o. 13 UZUPEŁNIAJĄCY 14 UZUPEŁNIAJĄCY 15 UZUPEŁNIAJĄCY 16 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA WSKAŹNIK NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA WSKAŹNIK UBÓSTWO WSKAŹNIK PRZESTĘPSTWA I WYKROCZENIA Upowszechnianie kultury artystycznej w sferze tańca, muzyki, śpiewu i form plastycznych na obszarze rewitalizowanym Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, jako forma aktywizacji społeczeństwa na obszarze rewitalizowanym Prowadzenie biura porad obywatelskich jako forma przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców obszaru rewitalizacji Porozumienie bez przemocy język serca, filozofia pozwalająca budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami prowadzona na obszarze rewitalizacji środki własne stowarzyszenia, dotacje innych stowarzyszeń, fundacji, dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO, PROW środki własne stowarzyszenia, dotacje innych stowarzyszeń, fundacji, dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO, PROW środki własne stowarzyszenia, dotacje innych stowarzyszeń i fundacji, dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO, PROW RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3 Środki własne fundacji Łosicki Dom Kultury; Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach Łosickie Stowarzyszenie Informacji Społecznej Fundacja Pozytyw 199

200 Lp. Projekt GŁÓWNY/ PODSTAWOWY czy UZUPEŁNIAJĄCY wskaźnik diagnoza kryzysu Nazwa projektu Orientacyjny budżet (zł) Źródła finansowania Koordynator 17 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK UZALEZNIENIA Młodzi-Wolni od uzależnień - spotkania prewencyjne na obszarze rewitalizacji RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3 Środki własne fundacji Fundacja Pozytyw 18 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK PRZESTĘPSTWA Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców poprzez rozbudowę monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym Program Razem bezpieczniej Środki własne Miasto i Gmina Łosice 19 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK PRZEDSĘBIORCZOŚĆ, WSKAŹNIK BEZROBOCIE Wsparcie lokalnych przedsiębiorców poprzez doradztwo i szkolenia prowadzone na obszarze rewitalizowanym POWER, PARP, RPO WM , środki własne przedsiębiorców Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS 20 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK BUDYNKI UZYTECZN.PUBLICZ WSKAŹNIK PRZEDSĘBIORCZOŚĆ Podniesienie standardów obiektów wykorzystywanych na cele gospodarcze na obszarze rewitalizowanym poprzez renowację kamienicy ul. Rynek Środki własne, RPO WM Cech Rzemieślniczy Przedsiębiorców w Łosicach 21 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Społeczność Aktywna - podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców obszaru rewitalizowanego RPO WM , Środki własne Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Łosicach 22 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności dla osób z obszaru rewitalizacji RPO WM , dotacje z NGO, środki własne przedszkola i rodziców Przedszkole Samorządowe Nr 2 23 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK INFRASTRUKTURA PUBLICZNA Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez wyposażenie sal warsztatowych oraz wyposażenie sali informatycznej w 15 stanowisk komputerowych z oprogramowaniem Środki własne RPO WM Zespół Szkół nr 2 w Łosicach 200

201 Lp. Projekt GŁÓWNY/ PODSTAWOWY czy UZUPEŁNIAJĄCY wskaźnik diagnoza kryzysu Nazwa projektu Orientacyjny budżet (zł) Źródła finansowania Koordynator 24 UZUPEŁNIAJĄCY 25 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA WSKAŹNIK NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Podniesienie jakości warunków nauczania na obszarze rewitalizowanym poprzez zajęcia dodatkowe dla uczniów Zespołu Szkół nr 1 w Łosicach, doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) wraz z kursami i szkoleniami dla nauczycieli szkoły Dostosowanie budynków użyteczności publicznej na obszarze rewitalizowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych RPO WM Środki własne Środki pozyskane z fundacji i stowarzyszeń, PFRON RPO WM Środki własne Zespół Szkół nr 1 w Łosicach Miasto i Gmina Łosice 26 UZUPEŁNIAJĄCY 27 UZUPEŁNIAJĄCY WSKAŹNIK ZDARZENIA WSKAŹNIK PRZESTĘPSTWA I WYKROCZENIA Zwiększenie świadomości mieszkańców obszaru rewitalizacji w zakresie poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację i działania prewencyjne Realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy prowadzone na obszarze rewitalizacji Środki własne Straży Miejskiej, dotacje innych stowarzyszeń i fundacji, dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski), PROW RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3 Środki własne fundacji Straż Miejska w Łosicach Fundacja Pozytyw Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 201

202 Większość projektów, zaplanowanych do realizacji do 2023 r. opiera się na montażu finansowym środków własnych Miasta i Gminy Łosice, środków funduszy unijnych, przede wszystkim pozyskanych z RPO WM oraz środków pozostałych interesariuszy programu (przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, środków Powiatu Łosickiego i innych). Gmina mając na uwadze efektywne wykorzystanie środków swojego budżetu, będzie dążyła do efektywnego wykorzystania modelu dźwigni finansowej - czyli pozyskania środków zewnętrznych na realizację przedsięwzięć i zapewnienia wkładu własnego do tych inwestycji. Taki model zapewni relatywnie najwyższy poziom realizacji przedsięwzięć, ponieważ gmina dysponując ograniczonymi możliwościami finansowymi, będzie stawiała jako priorytet realizację przedsięwzięć dofinansowywanych ze źródeł zewnętrznych. W sytuacji braku otrzymania dofinasowania konieczne będzie przeanalizowanie, z których projektów trzeba zrezygnować, a które zrealizować ze środków własnych. 202

203 CZĘŚĆ XII. Partycypacja interesariuszy Programu Rewitalizacji - docelowe grupy wsparcia oraz mechanizmy włączenia 1. Partycypacja interesariuszy Proces prowadzonej Rewitalizacji obszarów znajdujących się w sytuacji kryzysowej, obszarów wymagających wsparcia wymaga aktywnego udziału wielu interesariuszy, dla których wskazany obszar podlegający delimitacji jest obszarem, gdzie kumulują się ich interesy, potrzeby i preferencje. Istotne jest określenie dla tych grup partycypujących w procesie rewitalizacji stopnia zaangażowania, ich roli i poziomu zainteresowania zagadnieniami i problemami, które Program Rewitalizacji definiuje, wyszczególnia i nakreśla sposób ich naprawy. Poszczególne grupy interesariuszy charakteryzuje różna siła wpływu oraz poziom zaangażowania. Mając na uwadze powyższe przesłanki interesariuszy możemy podzielić na: Interesariuszy kluczowych Interesariuszy - sojuszników interesariuszy kluczowych Interesariuszy wymagających wsparcia Interesariuszy biernych- niezainteresowanych Wśród interesariuszy kluczowych znajdują się jednostki, organizacje, osoby, które wykazują aktywność w prowadzonych działaniach, którzy zainteresowani są zmianą sytuacji i posiadają znaczną siłę wpływu. Do interesariuszy kluczowych możemy zaliczyć: władze lokalne, przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej, Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowy Urząd Pracy, spółdzielnie mieszkaniowe. Drugą grupą interesariuszy są tzw. interesariusze sojusznicy interesariuszy kluczowych, są to interesariusze zainteresowani, ale posiadający małą siłę wpływu, a należą do nich: aktywni mieszkańcy, aktywni właściciele nieruchomości prywatnych, sektor biznesu, fundacje, stowarzyszenia, instytucje kulturalne, edukacyjne, sportowe, Policja. Interesariusze wymagający wsparcia to interesariusze nieaktywni, którzy posiadają jednak dużą siłę wpływu należą do nich: beneficjenci pomocy społecznej, bezrobotni, nieinnowacyjne przedsiębiorstwa. Ostatnią grupą interesariuszy w kontekście siły wpływu i zaangażowania są interesariusze bierni-niezainteresowani o niskiej sile wpływu. Należą do nich: bierni mieszkańcy obszarów rewitalizacji, bierni właściciele nieruchomości prywatnych Podczas prowadzonych prac nad opracowaniem Programu Rewitalizacji, na etapie diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych na obszarze gminy oraz programowania procesu rewitalizacji, został zapewniony udział i dostęp do informacji dla wszystkich interesariuszy: mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych oraz władz lokalnych. Działania te były zróżnicowane pod względem użytych narzędzi, środków komunikacji, aby zmaksymalizować efektywność dotarcia z informacją do grup docelowych. Wobec powyższego wykorzystano następujące narzędzia badawcze: Badanie ankietyzacyjne przeprowadzone wśród mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych Spotkania konsultacyjne z interesariuszami na etapie sporządzania diagnozy czynników kryzysowych w gminie 203

204 Spotkania konsultacyjne z interesariuszami na etapie konstruowania celów, kierunków, działań i projektów niezbędnych w procesie rewitalizacji Spotkanie podsumowujące proces rewitalizacji na etapie uchwalonego do realizacji Programu Rewitalizacji Poszczególne etapy partycypacji interesariuszy w procesie powstawania Programu Rewitalizacji obrazuje poniższy rysunek. Rysunek 39 Etapy partycypacji interesariuszy w procesie opracowania Programu Rewitalizacji Diagnoza sytuacji społ.-gosp. na podstawie danych ilościowych, dokumentów strategicznych oraz programowych Spotkania konsultacyjne z interesariuszami - wprowadzenie w zagadnienie rewitalizacji, analiza jakościowa wraz z pogłębioną diagnozą problemówci diagnostycznej Programu Rewitalizacji Projekt części diagnostycznej Programu Rewitalizacji wraz z delimitacją obszaru przeznaczonego do rewitalizacji Spotkania konsultacyjne z interesariuszami - zdefiniowanie wizji, celów, kierunków oraz propozycji projektów Opracowanie dokumentu Programu Rewtalizacji Konsultacje społeczne Programu Rewitalizacjizbieranie i uwaględnienie sugestii i uwag w dokumencie Źródło: opracowanie własne Na stronie internetowej gminy w zakładce aktualności, znalazły się między innymi następujące informacje dot. rewitalizacji: KONSULTACJE PROJEKTU PROGRAMU REWITALIZACJI KONSULTACJE W SPRAWIE OBSZARU REWITALIZACJI PROGRAM REWITALIZACJI KARTY PROJEKTÓW SPOŁECZNYCH SPOTKANIA W SPRAWIE REWITALIZACJI MIASTA I GMINY ŁOSICE ZAPRASZAMY NA SPOTKANIA W SPRAWIE REWITALIZACJI JESZCZE MOŻEMY WYPEŁNIĆ ANKIETY PROGRAM REWITALIZACJI - PROŚBA O WYPEŁNIENIE ANKIETY ZAPROSZENIE NA PIKNIK I KONSULTACJE INFORMACJA O WYNIKU PROCEDURY UDZIELENIA ZAMÓWIENIA ZAPYTANIE OFERTOWE NA OPRACOWANIE PROGRAMU REWITALIZACJI ŁOSICKI PROGRAM REWITALIZACJI 204

205 Ponadto, podjęte zostały następujące działania informacyjno-promocyjne: Wywieszenie plakatu informacyjnego dotyczącego prowadzonych prac w ramach opracowania Programu Rewitalizacji w Urzędzie Miasta i Gminy Łosice organizacja punktu konsultacyjnego na placu przy ul. Piłsudskiego w dniu r. (wywiady, ankietyzacja wśród mieszkańców, informowanie mieszkańców o opracowywaniu i istocie programu rewitalizacji) spotkania informacyjne z mieszkańcami, skierowane do różnych grup interesariuszy, w dniu roku w Łosicach (g przedstawiciele szkól, przedszkoli publicznych i niepublicznych, urzędu pracy, policji, szpitala, przychodni; g przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, g radni, sołtysi; g mieszkańcy i inne organizacje, jeśli nie mogły wziąć udziału w w/w spotkaniach) w dniu o godz w Świetlicy Wiejskiej w Niemojkach (mieszkańcy i inne organizacje, jeśli nie mogły wziąć udziału w w/w spotkaniach) ankiety i inne formularze, które wypełniali mieszkańcy, dostępne były w wersji papierowej w Urzędzie Miasta i Gminy Łosice oraz na stronie internetowej MiG Łosice ekspert zewnętrzny przeprowadzał spacery badawcze spotkania Zespołu ds. rewitalizacji przekazanie informacji nt. rewitalizacji podczas sesji Rady Miasta i Gminy Łosice przekazanie zaproszenia na piknik za pośrednictwem ogłoszeń wygłoszonych przez miejscowe parafie zamieszczenie informacji o podejmowanych w ramach projektu działaniach na portalach zewnętrznych (facebook, tygodniksiedlecki.com, losice.info) oraz na tablicach informacyjnych udzielanie informacji zainteresowanym osobom przez pracownika Urzędu Miasta i Gminy Łosice wysłanie elektronicznej korespondencji do potencjalnych interesariuszy ws. prowadzonych prac nad opracowywaniem programu rewitalizacji indywidualne rozmowy bezpośrednie i telefoniczne z interesariuszami spotkania konsultacyjne z mieszkańcami Miasta i Gminy Łosice (ws. obszaru rewitalizacji i zgłaszania propozycji fiszek projektowych) w Transgranicznym Centrum Dialogu Kultur w Łosicach w dniu r. o godz i o godz Zamieszenie informacji na www i tablicach ogłoszeń o możliwości zgłaszania uwag do wyznaczonego obszaru rewitalizacji w dniach Zamieszenie informacji na www i tablicach ogłoszeń o możliwości zgłaszania fiszek projektowych w dniach , termin wydłużono do r. Konsultacje w zakresie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (odstąpiono od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko pismem z dnia 27 grudnia 2016 r., zgodnie z pismem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia r. oraz pismem Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie z dnia ), ponadto na stronie gminy i tablicach ogłoszeń była zamieszczona informacja o możliwości zgłaszania uwag przez mieszkańców do projektu Programu rewitalizacji w dniach od 6 do 29 grudnia 2016 r.) Ponowne zamieszczenie informacji o możliwości zgłaszania uwag do projektu programu rewitalizacji na stronie internetowej i tablicach ogłoszeń ( ) skonsultowanie projektu programu rewitalizacji podczas prac komisji Rady Miasta i Gminy Łosice w grudniu 2016 r. (5 spotkań) 205

206 zamieszczenie dwóch artykułów w lokalnej prasie nt. opracowywanego programu rewitalizacji (Tygodni Siedlecki w sprzedaży od oraz Gazeta Łosicka wydanie XII.2016) Rysunek 40 Spotkanie robocze Zespołu ds. Rewitalizacji Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Przeprowadzone badanie ankietyzacyjne wśród mieszkańców i przedsiębiorców, które było dodatkowym elementem rozpoznania potrzeb interesariuszy w odniesieniu do obszaru poddanego rewitalizacji, stanowiło istotny element podczas prac nad dokumentem Programu Rewitalizacji. Działania informacyjne oraz promocyjne związane z prowadzonym procesem rewitalizacji zostały zainicjowane na obszarze Miasta i Gminy Łosice podczas zorganizowanego pikniku przy Transgranicznym Centrum Kultur w dniu r. Podczas imprezy mieszkańcy mieli możliwość zapoznania się z celami rewitalizacji oraz zachęcani byli do wypowiedzenia swoich oczekiwań dotyczących rozwoju gminy i pomysłów, które można zrealizować w ramach Programu Rewitalizacji. Piknik miał także walory nie tylko edukacyjne - zapoznając mieszkańców z istotą rewitalizacji, ale także kulturalno - rozrywkowe ponieważ podczas zorganizowanej imprezy odbył się koncert Orkiestry Kameralnej z Grodna oraz warsztaty dla dzieci pod hasłem: Zaprojektuj własne, wymarzone podwórko. 206

207 Rysunek 41 Piknik w ramach konsultacji społecznych Programu Rewitalizacji Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Rysunek 42 Plakat informacyjny w ramach konsultacji społecznych Programu Rewitalizacji Źródło: strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Łosice W ramach prowadzonego procesu rewitalizacji zostały przeprowadzone dwa cykle spotkań konsultacyjnych. Pierwszy cykl spotkań stanowił istotny element podczas prac nad opracowaniem diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych, zmierzający do wyodrębnienia obszaru zdegradowanego na terenie gminy. Warsztaty konsultacyjne z interesariuszami w ramach pierwszego cyklu odbyły się w dniach: roku w Sali Transgranicznego Centrum Dialogu Kultur oraz Sali widowiskowej Łosickiego Centrum Kultury oraz r. w Świetlicy Wiejskiej w Niemojkach. Interesariusze: mieszkańcy, przedsiębiorcy, przedstawiciele organizacji pozarządowych, radni mieli możliwość zgłaszania uwag zgłaszania propozycji projektów/działań jakie należy ująć w opracowywanym programie rewitalizacji. Spotkania te posiadały także element edukacyjny, umożliwiający uczestnikom weryfikację ich wiedzy na temat rewitalizacji sensu stricto oraz jej cele i konieczność zaangażowania jak najszerszego grona jej uczestników. 207

208 Drugi cykl dotyczył zebrania pomysłów działań i projektów oraz celów i kierunków rozwoju dla wyłonionych obszarów, które przyjęto do rewitalizacji. Spotkania konsultacyjne z interesariuszami w ramach drugiego cyklu spotkań odbyły się w dniu r. w godzinach przedpołudniowych i popołudniowych w Transgranicznym Centrum Dialogu Kultur w Łosicach (ul. Berka Joselewicza 13). Przeprowadzone warsztaty konsultacyjne pozwoliły na poznanie opinii szerokiego grona interesariuszy we wszystkich omawianych sferach dotyczących rewitalizacji, zarówno w kwestiach społecznych, gospodarczych, uwarunkowań przestrzennych czy środowiskowych. Na stronie internetowej urzędu zamieszczona została informacja dotycząca rozpoczęcia procesu rewitalizacji w gminie oraz informacje dotyczące miejsca i terminów odbywających się warsztatów konsultacyjnych. Interesariusze mieli możliwość zgłaszania konkretnych projektów do realizacji poprzez zamieszczoną na stronie internetowej i dystrybuowana przez urząd gminy fiszkę projektową do prowadzonego procesu rewitalizacji. Na stronie internetowej urzędu zamieszczono projekt opracowanego Programu Rewitalizacji do którego interesariusze mieli możliwość zgłaszania uwag, sugestii i komentarzy, które zostały poddane analizie i uwzględnione w dokumencie. Przewiduje się, iż postęp prac i jego wyników w zakresie działań i projektów, których konieczność realizacji została zawarta w opracowanym Programie Rewitalizacji, będzie podawany do publicznej wiadomości w postaci informacji i opracowanych Raportów z realizacji. Proces prowadzonej rewitalizacji będzie zatem transparentny i weryfikowany przez wszystkie zainteresowane strony. Rysunek 43 Warsztaty konsultacyjne z interesariuszami w ramach Programu Rewitalizacji Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice 208

209 Rysunek 44 Warsztaty konsultacyjne z interesariuszami w ramach Programu Rewitalizacji Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Tabela 72 Kalendarium spotkań konsultacyjnych Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku Termin spotkania Spotkanie Spotkanie w dniu 28 sierpnia 2016 r., w zakresie działań promocyjnych związanych z prowadzonym procesem rewitalizacji- organizacja pikniku przy Centrum Transgranicznym Spotkanie w dniu 13 września 2016 r. godz Sala w Transgranicznym Centrum Dialogu Kultur, w zakresie warsztatów konsultacyjnych dotyczących informacji objaśniających zasady rewitalizacji oraz zebrania opinii i sugestii interesariuszy dotyczących wyłonienia obszaru zdegradowanego Spotkanie w dniu 13 września 2016 r. godz Sala w Transgranicznym Centrum Dialogu Kultur, w zakresie warsztatów konsultacyjnych dotyczących informacji objaśniających zasady rewitalizacji oraz zebrania opinii i sugestii interesariuszy dotyczących wyłonienia obszaru zdegradowanego Spotkanie w dniu 13 września 2016 r. godz Sala w Transgranicznym Centrum Dialogu Kultur, w zakresie warsztatów konsultacyjnych dotyczących informacji objaśniających zasady rewitalizacji oraz zebrania opinii i sugestii interesariuszy dotyczących wyłonienia obszaru zdegradowanego Spotkanie w dniu 13 września 2016 r. godz Sala Widowiskowa w Łosickim Centrum Kultury, w zakresie warsztatów konsultacyjnych dotyczących informacji objaśniających zasady rewitalizacji oraz zebrania opinii i sugestii interesariuszy dotyczących wyłonienia obszaru Liczba uczestników