PROGRAM REWITALIZACJI DLA MIASTA I GMINY ŁOSICE DO 2023 ROKU ŁOSICE, GRUDZIEŃ Przygotowanie dokumentu: Contract Consulting Sp. z o.o.

Transkrypt

1 PROGRAM REWITALIZACJI DLA MIASTA I GMINY ŁOSICE DO 2023 ROKU ŁOSICE, GRUDZIEŃ 2016 Przygotowanie dokumentu: Contract Consulting Sp. z o.o. 1

2 2

3 Spis treści CZĘŚĆ I. Wprowadzenie Wstęp do programu rewitalizacji Etapy realizacji Programu Rewitalizacji gminy Metodologia opracowania dokumentu CZĘŚĆ II. Podstawa prawna programu rewitalizacji oraz horyzont czasowy Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku został opracowany na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2016 r. poz. 446). Należy jednak zauważyć, iż w pracach nad programem wzorowano się na niektórych rozwiązaniach proceduralnych określonych w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, dotyczących maksymalnego zasięgu i zaludnienia obszaru wyznaczonego do rewitalizacji oraz szerokiego udziału społeczności w konsultacjach programu odnośnie jego zasięgu terytorialnego i planowanych przedsięwzięć realizacyjnych. W programie uwzględniono zapisy Instrukcji dotyczącej przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenia ładu przestrzennego CZĘŚĆ III. Zgodność programu rewitalizacji z dokumentami i programami rozwojowymi Strategie Unii Europejskiej i strategie krajowe Dokumenty regionalne Dokumenty Miasta i Gminy Łosice CZĘŚĆ IV. Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy Wprowadzenie Główne problemy rozwojowe Metodologia wyznaczania obszarów kryzysowych Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Analiza wskaźnikowa degradacji Sfera społeczna Struktura demograficzna Sfera gospodarcza Aktywność podmiotów gospodarczych Sfera przestrzenno-środowiskowo-techniczna Wysoka liczba zdegradowanych obiektów publicznych oraz brak urządzonej zieleni w miejscach publicznych Społeczeństwo a ekologia Analiza badań ankietowyc Metoda i technika badawcza... 67

4 Charakterystyka grupy respondentów Analiza odpowiedzi WYBÓR OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I OBSZARÓW REWITALIZACJI Wprowadzenie Obszary zdegradowane Obszar wyznaczony do rewitalizacji Szczegółowa charakterystyka obszaru rewitalizacji CZĘŚĆ V. Analiza SWOT CZĘŚĆ VI. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji CZĘŚĆ VII. Cele strategiczne, operacyjne oraz główne pola interwencji programu rewitalizacji. 122 CZĘŚĆ VIII. Projekty rewitalizacji klasyfikacja i zakres merytoryczny Klasyfikacja projektów rewitalizacji Lista projektów rewitalizacji CZĘŚĆ X. Komplementarność przedsięwzięć w różnych aspektach działania Przedsięwzięcia towarzyszące Komplementarność działań rewitalizacyjnych CZĘŚĆ XI. Indykatywne ramy finansowania projektów - źródła finansowania CZĘŚĆ XII. Partycypacja interesariuszy Programu Rewitalizacji - docelowe grupy wsparcia oraz mechanizmy włączenia Partycypacja interesariuszy Docelowe grupy wsparcia CZĘŚĆ XIII. System zarządzania, wdrażania, monitoringu i ewaluacji Programu Rewitalizacji System zarządzania i wdrażania Programu Rewitalizacji Współpraca z parterami zewnętrznymi, promocja programu CZĘŚĆ XIV. Wnioski Spis rysunków Spis tabel 223 Spis wykresów Spis załączników

5 CZĘŚĆ I. Wprowadzenie 1. Wstęp do programu rewitalizacji Dynamiczne przemiany społeczno-gospodarcze ostatniej dekady wymuszają od władz samorządowych prowadzenie takiej polityki społeczno-gospodarczej na obszarze zarządzanym, aby jego rozwój przebiegał w najbardziej kompleksowym znaczeniu i prowadził do utrwalenia pozytywnych skutków działań, a w konsekwencji wyznaczał rzeczywisty rozwój regionu w aspekcie zarówno społecznym jak i gospodarczym. Dlatego proces prowadzonej rewitalizacji powinien opierać się na efekcie synergii, która stanowi sumę realizowanych działań w wyselekcjonowanych obszarach, prowadzonych równolegle, we wzajemnym powiązaniu. Zgodnie z przyjętą definicją, rewitalizacja to złożony proces przemian, które służą wyprowadzeniu obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego poprzez prowadzenie kompleksowych i zintegrowanych przedsięwzięć odnoszących się do sfery społecznej, przestrzennej, gospodarczej oraz środowiskowej. Rewitalizacja prowadzona jest przy współudziale wielu interesariuszy, zabezpieczając ich różnorodne potrzeby i interesy, a jednocześnie włączając ich w prowadzony proces dokonywanych zmian. Program Rewitalizacji stanowi instrument umożliwiający prowadzenie zaplanowanych działań w sposób skoordynowany i zintegrowany, tak aby wyznaczone cele zostały osiągnięte. Wśród zdefiniowanych istotnych elementów, które prowadzony proces powinien realizować znalazły się: Rysunek 1 Elementy procesu rewitalizacji DIAGNOZA OBSZARU REWITALIZACJI WIELOŹRÓDŁOWY MONTAŻ FINANSOWY CELE OPERACYJNE I INWESTYCYJNE REWITALIZACJI ZAANGAŻOWANIE WIELU INTERESARIUSZY KOMPLEKSOWY I ZINTEGROWANY CHARAKTER DZIAŁAŃ Źródło: opracowanie własne Program Rewitalizacji został opracowany i uchwalony przez radę gminy na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446), wyznaczając w najbliższym horyzoncie czasowym plan działań odnoszących się do sfery społecznej, gospodarczej, przestrzennej, środowiskowej, technicznej, umożliwiający zrównoważony rozwój gminy, 5

6 a jednocześnie stanowiąc skuteczne narzędzie planistyczne, integrujące i koordynujące wiele działań dla różnorodnych uczestników procesu rewitalizacji. Wśród zagadnień, które przedmiotowy Program Rewitalizacji obejmuje znajdują się między innymi: Przeprowadzenie ogólnej diagnozy gminy umożliwiającej zdefiniowanie kluczowych dla procesu rewitalizacji wniosków Wyodrębnienie obszaru zdegradowanego, a w konsekwencji obszaru rewitalizacji Dokonanie analizy szczegółowej obszaru rewitalizacji Opracowanie wizji obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji Wyznaczenie celów i kierunków działań w prowadzonym procesie rewitalizacji Opracowanie listy podstawowych i uzupełniających działań i inwestycji w zakresie prowadzonego procesu rewitalizacji Określenie szacunkowych ram finansowych dla działań i inwestycji w prowadzonym procesie rewitalizacji Opracowanie systemu zarządzania i monitoringu w prowadzonym procesem rewitalizacji Rewitalizacja zgodnie z jej założeniami powinna przeciwdziałać negatywnym i kryzysowym zjawiskom występującym na obszarze gminy, aktywizować społecznie i gospodarczo jej mieszkańców, umożliwiać budowanie lokalnej tożsamości wśród mieszkańców, umożliwiać ochronę dziedzictwa kulturowego gminy oraz prowadzić do jej zrównoważonego rozwoju. Opracowanie i wdrożenie Programu Rewitalizacji na obszarze gminy umożliwi nie tylko wprowadzenie działań naprawczych, ale skutkować będzie jej harmonijnym rozwojem i utrwaleniem wizerunku silnej, znakomicie prosperującej społecznie i gospodarczo jednostki terytorialnej, zapewniającej jej mieszkańcom i przedsiębiorcom doskonałe warunki dla rozwoju. Dzięki zaplanowanym działaniom i inwestycjom możliwie stanie się ubieganie o możliwości wsparcia z wielu dostępnych źródeł, w tym także z funduszy unii Europejskiej. Program Rewitalizacji stanowi spójny dokument strategiczny, który określa sposób wyprowadzenia ze stanu kryzysowego najbardziej zdegradowanych obszarów gminy poprzez konkretne projekty, prowadzone w sposób spójny i kompleksowy oraz w perspektywie wieloletniej. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku charakteryzuje się następującymi cechami: kompletność oznacza to, że dokument pozostaje w zgodzie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata i uwzględnia wszystkie niezbędne elementy przez nie wskazane, kompleksowość oznacza to, że działania zawarte w dokumencie są całościowe i wielowymiarowe oraz uwzględniają aspekty społeczne, gospodarcze, funkcjonalno-przestrzenne, techniczne i środowiskowe funkcjonowania gminy, koncentracja oznacza to, że dokument skupia się na tych obszarach gminy, na których skala problemów i zjawisk kryzysowych jest największa, i proponuje działania mające na celu poprawę sytuacji, wewnętrzna spójność działań oznacza to, że projekty rewitalizacyjne zawarte w dokumencie są względem siebie komplementarne oraz są zintegrowane ze sobą, a także stanowią kontynuację, dopełnienie i rozszerzenie przedsięwzięć realizowanych przez władze gminy w poprzednich latach, 6

7 zewnętrzna spójność działań oznacza to, że występuję komplementarność pomiędzy zapisami Programu Rewitalizacji oraz zapisami innych dokumentów strategicznych na poziomie gminy i dokumentów wyższego rzędu, partycypacja oznacza to, że dokument został opracowany przy udziale reprezentantów środowisk lokalnych mieszkańców, przedsiębiorców oraz organizacji pozarządowych obecnych na każdym etapie realizacji projektu. 2. Etapy realizacji Programu Rewitalizacji gminy Program Rewitalizacji poprzez zastosowane podejście powinien zapewniać zintegrowane i długofalowe zmiany społeczne, przestrzenne i gospodarcze, które wyeliminują bariery rozwojowe gminy, umożliwią wyprowadzenie obszarów zdegradowanych z sytuacji kryzysowej, prowadząc jednocześnie do przywrócenia im właściwych funkcji i dynamicznego rozwoju w najbliższym horyzoncie czasowym. Zgodnie z opracowaniem analitycznym pn. Model Rewitalizacji Miast wydanej przez Instytut Rozwoju Miast, niezwykle ważnym elementem prowadzonej rewitalizacji jest określenie etapów modelowania, które określać będą: przedmiot działania (w tym kontekście pod uwagę powinny zostać wzięte takie elementy jak: cele rewitalizacji, obszar rewitalizacji wraz z jego cechami oraz klasyfikacja obszarów rewitalizacji), model rewitalizacji (rozumiany jako zespół reguł którym podlegać powinna prowadzona rewitalizacja, interesariusze rewitalizacji wraz z ich zakresem partycypacji w prowadzanych działaniach związanych z rewitalizacją). Właściwie prowadzony proces rewitalizacji powinien być oparty być na szczegółowo rozplanowanych etapach działania, zgodnie z poniższym schematem. Rysunek 2 Etapy opracowania Programu Rewitalizacji ETAP I FAZA PLANOWANIA ETAP II DIAGNOZA SPOŁ.-GOSP. ETAP III WYZNACZENIE WSKAŹNIKÓW ETAP IV WIZJA, CELE, PROJEKTY Źródło: opracowanie własne Etap I- faza planowania Na etapie fazy planowania konieczne było precyzyjne, rozłożone w czasie, zaplanowanie prowadzonych działań. Celowym stało się potwierdzenie działań, zadań oraz interesariuszy w poszczególnych terminach określonych realizacją prowadzonego procesu rewitalizacji. Pierwszym elementem prowadzonych działań było potwierdzenie celów, zakresu i oczekiwań ze strony włodarzy gminy związanych z programem naprawczym, który stanowi istotę procesu rewitalizacji. Konieczne było także określenie harmonogramu realizacji procesu oraz zintegrowanie go z innymi strategicznymi działaniami prowadzonymi w urzędzie i w gminie. Zaplanowanie kalendarza prowadzonych działań wraz z ustaleniem: celów spotkań, osób uczestniczących, miejsc organizacji spotkań, terminów organizacji spotkań i kanałów komunikacji, było kluczowym elementem realizacji przedsięwzięcia. 7

8 Kolejnym elementem prowadzonych działań była organizacja spotkania otwierającego proces rewitalizacji, na którym koordynatorzy przedstawili interesariuszom założenia Programu Rewitalizacji wynikające z istniejących wytycznych, funkcjonujących dobrych praktyk oraz uwarunkowań gminy, adekwatnych dla jej potrzeb. W ramach Etapu I celowe było zorganizowanie spotkań z przedstawicielami urzędu gminy, które zaprezentowały metody opracowania i wdrażania Programu Rewitalizacji, pomocne przy tworzeniu koncepcji problemów i wyzwań w zakresie rewitalizacji. Na tym etapie Zarządzeniem Burmistrza Miasta i Gminy Łosice nr RMiG z dnia r. został powołany Zespół ds. opracowania Programu dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Etap II- diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej Realizacja prac objętych Etapem II zakładała realizację działań uwzględniającą warstwę analityczną i konsultacyjną w ramach prowadzonego procesu rewitalizacji. Warstwa analityczna obejmowała: analizę lokalnego dorobku przedmiotowej literatury opisującej inwestycje i rozwój gminy, zebranie dostępnych informacji statystycznych znajdujących się w bazie Głównego Urzędu Statystycznego, zebranie informacji statystycznych z urzędu gminy oraz jednostek jemu podporządkowanych oraz podmiotów zewnętrznych (Powiatowy Urząd Pracy, Komenda Powiatowa Policji, Miejsko- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Łosicach) przegląd dostępnych i cytowanych informacji w zakresie prognozy rozwoju gospodarczego i społecznego różnych regionów Polski, analizę dokumentów strategicznych wyższego rzędu, w zakresie rozwoju społecznogospodarczego województwa i kraju z uwzględnieniem możliwości absorpcji środków unijnych w ramach perspektywy finansowej na lata Warstwa konsultacyjna obejmowała: analizę warsztatową obecnie obowiązujących strategii gminy, celem uzyskania odpowiedzi na pytania: o W jakim zakresie są one aktualne i adekwatne do celu i zakresu rewitalizacji? o W jakim trybie postawione cele powinny zostać komunikowane mieszkańcom gminy? o W jakim zakresie Program Rewitalizacji będzie impulsem do aktualizacji innych dokumentów strategicznych funkcjonujących w gminie? warsztaty z udziałem przedstawicieli środowisk gminy, w tym: przedsiębiorców, przedstawicieli administracji samorządowej, przedsiębiorstw komunalnych, jednostek podległych samorządowi, przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz mieszkańców. Ich celem było uzyskanie m.in. odpowiedzi na pytania: o Jakie są oczekiwania i preferencje mieszkańców miasta w zakresie inwestycji? o Jakie bariery w rozwoju identyfikowane przez wskazane osoby mają priorytetowe znaczenie i mogą zostać wyeliminowane przez gminę? 8

9 W ramach Etapu II konieczne było przeprowadzenie pogłębionych wywiadów ilościowych IDI z reprezentantami interesariuszy, a także dokonanie pogłębionej analizy społeczno-gospodarczej, w szczególności: pogłębionej diagnozy problemów społecznych występujących na obszarze gminy (w tym m.in. badanie jakości życia mieszkańców), oraz wskazanie mapy jej potencjałów społecznych, pogłębionej analizy obiektów i terenów gospodarczych oraz wskazane kierunków ich potencjalnego wykorzystania i głównych problemów gospodarczych na obszarze gminy, pogłębionej analizy problemów przestrzenno-środowiskowych, w tym m.in. przeprowadzenie inwentaryzacji nieruchomości komunalnych, inwentaryzacji problemów środowiskowych, wytypowanie miejsc wymagających zmiany wizerunku gminy. W ramach etapu II przeprowadzono badania ankietyzacyjne wśród mieszkańców gminy. Ankiety dostępne były na stronie internetowej Urzędu oraz dystrybuowane i zbierane w placówkach oświatowych gminy. Podczas prac nad dokumentem programu Rewitalizacji wykonano kompleksowe badania ilościowe i jakościowe, które umożliwiły opracowanie i obliczenie wskaźników niezbędnych do wskazania obszarów zdegradowanych i obszaru rewitalizacji. W ramach Etapu II dokonano zdefiniowania mierników pomocnych do wyznaczenia czynników i zjawisk kryzysowych oraz charakteru potrzeb rewitalizacyjnych na obszarze Miasta i Gminy Łosice. Mierniki te zostały zebrane dla możliwie najbardziej dokładnych, istniejących danych dotyczących jednostek urbanistycznych na obszarze gminy. Agregacja danych dotyczyła zatem podziału na poszczególne rejony osiedla (w ramach osiedli dane zostały zebrane i zagregowane na poziomie ulic), w przypadku danych dotyczących obszarów wiejskich nie było możliwości zebrania danych na poziomie ulic, ponieważ takie podziały w sołectwach nie istnieją. Analiza pozyskanych danych pozwoliła wyselekcjonować obszary zdegradowane, a w konsekwencji była pomocna do wytyczenia obszarów, które podlegać będą procesowi rewitalizacji. Etap III- stworzenie wizji, celów i projektów rewitalizacji Na tym etapie działania podczas prowadzonego procesu rewitalizacji stworzono plan przestrzenny dla rewitalizacji, sporządzono analizę deficytów obszarów podlegających rewitalizacji i opracowano plan ich usunięcia. Konieczne było określenie ramowej kalkulacji kosztów rewitalizacji, czasu niezbędnego do przeprowadzenia procesu rewitalizacji, wskazanie szans i barier dla Programu Rewitalizacji. Na tym etapie wskazane zostały niezbędne działania i inwestycje oraz sposoby ich przeprowadzenia, tak, aby cel programu został w pełni osiągnięty. W końcowym etapie działania dokonana została ocena skutków społeczno-ekonomicznych realizacji Programu Rewitalizacji i został system koniecznych osłon socjalnych. Kluczowym elementem w tym etapie prowadzonego procesu rewitalizacji było przełożenie celów i sposobów ich realizacji na Mapę Projektów. W ramach Etapu III przeprowadzono badania przestrzeni w wyznaczonym obszarze rewitalizacji w zakresie aktywności gospodarczej, jakości przestrzeni publicznej i infrastruktury. Etap III przewidywał także w szerokim zakresie partycypację wszystkich interesariuszy i zebranie pomysłów, działań i konkretnych projektów, które w ramach programu będą realizowane. Etap IV- zdefiniowanie systemu zarządzania, wdrażania, monitoringu i ewaluacji (wyznaczenie wskaźników produktu, rezultatu i odziaływania w procesie monitoringu i ewaluacji) 9

10 Prowadzony proces rewitalizacji wymaga określenia i wskazania niezbędnych elementów, które pomocne będą podczas zarządzania i wdrażania Programu Rewitalizacji. Jednym z takich elementów jest wyznaczenie komórek, wydziałów lub osób, które w sposób kompetentny będą zajmować się dalszym przebiegiem prac, realizacją działań i inwestycji w ramach procesu rewitalizacji. Innym elementem procesu jest opracowanie systemu monitoringu, który jest niezwykle istotnym elementem wdrażania dokumentu Programu Rewitalizacji. Jest instrumentem kontrolnym pozwalającym lokalizować błędy, umożliwiając adaptację do ciągle zmieniającej się sytuacji. W odniesieniu do prowadzonych działań i zadań rewitalizacyjnych zdefiniować należy wskaźniki monitorowania procesu rewitalizacji wraz z określeniem sposobu ich pozyskiwania i kontroli. Właściwie prowadzony proces wdrożenia Programu Rewitalizacji wymaga realizacji wytyczonych wcześniej kierunków zadań i celów. Aby działania te były miarodajne i przynosiły oczekiwane efekty, a w konsekwencji realizowały zaplanowane rezultaty, celowe jest wyznaczenie sposobu pomiaru i zbadanie realizacji zdefiniowanych zadań oraz porównanie wyników z planowanymi wcześniej rezultatami. Wytypowanie najbardziej odpowiednich dla prowadzonego procesu rewitalizacji wskaźników umożliwiło w dalszej konsekwencji prowadzenie w sposób prawidłowy procesu monitoringu i ewaluacji rewitalizacji. Na potrzeby realizowanego etapu prac w prowadzonym procesie rewitalizacji, stworzona została baza wskaźników, które będą podlegały procesowi monitoringu i wykorzystane zostaną w procesie ewaluacji. Aby wskazany proces rewitalizacji przebiegał w sposób konsekwentny i prowadził do uzyskania założonych celów konieczne jest: regularne gromadzenie danych liczbowych oraz informacji obejmujących realizację zadań wymienionych w Programie Rewitalizacji (według wskaźników monitorowania) systematyzacja i analiza uzyskanych danych przygotowanie Raportu monitorującego wraz z oceną realizacji zadań porównanie za pomocą analizy wyników z celami i założeniami Programu Rewitalizacji identyfikacja rozbieżności oraz ich analiza pod kątem odchyleń wraz z określeniem zadań korygujących koordynacja procesu rewitalizacji w zakresie działań inwestycyjnych i nie inwestycyjnych wpływających na powodzenie prowadzonego procesu rewitalizacji- 3. Metodologia opracowania dokumentu Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku (PR), jako dokument programowy został opracowany, we współpracy z zespołem pracowników Urzędu Miasta i Gminy Łosice, przez firmę Contract Consulting Sp. z o.o. w ramach umowy nr GPK/5/2016/JK. Program był opracowywany od sierpnia do listopada 2016 r., w trybie eksperckim. Pod względem wykorzystanej podczas prac nad programem metodologii, Program Rewitalizacji opracowany został na zasadach partycypacji społecznej, czyli w układzie szerokiego włączenia społeczności lokalnej, której członkowie indywidualne osoby i przedstawiciele zainteresowanych organizacji i instytucji w różnych formach wyrażali swe opinie, przedkładali propozycje działań do rozwiązania istniejących problemów oraz propozycje projektów umożliwiających wprowadzenie działań naprawczych. 10

11 Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku został opracowany w czterech etapach: - ETAP I obejmował: prace przygotowawcze umożliwiające skrupulatne zaplanowanie przyszłych działań dotyczących opracowania dokumentu Programu Rewitalizacji - ETAP II obejmował: opracowanie diagnozy stanu gminy w oparciu o badania i analizy statystyczne, zebrane wartości mierników kryzysu, wyznaczenie terenów zdegradowanych i obszaru rewitalizacji - ETAP III obejmował: zdefiniowanie wizji, celów oraz zadań koniecznych do realizacji w ramach Programu Rewitalizacji - ETAP IV obejmował: opracowanie systemu zarządzania, wdrażania, monitoringu i ewaluacji w ramach prowadzonego procesu rewitalizacji. W części diagnostycznej w oparciu o różne źródła informacji i metody analizy przeprowadzono pogłębione rozeznanie problemów rozwojowych Miasta i Gminy Łosice, które mogą być rozwiązywane za pomocą Programu Rewitalizacji, zgodnie z zasadą, że działania rewitalizacyjne opierają się na zróżnicowanych i komplementarnych sferach interwencji. Zasadnicza rola sfery społecznej była punktem wyjścia do przeprowadzonych badań, a następnie zdefiniowanych działań, obejmujących poza działaniami ze sfery społecznej również działania w sferze gospodarczej, przestrzennofunkcjonalnej, środowiskowej i technicznej. W diagnozie posłużono się metodami opisowymi, analizą wskaźnikową, badaniem opinii publicznej, konsultacjami społecznymi oraz ocenami eksperckimi. W podsumowaniu diagnozy przedstawione zostały zasięgi przestrzenne obszarów zdegradowanych oraz obszaru rewitalizacji. Część programowa dokumentu obejmuje: - wizję obszaru rewitalizacji po pomyślnym zakończeniu programu odnowy, cele rewitalizacji - zasady zapewnienia komplementarności projektów - pakiet przedsięwzięć rewitalizacyjnych planowanych do realizacji w formie projektów zintegrowanych lub w postaci projektów indywidualnych, horyzontalnych (realizowanych na większym obszarze Miasta i Gminy Łosice) lub terytorialnych (realizowanych w konkretnych lokalizacjach) - orientacyjne ramy finansowe - system zarządzania rewitalizacją - system monitoringu i sprawozdawczości - orientacyjny harmonogram realizacji programu. Stosownie do zasad opracowywania średniookresowych strategii działania, zakłada się, że program będzie cyklicznie aktualizowany wskutek prowadzenia monitoringu realizacji programu i monitoringu rozwoju gminy. Przedsięwzięcia planowane do realizacji są określane w miarę szczegółowo w odniesieniu do zamierzeń, które mają być wykonywane w pierwszym okresie funkcjonowania programu. Dalsze działania, projektowane do realizacji w późniejszym terminie, są określane w sposób zgeneralizowany. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku ma charakter otwarty, można włączyć do niego, na podstawie ustalonych procedur, nowe przedsięwzięcia, które wzbogacą działania na rzecz jego odnowy. 11

12 CZĘŚĆ II. Podstawa prawna programu rewitalizacji oraz horyzont czasowy Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku został opracowany na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2016 r. poz. 446). Należy jednak zauważyć, iż w pracach nad programem wzorowano się na niektórych rozwiązaniach proceduralnych określonych w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, dotyczących maksymalnego zasięgu i zaludnienia obszaru wyznaczonego do rewitalizacji oraz szerokiego udziału społeczności w konsultacjach programu odnośnie jego zasięgu terytorialnego i planowanych przedsięwzięć realizacyjnych. W programie uwzględniono zapisy Instrukcji dotyczącej przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenia ładu przestrzennego. Program Rewitalizacji został opracowany i uchwalony przez Radę Miasta i Gminy Łosice, wyznaczając w najbliższym horyzoncie czasowym plan działań odnoszących się do sfery społecznej, gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej, technicznej oraz środowiskowej. Etap diagnostyczny, który ujęto w pracach nad dokumentem Programu Rewitalizacji przeprowadzono na zasadach określonych w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, w której w art. 4 ust. 1 jest mowa o tym, że wójt, burmistrz albo prezydent miasta prowadzi analizy, w których wykorzystuje obiektywne i weryfikowalne mierniki i metody badawcze dostosowane do lokalnych uwarunkowań w celu opracowania diagnozy służącej sporządzeniu programu rewitalizacji, a w zasadzie wykonaniu elementów tego programu, jakimi są wyznaczenie obszaru zdegradowanego i wyznaczenie obszaru rewitalizacji. Powszechną jest świadomość, że wybór miejsc, w których będą koncentrowały się działania naprawcze, powinien być poprzedzony dokładnym rozpoznaniem problemów rozwojowych i możliwości ich rozwiązywania. Intencją władz Miasta i Gminy Łosice było przeprowadzenie szerokiej analizy zjawisk kryzysowych na potrzeby aktualnego programu rewitalizacji oraz po to, by ewentualnie w przyszłości, w oparciu o te diagnozy można było zmienić formułę programu rewitalizacji na zasadach określonych w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. 12

13 CZĘŚĆ III. Zgodność programu rewitalizacji z dokumentami i programami rozwojowymi Proces przemian społeczno-gospodarczych na obszarach wyłonionych jako obszary kryzysowe na terenie gminy, stanowi istotę działań realizowanych w procesie rewitalizacji, a ujętych w dokumencie Programu Rewitalizacji. Wzajemna komplementarność wszystkich kluczowych dokumentów strategicznych i planistycznych zarówno na poziomie europejskim, krajowym czy regionalnym stanowi istotny aspekt związany z powodzeniem podjętych działań zmierzających do wyeliminowania czynników i zjawisk kryzysowych w gminie, które służyć będą do pobudzenia jej rozwoju społeczno-gospodarczego. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku jest spójny z zewnętrznymi programami rozwojowymi i dokumentami oraz z dokumentami wewnętrznymi, obowiązującymi w Mieście i Gminie Łosice. Wśród dokumentów gminy, które zostały opracowane i przyjęte na potrzeby właściwej realizacji działań i projektów służących rozwojowi gminy, na których oparto zapisy niniejszego Programu Rewitalizacji należą: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do 2020 r., Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Łosice, Miejsko - Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów społecznych. 1. Strategie Unii Europejskiej i strategie krajowe Program opracowano na zasadach wynikających z aktualnej polityki strategicznej kraju i Unii Europejskiej. Dokument Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, odnosi się do podstawowych problemów współczesnej Europy i obejmuje trzy zasadnicze kierunki działań: - rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji - wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej - sprzyjanie włączeniu społecznemu - wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Do tych kierunków strategicznych, a w szczególności do potrzeby działań na rzecz włączenia społecznego, nawiązują dokumenty unijne i krajowe opracowane w perspektywie finansowej UE , między innymi Umowa Partnerstwa, czyli dokument regulujący stosowanie w Polsce polityk unijnych z zakresu polityki spójności, wspólnej polityki rolnej i polityki rybołówstwa. W dokumencie Programowanie perspektywy finansowej Umowa Partnerstwa 1 zawarto 11 celów tematycznych, do których nawiązują krajowe i regionalne programy operacyjne na lata Dokument w wersji obowiązującej od grudnia 2015 r. 13

14 Spośród tych celów bezpośrednie odniesienia do rewitalizacji mają: - Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach - Cel tematyczny 6. Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami - Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej - Cel tematyczny 8. Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników - Cel tematyczny 9. Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją Komplementarne pod względem treści odniesienia do powyższych celów tematycznych mają także następujące dokumenty krajowe: - Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Narodowy Plan Rewitalizacji (projekt z 2015 r.) - Krajowa Polityka Miejska 2023 Wcześniejsze krajowe programy strategiczne: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 oraz Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego regiony, miasta, obszary wiejskie bezpośrednio wskazywały na konieczność podjęcia zintegrowanych działań w zdegradowanych, tracących przyjęte funkcje obszarach wewnątrz miast i regionów. Program Rewitalizacji dla Miasta i gminy Łosice nawiązuje do powyższych programów strategicznych, ponieważ w swoich celach działania i zadaniach koncentruje się, w sobie właściwej, lokalnej skali gminy, na zagadnieniach: - włączenia społecznego i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu w sferze bytowej (pomoc osobom w trudnej sytuacji) oraz społecznej (działania na rzecz integracji społeczności) - poprawy jakości życia, w tym aspekcie środowiskowym, estetycznym (ład przestrzenny), poprawy dostępności usług społecznych - wspierania lokalnej przedsiębiorczości 2. Dokumenty regionalne Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne Mazowsze W strategii zagadnienia rewitalizacji znalazły szerokie odzwierciedlenie, w opisie tego procesu zwrócono uwagę na istotę działań rewitalizacyjnych, które prowadzą do łagodzenia i likwidacji degradacji obszarów przez nadanie im nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, przy czym należy wykorzystywać w procesie rewitalizacji czynniki endogeniczne. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku jest dokumentem, którego zapisy określają kształt przyszłego rozwoju regionu oraz definiują jego długookresowe procesy rozwojowe. Następstwem wdrażania Strategii powinno być zdynamizowanie procesu rozwoju i modernizacji gospodarki regionu oraz poprawa warunków i jakości życia mieszkańców. Jednym z elementów Strategii jest również określenie właściwych dla województwa rozwiązań oraz wskazanie działań, 14

15 które najlepiej przygotują gospodarkę i społeczeństwo do potrzeb i wyzwań przyszłości. Cel główny realizacji Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego zaprezentowano poniżej: Rysunek 3. Cel główny Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Zmniejszenie dysproporcji rozwoju w Województwie Mazowieckim, wzrost znaczenia obszaru metropolitalnego Warszawy w Europie Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Innowacyjne Mazowsze. Aby umożliwić realizację celu głównego, w Strategii wyodrębniono poszczególne cele strategiczne: Rysunek 4. Cele strategiczne Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Przemysł i produkcja (cel priorytetowy): Rozwój produkcji ukierunkowanej na eksport w przemyśle zaawansowanych i średniozaawansowanych technologii oraz w przemyśle i przetwórstwie rolno-spożywczym Gospodarka: Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii Przestrzeń i transport: Poprawa dostępności i spójności terytorialnej regionu oraz kształtowanie ładu przestrzennego Społeczeństwo: Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki Środowisko i energetyka: Zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska Kultura i dziedzictwo: Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Innowacyjne Mazowsze. Projekty zawarte w Programie Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku wykazują wysoką zbieżność z celami strategicznymi zdefiniowanymi w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego. Zbieżność tą wykazano poniżej: gospodarka projekty zawarte w Programie Rewitalizacji mają na celu tworzenie dobrych warunków dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, która wpłynie na wzrost konkurencyjności regionu, przestrzeń i transport w Programie Rewitalizacji zawarto projekty zakładające zagospodarowanie przestrzeni publicznej, przebudowę dróg, 15

16 społeczeństwo projekty zawarte w Programie Rewitalizacji mają na celu poprawę jakości życia mieszkańców Miasta i Gminy Łosice oraz rozwój kapitału ludzkiego, środowisko i energetyka projekty zawarte w Programie Rewitalizacji zakładają podejmowanie działań mających na celu zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska, Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego (RPO WM) i uszczegółowienie RPO WM (SZOOP) Powyższe dokumenty operacyjne umożliwiają wykorzystanie funduszy unijnych na rzecz województwa mazowieckiego, z uwzględnieniem specyfiki Mazowsza stołecznego charakteru regionu. Celem głównym RPO WM , nawiązującym bezpośrednio do Strategii Europa 2020 jest inteligentny, zrównoważony rozwój zwiększający spójność społeczną i terytorialną przy wykorzystaniu potencjału mazowieckiego rynku pracy. Wspierany jest rozwój inteligentny, zrównoważony i włączający lokalną społeczność w kwestie rozwoju jej najbliższego otoczenia. W RPO WM działania wspierane ze środków funduszy unijnych zostały ujęte w 9 osiach priorytetowych: - Oś Priorytetowa I - Wykorzystanie działalności badawczo-rozwojowej w gospodarce - Oś Priorytetowa II - Wzrost e-potencjału Mazowsza - Oś Priorytetowa III - Rozwój potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości - Oś Priorytetowa IV - Przejście na gospodarkę niskoemisyjną - Oś Priorytetowa V - Gospodarka przyjazna środowisku - Oś Priorytetowa VI - Jakość życia - Oś Priorytetowa VII - Rozwój regionalnego systemu transportowego - Oś Priorytetowa VIII - Rozwój rynku pracy - Oś Priorytetowa IX - Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem. Z rewitalizacją wiążą się w szczególności Oś VI Jakość życia, w której jednym z celów szczegółowych jest ożywienie obszarów zmarginalizowanych poprzez przywrócenie lub nadanie im nowych funkcji społeczno-gospodarczych oraz Oś IX - Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem. Program Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice jest budowany w myśl Instrukcji dotyczącej przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenia ładu przestrzennego (wersja 1.2 z roku 2016 r.). 3. Dokumenty Miasta i Gminy Łosice Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do roku 2020 Zgodnie z zapisami zawartymi w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do 2020 roku, dokument: ( ) określa główne kierunki zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego, który wpłynie na poprawę jakości życia mieszkańców oraz przyczyni się do powstania przyjaznego otoczenia dla potencjalnych inwestorów i przedsiębiorców ( ) Dokument ten stanowił będzie narzędzie 16

17 do właściwego wyboru długofalowych celów, ustalania programów do realizacji zadań, ale przede wszystkim narzędzie stymulowania rozwoju miasta i gminy 2. Nakreślona w dokumencie misja w której zawarto następujące zagadnienia i priorytety: stworzenie jak najlepszych warunków do długofalowego, zrównoważonego i spójnego rozwoju gminy, opartego na wiedzy, nowoczesnych technologiach, przedsiębiorczości i zaangażowaniu społeczeństwa, umożliwiającego wzrost zatrudnienia i poprawę warunków życia mieszkańców z zachowaniem wartości kulturowych i środowiska naturalnego, została w dokumencie Strategii Rozwoju uzupełniona o cele strategiczne, operacyjne i kierunki działania. Cztery cele strategiczne: Zintegrowana i nowoczesna infrastruktura techniczna Otwarty, kreatywny i konkurencyjny kapitał ludzki Innowacyjna, efektywna i wielosektorowa gospodarka Środowisko naturalne wysokiej jakości, ochrona wartości przyrodniczych i historycznych wyznaczają kierunek planowanych do realizacji działań i inwestycji, których konieczność została wyznaczona stosownymi analizami, a które w swej istocie służyć będą dynamicznemu rozwojowi Miasta i Gminy Łosice oraz zmniejszenia deficytów i zjawisk kryzysowych w obszarach, gdzie obecnie zauważana jest potrzeba zmiany. Tak postawione cele w sposób bezpośredni korelują z zapisami Programu Rewitalizacji, w którym takie działania i inwestycje jak termomodernizacja budynków, remont i modernizacja infrastruktury technicznej czy działania podnoszące poziom kapitału społecznego mieszkańców poprzez ich aktywizację badanie i zmianę kompetencji zawodowych, stanowią spójne uzupełnienie obu dokumentów, zarówno w warstwie społecznej, gospodarczej, technicznej czy środowiskowej. Dokument Strategii Rozwoju wśród innych zadań do realizacji wskazuje konieczność rewitalizacji centrum gminy, jak obszaru, który zasadniczo wpływa na wiele procesów dotyczących funkcjonowania społeczno-gospodarczego gminy, dlatego także w tym kontekście zgodny charakter zapisów obu dokumentów i wyznaczonych w nich do realizacji celów potwierdza wzajemną spójność. Miejsko-Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Łosicach Zgodnie z zapisami zawartymi w dokumencie Miejsko- Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, konieczność jej opracowania ( )wynika z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej mówiącego, że do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy m.in. opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. W założeniu dokument ten ma stanowić kompleksowy program działań podejmowanych przez samorząd gminy w celu ochrony i poprawy warunków oraz jakości życia rodziny w myśl polityki prorodzinnej oraz osób i grup w społeczności lokalnej znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji poprzez poprawę warunków pracy, wzrost zatrudnienia, sprzyjanie równości szans i rozwój pomocy społecznej 3. Dokument w swej strukturze prezentuje charakterystykę Miasta i Gminy Łosice w aspektach społecznogospodarczych, ale także dokonuje hierarchizacji problemów społecznych w kontekście ich wagi oraz przedstawia analizę SWOT, która pomocna była przy określaniu celów strategicznych w kontekście 2 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do roku Miejsko- Gminna Strategia Rozwiązywania problemów społecznych w Łosicach 17

18 zagadnień społecznych będących przedmiotem dokumentu Miejsko- Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Zdefiniowana w dokumencie misja została sformułowana w następujący sposób: ZAPEWNIENIE GODNYCH WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCOM MIASTA I GMINY ŁOSICE POPRZEZ PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKU WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO ORAZ WDROŻENIE EFEKTYWNEGO SYSTEMU WSPARCIA DLA ŚRODOWISK POTRZEBUJĄCYCH 4 Jako główne cele strategiczne dokument wskazuje: CEL 1- Zapewnienie godnych warunków życia mieszkańcom ze szczególnym uwzględnieniem rodzin Pomoc osobom i rodzinom dotkniętym ubóstwem Pomoc osobom i rodzinom obarczonym problemem uzależnienia Pomoc rodzinom w kryzysie i przeciwdziałanie przemocy w rodzinie Pomoc osobom niepełnosprawnym Wzrost integracji społecznej osób starszych Pomoc osobom i rodzinom zagrożonym bezdomnością CEL 2- Aktywizacja lokalnego rynku pracy, ograniczenie bezrobocia Wsparcie dla osób bezrobotnych i ich rodzin CEL 3- Aktywizacja, wykorzystywanie i podnoszenie potencjału intelektualnego i mobilności mieszkańców oraz zasobów miasta i gminy, integrowanie społeczności do działań na rzecz rozwoju gminy Rozwój systemu oświaty formalnej i nieformalnej w gminie Współpraca ze społecznością lokalną oraz aktywizacja mieszkańców w grupach formalnych i nieformalnych Kształcenie i doskonalenie osób i grup zaangażowanych społecznie Rozwój systemu komunikacji społecznej Powyższe cele w sposób jednoznaczny korelują z celami określonymi w Programie Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Wszystkie wyżej wymienione cele znalazły odzwierciedlenie w projektach które realizować będzie Program zarówno w części dotyczącej działań infrastrukturalnych (termomodernizacja, remont dróg) a także w działaniach i projektach odnoszących się do sfery społecznej (podnoszenie kompetencji zawodowych mieszkańców, pobudzenie aktywności osób wykluczonych). Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Łosice Studium zostało opracowane w oparciu o ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. Nr 89, poz.415) wraz z późniejszymi zmianami (tekst jednolity obwieszczenie Prezesa 4 tamże 18

19 Rady Ministrów z dn. 22 stycznie 1999 r., Dz.U. Nr 15, poz.139), a także ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym- tekst jednolity (Dz. U. z 2016 r. poz.778 ). W dokumencie zawarte są m.in. kierunki zagospodarowania przestrzennego i dalszego rozwoju Miasta i Gminy Łosice, wyznaczając główne działania umożliwiające dalszy jej rozwój. Wśród zdefiniowanych działań znalazły się: działania zmierzające do dalszego rozwoju rolnictwa, w szczególności do jego restrukturyzacji i przystosowania do przeprowadzanych w kraju reform ustrojowych; ochrona środowiska naturalnego, szczególnie w dolinie Tocznej; rozwój turystyki i rekreacji; stwarzanie warunków do rozwoju budownictwa mieszkaniowego i letniskowego; rozwój funkcji usługowo-administracyjnych, w szczególności związanych z obsługą rolnictwa, oświatą i kulturą, ochroną zdrowia, pomocą społeczną i innymi; rozwój infrastruktury wynikający z przebiegu na obszarze gminy głównej sieci dróg; stworzenie nowych miejsc pracy 5 Rozwiniecie powyższych ogólnych założeń i kierunków rozwoju Miasta i Gminy Łosice znalazło odzwierciedlenie w podstawowych kierunkach rozwoju, które dokument definiuje, a w swej istocie Program Rewitalizacji będący przedmiotem niniejszej analizy będzie realizował. Kierunki te dokument Studium określa poprzez: 1. Restrukturyzację rolnictwa poprzez rozwój dużych i średniej wielkości gospodarstw rodzinnych, przy jednoczesnej naturalnej likwidacji gospodarstw małych, nierentownych. 2. Wspieranie gospodarstw zmieniających i unowocześniających kierunek produkcji. 3. Rozwój jednostek zajmujących się obsługą rolnictwa i turystyki. 4. Ochrona obszarów i obiektów przyrodniczych wykazujących wysokie walory (użytki ekologiczne, pomniki przyrody i inne). 5. Powiększenie obszarów dla inwestycji usługowych, głównie na terenie miasta i obszarach węzłowych gminy oraz przyspieszenie rozwoju poprzez koncentrację i rozszerzenie asortymentu usług oraz przetwórstwa lub drobnego przemysłu. 6. Zmniejszenie skali bezrobocia. 7. Rozwój infrastruktury komunikacyjnej, telekomunikacyjnej i elektroenergetycznej. 8. Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami. 9. Rozbudowa lokalnej sieci przesyłowej gazu ziemnego. 10. Rozwój bazy turystyczno-wypoczynkowej na wybranych obszarach. 11. Organizowanie w przypadku takiej konieczności - prac interwencyjnych i robót publicznych. 12. Usprawnienie systemu pomocy społecznej dla rodzin najuboższych. 5 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Łosice 19

20 13. Poprawa warunków mieszkaniowych poprzez opracowywanie lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów przeznaczonych na ten cel wraz z usługami towarzyszącymi. 14. Promocja walorów przyrodniczych gminy. 15. Promocja i rozwój turystyki, agroturystyki i budownictwa letniskowego. 16. Kształtowanie ładu przestrzennego na obszarze miasta i gminy, zgodnie ze współczesnymi wymogami architektury 17. Dostosowanie ustaleń zmiany studium poprzez wprowadzenie zmian niezbędnych do uzasadnionych zmieniających się potrzeb inwestorów w zakresie interesu publicznego i prywatnego 20

21 CZĘŚĆ IV. Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy 1. Wprowadzenie Diagnoza sytuacji Miasta i Gminy Łosice obejmuje swym zakresem zagadnienia społeczne i przestrzenno-funkcjonalne, gospodarcze, środowiskowe i techniczne. Służy wskazaniu obszarów gminy, które w pierwszym rzędzie wymagają zintegrowanej interwencji (rewitalizacji) ze względu na występujące na tych obszarach koncentracje problemów społecznych i kulturowych oraz deficyty w zakresie ładu przestrzennego, jakości przestrzeni publicznych i wyposażenia infrastrukturalnego oraz lokalnej gospodarki. Diagnoza społeczno-gospodarcza powstała w oparciu o: szczegółową analizę wskaźników mierników ilościowych i jakościowych, wyniki analizy ankietowych wypowiedzi mieszkańców na temat zakresu przestrzennego i symptomów kryzysu oraz działań prowadzących do poprawy jakości życia w gminie, wiedzę ekspercką, zawartą między innymi w dokumentach gminy. Metodologia nawiązuje do rozstrzygnięć ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji 6. Zadaniem części diagnostycznej, prowadzonej w układzie jednostek przestrzennych (osiedla i sołectwa) dla całego terytorium gminy jest wyznaczenie na jej obszarze tych części, które znajdują się w stanie kryzysowym i w konsekwencji określenie obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji (rys. 1.). Rysunek 5 Schemat analizy diagnostycznej OBSZAR REWITALIZACJI - CZĘŚĆ LUB CAŁOŚĆ OBSZARU ZDEGRADOWANEGO OBSZAR ZDEGRADOWANY - KONCENTRACJA ZJAWISK KRYZYSOWYCH ZJAWISKA KRYZYSOWE - ZJAWISKA W SFERZE: SPOŁECZNEJ, GOSPODARCZEJ, PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNEJ, ŚRODOWISKOWEJ I TECHNICZNEJ Źródło: opracowanie własne Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych na danym obszarze jest warunkiem podjęcia działań rewitalizacyjnych. Obszar zdegradowany charakteryzuje się koncentracją negatywnych zjawisk 6 Dz.U. z 2015 r., poz

22 społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji, kapitału społecznego), której towarzyszą negatywne zjawiska co najmniej w jednej z następujących sfer życia: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej. Społeczności lokalne i zagospodarowanie obszarów zdegradowanych są predysponowane do objęcia ich programem rewitalizacji. Po to, by zwiększyć szanse efektywnej realizacji programu rewitalizacji, terytorium gminy objęte tym programem, czyli obszar rewitalizacji, łącznie spełnia następujące kryteria: wyjątkowa koncentracja negatywnych zjawisk, głównie społecznych istotne znaczenie dla gminy ograniczony zasięg terytorialny, obejmujący do 20% powierzchni gminy, zamieszkały przez nie więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Szczegółowe rozstrzygnięcia dotyczące charakteru działań, ich granic przestrzennych i czasowych, wzajemnych odniesień są określane w programie rewitalizacji, przy czym zasadą powinno być jak największe dopasowanie poszczególnych zadań i projektów do zdefiniowanych problemów kryzysowych. W diagnozie zostały przedstawione wybrane, specyficzne dla gminy, zagadnienia o istotnych powiązaniach z rewitalizacją. Mając na uwadze zasadnicze problemy rozwojowe, istotne dla procesów rewitalizacji oraz dostępność innych źródeł informacji o gminie (Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do 2020 r., Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Łosicach oraz Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Łosice) w diagnozie sytuacji społeczno-ekonomicznej zwraca się uwagę na wybrane aspekty, które są charakterystyczne dla zakresu przedmiotowego i celów rewitalizacji. Przede wszystkim rozpatrywane są uwarunkowania społeczne i przestrzenne. Pełną diagnozę miasta i gminy zawarto w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Łosice do 2020 r., przyjętej Uchwałą Nr XVI/113/15 Rady Miasta i Gminy Łosice z dnia 29 grudnia 2015 r. 2. Główne problemy rozwojowe Miasto i Gmina Łosice położone we wschodniej części województwa mazowieckiego w powiecie łosickim pełni funkcję centrum administracyjno-handlowo-kulturalnego dla całego powiatu. Łosice stanowią także istotny węzeł komunikacji drogowej w kierunkach: Lublin - Białystok, Warszawa - Siedlce - Białystok, Warszawa - Janów Podlaski Terespol. Przez północno-zachodnią część gminy z przystankiem w miejscowości Niemojki, przebiega linia kolejowa relacji Warszawa-Hajnówka, która stanowi dogodne połączenie podczas podróży turystycznych do urokliwych miejsc terenów nadbużańskich. Znajdujące się na terenie gminy cenne przyrodniczo tereny zbiorników wodnych stawów rybnych w Wożnikach i Rudniku oraz inne, mniejsze zbiorniki wodne o charakterze naturalnym i sztucznym, a także znajdujący się na obszarze miejscowości Łosice zbiornik retencyjny tzw. Zalew Łosicki, stanowią pierwszorzędne miejsce rekreacji i wypoczynku, stwarzając warunki do rozwoju funkcji turystycznych gminy. Pomimo powyższych uwarunkowań Miasto i Gmina Łosice od kilku lat notuje niekorzystne wskaźniki demograficzne, które warunkowane są nie tylko zauważalnym spadkiem liczby ludności (głównie z powodu migracji wewnętrznej) ale także z powodu występującego na obszarze gminy zjawiska obciążenia demograficznego. Wskaźnik obciążenia demograficznego rozumiany jako stosunek liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym do liczby ludności w wieku produkcyjnym od kilku lat przyjmuje 22

23 niekorzystną tendencję. Obecnie liczba ludności w wieku produkcyjnym posiada największy udział w funkcjonalno-ekonomicznej strukturze ludności, lecz mając na uwadze fakt, iż sukcesywnie wzrasta liczba osób w wieku poprodukcyjnym oraz maleje liczba osób w wieku przedprodukcyjnym. Miasto i Gmina Łosice stoi przed poważnymi wyzwaniami natury demograficznej, które warunkować będą jej rozwój społeczno-gospodarczy w najbliższym horyzoncie czasowym. Tabela 1 Liczba ludności w Mieście i Gminie Łosice w latach Wyszczególnienie j.m. Rok Liczba ludności ogółem osoba Mężczyźni osoba Kobiety osoba Źródło: Bank danych lokalnych GUS Powyższe dane demograficzne prezentują systematyczny spadek liczby zameldowanych mieszkańców w Gminie Łosice. W prezentowanym okresie (miedzy 2009 a 2015) liczba mieszkańców zmniejszyła się o 197 osób, co stanowi 1,8 % (w tym 160 kobiet i 37 mężczyzn, co stanowi odpowiednio 3% i 0,7%).Powyższe dane prezentują systematyczne utrwalanie się problemu spadku liczby ludności na terenie Gminy- w głównej mierze dwiema najważniejszymi przyczynami takiej sytuacji jest odpływ młodych osób w celach edukacyjnych (szkoły średnie i uczelnie wyższe) oraz poszukujących pracy w większych aglomeracjach Siedlce i Warszawa. W praktyce wyedukowana młodzież nie wraca do Gminy. Elementem, który powoduje, iż wiele osób nie wymeldowuje się formalnie z Łosic są niższe stawki ubezpieczeń samochodowych. Zjawisko zameldowania na terenie Łosic osób które faktycznie zamieszkują inne miejscowości staje się coraz większym problemem rozwojowym Miasta i Gminy Łosice. O tzw. meldunek i rozliczenie rocznej deklaracji podatkowej z Gminą (i wskazywanie tego miejsca jako miejsca zamieszkania i rozliczania PIT) rywalizują inne aglomeracje, które oferują tanią komunikację miejska pod warunkiem zmiany miejsca zameldowania (np. Warszawa). Przykłady praktycznej rywalizacji Miast o mieszkańców będą miały w najbliższych latach konsekwencje również w tym, iż niekorzystne zmiany spadku liczby mieszkańców mogą być dalszym ograniczaniem rozwojowym Miasta i Gminy Łosice zwłaszcza, iż wskaźniki dotyczące liczby ludności w odniesieniu do innych nadrzędnych terytorialnie jednostek dla Miasta i Gminy Łosice prezentują się także niekorzystnie. Poniżej w tabeli przedstawiono wskaźnik zmiany liczby ludności na mieszkańców w odniesieniu do danych przyjętych dla powiatu Łosickiego, województwa mazowieckiego i Polski. Tabela 2 Wskaźnik zmiany liczby ludności na mieszkańców w latach dla Polski, woj. mazowieckiego, powiatu łosickiego i Miasta i Gminy Łosice Nazwa Zmiana liczby ludności na mieszkańców [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] POLSKA 0,2-0,1-1,0-0,4-1,1 MAZOWIECKIE 3,5 3,1 2,8 3,3 2,7 Powiat Łosicki -5,0-8,4-6,4-4,0-6,2 MiG Łosice -5,5-6,6-7,2 0,6-2,9 Źródło: Bank danych lokalnych GUS 23

24 Tabela 3 Wskaźnik obciążenia demograficznego w Mieście i Gminie Łosice w latach Wyszczególnienie j.m. Rok Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym osoba osoba osoba 57,7 56,6 56,8 57,1 58,1 58,9 61,2 82,3 85,8 89,8 93,9 97,5 101,1 106,5 26,0 26,1 26,9 27,7 28,7 29,6 31,6 Źródło: Bank danych lokalnych GUS Wykres 1 liczba ludności według funkcjonalnych grup wieku - stan na r. [w %) 19,06 18,4 odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym odsetek ludności w wieku produkcyjnym odsetek ludności w wielu poprodukcyjnym 62 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS 24

25 Tabela 4 Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych w latach na obszarze miasta i Gminy Łosice Wyszczególnienie j.m. Rok Saldo migracji wewnętrznych osoba Saldo migracji zagranicznych osoba Brak danych Źródło: Bank danych lokalnych GUS Ujemne saldo migracji wewnętrznej i systematyczny spadek liczby ludności Miasta i Gminy Łosice wskazują na niekorzystne warunki rozwoju demograficznego. Wśród wyzwań rozwojowych koniecznych do przezwyciężenia znajdują się: starzenie się ludności i potrzeby rozwoju usług dla dedykowanej wiekowo grupy ludności dostosowanie usług społecznych do potrzeb wynikających ze zróżnicowania struktur społecznych i wiekowych ludności wyjazdy młodzieży do szkół i na studia poza obszar gminy oraz brak możliwości ich powrotu związanego z brakiem możliwości znalezienia pracy na jej obszarze wysokie koszty oświaty i wychowania (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja) słaba integracja ludności na obszarze Miasta i Gminy Łosice ograniczenie wskaźnika migracji i stworzenie dogodnych warunków rozwoju dla obecnych i przyszłych mieszkańców Zdefiniowane bariery i problemy rozwojowe w sferze społeczno-demograficznej stanowią punkt wyjścia do zaplanowania takich działań które nie tylko wpłyną na poprawę obecnej sytuacji na obszarze gminy, ale przede wszystkim umożliwią stworzenie warunków rozwoju dla obecnych i przyszłych mieszkańców. Niezbędne są takie działania i inwestycje, które w sposób zdecydowany pobudzą funkcjonowanie gminy w wielu jej aspektach: społecznym, gospodarczym, przestrzennym, technicznym czy środowiskowym. Wszystkie wymienione wyżej sfery opierają się na jakości kapitału ludzkiego, na który wpływa nie tylko poziom edukacji, zapewnienie rozwoju społeczno-kulturalnego, możliwości dostosowania kwalifikacji zawodowych do potrzeb rynku pracy, możliwości realizacji aspiracji zawodowych jako takich czy zapewnienia godnej starości dla seniorów rodzin. Zatrzymanie procesów i niekorzystnych tendencji demograficznych poza wyżej wymienionymi czynnikami umożliwiającymi rozwój lokalnej społeczności, warunkowany jest także identyfikacja mieszkańców z miejscem zamieszkania, ich integracja i poczuciem przynależności. Przynależność jako taka budowana jest nie tylko poprzez szereg inicjatyw, wydarzeń społeczno- kulturalnych organizowanych na obszarze gminy, ale przede wszystkim możliwością zapewnienia mieszkańcom funkcjonalnych i estetycznych przestrzeni publicznych o zróżnicowanych funkcjach kulturalnych, rekreacyjnych, usługowych, zapewniających wzajemną integrację mieszkańców oraz poczucie gwarancji wypełnienia potrzeb mieszkańców stymulujących ich rozwój. System edukacji i oświaty jako jedna z głównych sfer rozwoju lokalnej społeczności jest przedmiotem szczególnej troski władz samorządowych. Nie jest tajemnicą, iż wysoki poziom usług edukacyjnych jest jednym z czynników warunkujących perspektywiczny rozwój gminy i jego konkurencyjności względem otoczenia. Na obszarze Miasta i Gminy Łosice prowadzone są systematyczne działania i inwestycje 25

26 umożliwiające rozwój placówek oświaty. Szkoły prowadzą programy zajęć dodatkowych dla uczniów wspomagając ich rozwój psycho - ruchowy. Wśród funkcjonujących na obszarze Miasta i Gminy Łosice placówek oświatowych znajdują się: Zespół Szkół Nr 1 Szkoła Podstawowa Nr 1 w Łosicach, Szkoła Podstawowa Nr 2 im. M. Kopernika w Łosicach, Zespół Oświatowy w Niemojkach Szkoła Podstawowa im. S. Żeromskiego w Niemojkach, Zespół Szkół Nr 1 Gimnazjum Nr 1 w Łosicach, Gimnazjum Nr 2 im. Jana Pawła II w Łosicach, Zespół Oświatowy w Niemojkach Gimnazjum w Niemojkach, I Liceum ogólnokształcące w Łosicach, I Liceum Profilowane w Łosicach, I Technikum w Łosicach Szkoła Policealna nr 1 w Łosicach, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Łosicach, Przedszkole Samorządowe Nr 1 w Łosicach, Przedszkole Samorządowe Nr 2 w Łosicach, Zespół Oświatowy w Niemojkach Przedszkole Samorządowe w Niemojkach, Oddziały przedszkolne przy Szkole Podstawowej Nr 1 w Łosicach, Szkole Podstawowej Nr 2 w Łosicach. Edukację przedszkolną zapewniają trzy przedszkola samorządowe oraz trzy przedszkola niepubliczne, ich liczba jednak jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb mieszkańców. W roku szkolnym 2016/2017 oraz w latach ubiegłych nie wszystkie wnioski rodziców dotyczące przyjęcia do publicznej placówki przedszkolnej zostały rozpatrzone pozytywnie (w roku szkolnym 2016/2017 nie zostało do przedszkoli przyjętych 19% dzieci, w roku szkolnym 2015/2016 3% dzieci, w roku szkolnym 2014/ % dzieci). Analiza sytuacji oświatowej na obszarze gminy zamieszczona w aktualnej Strategii Rozwoju wykazała, iż liczba uczniów w szkołach podstawowych w ostatnich kilku latach sukcesywnie wzrasta, natomiast wskaźnik liczby uczniów w gimnazjach maleje. Taka sytuacja stanowi wyraźny przekaz w zakresie konieczności zwiększenia zasobów lokalowych szkół podstawowych oraz podniesienia standardów kształcenia w Łosickich gimnazjach. W 2015 r. Miasto i Gmina Łosice wydały na oświatę i wychowanie ,48 mln zł (60,80% budżetu), z tego zł pochodziło z subwencji oświatowej i dotacji celowej, a ,48 zł ze środków własnych Miasta i Gminy Łosice. Średni miesięczny wydatek z budżetu gminy na sfinansowanie pobytu 1 dziecka w placówce oświaty wynosi: ok. 476,90 zł w przedszkolu niepublicznym ok. 688,48 zł w przedszkolu publicznym ok. 730,48 zł w szkole podstawowej publicznej ok. 662,79 zł w gimnazjum publicznym. Obciążenie budżetów gmin wydatkami na oświatę i wychowanie jest powszechnym problemem polskich samorządów terytorialnych, Miasto i Gmina Łosice nie stanowi w tym kontekście wyjątku. Edukacja publiczna w Mieście i Gminie Łosice w zakresie szkół podstawowych i gimnazjów obejmuje dzieci (tabela nr 4) w tym 734 uczniów uczęszczających do szkół podstawowych i 357 uczniów gimnazjów. 26

27 Tabela 5 Uczniowie na poszczególnych poziomach kształcenia w roku szkolnym 2015/2016 Placówka Rok szkolny 2015/2016 Szkoła Podstawowa Nr 1 w Łosicach 318 Szkoła Podstawowa Nr 2 im. M. Kopernika w Łosicach Szkoła Podstawowa im. S. Żeromskiego w Niemojkach Razem szkoły podstawowe 693 Gimnazjum Nr 1 w Łosicach 127 Gimnazjum Nr 2 im. Jana Pawła II w Łosicach 182 Gimnazjum w Niemojkach 48 Razem gimnazja 357 Zespół Szkół Nr Zespół Szkół Nr Zespół Szkół Nr Razem Zespoły Szkół 862 Ogółem szkoły podstawowe, gimnazja, zespoły szkół Źródło: Dane Urzędu Miasta i Gminy Łosice Zmniejszający się przyrost naturalny oraz negatywne zmiany demograficzne na terenach wiejskich wpływają również na zmniejszającą się liczbę szkół podstawowych na terenie gminy. W roku 2016 zostały zamknięte 2 szkoły w miejscowości Chotycze i Czuchleby. Ważną kwestią, która wymaga analizy i zastosowania działań zaradczych jest również fakt obłożenia szkół podstawowych wynikający z prowadzonego procesu rejonizacji oraz wygody związanej z poszukiwaniem przez rodziców szkoły znajdującej się najbliższej miejsca zamieszkania. W przypadku uczniów w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych brak rejonizacji nie zapewnia obłożenia szkół położonych na ternie gminy Łosice. Szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne w gminie muszą konkurować ze szkołami gimnazjalnymi i ponadgimnazjalnymi w Siedlcach (czas dojazdu szacowany jest od 45 minut do godziny w jedną stronę) i to rozwiązanie z roku na rok staje się coraz częściej wybieraną przez młodzież drogą edukacyjną, a która uważana jest za bardziej prestiżową. Wyniki egzaminów po VI klasie szkoły podstawowej odnotowane dla szkół podstawowych Miasta i Gminy Łosice kształtują się niekorzystnie w odniesieniu do średnich wyników odnotowanych dla powiatu Łosickiego, województwa mazowieckiego i Polski. Szkoła Podstawowa nr 1 w Łosicach w roku 2016 uzyskała w części I egzaminu, egzaminu z języka polskiego i matematyki gorsze wskaźniki, niż średnie wskaźniki przyjęte dla tych przedmiotów na obszarze powiatu Łosickiego, województwa 27

28 mazowieckiego i kraju. Wyniki tego egzaminu w Szkole Podstawowej nr 2 z części I ogólnie były nieco lepsze niż średnie wyniki uzyskane w powiecie Łosickim i kraju (mniej korzystne wyniki niż średnia dla województwa mazowieckiego). Szkoła ta natomiast uzyskała korzystne wyniki (powyżej średniej powiatowej, wojewódzkiej i krajowej) z egzaminu po VI klasie szkoły podstawowej z języka angielskiego. Tabela 6 Średni wynik ze sprawdzianu po VI klasie szkoły podstawowej w roku 2016 uzyskany dla Szkół Podstawowych w Łosicach oraz w powiecie Łosickim, województwie mazowieckim i Polsce Jednostka Część I: ogólnie Język polski matematyka Część II: język angielski Szkoła Podstawowa nr 1 w Zespole Szkół nr 1 w Łosicach 53,1%s 62,8% 42,9% 66,2% Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Łosicach 63,2% 71% 54,8% 79,1% Pow. Łosicki 56, 3% 64,8% 47,3% 65,4%% Woj. mazowieckie 66,1% 73,3% 58,4% 75% Polska 63% 71% 54% 71% Źródło: Opracowanie Contract Consulting na podstawie: oraz 0wynikach%20sprawdzianu%202016%20PREZENTACJA.pdf Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w roku 2016 uzyskane przez Gimnazjum nr 1 w Łosicach niemal we wszystkich egzaminacyjnych przedmiotach był poniżej średniej powiatowej, wojewódzkiej i krajowej. Nieco lepsze wyniki w tej materii uzyskało Gimnazjum nr 2 (z języka polskiego i matematyki średnia dla Gimnazjum nr 2 była wyższa niż w powiecie i Polsce; z języka angielskiego placówka uzyskała średni wynik zdecydowanie lepszy niż wskaźnik odnotowany dla powiatu, województwa i kraju). Poniższa tabela ilustruje omawiane wyżej wskaźniki. Tabela 7 Średni wynik z egzaminu gimnazjalnego w roku 2016 w łosickich gimnazjach, gimnazjach powiatu łosickiego, województwa mazowieckiego i kraju Język polski Przedmiot WOS i historia Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła w Łosicach Gimnazjum nr 1 w Zespole Szkół w Łosicach Powiat Łosicki Województwo mazowieckie Polska 70,8% 64,5% 66,8% 73% 69% 55,2 % 51,1% 55% 59% 56% 28

29 Matematyka 50,9% 43,8% 47,1% 52% 49% Przedmioty przyrodnicze 48,8% 43,3% 48,1% 54% 51% Język angielski poziom 74,2% 57,7% 56,7% 67,8% 64% podstawowy Język angielski poziom 55,2% 32,1% 35,1% 49,4% 45% rozszerzony Źródło: Contract Consulting na podstawie: ttp://bip.oke.waw.pl/bip/bip_554sprawozdanie%20z%20egzaminu%20gimnazjalnego_2016_nn.pdf.pdf oraz u%20gimnazjalnego_2016.pdf Na ternie Gminy Łosice umiejscowione są trzy szkoły ponadgimnazjalne: 1) Zespół Szkół Nr 2 w Łosicach 2) Zespół Szkół nr 1 w ramach którego wchodzi Liceum Ogólnokształcące 3) Zespół nr 3 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego W ramach Zespołu Szkół w Łosicach kształci się obecnie około 400 uczniów (czteroletnie Technikum i trzyletnia Szkoła Zawodowa). Niewątpliwie istotną kwestia jest też fakt, iż młodzież preferuje wybór ścieżki edukacyjnej o profilu ogólnokształcącym, w praktyce poszukuje dalej możliwości kontynuacji edukacji na poziomie studiów w pobliskich ośrodkach akademickich Siedlec, Lublina, Warszawy. Problemem szkół zawodowych jest zasadniczo brak posiadania pracowni warsztatowych, które spełniają najnowsze standardy edukacyjne, dostosowane do potrzeb rynku pracy. Kluczowym wyzwaniem dla systemu edukacyjnego jest zapewnienie wysokiego poziomu edukacji, ale również bazy infrastrukturalnej, który jest wskaźnikiem preferencji uczniów. Najbardziej dotkliwie proces ten dotyka szkoły ogólnokształcące, które muszą konkurować z Liceami Siedleckimi, które posiadają znacznie bogatszą i nowocześniejszą bazę edukacyjną. Zespół nr 3 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego jako szkoła jest przykładem, w którym kierunku powinno ewoluować szkolnictwo na obszarze gminy. Placówka ta, do niedawna kształciła wyłącznie rolników praktycznie zmieniła swój profil rozwijając oprócz kierunku rolniczego kierunki ekonomiczne, kierunki w zakresie hotelarstwa, żywienia i usług gastronomicznych czy obsługi turystycznej. Atutem szkoły jest organizowanie praktyk zawodowych podczas trwa okresu edukacji, co przyczynia się do możliwości pozyskania pierwszej pracy już na etapie szkoły średniej oraz możliwości pozyskania pracy po jej ukończeniu. Jest to fakt wysoce zadawalający, gdyby nie to, iż zatrudnienie które jest oferowane absolwentom praktycznie w większości znajduje się poza terenem Gminy. Istotne jest, aby zwrócić szczególną uwagę na możliwość zapewnienia dogodnej bazy edukacyjnej, która będzie szansą na przetrwanie dla lokalnych szkół ponadgimnazjalnych. Konieczna jest potrzeba współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami, które obecnie nie widzą potencjalnych korzyści we współpracy ze szkołami. Kwestia niemniej ważną, o której warto wspomnieć jest również fakt, iż w wymienionych wyżej branżach, w których kształci szkoła zawodowa na obszarze gminy, działa znikoma liczba przedsiębiorców prowadzących działalność na ternie gminy, co zamyka krąg potencjalnych zainteresowanych współpracą ze szkołami. Niewątpliwie istotnym problemem Miasta i Gminy Łosice jest kwestia dotycząca braku wyraźnie wykształconej, funkcjonalnej i estetycznej przestrzeni publicznej, która pełniłaby funkcje centralnej przestrzeni, organizującej życie społeczne, kulturalne i gospodarcze gminy. Zauważalny jest brak 29

30 przestrzeni, która poprzez właściwą identyfikację wizualną, wyodrębni obszar o wyraźnie reprezentacyjnej funkcji, który byłby miejscem dynamicznego życia społeczno- gospodarczego, a jednocześnie mógłby skupiać działania kulturalne, a także te o charakterze rekreacyjnym. Taką funkcję z powodzeniem mógłby pełnić Łosicki rynek oraz Park im. Króla Jagiellończyka przy ul. Rynek, ale aby tak się stało niezbędne są działania zmierzające do uporządkowania przestrzeni, nadania jej szczególnie reprezentacyjnego wymiaru poprzez jednolitą identyfikację wizualną znaków informacyjnych, odnowę fasad kamienic, wprowadzenie estetycznych elementów małej architektury w postaci ławek, fontann koszy na śmieci, publicznych toalet, czy zieleni wkomponowanej w układ ulic i skwerów. Brak wyraźnie wykształconej centralnej przestrzeni gminy, gdzie miałyby możliwość odbywać się wszelkie imprezy kulturalne, festyny, akcje społeczne, gdzie mogłyby funkcjonować miejsca ogólnodostępnych spotkań dla mieszkańców wpływa na niską ich identyfikację z miejscem zamieszkania i obszarem gminy, powoduje stagnację i uniemożliwia działania i inicjatywy społeczne, które wpływają na pobudzenie obszaru i generują pozytywne wartości w postaci nie tylko rozwoju gospodarczego, ale przede wszystkim wpływają na rozwój kapitału ludzkiego, bodaj najbardziej cennego elementu rozwoju obszaru. Zauważalnym na obszarze Miasta i Gminy Łosice są także problemy występujące w obszarze sfery gospodarczej, wyrażone wzrastającą liczbą osób bezrobotnych czy niskim udziałem zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Stopa bezrobocia według danych GUS rejestrowana jest dla danych odnoszących się do powiatu, województwa i kraju. W odniesieniu do powiatu Łosickiego poziom tego wskaźnika jest najwyższy pośród wskazanych wyżej jednostek terytorialnych i wynosił w roku ,1%. Poniższa tabela dokonuje porównania wskaźnika w latach Równie niekorzystnie przedstawia się sytuacja dotycząca wskaźnika udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym. W porównaniu do danych odnotowanych dla Polski, województwa mazowieckiego i powiatu łosickiego przedmiotowy wskaźnik uzyskał najmniej korzystny poziom i w roku 2015 wynosił 9%. Tabela 8 Stopa bezrobocia rejestrowanego na obszarze Polski, woj. mazowieckiego i powiatu Łosickiego w latach Nazwa Ogółem [%] [%] [%] [%] [%] POLSKA 12,5 13,4 13,4 11,4 9,7 MAZOWIECKIE 9,8 10,7 11,1 9,6 8,3 Powiat łosicki 11,8 12,4 12,0 11,3 10,1 Źródło: Bank danych lokalnych GUS Tabela 9 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na obszarze Polski, woj. mazowieckiego, powiatu Łosickiego i Miasta i Gminy Łosice w latach Nazwa Ogółem [%] [%] [%] [%] [%] POLSKA 8,0 8,7 8,8 7,5 6,5 30

31 MAZOWIECKIE 7,4 8,2 8,5 7,6 6,6 Powiat łosicki 9,3 9,8 9,7 9,2 8,3 MiG Łosice 10,1 11,1 10,3 9,4 9,0 Źródło: Bank danych lokalnych GUS W odniesieniu do danych wskazujących aktywność gospodarczą mieszkańców wyrażoną wskaźnikiem podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym, wskaźniki odnotowane dla Miasta i Gminy Łosice kształtują się na stosunkowo niekorzystnym poziomie. W odniesieniu do wskaźników uzyskanych w tej materii w Polsce oraz województwie mazowieckim, powyższy wskaźnik dla Miasta i Gminy Łosice uzyskał niekorzystną, wzrastającą tendencję (poziom wskaźnika w roku 2015 wynosił 1 651,9 podmiotów na 10 tyś. mieszkańców). Poniższa tabela ilustruje wskazane zjawisko. Tabela 10 Podmioty gospodarcze na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach dane dla Polski, woj. mazowieckiego, powiatu Łosickiego oraz Miasta i Gminy Łosice Nazwa Podmioty gospodarcze na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym POLSKA 1 564, , , , ,3 MAZOWIECKIE 2 019, , , , ,5 Powiat łosicki 1 080, , , , ,0 MiG Łosice 1 503, , , , ,9 Źródło: Bank danych lokalnych GUS Istotnym zagadnieniem kształtującym funkcjonowanie gminy, jej wizerunek i odbiór przez mieszkańców i przyjezdnych jest jakość przestrzeni publicznej, jej funkcjonalność, estetyka i uporządkowanie. Brak ładu przestrzennego oraz atrakcyjnych przestrzeni, które pełnią nie tylko funkcje gospodarcze, usługowe, kulturalne, ale także rekreacyjne i wizerunkowe gminy wpływa niekorzystnie na jej rozwój i prowadzi do niskiej jakości życia mieszkańców. Obecnie na obszarze Miasta i Gminy Łosice brak jest spójnej koncepcji zagospodarowania przestrzennego w odniesieniu do tzw. przestrzeni publicznych i zieleni urządzonej (parków, skwerów, tras spacerowych). Chociaż w obecnie obowiązującym Studium Uwarunkowań i kierunków Zagospodarowania Przestrzennego znajdują się odniesienia do dalszego rozwoju miasta i gminy w tym kontekście (zapis ze studium: Kształtowanie ładu przestrzennego na obszarze miasta i gminy, zgodnie ze współczesnymi wymogami architektury czy zapisy zdefiniowane jako stosowanie rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych poprawiających warunki zamieszkiwania i usług, modernizacja zdegradowanej zabudowy staromiejskiej nasycenie zielenią urządzoną, przebudowa i modernizacja negatywnych form zabudowy blokowej wielorodzinnej, to realizacja tych założeń nie posiada odzwierciedlenia w obecnej strukturze przestrzennej gminy i wymaga działań rewitalizacyjnych. Współczesne podejście do przestrzeni publicznej i jej znaczenie i rola, posiada wyraźny akcent znaczeniowy i pozostaje nie bez wpływu na wszelkie inne sfery życia społeczno-gospodarczego. Przestrzeń publiczna to nie tylko miejsce umożliwiające integrację społeczną mieszkańców, ale przede wszystkim miejsce z funkcją rekreacyjnowypoczynkową o wysokich walorach estetyki, dostępności, funkcjonalności i bezpieczeństwa. Problemy społeczne w Mieście i Gminie Łosice znajdują swoje odzwierciedlenie nie tylko w zjawiskach związanych z ubóstwem części społeczności lokalnej, ale także w zjawiskach odnoszących się do wykluczenia społecznego i słabej integracji mieszkańców z gminą. Manifestacją tego mechanizmu jest 31

32 między innymi niewątpliwie nikła aktywność społeczna i brak zainteresowania sprawami i problemami gminy przez mieszkańców. Aspekt ten przekłada się także na ubytki w dochodach budżetowych gminy pochodzące z braku wpływu części podatków dochodowych ze strony mieszkańców. Powyższe problemy społeczne wynikają z wielu różnorodnych przyczyn oraz wpływają na siebie wzajemnie. Są wynikiem między innymi jak wskazano powyżej rosnącej skali bezrobocia, ubóstwa, słabej integracji lokalnej społeczności, braku atrakcyjnych przestrzeni publicznej, braku uniwersalnej oferty kulturalnej gminy czy zapewnienia optymalnych warunków rozwoju dla wszystkich jej mieszkańców. Dogodne warunki tego rozwoju są wynikiem wielu oddziaływań, które wpływają na przestrzeń życia mieszkańców, stanowią o ich codziennym poziomie funkcjonowania, ich aktywności i potencjałów, możliwych do wykorzystania na różnych płaszczyznach życia społeczno-gospodarczego. Samorząd terytorialny posiada odpowiednie narzędzia organizacyjne, prawne, finansowe, które mogą w sposób zdecydowany wpłynąć na warunki życia i pracy jego mieszkańców. 3. Metodologia wyznaczania obszarów kryzysowych W celu właściwej agregacji informacji, możliwości zebrania koniecznych danych statystycznych, gmina została podzielona na miejscowości. Miasto Łosice z uwagi na rozległy obszar podzielono na mniejsze jednostki urbanistyczne - osiedla. Dane dla poszczególnych osiedli pozyskano na poziomie ulic. W Mieście i Gminie Łosice wydzielono zatem podobszary, dla których przeprowadzono diagnozę społeczną, gospodarczą, środowiskową i przestrzenną. Tabela 11 Podział Miasta i Gminy Łosice na wydzielone podobszary dla celów Programu Rewitalizacji Wydzielony podobszar Wydzielony podobszar Wydzielony podobszar OSIEDLE BIALSKA CZUCHLEBY PATKÓW OSIEDLE MIĘDZYRZECKA DZIĘCIOŁY RUDNIK OSIEDLE ZDROWA JEZIORY STARE BIERNATY OSIEDLE SIENKIEWICZA ŁUZKI SZAŃKÓW OSIEDLE ŻEROMSKIEGO MIESZKI ŚWINIARÓW BIERNATY ŚREDNIE NIEMOJKI TOPORÓW CHOTYCZE NOWOSIELEC WOŹNIKI CHOTYCZE KOLONIA Źródło: opracowanie własne ZAKRZE 32

33 Rysunek 6 Podział Miasta i Gminy Łosice na wydzielone podobszary dla celów Programu Rewitalizacji Źródło: opracowanie własne Za obszar zdegradowany uznano obszar, na którym odnotowano wysoką koncentrację i współistnienie negatywnych zjawisk, zdiagnozowanych w powyższych sferach. Przy wyznaczeniu podziału gminy na podobszary, kierowano się dostępnością podziałów przestrzennych. Do zebrania danych ilościowych dla każdego podobszaru posłużono się bazą adresową udostępnioną przez urząd Miasta i Gminy Łosice. Podział gminy na wydzielone podobszary, dla których dokonano agregacji danych przedstawia załącznik nr 1 do Programu Rewitalizacji. Celem wydzielenia obszarów kryzysowych przeprowadzono: szczegółową analizę wskaźników mierników ilościowych i jakościowych, analizę ankietowych wypowiedzi mieszkańców na temat zakresu przestrzennego i symptomów kryzysu oraz działań prowadzących do poprawy jakości życia w mieście i gminie, kwerendę wiedzy eksperckiej zawartej, między innymi, w dokumentach miejskich. 33

34 Nawiązując do wcześniejszych informacji, poruszonych we wprowadzeniu do diagnozy, należy podkreślić trudności merytoryczne w delimitacji obszaru rewitalizacji w sytuacji, gdy: wskaźniki kryzysu w sferze społecznej pozostają na dość łagodnym poziomie w relacji do wartości w zewnętrznych jednostkach odniesienia (powiecie, województwie) wskaźniki kryzysu w sferze społecznej nie są bardzo silnie zróżnicowane w poszczególnych okręgach w gminie, a występujące zróżnicowania trudno często jest jednoznacznie zinterpretować zjawiska kryzysowe w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej, infrastrukturalnej są znaczące w wymiarze całej jednostki gminy, a możliwości ich łagodzenia nie mają charakteru lokalnego, dotyczącego wyłącznie określonej jednostki (np. budowa ciągów pieszorowerowych, powstanie nowej placówki kultury, modernizacja dróg, porządkowanie terenów zieleni). Analiza rozkładu wartości wskaźników została oparta o kryterium wartości średniej danego wskaźnika. W zależności od interpretacji treści wskaźnika, oceniane jako znajdujące się w trudnej (na tle miasta i gminy) sytuacji, są obszary o niekorzystnej jego wartości. Im wyższe wartości charakteryzują jednostkę, tym gorsza jest sytuacja, na tle pozostałych obszarów miasta, jednostki w danym zakresie. Dane wyjściowe dla analizy cech ilościowych dotyczą z zasady stanu na 31 grudnia 2015 r., a w przypadku porównań czasowych uwzględniano dane za 2013, 2014 i 2015 r., według stanu na koniec roku oraz za 2016 r. według stanu na 30 czerwca 2016 r. Zjawiska kryzysowe w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, i technicznej na obszarze Miasta i Gminy Łosice są rozpoznane w ujęciu przedmiotowym, w odniesieniu do zakresu obejmującego świadczenia socjalne, interwencje policji, problemy wychowawcze, czy aktywność organizacji pozarządowych. Wiele informacji jest dostępnych w układzie przestrzennym w formie schematycznych map tematycznych, opracowywanych w Urzędzie Miasta i Gminy Łosice i dostępnych na stronach internetowych. Szczegółowe dane ilościowe z zakresu problematyki społecznej nie były do tej pory ujmowane dla jednostek struktury wewnętrznej miasta i gminy. Na potrzeby diagnozy sytuacji społecznej pozyskano szereg informacji wymagających dostosowania do podziału na jednostki osiedla miasta Łosice oraz sołectwa. Dane jednostkowe, niespersonalizowane, pochodziły z Urzędu Miasta i Gminy Łosice, jego jednostek organizacyjnych, w tym z Ośrodka Pomocy Społecznej, z Komendy Policji i Powiatowego Urzędu Pracy w Łosicach. Analizę zjawisk o charakterze liniowym, punktowym lub obszarowym przedstawiono w ujęciu kartograficznym lub opisowym. Problemy wynikające ze stanu zagospodarowania przestrzennego, braku spójnej koncepcji przestrzeni, gęstości zabudowy i niedostosowania infrastruktury do rosnących potrzeb użytkowników mają często charakter ogólnogminny. Zjawiska kryzysowe w sferze gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i infrastrukturalnej w szerszej mierze analizowano w oparciu o dane jakościowe będące wynikiem analiz eksperckich. Kwalifikacja jednostek przestrzennych do kategorii obszarów zdegradowanych i obszarów przeznaczonych do rewitalizacji nastąpi po przeprowadzeniu wieloaspektowej analizy zjawisk, z uwzględnieniem opinii mieszkańców, wyrażonych w czasie spotkań konsultacyjnych i w ankiecie specjalnie opracowanej na potrzebę opracowania programu rewitalizacji, dotyczącej obszarów kryzysowych w ujęciu przestrzennym (lokalizacja) i merytorycznym (zjawiska kryzysowe i działania na rzecz ich eliminacji/pomniejszenia). 34

35 4. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych w gminie 4.1. Analiza wskaźnikowa degradacji Sfera społeczna Przeprowadzona szczegółowa analiza wskaźnikowa dla Gminy Łosice w sferze społecznej dotyczyła następujących aspektów: Struktury demograficznej, Poziomu bezpieczeństwa, Problemów społecznych, Poziomu infrastruktury, Zaangażowania społeczności lokalnej. Do najważniejszych problemów w sferze społecznej, którymi charakteryzują się wydzielone podobszary Miasta i Gminy Łosice należą: Spadek liczby mieszkańców oraz towarzyszący mu wzrost udziału mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, Relatywnie wysoka liczba przestępstw i wykroczeń rejestrowanych przez Komendę Powiatową Policji w Łosicach, Relatywnie wysoka skala ubóstwa, bezrobocia i innych niekorzystnych zjawisk społecznych, Stosunkowo niskie zaangażowanie społeczności lokalnej w sprawy regionu w tym prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Struktura demograficzna Analiza rozkładu wartości wskaźników została oparta jak wskazano powyżej o kryterium wartości średniej danego wskaźnika. W zależności od interpretacji treści wskaźnika, oceniane jako znajdujące się w trudnej (na tle miasta i gminy) sytuacji, są obszary o niekorzystnej jego wartości w odniesieniu do średniej wartości wskaźnika przyjętego dla gminy. Podobszary, dla których wskaźniki przyjmowały niekorzystne wartości zaznaczono w tabeli kolorem czerwonym. Struktura demograficzna jest niezwykle istotnym elementem w procesie planowania rewitalizacji, wskazuje na rodzaj społecznych uwarunkowań występujących na badanym obszarze. Potencjał demograficzny i zmiany zachodzące w liczebności społeczeństwa, jak i struktura wiekowa wpływają na aktualną sytuację społeczno-gospodarczą gminy i warunkują zaplanowanie koniecznych zmian umożliwiających jej optymalny rozwój. Dane procentowe dotyczące podziału Mieszkańców na grupy wiekowe wskazują, że 62,36 % mieszkańców gminy Łosice jest w wieku produkcyjnym, 18,4% w wieku przedprodukcyjnym, a 19,91 % mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym. W przypadku osób z grupy wiekowej dotyczącej wieku poprodukcyjnego, ponad 20% z tej grupy wiekowej zamieszkuje teren Osiedla Żeromskiego i Osiedla Międzyrzecka (odpowiednio 17% kobiet w wieku poprodukcyjnym i 15% mężczyzn w wieku poprodukcyjnym). 35

36 Największą koncentrację osób z najmłodszej grupy wiekowej można zaobserwować na terenie Osiedla Żeromskiego (20 % kobiet i 20% mężczyzn) oraz Osiedla Międzyrzecka (16% mężczyzn i 15%). Dla porównania na innych osiedlach liczba młodych osób jest niższa od podanych wyżej wskaźników. Osiedle Zdrowa zamieszkuje ogółem 7%, osób w wieku przedprodukcyjnym, natomiast Osiedle Bialska 11% populacji w tej grupie wiekowej. Analiza w zakresie koncentracji wiekowej mieszkańców umożliwia zdefiniowanie niezbędnych działań oraz wskazanie metod kompleksowego zaspokojenia zarówno potrzeb społeczno-bytowych adekwatnych dla poszczególnych grup. Tabela poniżej przedstawia liczbę mieszkańców gminy Łosice w podziale na wydzielone podobszary. Łączna liczba mieszkańców na koniec roku 2015 wynosiła osób. Należy zwrócić jednak uwagę na nierównomierne zaludnienie poszczególnych obszarów gminy. Miasto i Gmina Łosice charakteryzują się bowiem występowaniem obszarów z wysoką koncentracją mieszkańców oraz obszarów o bardzo niskim stopniu zaludnienia. Dla przykładu, miejscowość gminną Łosice zamieszkuje nieco ponad osób, podczas gdy podobszar Niemojki liczy zaledwie 880 mieszkańców, czyli niespełna 8 razy mniej niż w Łosicach. Tabela 12 Liczba mieszkańców gminy Łosice stan na r. Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców (stan ) OSIEDLE BIALSKA ,05% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,58% OSIEDLE ZDROWA 801 7,17% OSIEDLE SIENKIEWICZA ,58% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,28% BIERNATY ŚREDNIE 104 0,93% CHOTYCZE 318 2,85% CHOTYCZE KOLONIA 49 0,44% CZUCHLEBY 248 2,22% DZIĘCIOŁY 123 1,10% JEZIORY 28 0,25% ŁUZKI 218 1,95% MIESZKI 147 1,32% NIEMOJKI 880 7,88% NOWOSIELEC 149 1,33% PATKÓW 264 2,36% Odsetek ogólnej liczby mieszkańców 36

37 RUDNIK 225 2,01% STARE BIERNATY 189 1,69% SZAŃKÓW 218 1,95% ŚWINIARÓW 240 2,15% TOPORÓW 104 0,93% WOŹNIKI 123 1,10% ZAKRZE 321 2,87% GMINA ŁOSICE ,00% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Diagnozę koncentracji przestrzennej mieszkańców Miasta i Gminy Łosice opracowano na poziomie ulic (dla podobszarów położonych na terenie miejskim) i na poziomie podobszarów położonych dla terenie wiejskim - liczba zamieszkałych osób na poziomie sołectwa. Z powyższych danych wynika, że podobszarami o największym zaludnieniu są następujące wydzielone podobszary: Osiedle Żeromskiego (ul. Siedlecka 221 osób; ul. Czarkowskiego 213 osób; ul. Słowackiego 148 osób; ul. Wiejska 85 osób; ul. Sportowa 79 osób; ul. Kolejowa 71 osób; ul. Krasickiego 60 osób; ul. Staszica 35 osób; ul. Szkolna 35 osób ul. Dolna 31 osób; ul. Piłsudskiego 21 osób; ul. Przemysłowa 4 osoby; osiedle Międzyrzecka (ul. Narutowicza 883 osób; ul. Międzyrzecka 374 osób; ul. Leśna- 154 osoby; ul. Tysiąclecia Państwa Polskiego 50 osób; ul. Berka Joselewicza 32 osoby; ul. Asza 21 osób; ul. Szpitalna 20 osób; ul. Myśliwska 13 osób; ul. Przechodnia 4 osoby; ul. Przeskok 1 osoba); Osiedle Sienkiewicza (ul. Sienkiewicza 463 osób; ul. Majora Zenona 417 osób; ul. Kościuszki 275 osób; ul. 11 listopada 174 osoby; ul. Kilińskiego 28 osób; ul. Nowa 19 osób; ul. Sokołowska 14 osób; ul. Krótka 14 osób; ul. Spółdzielcza 1 osoba); Osiedle Bialska. (ul. Bialska 677 osób; ul. Białostocka 134 osób; ul. Targowa 112 osób; ul. Błonie 80 osób; ul. 1-go Maja 74 osoby; ul. Moniuszki 43 osoby; ul. Handlowa 36 osób; ul. Rynek 63 osoby; ul. Świętego Stanisława 7 osób). Na obszarze czterech osiedli o największym zaludnieniu zamieszkuje ogółem osoby, które stanowią 57,49% wszystkich mieszkańców Gminy Łosice. Wskazane powyżej ulice wymienione przy nazwach osiedli to ulice najliczniej zamieszkiwane o łącznej liczebności mieszkańców. Analiza koncentracji mieszkańców względem ulic możliwa jest jedynie na ternie miejskich, na terenach wiejskich nie ma wyznaczonych ulic, analiza możliwa jest jedynie na poziomie danych dla danego sołectwa. Obszary charakteryzujące się wysokim zaludnieniem wymagają w szczególności przeprowadzania działań i programów naprawczych, zmierzających do zaopatrzenia je w odpowiednie możliwości wsparcia i wyposażenia w infrastrukturę, pozwalającą na niwelowanie różnic społecznych, oraz wyrównywanie szans służących rozwojowi lokalnej społeczności. Na obszarze, gdzie koncentracja ludności jest znaczna, konieczne są różnorodne i uzupełniające się działania służące zapewnieniu 37

38 mieszkańcom nie tylko miejsc pracy, ale przede wszystkim organizacji możliwości wypełnienia czasu wolnego, dostarczenia dóbr kultury i wszelkich innych działań służących wzajemnej konsolidacji i aktywizacji społecznej. Jak wykazała niniejsza analiza, największe ludnościowo podobszary tj. Osiedle Żeromskiego, Osiedle Międzyrzecka, Osiedle Sienkiewicza oraz Osiedle Bialska będące najliczniej zaludnionymi obszarami gminy, wykazują największą potrzebę wsparcia w wielu komplementarnych aspektach. Tabela 13 Wybrane wydzielone podobszary charakteryzujące się największym spadkiem liczby mieszkańców Wydzielony podobszar Liczba mieszkańców (stan na ) Liczba mieszkańców (stan ) Zmiana liczby mieszkańców Procentowa zmiana BIERNATY ŚREDNIE ,77% MIESZKI ,16% JEZIORY ,45% OSIEDLE SIENKIEWICZA ,10% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,01% SZAŃKÓW ,67% OSIEDLE BIALSKA ,46% CZUCHLEBY ,98% ŁUZKI ,36% NIEMOJKI ,12% PATKÓW ,12% STARE BIERNATY ,04% TOPORÓW ,95% CHOTYCZE ,94% GMINA ŁOSICE ,76% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice 38

39 Rysunek 7 Dynamika zmian liczby ludności w wydzielonych podobszarach Miasta i Gminy Łosice Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Jak pokazują powyższe dane, w wybranych podobszarach Miasta i Gminy Łosice można zaobserwować na przestrzeni ostatnich lat znaczący spadek liczby mieszkańców. Zjawisko depopulacji na tych obszarach jest szczególnie niekorzystne, ponieważ związane jest przede wszystkim z odpływem ludzi młodych, dla których Miasto i Gmina Łosice nie są dość atrakcyjnym miejscem do życia i którzy w poszukiwaniu lepszych warunków życia przenoszą się do innych, większych miejscowości w regionie (np. Warszawy). Negatywna zmiana liczby mieszkańców dotyczy 14 spośród 23 wybranych podobszarów. Najwyższy poziom wskaźniki zaobserwowano w 7 badanych podobszarach: Biernaty Średnie (-8,77%), Mieszki, (-5,16%), Jeziory (-3,45%), Szańków (-2,67%) oraz na trzech najbardziej zaludnionych osiedlach: Osiedle Sienkiewicza (-3,10%), 39

40 Osiedle Międzyrzecka (-3,01%), Osiedla Bialska (-2,46%) Na przestrzeni porównywanego okresu od r. do r. ubyło z terenu całej gminy 185 osób, w tym 133 osoby pochodziły z trzech Osiedli: Bialska, Międzyrzecka, Sienkiewicza. Bilans liczbowy zameldowanych i wymeldowanych mieszkańców w badanym okresie wskazuje wartość niekorzystną spadek o 85 osób. Z informacji pozyskanych podczas wywiadów z mieszkańcami wynika, iż dominującą przyczyną zmiany miejsca zamieszkania jest poszukiwanie atrakcyjnej pracy w innym regionie, jednocześnie mieszkańcy zwracają uwagę, iż rzeczywiste wskaźniki zamieszkania na tym ternie mogą być jeszcze bardziej negatywne. Na terenie gminy zauważalny jest problem formalnego zameldowania mieszkańców na jej terenie, chociaż faktycznie od kilku lat osoby te przebywają na studiach lub pracują w innym mieście. Szacuje się, że liczba faktycznie zamieszkałych mieszkańców gminy Łosice może wynosić kilka procent mniej w stosunku do danych meldunkowych. Niekorzystna sytuacja związana z depopulacją gminy stanowi punkt wyjścia przy podejmowaniu odpowiednich działań mających na celu odwrócenie niekorzystnych trendów demograficznych, np. poprzez rozbudowę i modernizację infrastruktury technicznej i socjalnej. Tworzenie możliwości rozwoju dla mieszkańców, poprzez podniesienie wskaźników rozwoju gospodarczego i przedsiębiorczości mieszkańców, spowoduje, odwrócenie niekorzystnych trendów, a Miasto i Gmina Łosice stanie się miejscem atrakcyjnym dla osób wybierających je jako miejsce stałego zamieszkania. Pomimo zjawiska jakim jest depopulacja, zauważalnym problemem Miasta i Gminy Łosice jest fakt, że mimo odnotowanego spadku ludności w niektórych podobszarach mieszkańcy borykają się z trudnościami w zapisaniu dzieci do placówek przedszkolnych. Z przeprowadzonych konsultacji z mieszkańcami oraz badań ankietowych wynika, że na terenie Miasta i Gminy Łosice znajdują się przedszkola o niewystarczającej liczbie oferowanych miejsc. Brak miejsc w przedszkolach utrudnia rodzicom powrót do pracy, co w konsekwencji wpływa na status materialny rodziny oraz ich poziom życia. Poziom bezpieczeństwa W Mieście i Gminie Łosice działa Powiatowa Komenda Policji, Państwowa Straż Pożarna, zlokalizowane przy ulicy Kolejowej oraz Straż Miejska funkcjonująca przy ul. 11 Listopada. Analiza wskaźników bezpieczeństwa mieszkańców wskazała, iż największą liczbę przestępstw i wykroczeń odnotowuje się na terenie miejskim, na obszarze łosickich osiedli (blisko 80% wszystkich, zarejestrowanych przestępstw i wykroczeń na terenie całej gminy w 2015 roku). Analizując dane z lat wcześniejszych można potwierdzić, iż zjawisko to jest utrwalone (dane z 2014 roku i 2013 roku potwierdzają niekorzystnie utrzymujący się trend na terenach miejskich). Podobnie sytuacja prezentuje się w przypadku zarejestrowanych zdarzeń koncentracja również dotyczy terenów miasta. Najwyższe średnie obu zjawisk korelują na obszarach kilku powtarzających się osiedli. Ważniejsze wskaźniki zmian przedstawione zostały w poniższych tabelach. 40

41 Wysoka liczba przestępstw i wykroczeń Tabela 14 Wybrane wydzielone podobszary charakteryzujące się najwyższą liczbą przestępstw i wykroczeń - stan na r. Wydzielony podobszar Liczba ludności faktycznie zamieszkałej Liczba przestępstw i wykroczeń Wskaźnik koncentracji przestrzennej przestępstw i wykroczeń na podobszarze w odniesieniu do liczby przestępstw i wykroczeń na terenie Miasta i Gminy Odsetek przestępstw i wykroczeń w stosunku do liczby ludności na danym podobszarze [%] Źródło: JEZIORY ,00% 32,14% OSIEDLE BIALSKA ,00% 9,29% OSIEDLE ZDROWA ,00% 7,87% BIERNATY ŚREDNIE ,00% 6,73% WOŹNIKI ,00% 6,50% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,00% 6,16% ŁUZKI ,00% 5,50% GMINA ŁOSICE % 4,95% ZAKRZE % 4,67% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA % 4,54% OSIEDLE SIENKIEWICZA % 3,91% TOPORÓW % 3,85% opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Łosicach Diagnozę problemów społecznych należy przeprowadzić również w oparciu o poziom bezpieczeństwa publicznego. Poziom ten można zaś zmierzyć na podstawie wskaźnika przestępczości, który charakteryzuje poszczególne podobszary gminy. Największą liczbą przestępstw i wykroczeń w roku 2015 charakteryzują się następujące podobszary.: Osiedle Bialska (23%) Osiedle Żeromskiego (22%) Osiedle Międzyrzecka (14%), Osiedle Zdrowa (11%) 41

42 Powyższe dane obrazują wskaźnik koncentracji przestrzennej przestępstw i wykroczeń na podobszarze w odniesieniu do liczby przestępstw i wykroczeń na terenie Miasta i Gminy. Wysoka liczba zarejestrowanych zdarzeń Tabela 15 Wybrane wydzielone podobszary charakteryzujące się najwyższą liczbą zarejestrowanych zdarzeń stan na 31 grudnia 2015 r Wydzielony podobszar Liczba ludności faktycznie zamieszkałej Liczba zarejestrowanych zdarzeń Wskaźnik koncentracji przestrzennej zdarzeń w poszczególnych osiedlach i w sołectwach Odsetek zarejestrowanych zdarzeń w stosunku do liczby ludności na danym podobszarze [%] WOŹNIKI % 26,83% OSIEDLE ZDROWA % 21,24% OSIEDLE BIALSKA % 19,99% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO % 18,96% BIERNATY ŚREDNIE % 13,46% GMINA ŁOSICE % 13,29% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA % 12,41% ŁUZKI % 12,39% ZAKRZE % 11,21% CHOTYCZE % 9,75% NIEMOJKI % 9,66% OSIEDLE SIENKIEWICZA % 8,75% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie Komendy Powiatowej Policji w Łosicach Analizując wskaźnik koncentracji przestrzennej zdarzeń w poszczególnych osiedlach i w sołectwach, najwyższy poziom tego wskaźnika w roku 2015 zarejestrowano w następujących podobszarach gminy: Osiedle Żeromskiego 25% (ul. Siedlecka 93 zdarzenia, ul. Piłsudskiego 52 zdarzenia, ul. Czarkowskiego 44 zdarzenia, ul. Powstania Styczniowego 23 zdarzenia, ul. Słoneczna 23 zdarzenia, ul. Przemysłowa 18 zdarzeń, ul. Żeromskiego 16 zdarzeń, ul. Szkolna 15 zdarzeń, ul. Krasickiego 11zdarzeń, ul. Wiejska 6 zdarzeń, ul. Sportowa 3 zdarzenia) Osiedla Bialska 18% (ul. Bialska 82, ul. Rynek 70 zdarzeń, ul. 1-go Maja 39 zdarzeń, ul. Targowa 22 zdarzenia, ul, Traugutta 7 zdarzeń, ul. Handlowa 5 zdarzeń, ul. Błonie 4 zdarzenia, ul. Św. Stanisława 2 zdarzenia, ul. Moniuszki 2 zdarzenia) 42

43 Osiedle Międzyrzecka- 15% (ul. Narutowicza 99 zdarzeń, ul. Międzyrzecka 47 zdarzeń, ul. Leśna 7 zdarzeń, ul. Berka Joselewicza 6 zdarzeń, ul. Szpitalna 3 zdarzenia, ul. Tysiąclecia Państwa Polskiego -2 zdarzenia, ul. Asza 1 zdarzenie, ul. Myśliwska 1zdarzenie, ul. Przeskok 1 zdarzenie, ul. Przechodnia 1 zdarzenie) Osiedle Zdrowa - 11% (ul, Brzozowa-4 zdarzenia, ul. Czerwonego Krzyża- 3 zdarzenia, ul. Jodłowa 4 zdarzenia, ul. Kolejowa -145 zdarzeń, ul. Leszczynowa 1 zdarzenie, ul. Lipowa zdarzeń, ul. Orzechowa 4 zdarzenia, ul. Sosnowa- 2 zdarzenia, ul. Zdrowa- 2 zdarzenia) Osiedle Sienkiewicza -8% (ul. Sienkiewicza 34 zdarzenia, ul. Majora Zenona 33 zdarzenia, ul. 11 Listopada - 15 zdarzeń, ul. Kilińskiego 13 zdarzeń, ul. Sokołowska 10 zdarzeń, ul. Krótka 2 zdarzenia, ul. Nowa 2 zdarzenia, ul. Wąska 2 zdarzenia, ul. Spółdzielcza 1 zdarzenie) Wyróżnione ulice powyżej stanowią przeważającą część wszystkich odnotowanych zdarzeń. Najwięcej incydentów odnotowano na Osiedlach Żeromskiego (366 zdarzeń), Bialska (269 zdarzeń), Międzyrzecka (216 zdarzeń), Osiedle Zdrowa ( Warto zauważyć, że najwyższe wartości tego parametru odnotowano w znacznej mierze na tych samych obszarach, które charakteryzują się również najwyższą liczbą przestępstw i wykroczeń. Sytuacja ta stanowi klarowny przekaz, iż poziom bezpieczeństwa szczególnie na obszarach omawianych wyżej osiedli jest alarmujący i wymaga podjęcia stosownych działań w celu poprawy bezpieczeństwa mieszkańców. Cel ten można osiągnąć poprzez wspólne działania i programy realizowane z Komendą Policji w Łosicach. Największa koncentracja odnotowanych zdarzeń występuje w ścisłym centrum miasta, głownie na terenie Rynku, oraz położonego w nim Parku im. A. Jagiellończyka jest to miejsce, gdzie koncentruje się największy ruch pieszy i samochodowy (droga 698). Na obszarze tym mieszkańcy wskazują na pilną potrzebę poprawy bezpieczeństwa. Dużym problemem, zgłaszanym podczas spotkań konsultacyjnych z mieszańcami jest kwestia dewastacji Parku Miejskiego w centrum oraz zwyczajowe spożywanie alkoholu przez grupę mieszkańców miasta. Sytuacja ta praktycznie wyłącza z życia społecznego przestrzeń całego Rynku. Rodziny z dziećmi nie chcą spędzać tam czasu skarżąc się na dotkliwość patologicznego zjawiska. Lokalny samorząd wielokrotnie podejmował próby organizacji na tym terenie imprez publicznych i kulturalnych, które w ocenie uczestników miałyby szansę powodzenia i zainteresowania wśród mieszkańców, ale wyżej wspomniane uciążliwości praktycznie wyłączają cały teren parku w rynku z aktywnego życia społecznego, zarówno w dzień jak i w godzinach wieczornych (np. uniemożliwiając organizowane w letnie wieczory przeglądy plenerowego kina letniego). Kwestie bezpieczeństwa terenu rynku oraz problemy związane ze znalezieniem miejsca do zaparkowania pojazdu podczas zakupów, stanowi bardzo duże utrudnienie dla mieszkańców. Taka sytuacja paraliżuje również życie gospodarcze lokalnych, małych sklepikarzy, którzy na obszarze rynku posiadają małe sklepy, cukiernie. Właściciele kamienic pozostają w trudnej sytuacji, nie mogąc znaleźć nabywców na powierzchnie sklepowe, co przyczynia się w konsekwencji do systematycznej degradacji gospodarczej tego terenu. Kolejnym problemem związanym z zapewnieniem bezpieczeństwa mieszkańców są kwestie związane z nasilonym ruchem samochodów korzystających z drogi nr 698. Droga ta stanowiąca rondo w rynku powodująca wzmożony ruch pojazdów i pieszych powoduje z występowanie wysokiego wskaźnika wypadków na tym terenie, co także związane jest z brakiem infrastruktury parkingowej i niewłaściwą organizacją ruchu. Ważnym problemem tego obszaru jest brak monitoringu, niezbędnego przy nasilonych aktach wandalizmu i chuligaństwa. Koncentrację tych zdarzeń 43

44 odnotowuje się głownie na ternie rynku, głównych ulic w Centrum Łosic, w okolicy Urzędu Gminy, Łosickiego Domu Kultury. Problem bezpieczeństwa w centrum miasta można uznać za jeden z bardziej dotkliwych aspektów życia mieszkańców. Potwierdzone dane zebrane z 3 ostatnich lat wskazują, że problem ten jest utrwalony i główne ulice miasta Centrum Łosic przodują w statystykach przestępstw, wykroczeń i zdarzeń. Sytuacja ta stanowi klarowny przekaz, iż poziom bezpieczeństwa szczególnie na obszarach omawianych wyżej osiedli jest alarmujący i wymaga podjęcia stosownych działań. Cel ten można osiągnąć poprzez wspólne działania i programy realizowane z Komendą Policji w Łosicach. Założenie monitoringu na ulicach z najwyższymi liczbami incydentów odnotowanych jest doskonałym pomysłem na kontrolowanie liczby takich zjawisk. Świadomość bycia monitorowanym powoduje, że większą uwagę przykłada się do pożądanego przez społeczeństwo zachowania, mając na uwadze negatywne konsekwencje aspołecznych działań dla jednostki je popełniającej oraz fakt zwiększonej z powodu kamer wykrywalności czynów niezgodnych z prawem. Jednocześnie niezbędne jest podjęcie działań aktywizujących przestrzeń społeczną Centrum Łosic dla mieszkańców nadanie im nowego charakteru oraz otwarcia go na potrzeby życia mieszkańców w kompleksowy sposób, aby problemy te rozwiązać i nie dopuścić na przeniesienie ich na inny terem gminy Największe Problemy społeczne Największe problemy społeczne dotyczą poziomu życia mieszkańców w aspektach finansowych i społecznych. Pod uwagę zostały wzięte wskaźniki dotyczące liczby rodzin pobierających zasiłki, liczby osób walczących z uzależnieniami oraz liczby osób niepełnosprawnych. Wszystkie negatywne zjawiska oraz niezaspokojone potrzeby mieszkańców są bezpośrednią przyczyną braku inicjatyw społecznych które zmierzają do zmiany sytuacji osób dysfunkcyjnych lub osób z problemami związanymi z brakiem pracy czy niepełnosprawnością. Gospodarstwa domowe korzystające z pomocy społecznej Sytuację w jakiej znajdują się mieszkańcy Miasta i Gminy Łosice opisują wskaźniki takie jak: liczba gospodarstw pobierających zasiłki, liczba osób uzależnionych oraz liczba mieszkańców niepełnosprawnych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej (dane dotyczące osób niepełnosprawnych pochodzą z Miejsko - Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łosicach, nie są zatem danymi odzwierciedlającymi rzeczywistą liczbę osób niepełnosprawnych). Mając na uwadze wszystkie te negatywne zjawiska możemy określić formę w jakiej należy wesprzeć konkretne grupy mieszkańców tak, aby zniwelować zjawisko wykluczenia społecznego. Zgodnie z definicją, ubóstwo jest niekorzystnym zjawiskiem społeczno-ekonomicznym, obejmującym stały brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki. Potrzebami tymi są w szczególności: pożywienie, schronienie, ubranie, transport oraz podstawowe potrzeby społecznokulturalne. Skalę ubóstwa na danym obszarze można oszacować na podstawie liczby gospodarstw korzystających z pomocy społecznej i pobierających zasiłki z kilku tytułów jednocześnie, gdyż jest to kwestia nawarstwiających się problemów życiowych i brakiem nieporadności społecznej. 44

45 Analizowane wskaźniki zostały wyselekcjonowane w taki sposób, aby mogły umożliwić zdefiniowanie i w konsekwencji przeprowadzenie całego spektrum działań prowadzonych przez Gminę na rzecz potrzebujących mieszkańców. Analiza problemów społecznych skorelowanych z faktem pobierania zasiłków społecznych jest niezwykle istotna, ponieważ oprócz realnej skali omawianego zjawiska, pokazuje również zapotrzebowanie mieszkańców gminy na różne formy wsparcia w ramach pomocy społecznej, ale również wsparcia w innych sferach życia społecznego i gospodarczego. Dane otrzymane z Ośrodka Pomocy Społecznej zostały przeanalizowane na poziomie poszczególnych ulic. Dostrzeżono kumulację przestrzenną występowania rodzin które borykając się z problemami, korzystają z kilku zasiłków równocześnie. Szczegółowej analizie zostały poddane następujące formy wsparcia: - zasiłek z powodu ubóstwa, - zasiłek z tyt. posiłków - zasiłek z tyt. bezradności wychowawczej, - zasiłek z tytułu długotrwałej choroby, - zasiłek z tytułu niepełnosprawności, - zasiłek z tytułu bezrobocia, Jednocześnie analizie poddano poziom koncentracji związany z wypłatą świadczenia wychowawczego 500+ na pierwsze dziecko. 45

46 Tabela 16 Wydzielone podobszary charakteryzujące się najwyższą średnią liczbą gospodarstw pobierających zasiłki z powodu ubóstwa posiłków, bezradności wychowawczej, długotrwałej choroby, niepełnosprawności, bezrobocia stan na 31 grudnia 2015 r. oraz świadczeń wychowawczych 500+ na pierwsze dziecko w rodzinie (wg stanu na 30 czerwca 2016 r.) Wskaźnik koncentracji gospodarstw domowych pobierających wybrane świadczenie z pomocy społecznej, w odniesieniu do łącznej liczby rodzin pobierających dane świadczenie w gminie Wydzielony Podobszar zasiłek społeczny z tytułu ubóstwa świadczenie wychowawcze "500+" na pierwsze dziecko zasiłek społeczny z tytułu posiłków zasiłek społeczny z tytułu bezradności wychowa wczych zasiłek społeczny z tytułu długotrwałej choroby zasiłek społeczny z tytułu niepełnospra- wności zasiłek społeczny z tytułu bezrobocia OSIEDLE BIALSKA OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO BIERNATY ŚREDNIE 11,40% 9,21% 8,05% 8,20% 10,37% 9,66% 12,45% 17,76% 21,88% 8,43% 18,03% 20,74% 20,69% 18,07% 27,19% 10,53% 9,96% 24,59% 26,67% 26,90% 31,73% 3,73% 7,40% 9,20% 4,92% 4,44% 3,45% 4,02% 14,91% 15,30% 13,79% 11,48% 13,33% 11,03% 13,25% 0,88% 0,49% 0,00% 1,64% 1,48% 2,07% 0,40% CHOTYCZE 2,63% 2,14% 3,07% 1,64% 2,96% 2,76% 1,61% CHOTYCZE KOLONIA 0,44% 0,00% 0,00% 0,00% 0,74% 0,69% 0,40% CZUCHLEBY 0,88% 1,64% 2,68% 0,00% 0,74% 1,38% 0,40% DZIĘCIOŁY 1,10% 0,99% 0,77% 0,00% 0,74% 1,38% 0,80% JEZIORY 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% ŁUŻKI 1,75% 2,14% 3,07% 3,28% 1,48% 2,76% 1,61% MESZKI 1,10% 1,15% 1,53% 1,64% 1,48% 1,38% 0,80% NIEMOJKI 5,48% 8,88% 13,79% 6,56% 3,70% 4,83% 4,82% NOWOSIELEC 1,54% 1,81% 1,92% 1,64% 0,74% 1,38% 1,61% PATKÓW 1,75% 2,30% 1,92% 1,64% 1,48% 1,38% 1,61% 46

47 RUDNIK 1,10% 1,81% 3,45% 1,64% 0,74% 1,38% 0,80% STARE BIERNTY 1,75% 1,48% 1,15% 1,64% 1,48% 1,38% 1,20% SZAŃKÓWKA 0,88% 2,80% 5,75% 3,28% 0,74% 0,69% 0,80% ŚWINIARÓW 0,88% 1,97% 1,92% 3,28% 0,74% 1,38% 0,80% TOPORÓW 0,44% 0,99% 1,15% 0,00% 0,74% 0,00% 0,40% WOŹNIKI 1,10% 1,48% 3,83% 1,64% 1,48% 1,38% 1,20% ZAKRZE 1,32% 3,62% 4,60% 3,28% 2,96% 2,07% 1,20% GMINA ŁOSICE 100% 100% 100% 100% 100,00% 100,00% 100% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łosicach Poziom skali problemów społecznych oraz gospodarczych gminy można zaobserwować na podstawie koncentracji gospodarstw domowych pobierających zasiłek z powodu ubóstwa, który to wskaźnik szczególnie w większości dominuje na następujących wydzielonych podobszarach.: Osiedle Sienkiewicza 27,19%, Osiedle Międzyrzecka 17,76 %, Osiedle Żeromskiego 14,91%, Osiedle Bialska 11,40%, Niemojki 5,48%, Osiedle Zdrowa 3,73%. Na koniec czerwca 2016 r, rodzinom na terenie całej gminy zostało wypłaconych 608 świadczeń wychowawczych w ramach programu 500+ na pierwsze dziecko w rodzinie przysługujące rodzinom mającym niski poziom dochodów na członka gospodarstwa domowego (poniżej 800 zł miesięcznie). Najwyższy poziom koncentracji wypłaconych świadczeń wychowawczych na pierwsze dziecko zostało wypłacone na następujących podobszarach: Osiedle Międzyrzecka 21,88 %, Osiedle Żeromskiego 15,30%, Osiedle Sienkiewicza 10,53%, Osiedle Bialska 9,21%, Niemojki 8,88% Osiedle Zdrowa 7,40% 47

48 Kolejnym wskaźnikiem określającym niski status majątkowy gospodarstw domowych na wydzielonych podobszarach jest wskaźnik koncentracji gospodarstw domowych pobierających zasiłek z tytułu posiłków. Najwyższe jego natężenie występuje w następujących wydzielonych podobszarach: Osiedle Żeromskiego 13,79% Niemojki 13,79% Osiedle Sienkiewicza 9,96% Osiedle Zdrowa 9,20% Osiedle Międzyrzecka 8,43% Osiedle Bialska 8,05% Koncentracja poziomu wskaźnika świadczącego o potrzebie szczególnej ochrony rodzin z dziećmi wskazuje, iż największy odsetek gospodarstw domowych pobierających zasiłek z tytułu bezradności wychowawczych występuje na następujących wydzielonych podobszarach: Osiedle Sienkiewicza (24,59%), Osiedle Międzyrzecka (18,03%), Osiedle Żeromskiego (11,48%), Osiedle Bialska (8,20%), Niemojki (6,56)%, Osiedle Zdrowa) 4,92%.) Wskaźnik mieszkańców korzystających ze wsparcia wynikającego z długotrwałej choroby i niepełnosprawności to w skali całej gminy odpowiednio: 135 i 145 rodzin, najwyższy poziom wskaźników wypłaty tych zasiłków również ma miejsce wśród mieszkańców centrum miasta. Zasiłki te są ze sobą skorelowane bardzo silnie i praktycznie statystyka dla poszczególnych osiedli i sołectw prezentuje się wg zbliżonego rozkładu. Osiedle Sienkiewicza wykazuje odpowiednio: 26,67% i 26,90,oraz Osiedle Międzyrzecka 20,75i 20,69%, Osiedle Żeromskiego 13,33% i 11,03%. Niekorzystne zjawiska społeczne związane z poziomem trudności zawodowych możemy również obserwować w oparciu o koncentracje poziom wypłaty zasiłku z tytułu bezrobocia. najwyższy poziom tego wskaźnika odnotowano na osiedlu Sienkiewicza 31,73%, Osiedle Międzyrzecka 18,07, Osiedle Żeromskiego 13,25 i Bialska 12,45 Przeprowadzona kompleksowa analiza mierników na poziomie wszystkich wydzielonych podobszarów wykazała korelację występowania zwiększonego natężenia wsparcia wynikającego z poboru zasiłków celowego, okresowego, stałego, pielęgnacyjnego Dominującym typem wypłacanego zasiłku jest zasiłek pielęgnacyjny, który przysługuje opiekunowi niepełnosprawnego dziecka dorosłego lub osobie, która skończyła 75 lat został wypłacony 161 rodzinom, 111 z nich mieszkało w centrum miasta. Zasiłek ten wynosi obecnie 153 zł, zatem jego wysokość z pewnością nie wystarcza na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Liczba osób pobierających zasiłki celowe, okresowe, stałe i pielęgnacyjne wskazuje na znaczną koncentracje osób, którym przyznawane są takie zasiłki na terenie łosickich osiedli. Największa liczba zasiłków została wypłacona na podobszarze Międzyrzecka łącznie 69 zasiłków, z czego 22 osoby otrzymały zasiłek celowy, 26 osób zasiłek pielęgnacyjny, 14 osób zasiłek okresowy, 7 osób zasiłek stały. W kolejnych podobszarach mieszkańcom wypłacono odpowiednio na Osiedlu Zdrowa 65 zasiłków ogółem, Osiedle Żeromskiego - 60 zasiłków, Bialska - 52 zasiłki, Niemojki 29 zasiłków, podobszar Sienkiewicza 16 zasiłków. Dla podobszarów Osiedle Międzyrzecka, Żeromskiego, Bialska Sienkiewicza wypłacono 262 zasiłki ze 374 zasiłków łącznie wypłaconych w całej gminie (co stanowi 70% liczby zasiłków ogółem) 48

49 Tabela 17 Wybrane wydzielone podobszary charakteryzujące się najwyższą liczba osób pobierających zasiłki stan na 30 czerwca 2016 r. Wydzielony Podobszar liczba osób pobieraj ących zasiłek celowy wskaźnik koncentra cji rodzin pobierając ych zasiłek celowy w odniesieni u do łącznej liczby rodzin pobierając ych zasiłek celowy w Gminie liczba osób pobierają cych zasiłek okresowy wskaźnik koncentracji rodzin pobierających zasiłek okresowy w odniesieniu do łącznej liczby rodzin pobierających zasiłek okresowy w Gminie liczba osób pobier ających zasiłek stały wskaźnik koncentracj i rodzin pobierający ch stały celowy w odniesieniu do łącznej liczby rodzin pobierający ch zasiłek stały w Gminie liczba osób pobieraj ących zasiłek pielęgna cyjny wskaźnik koncentrac ji rodzin pobierając ych zasiłek pielęgnacyj ny w odniesieni u do łącznej liczby rodzin pobierając ych zasiłek pielęgnacyj ny w Gminie OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO OSIEDLE BIALSKA 22 18,18% 14 23,73% 7 21,21% 26 16,15% 21 17,36% 10 16,95% 6 18,18% 28 17,39% 18 14,88% 13 22,03% 7 21,21% 22 13,66% 18 14,88% 5 8,47% 3 9,09% 26 16,15% NIEMOJKI 9 7,44% 3 5,08% 4 12,12% 13 8,07% OSIEDLE SIENKIEWICZA 4 3,31% 2 3,39% 1 3,03% 9 5,59% GMINA ŁOSICE % % % % Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łosicac 49

50 Bardzo istotnym problemem społecznym tylko częściowo prezentowanym w statystykach jednostek odpowiedzialnych za pomoc mieszkańcom w tej materii jest problem uzależnienia głownie od alkoholu. To niekorzystne i trudne do przezwyciężenia zjawisko społeczne, dezorganizuje i wyklucza z życia społecznego nie tylko osoby uzależnione, ale także wpływa na relacje społeczne w najbliższym otoczeniu. Tabela 18 Wydzielone podobszary charakteryzujące się najwyższym odsetkiem osób uzależnionych stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Liczba ludności zamieszkałej wg stanu na Liczba osób uzależnionych Odsetek osób uzależnionych w stosunku do liczby ludności na danym podobszarze ŁUZKI ,75% OSIEDLE ZDROWA ,21% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA ,92% WOŻNKI ,81% OSIEDLE BIALSKA ,74% MESZKI ,68% NOWOSIELEC ,67% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,57% NIEMOJKI ,57% ŚWINIARÓW ,42% CZUCHLEBY ,40% OSIEDLE SIENKIEWICZA ,62% CHOTYCZE ,27% ZAKRZE ,31% GMINA ŁOSICE % Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łosicach Z powyższej tabeli wynika, że 53 osoby uzależnione, czyli 70% wszystkich osób w tej kategorii na terenie miasta i gminy, to osoby mieszkające na obszarze osiedli usytuowanych w miejscowości Łosice. Osoby te zamieszkują następujące osiedla:

51 Osiedle Międzyrzecka (16 osób) Osiedle Sienkiewicza (13 osób) Osiedle Bialska (10 osób)) Osiedle Żeromskiego (11) Osiedle Zdrowa 3 Miejsca, gdzie występuje największe skupisko ludzi z problemem uzależnienia w dużej mierze pokrywa się z obszarami o największym zaludnieniu. Ludzie spożywający alkohol w miejscach publicznych stanowią znaczny problem dla społeczeństwa. Kwestia spożywania alkoholu zwłaszcza w miejscach publicznych jest problemem, który mieszkańcy wskazują jako bardzo uciążliwy zwyczajowy utrwalony nawyk przebywania osób nietrzeźwych na ternie Rynku oraz na terenie Parku im. Króla Aleksandra. Jagiellończyka był wielokrotnie podnoszony w aspekcie dotychczasowych, wielokrotnych nieudanych prób włączenia tego obszaru do życia publicznego oraz potrzeby rozwiązania problemu jego dewastacji. Wysoka liczba osób niepełnosprawnych Analizując problem wykluczenia społecznego w Mieście i Gminie Łosice, należy również zwrócić uwagę na liczbę zamieszkujących ją osób niepełnosprawnych. Są one bowiem jedną z grup społecznych najbardziej podatnych na zjawisko wykluczenia. Tabela 19 Wydzielone podobszary posiadające najwyższą liczbę mieszkańców niepełnosprawnych stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Liczba ludności faktycznie zamieszkałej Liczba osób niepełnosprawnych Odsetek niepełnosprawnych [%] OSIEDLE BIALSKA ,93% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA ,55% ,85% OSIEDLE ZDROWA ,50% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,45% Biernaty Średnie ,85% Chotycze ,26% Chotycze Kolonia ,04% Czuchleby ,42% Dzięcioły ,63% Jeziory ,00% 51

52 Łuzki ,29% Meszki ,04% Niemojki ,59% Nowosielec ,01% Patków ,52% Rudnik ,33% Stare Biernaty ,53% Szańków ,38% Świniarów ,83% Toporów ,96% Woźniki ,44% Zakrze ,18% GMINA ŁOSICE ,66% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosic Jak pokazują dane w tabeli, najwięcej osób niepełnosprawnych zamieszkuje w następujących podobszarach: Osiedla Bialska (ul. 1-go Maja, ul. Bialska, ul. Błonie, ul. Handlowa, ul. Rynek, ul. Targowa, ul. Traugutta) Osiedle Międzyrzecka (ul. Berka Joselewicza, ul. Leśna, ul. Międzyrzecka, ul. Narutowicza) Osiedle Żeromskiego (ul. Czarkowskiego, ul. Dolna, ul. Kolejowa, ul. Krasickiego, ul. Piłsudskiego, ul. Siedlecka, ul. Sportowa, ul. Szkolna, ul. Wiejska, ul. Żeromskiego) Na podobszarze zajmowanym przez osiedla: Bialska, Międzyrzecka, Żeromskiego zamieszkuje 107 osób niepełnosprawnych, co stanowi 57,8% wszystkich niepełnosprawnych w Gminie Łosice. Osiedla te wymagają systematycznego rozbudowywania i modernizacji infrastruktury socjalnej, pod kątem mieszkańców potencjalnie zagrożonych wykluczeniem społecznym. W procesie prowadzonej rewitalizacji centrum miasta Łosice, bo właśnie tam znajduje się znaczna część takich osób należy wziąć pod uwagę potrzeby takich osób i dostosować infrastrukturę do ich potrzeb. Brak inicjatywy wśród społeczności lokalnych 52

53 Obok mierników mających charakter ilościowy, należy poddać analizie również te czynniki, których nie da się zmierzyć w sposób liczbowy. To właśnie one w dużej mierze pokazują specyfikę danego obszaru i pozwalają zwrócić uwagę na jego realne problemy. W przypadku Miasta i Gminy Łosice jednym z najważniejszych problemów jest ogół zjawisk, które wynikają z braku inicjatywy oraz niedostatecznego zaangażowania społeczności lokalnej w sprawy regionu. Gmina i Miasto Łosice powinna funkcjonować nie tylko jako ośrodek administracyjny i komunikacyjny, lecz również jako centrum społeczno-kulturalne zaspokajające potrzeby mieszkańców i umożliwiające im partycypacji w tworzeniu wizerunku regionu i wpływaniu na jego rozwój społeczno-gospodarczy. Znaczącym problemem na obszarze Miasta i Gminy Łosice jest bowiem brak możliwości i propozycji form spędzania wolnego czasu przez mieszkańców oraz organizacji pozarządowych, które zaktywizują mieszkańców do działań we wspólnej sprawie rozwoju regionu. Mimo aktywnej działalności takich podmiotów jak Miejski Stadion Sportowy znajdujący się przy ulicy Szkolnej, Łosicki Domy Kultury przy ulicy Piłsudskiego pełniący również rolę kina i biblioteki działającej przy ulicy Piłsudskiego ich potencjał nie jest w pełni wykorzystywany. Omawiany w analizie obszar wskazany do rewitalizacji nie jest dostatecznie atrakcyjny dla mieszkańców. Infrastruktura społecznokulturalna czy sportowo-rekreacyjna nie spełnia bowiem oczekiwań osób chcących korzystać z różnych form wypoczynku i spędzania wolnego czasu. Zasadniczą barierą jest w tym przypadku brak oddolnych inicjatyw pozwalających mieszkańcom przekształcić otoczenie w bardziej przyjazne i dopasowane do ich potrzeb. Omawiany problem dotyczy nie tylko osób zamieszkujących w Mieście i Gminie Łosice na stałe, lecz również turystów, którzy ze względu na brak odpowiedniej infrastruktury i zorganizowanych inicjatyw decydują się na odwiedzenie innych miejscowości w regionie. Jest to dla gminy szczególnie niekorzystne, ponieważ ze względu na położenie w pobliżu większego miasta jakim są Siedlce oraz bardziej odległej, ale poszerzającej horyzonty obszarowe stolicy, a także w pobliżu atrakcyjnych obszarów nadbużańskich, potencjał ten w znacznym stopniu nie jest jednak wykorzystywany. Brak możliwości spędzania wolnego czasu na terenie Miasta i Gminy Łosice w znacznym stopniu spowodowane jest brakiem oferty rekreacyjno-kulturalnej dedykowanej poszczególnym grupom wiekowym. Brak miejsc które skupiają lokalną społeczność z uwagi na ich charakter centrotwórczy skutkuje osłabieniem więzi społecznych oraz zmniejszaniem zaangażowania mieszkańców w sprawy regionu. Brak integracji społeczności lokalnej wpływa natomiast na powstawanie niekorzystnego zjawiska, które można określić jako przyjmowanie przez Miasto i Gminę Łosice jedynie funkcji sypialnianej w stosunku do innych bardziej atrakcyjnych gmin i miast w regionie. Problemy dotyczące edukacji Obszar edukacji z uwagi na swój niezmiernie istotny charakter związany z poziomem kapitału ludzkiego, który w swej istocie wpływa w konsekwencji na rozwój społeczno-gospodarczy regionu również wymaga działań rewitalizacyjnych. Zaczynając od odnowienia i rozbudowy budynków szkolnych, przechodząc przez uzupełnienie wyposażenia placówek po programy współpracy partnerskiej z przedsiębiorstwami. Możliwości takiej współpracy jest wiele. Placówka oświatowa - Zespół Szkół nr 2 w Łosicach znajdująca się przy ulicy Piłsudskiego 9 będąca jednocześnie szkołą średnią oraz szkoła kształcącą na poziomie zasadniczym w zawodach samochodowych oraz budowlanych 53

54 w ramach praktyk obowiązkowych dla uczniów może z powodzeniem nawiązać współpracę z firmami działającymi na obszarze gminy. Zbudowanie silnej podstawy szkoły, którą kończą ludzie z pewnym bagażem doświadczenia i umiejętności sprawi, że młodzi ludzie chętniej będą się decydować na dalszą edukację i przyszłą pracę w mieście. Uczniowie szkół zawodowych poza zdobywaniem wiedzy ogólnej, powinni mieć możliwość rozwijania swoich umiejętności praktycznych w okolicznych firmach i warsztatach rzemieślniczych. Szkoła powinna być nastawiona na nowoczesność i rozwój kształcenia dostosowanego do rynku pracy i aktualnych potrzeb przedsiębiorstw działających w regionie. Zbudowanie więzi mieszkańców z Gminą i Miastem Łosice powinno być realizowane od najmłodszych lat. Mając do dyspozycji ośrodki kulturalne takie jak Transgraniczne Centrum Dialogu Kultur jest szansa podniesienia poziomu kształcenia ogólnorozwojowego i wzbudzenia w najmłodszej części społeczeństwa postawy lokalnego patriotyzmu. Przy realizacji odpowiednio skoordynowanej polityki obszary kryzysowe będące przedmiotem niniejszego Programu Rewitalizacji mogą stać się ośrodkiem stymulującym rozwój całego Miasta i Gminy Łosice. Aby jednak tego dokonać, należy podejmować działania mające na celu poprawę stanu infrastruktury społeczno-kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej oraz działania zmierzające do wzmocnienia zaangażowania społeczności lokalnej w sprawy regionu. Ogromne znaczenie ma również, pobudzenie działalności podmiotów gospodarczych. Programy wspierające mieszkańców, w szczególności potrzebujących nowych kwalifikacji (bezrobotnych, niezadowolonych z obecnych zarobków) czy mających pomysł na własną działalność gospodarczą mogą stać się takim kołem zamachowym, które pobudzi lokalną gospodarkę. Jeśli mieszkańcy dostaną możliwość rozwoju to sami będą chcieli o siebie zadbać i zmienić swój status. Społeczeństwo o wysokim wskaźniku bezrobotnych oraz wysokim wskaźniku pobierających zasiłki z powodu ubóstwa powinno zostać nie tylko wsparte pomocą finansową, ale przede wszystkim pomocą w zakresie zmiany kwalifikacji, poradnictwa związanego z rozpoczęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej. Program rewitalizacji może pomóc lokalnej społeczności rozwinąć żagle i doprowadzić do podniesienia standardów życiowych Sfera gospodarcza Gospodarka Miasta i Gminy Łosice bazuje na małych przedsiębiorstwach, lokalnych podmiotach gospodarczych, jednak ich rodzaj i liczba jest niewystarczająca, dlatego dla wielu mieszkańców miejscem pracy są zakłady i firmy usytuowane w Siedlcach oraz w innych pobliskich dużych miastach. Do najważniejszych problemów, które występują na wybranych obszarach Miasta i Gminy Łosice, w sferze gospodarczej należą: Relatywnie wysoka liczba osób bezrobotnych, Niekorzystna sytuacja w odniesieniu do liczby podmiotów gospodarczych, Niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury technicznej, niesprzyjający rozwojowi lokalnej aktywności mieszkańców, Przenoszenie się lokalnego rynku pracy z dala od centrum miasta, Brak skuteczności działań podejmowanych w celu aktywizacji osób bezrobotnych, Niewystarczająca liczba zorganizowanych inicjatyw służących lokalnemu rozwojowi gospodarczemu. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych 54

55 Kolejnym zjawiskiem, które pogarsza sytuację ekonomiczną społeczności Miasta i Gminy Łosice jest bezrobocie. Na potrzeby niniejszego dokumentu przeanalizowano obszary miasta pod kątem natężenia bezrobocia w osiedlach i sołectwach Miasta i Gminy Łosice. W poniższej tabeli zaprezentowane zostały dane dotyczące ludności faktycznie zamieszkałej, liczbę zarejestrowanych osób bezrobotnych oraz odsetek liczby bezrobotnych mieszkańców. Tabela 20 Wydzielone podobszary charakteryzujące się najwyższą liczbą mieszkańców bezrobotnych stan na r. i Wydzielony podobszar Liczba ludności w wieku produkcyjnym Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych Odsetek zarejestrowanych osób bezrobotnych- liczba bezrobotnych do liczby ludności w wieku produkcyjnym [%] OSIEDLE BIALSKA ,84% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA ,18% ,48% OSIEDLE ZDROWA ,81% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,34% Biernaty Średnie ,71% Chotycze ,11% Chotycze Kolonia ,25% Czuchleby ,16% Dzięcioły ,70% Jeziory ,00% Łuzki ,89% Meszki ,09% Niemojki ,12% Nowosielec ,22% Patków ,97% Rudnik ,06% Stare Biernaty ,76% 55

56 Szańków ,08% Świniarów ,59% Toporów ,25% Woźniki ,58% Zakrze ,47% GMINA ŁOSICE ,00 8,82% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Łosicach Z powyższej tabeli wynika, że pięć podobszarów wyróżnia się znaczną liczbą osób bezrobotnych, analizując dane na r. Osiedle Bialska 41 osób bezrobotnych Osiedle Międzyrzecka 63 osób bezrobotnych Osiedle Żeromskiego 48 osób bezrobotnych Osiedle Sienkiewicza 39 osoby bezrobotne Niemojki 21 osób bezrobotnych W Mieście i Gminie Łosice jest 295 mieszkańców zarejestrowanych jako osoby bezrobotne z czego w podobszarze Osiedla Bialska, Międzyrzecka, Żeromskiego, Sienkiewicza oraz podobszarze Niemojki liczba bezrobotnych w stosunku do wszystkich osób pozostających bez zatrudnienia w gminie osiągnęła wskaźnik na poziomie 64,75%. Wymienione podobszary charakteryzują się znaczną liczbą mieszkańców w odniesieniu do pozostałych części gminy. Mieszkańcy posiadający zatrudnienie to głównie osoby pracujące w instytucjach państwowych takich jak administracja, urzędy i szkoły. Nieduża odległość do wschodniej granicy skutkuje tym, że pracodawcy chętniej wybierają tańszych pracowników pochodzących z Ukrainy i Białorusi. Wielu mieszkańców posiadających kierunkowe wykształcenie, które obecnie nie jest dostosowane do potrzeb rynku pracy nie decyduje się na przekwalifikowanie. Fakt ten wymaga uświadomienia osób mających problemy ze znalezieniem pracy o korzyściach wynikających ze zmiany kwalifikacji i zorganizowania miejsc, gdzie możny przeprowadzić szkolenia bądź kursy przygotowujące do zawodu. Jedno z większych przedsiębiorstw takich jak Zakłady Mleczarskie Laktopol albo przedsiębiorstwa specjalizujące się w uprawie pieczarek, zatrudniają mieszkańców oferując im relatywnie niezadowalające warunki finansowe w stosunku do czasu pracy, co powoduje, że mieszkańcy Miasta i Gminy Łosice rezygnują z podejmowania zatrudnienia i wybierają status bezrobotnych. Istnieje także znaczne prawdopodobieństwo zjawiska, pracy dorywczej lub pracy niesformalizowanej, która stanowi istotny problem społeczny na terenie gminy. Aktywność podmiotów gospodarczych 56

57 Tabela 21 Stosunek podmiotów gospodarczych aktywnych i wykreślonych stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych AKTYWNE Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych WYKREŚLONE Udział działalności zawieszonych/zamkniętych w stosunku do działalności O [%] OSIEDLE BIALSKA ,00% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA ,78% ,85% OSIEDLE ZDROWA ,09% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO ,59% Biernaty Średnie ,00% Chotycze ,08% Chotycze Kolonia 0 0 0,00% Czuchleby ,33% Dzięcioły ,00% Jeziory 0 0 0,00% Łuzki ,50% Meszki 4 0 0,00% Niemojki ,56% Nowosielec ,45% Patków ,67% Rudnik ,00% Stare Biernaty ,00% Szańków ,00% Świniarów ,78% Toporów 1 0 0,00% Woźniki ,57% Zakrze ,82% GMINA ŁOSICE ,06% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice 57

58 Według stanu na r., zawieszono lub zlikwidowano 60,06% podmiotów gospodarczych. Największa skala tego zjawiska występuje w następujących podobszarach Miasta i Gminy Łosice: Osiedla Bialska (aktywne podmioty gosp. 196, wykreślone podmioty gosp. 98), Osiedle Międzyrzecka (aktywne podmioty gosp. 115, wykreślone podmioty gosp. 63), Osiedle Zdrowa (aktywne podmioty gosp. 44, wykreślone podmioty gosp. 37), Osiedle Sienkiewicza (aktywne podmioty gosp. 66, wykreślone podmioty gosp. 56), Osiedle Żeromskiego (aktywne podmioty gosp. 164, wykreślone podmioty gosp. 101). Celem porównania liczby podmiotów gospodarczych aktywnych i wykreślonych jest pokazanie jednego z ważniejszych problemów do rozwiązania jakim jest pobudzenie przedsiębiorczości mieszkańców w sektorach około rolniczych (sprzedaż bezpośrednia produktów rolnych z gospodarstwa, agroturystyka) i poza rolniczych (turystyka, kulinaria, działania promujące walory kulturowe i przyrodnicze i krajobrazowe wsi). Zgodnie ze stanem na dzień r. więcej niż połowa aktywnych podmiotów została wykreślona ze spisu podmiotów gospodarczych. Tak wysoka skala zjawiska może to być spowodowana wieloma czynnikami, wśród nich dużą rolę odgrywa nastawienie i mentalność społeczeństwa, brak punktów doradczych i szkoleniowych w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. W przypadku centrum miasta istnieje zbyt mała liczba lokali, w których można prowadzić działalność gospodarczą, a także niezadowalająca infrastruktura drogowa blokująca możliwość rozwoju gospodarczego. Rozbudowa infrastruktury okołodrogowej w postaci sieci parkingów, w celu udostępnienia mieszkańcom możliwości zaparkowania samochodu i możliwości korzystania z usług to jedno z priorytetowych działań pobudzających rozwój gospodarczy w gminie. Dobrym pomysłem jest również umowa między miastem, a przedsiębiorcą w zakresie zatrudniania pracowników w określonej liczbie, bonusem dla przedsiębiorcy mogłyby stać się dodatkowe ulgi podatkowe Sfera przestrzenno-środowiskowo-techniczna Do najważniejszych problemów w sferze przestrzenno-środowiskowej, którymi charakteryzują się analizowane obszary Gminy Łosice, należą: Wysoki stopień degradacji obiektów użyteczności publicznej oraz wysoka liczba zabytków wymagających remontu lub modernizacji, Niedostatecznie wykształcony układ komunikacyjny, Niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury technicznej, w tym przede wszystkim brak miejsc parkingowych w centrum miasta Łosice Głównym miejscem spotkań lokalnej społeczności powinno zostać zrewitalizowane centrum, odnowione i odświeżone kamienice oraz wzbogacone infrastrukturalnie ulice dające szanse na otwarcie lokali dla nowych przedsiębiorców oraz poprawę statusu obecnie działających. Centrum Miasta i Gminy Łosice powinno zostać wizytówką gminy i zachęcać do spędzania właśnie tam wolnego czasu. Zmiana wizerunku oraz nadanie nowych funkcji obszarów wymagającym rewitalizacji, zmieni mentalność społeczeństwa i doprowadzi do otwarcia się na nowe możliwości budowania więzi pomiędzy mieszkańcami. 58

59 Wysoka liczba zdegradowanych obiektów publicznych oraz brak urządzonej zieleni w miejscach publicznych Tabela 22 Liczba zdegradowanych obiektów publicznych i zabytków /wymagających remontu lub modernizacji lub zmiany funkcji osiedle/sołectwo stan na 31 grudnia 2013 stan na 31 grudnia 2014 stan na 31 grudnia 2015 suma udział OSIEDLE BIALSKA % OSIEDLE MIĘDZYRZECKA % OSIEDLE ZDROWA % OSIEDLE SIENKIEWICZA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO % % Biernaty Średnie % Chotycze % Chotycze Kolonia % Czuchleby % Dzięcioły % Jeziory % Łuzki % Meszki % Niemojki % Nowosielec % Patków % Rudnik % Stare Biernaty % Szańków % Świniarów % Toporów % Woźniki % Zakrze % 59

60 GMINA ŁOSICE % Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Z powyższej tabeli wynika, że w całej gminie Łosice znajduje się 21 obiektów zdegradowanych. Wszystkie z nich znajdują się na następujących obszarach: Osiedle Bialska 3 obiekty Osiedle Międzyrzecka 2 obiekty Osiedle Żeromskiego 9 obiektów Łuzki 2 obiekty Niemojki 2 obiekty W 2015 r. Urząd Miasta i Gminy Łosice zarejestrował 21 obiektów publicznych i zabytków wymagających remontu lub modernizacji. Obiekty publiczne i zabytki podnoszą estetyczne walory Miasta i Gminy Łosice, a wartości przyrodnicze i kulturowe to elementy stanowiące podstawę całego procesu odnowy. Wizerunek wpływa na mieszkańców motywująco, w przypadku, kiedy żyją w zadbanym i estetycznym otoczeniu. Z założenia mają oni wówczas pozytywne zdanie o mieście/gminie w której żyją, chętniej angażują się społecznie dbając o własny rozwój a tym samym zwiększając potencjał społecznościowy gminy. Tabela nr 10 zamieszczona powyżej obrazuje, iż zjawisko degradacji obiektów publicznych i zabytków nie zostało na przestrzeni ostatnich lat rozwiązane i konieczne są intensywne działania w tej materii. Tabela 23 Liczba podobszarów bez dostępu do urządzonej zieleni w odległości 500m stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Obszar bez dostępu do urządzonej zieleni w odległości 500 m OSIEDLE BIALSKA 55% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA 59% OSIEDLE ZDROWA 100% OSIEDLE SIENKIEWICZA 0% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO 91% Biernaty Średnie 100% Chotycze 80% Chotycze Kolonia 100% Czuchleby 100% Dzięcioły 100% Jeziory 100% Łuzki 100% 60

61 Meszki 100% Niemojki 100% Nowosielec 100% Patków 100% Rudnik 100% Stare Biernaty 100% Szańków 100% Świniarów 100% Toporów 20% Woźniki 100% Zakrze 100% GMINA ŁOSICE 87% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Podobnie jak w przypadku obiektów publicznych oraz kulturalnych, obszary zieleni urządzonejmiejsca, gdzie można spędzić wolny czas i odpocząć mają niebagatelny wpływ na samopoczucie i motywację do działania dla lokalnej społeczności. Dogodny dostęp do obszarów zielonych podnosi estetyczne walory okolicy oraz wpływa na wizerunek miejsca i regionu. Obszary, które mają niewystarczający dostęp do zagospodarowanych terenów zielonych to w zasadzie 87% powierzchni całej gminy. Na obszarze gminy znajdują się oczywiście obszary w części zagospodarowane pod kątem dostępu do zieleni, ale zjawisko to dotyczy zaledwie 4 osiedli i 2 sołectw. W związku z tym, zadaniem prowadzonej rewitalizacji powinno być zmniejszenie odsetka braku dostępu do urządzonej zieleni w postaci skwerów, parków, ogródków jordanowskich. Obszary, na których znajdują się tereny zielone np.: Zieleniec, Park im. Króla Jagiellończyka, skwerek należący do Miasta i Gminy Łosice są bardzo zagrożone negatywnymi zjawiskami społecznymi związanymi z uzależnianiami i zachowaniami o charakterze wykraczającym poza normy społeczne, Wymagają one skoordynowanego podejścia w zakresie zagospodarowania, tak aby nie były miejscem kojarzonym z negatywnymi zjawiskami społecznymi. Tereny należące do sfery publicznej to znakomite miejsce na spędzanie czasu dla ludzi starszych oraz rodzin z dziećmi. Zmodernizowanie ich pod kątem rekreacji i wypoczynku w najszerszym zakresie idealnie wpasowuje się w miejski target. Przestrzeń publiczna jest jednym z miejsc, na którym dochodzi do spotkań społeczności lokalnej, które prowadzą do zacieśnienia więzi międzyludzkich. Poprawa poziomu bezpieczeństwa i infrastruktury będzie skutkować odwróceniem negatywnych zjawisk mających miejsce na obszarze Miasta i Gminy Łosice. 61

62 Stan sieci kanalizacyjnej oraz infrastruktury budynków mieszkalnych Tabela 24 Infrastruktura sieci kanalizacyjnej- odsetek podobszaru pokrytego strukturą sieci oraz odsetek sieci wymagającej wymiany lub modernizacji dla poszczególnych obszarów stan na 31 grudnia 2015 r. Wydzielony podobszar Stan sieci kanalizacyjnej - ile % obszaru jest skanalizowane Stan sieci kanalizacyjnej - odsetek sieci wymagającej wymiany lub modernizacji OSIEDLE BIALSKA OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE SIENKIEWICZA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO Biernaty Średnie 0 0 Chotycze 0 0 Chotycze Kolonia 0 0 Czuchleby 0 0 Dzięcioły 0 0 Jeziory 0 0 Łuzki 0 0 Meszki 0 0 Niemojki Nowosielec 0 0 Patków 0 0 Rudnik 0 0 Stare Biernaty 0 0 Szańków 0 0 Świniarów 0 0 Toporów 0 0 Woźniki 0 0 Zakrze

63 GMINA ŁOSICE Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Obszary, których sieć kanalizacyjna wymaga modernizacji stanowią 97,68% całości takiej infrastruktury w Mieście i Gminie Łosie. Wśród nich znajdują się następujące obszary: Osiedle Bialska, Osiedle Międzyrzecka, Osiedle Sienkiewicza, Osiedle Żeromskiego. Oznacza to sytuację, w której tylko obszary miejskie są zaopatrzone w infrastrukturę sieci kanalizacyjnej. Modernizacja i budowa kanalizacji w sposób bezpośredni powiązana jest z funkcjonowaniem infrastruktury drogowej. Prace budowlane i remontowe sieci kanalizacyjnej przeprowadza się w pierwszej kolejności, zanim nastąpi decyzja o modernizacji infrastruktury drogowej. Na obszarze miasta i gminy także sieć drogowa wymaga niezbędnych nakładów finansowych Konieczność zatem podniesienia poziomu nasycenia infrastrukturą sieci kanalizacyjnej i podniesienia parametrów sieci już funkcjonującej stanowi priorytet działań dla władz gminy. Świadomość wpływu sytuacji w zakresie braku infrastruktury kanalizacyjnej na stan środowiska przyrodniczego i niska społeczna odpowiedzialność w kontekście postaw ekologicznych powoduje niekorzystny wizerunek gminy, blokując jej rozwój społeczno-gospodarczy. Tabela 25 Udział budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1961 r. wymagających termomodernizacji w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych na obszarze Miasta i Gminy Łosice Osiedle/Sołectwo Udział budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1961 r. wymagających termomodernizacji na wybranym podobszarze/ do łącznej liczby budynków wykazanych do modernizacji [%]/ OSIEDLE BIALSKA 8% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA 56% OSIEDLE ZDROWA 0% OSIEDLE SIENKIEWICZA 24% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO 4% Biernaty Średnie 0% Chotycze 8% Chotycze Kolonia 0% Czuchleby 0% 63

64 Dzięcioły 0% Jeziory 0% Łuzki 0% Meszki 0% Niemojki 0% Nowosielec 0% Patków 0% Rudnik 0% Stare Biernaty 0% Szańków 0% Świniarów 0% Toporów 0% Woźniki 0% Zakrze 0% GMINA ŁOSICE 100,00% Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Powyższa tabela wskazuje na stan infrastruktury mieszkalnej na obszarze gminy i konieczność przeprowadzenia prac termomodernizacyjnych. Do obszarów, które wymagają interwencji w tym zakresie należą: Osiedle Bialska (15% budynków wybudowanych przed 1961 r. wymagających prac termomodernizacyjnych), Osiedle Międzyrzecka (56% budynków wybudowanych przed 1961 r. wymagających prac termomodernizacyjnych), Osiedle Sienkiewicza (24% budynków wybudowanych przed 1961 r. wymagających prac termomodernizacyjnych), Osiedle Żeromskiego (4% budynków wybudowanych przed 1961 r. wymagających prac termomodernizacyjnych), Chotycze (8% budynków wybudowanych przed 1961 r. wymagających prac termomodernizacyjnych). 64

65 Tabela 26 Niska efektywność energetyczna budynków wybudowanych przed 1961 r.- niepoddanych termomodernizacji osiedle / sołectwo Liczba budynków mieszkalnych wyb. Przed 1961 r. - stan na 31 grudnia 2015 % udział OSIEDLE BIALSKA 2 8,00% OSIEDLE MIĘDZYRZECKA 14 56,00% OSIEDLE SIENKIEWICZA 6 24,00% OSIEDLE ZDROWA 0 0% OSIEDLE ŻEROMSKIEGO 1 4% Biernaty Średnie 0 0% Chotycze 2 8% Chotycze Kolonia 0 0% Czuchleby 0 0% Dzięcioły 0 0% Jeziory 0 0% Łuzki 0 0% Meszki 0 0% Niemojki 0 0% Nowosielec 0 0% Patków 0 0% Rudnik 0 0% Stare Biernaty 0 0% Szańków 0 0% Świniarów 0 0% Toporów 0 0% Woźniki 0 0% Zakrze 0 0% GMINA ŁOSICE % Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice Przeprowadzona analiza wykazała, że w 2015 r. w Mieście i Gminie Łosice znajduje się 25 budynków mieszkalnych wymagających termomodernizacji, co stanowi (100%) budynków, w których działania modernizacyjne są niezbędne Największy odsetek tego wskaźnika można zaobserwować na obszarach: Osiedle Bialska (8%) ul. Rynek 4, ul. Rynek 6, Osiedle Międzyrzecka (55%) - ul. Międzyrzecka 3, ul. Międzyrzecka 3A, ul. Międzyrzecka 3B, ul. Międzyrzecka 9, ul. Międzyrzecka 11, ul. Międzyrzecka 12, ul. Międzyrzecka 14, ul. 65

66 Międzyrzecka 57, ul. Szpitalna 8, ul. Asza 4, ul. Asza 6, ul. Berka Joselewicza 1, ul. Berka Joselewicza 3, ul. Narutowicza 62, Osiedle Sienkiewicza (24%), ul. 11 Listopada 10, ul. 11 Listopada 12, ul. Kilińskiego 5, ul. Kilińskiego 8, ul. Kościuszki 10, ul. Sokołowska 2. Społeczeństwo a ekologia W obrębie Miasta i Gminy Łosice, znajdują się takie obszary, które wymagają zdecydowanej interwencji w zakresie ochrony środowiska. Jednym z kluczowych zadań rewitalizacyjnych w sferze poprawy stanu środowiska naturalnego jest rekultywacja wysypiska znajdującego się na Osiedlu Bialska przy ulicy Ekologicznej. Celem nadrzędnym prowadzenia procesów rekultywacji powinna być minimalizacja potencjalnego, negatywnego oddziaływania na środowisko. W procesie zamknięcia składowiska odpadów lub jego części wykonuje się prace rekultywacyjne w sposób zabezpieczający składowisko odpadów przed jego szkodliwym oddziaływaniem na wody powierzchniowe i podziemne oraz powietrze, umożliwiając jednocześnie obserwację wpływu składowiska odpadów na środowisko. Budynki mieszkalne na obszarze Miasta i Gminy Łosice wymagające działań modernizacyjnych w zakresie wymiany kotłów na nowe technologicznie (wymiana przestarzałych technologicznie pieców węglowych na nowej generacji bardziej ekologicznych). Budynki te wymagają także dostosowania do obecnych standardów w zakresie sposobu ich ogrzewania i energooszczędności - zwłaszcza modernizacji części wspólnych budynków. Istotnym zagadnieniem przy przeprowadzaniu kompleksowych modernizacji budynków są również Kilkupiętrowe budynki położone na osiedlach, które wymagają przebudowy klatek schodowych wraz z montażem wind w budynkach zamieszkiwanych przez osoby starsze lub posiadające małe dzieci. Istotnym problemem jest również potrzeba wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie niebezpieczeństw jakie wynikają ze spalania odpadów w piecach oraz przeprowadzenie kompleksowego programu działań zmierzających do ograniczania takich praktyk przez mieszkańców. Problemem który dotyczy głownie części miejskiej jest również koncentracja komunikacji tranzytowej przez centralną cześć miasta, głownie Rynku. Koncentracja dużej środków transportu przejeżdżających Bardzo istotnym rozwiązaniem które pomogłoby rozłożyć ruch i zniwelować korki w mieście jest modernizacja nawierzchni dla ulicy Majora Zenona, która mogłaby stanowić alternatywę objazdu oraz zapewnić większą przepustowość dla pojazdów, przyczyniając się do zmniejszenia korków i ograniczenia emisji dwutlenku węgla. Brak inicjatyw zmierzających do przekształceń w tym zakresie, skutkuje negatywnymi parametrami w zakresie czystości powietrza, które pozostają nie bez wpływu na środowisko i zdrowie mieszkańców. 66

67 Analiza badań ankietowyc Metoda i technika badawcza Dla uzyskania jak najlepszego efektu badanie opinii mieszkańców Miasta i Gminy Łosice miało charakter przekrojowy: wybrano metodę sondażową, realizowaną przy zastosowaniu techniki badawczej w formie kwestionariusza ankiety. Specjalnie stworzony do tego typu badań kwestionariusz ankiety zawierał w zdecydowanej większości pytania zamknięte (z podaniem zamkniętej i wyczerpującej listy odpowiedzi, z możliwością udzielenia odpowiedzi własnej). Pytania takie pozwalają na udzielenie szybkiej odpowiedzi przez respondenta oraz na standaryzację i opracowanie zebranych opinii. Ze względu na chęć poznania szerszej opinii mieszkańców na różne tematy, w kwestionariuszu zawarto także kilka pytań otwartych. Ankietyzacja została przeprowadzona metodą wywiadu bezpośredniego oraz za pośrednictwem formularza ankietowego zamieszczonego na stronie Urzędu Miasta i Gminy Łosice. Charakterystyka grupy respondentów Wysiłki włożone w zebranie jak największej próby badawczej sprawiły, że wybrano kilka sposobów dystrybucji ankiet do mieszkańców. Dystrybucja ankiet została przeprowadzona przy współpracy z placówkami oświatowymi oraz Urzędem Miasta i Gminy w Łosicach. Przeprowadzona została także bezpośrednia ankietyzacja mieszkańców na ulicach Miasta i Gminy Łosice podczas zorganizowanego Pikniku Integracyjnego, a ponadto kwestionariusz ankiety został zamieszczony na stronie internetowej Urzędu Miasta i Gminy Łosice. Ze względu na rodzaje wybranych sposobów dystrybucji respondenci stanowią losową próbę badawczą. W ramach badania ankietowego zebrano 357 wypełnionych ankiet. Ankietę wypełniło 238 kobiet, 97 mężczyzn, natomiast 22 osoby nie udzieliło odpowiedzi na pytanie dotyczące płci respondenta. 67

68 Wykres 2. Struktura respondentów ze względu na płeć 22; 6% 97; 27% KOBIETA MĘŻCZYZNA 238; 67% Brak odpowiedzi Źródło: Badanie ankietowe. Badaniem zostali objęci mieszkańcy w następujących grupach wiekowych: 15-19, 20-24, 25-44, oraz 67+. Przyjęte grupy są charakterystyczne dla tego typu badań. Największą grupę respondentów stanowiły osoby w wieku od 25 do 44 lat, których było 158. Najmniej liczną grupą były natomiast osoby w wieku 67+. Przez tę grupę zostało wypełnionych 15 ankiet. Warto również zwrócić uwagę na to, że 25 osób nie wskazało odpowiedzi na pytanie dotyczące wieku respondenta. Wykres 3. Struktura respondentów ze względu na wiek 15; 4% 25; 7% 20; 6% 17; 5% 122; 34% 158; 44% brak odpowiedzi Źródło: Badanie ankietowe. Największą grupę respondentów stanowiły osoby, które określiły swój stan cywilny jako mężatka/ żonaty. Osób tych było ogółem 244. Natomiast najmniejszą grupą, liczącą 13 respondentów, były osoby, które określiły swój stan cywilny jako rozwódka/rozwodnik, 22 ankietowanych nie wskazało odpowiedzi na to pytanie. Wykres 4. Struktura respondentów ze względu na stan cywilny 68

69 18; 5% 22; 6% 60; 17% 13; 4% panna/kawaler mężatka/żonaty rozwódka/rozwodnik wdowa/wdowiec brak odpowiedzi 244; 68% Źródło: Badanie ankietowe. Największą liczbę respondentów stanowiła grupa pracująca w sektorze administracji publicznej (86 osób), najmniejszą grupą były osoby bezrobotne 17 osób oraz 16 osób, które określiły swój status zawodowy jako inny. Na pytanie dotyczące statusu zawodowego 41 osób nie udzieliło żadnej odpowiedzi. Wykres 5 Struktura respondentów ze względu na status zawodowy 41; 11,48% 28; 7,84% 18; 5,04% 17; 4,76% 38; 10,64% 35; 9,80% 50; 14,01% Źródło: Badanie ankietowe. 87; 24,37% 43; 12,04% uczeń/student pracujący w sektorze administracji publicznej pracujący w firmie państwowej pracujący w firmie prywatnej prowadzący własną działalność Pod względem wykształcenia najliczniejszą grupą były osoby legitymujące się wykształceniem wyższym magisterskim. Liczba tych osób wyniosła bowiem 137. Najmniej respondentów posiadało natomiast wykształcenie podstawowe. Ankiet wypełnionych przez tę grupę było ogółem

70 Wykres 6 Struktura respondentów ze względu na poziom wykształcenia 38; 11% 21; 6% 27; 8% 137; 38% 104; 29% podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe licencjackie wyższe magisterskie brak odpowiedzi 30; 8% Źródło: Badanie ankietowe. Kolejnym pytaniem była analiza respondentów w odniesieniu do ich sytuacji materialnej. Ankietowanych, którzy określili swoją sytuację jako raczej dobra, było 248. Odpowiedź dotyczącą sytuacji materialnej, określoną jako raczej zła wskazało 34 osób, zdecydowanie dobra 32 osoby, a zdecydowanie zła wskazało 9 respondentów. Brak odpowiedzi na powyższe pytanie dotyczyło 34 ankietowanych. Wykres 7 Struktura respondentów ze względu na sytuację materialną 9; 2% 34; 10% 32; 9% 34; 10% zdecydowanie dobra raczej dobra raczej zła zdecydowanie zła brak odpowiedzi 248; 69% Źródło: Badanie ankietowe. Najwięcej respondentów mieszka w Gminie od urodzenia i jest to 181 osób, a najmniej liczną grupą stanowiącą 19 osób są osoby zamieszkujące Gminę od kilku lat. Natomiast 68 respondentów nie udzieliło odpowiedzi na powyższe pytanie. 70

71 Wykres 8 Struktura respondentów ze względu na okres zamieszkania w Gminie 68; 19% 181; 51% 19; 5% od urodzenia długo co mnajmniej 10 lat od niedawna kilka lat brak odpowiedzi 89; 25% Źródło: Badanie ankietowe. Kolejnym pytaniem ankietowym było pytanie dotyczące miejsca zamieszkania. Najwięcej ankiet, bo ogółem 265 wypełniły osoby deklarujące miejsce zamieszkania w Mieście i Gminie Łosice. Poza Miastem i Gminą Łosice spośród ankietowanych mieszka 38 respondentów, a 54 osoby nie udzieliły żadnej odpowiedzi na to pytanie. Wykres 9 Struktura respondentów ze względu na zameldowanie 54; 15% 38; 11% Miasto i Gmina Łosice Poza Miastem i Gminą Łosice 265; 74% Źródło: Badanie ankietowe. Respondentów, którzy określili swoją postawę jako lubię tę gminę, było 247. Odpowiedź sformułowana określeniem ani lubię ani nie lubię wskazało 78 osób, natomiast nie lubię tej gminy zaznaczyło 2 osoby. Brak odpowiedzi na pytanie dotyczące stosunku pozytywnego lub negatywnego do Miasta i Gminy Łosice dotyczyło 30 ankietowanych. 71

72 Wykres 10 Postawa wobec Gminy 2; 1% 30; 8% 78; 22% lubię tę gminę ani lubię ani nie lubię nie lubię tej gminy brak odpowiedzi 247; 69% Źródło: Badanie ankietowe. Zaprezentowana na powyższych wykresach struktura respondentów wskazuje na to, że w badaniu wzięła udział reprezentatywna grupa mieszkańców w różnym wieku, o wysokim poziomie wykształcenia, o różnym stanie cywilnym, charakteryzująca się zróżnicowaną sytuacją materialną. Wyniki ankiety są więc wiarygodne i oddają opinię społeczności lokalnej na tematy będące przedmiotem badania. Analiza odpowiedzi Na poniższych wykresach przedstawiono wyniki przeprowadzonego badania ankietyzacyjnego. Należy zauważyć, że w wielu przypadkach respondenci nie odpowiadali na wszystkie pytania zawarte w kwestionariuszu, dlatego przy analizie odpowiedzi na dane pytanie zaznaczono liczbę osób, które udzieliły stosownej odpowiedzi. Aby przeprowadzona analiza opinii publicznej była miarodajna i aby móc porównywać odpowiedzi na konkretne pytania, liczbę osób, która udzieliła danej odpowiedzi, przedstawiono procentowo jako odsetek osób, które łącznie wypowiedziały się w danym pytaniu. Ponadto, niektóre pytania miały charakter otwarty, a w pytaniach zamkniętych możliwe było wskazanie kilku odpowiedzi, dlatego liczba łącznie wskazanych odpowiedzi niejednokrotnie przewyższała liczbę respondentów. Odsetek osób, które wskazały poszczególne odpowiedzi, po zsumowaniu przyjmował więc bardzo często wartość wyższą niż 100%. 72

73 Pytanie 1. Wykres 11 Czy Pana/Pani zdaniem Miasto i Gmina Łosice wymaga programu rewitalizacji, to znaczy programu ożywienia społeczno-gospodarczego i przestrzenno-środowiskowego? (N357) 26% 1% 1% 72% zdecydowanie tak racej tak raczej nie zdecydowanie nie Źródło: badanie ankietowe. Zdecydowana większość respondentów wskazała odpowiedź zdecydowanie tak, osób które udzieliły takiej odpowiedzi było ogółem 72%. Odpowiedzi, które zawarto w sformułowaniu raczej tak zaznaczyło 26% osób. Pozostali ankietowani wskazali zdecydowanie nie i osoby te stanowiły zaledwie 1% oraz raczej nie takich osób było także 1% wszystkich ankietowanych. Pytanie 2. Wykres 12 Jak ocenia Pan/Pani dotychczasowe działania w zakresie działań rewitalizacyjnych? (N347) 60,00% 57,14% 50,00% 40,00% 30,00% 22,57% 20,00% 16,00% 10,00% 4,29% 2,00% 0,00% zdecydowanie korzystne raczej korzystne raczej niekorzystne zdecydowanie niekorzystne brak odpowiedzi Źródło: badanie ankietowe. 73

74 Ponad połowa (57,14%) ankietowanych uznała, dotychczasowe działania w zakresie działań rewitalizacyjnych za raczej korzystne, za określeniem zdecydowanie korzystne opowiedziało się 22,57% ankietowanych, a raczej niekorzystne 16,00% respondentów. Odpowiedź zdecydowanie niekorzystne została wskazana przez 4,29% respondentów, natomiast 2,00% ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Pytanie 3. Wykres 13 Który obszar Miasta i Gminy powinien zostać poddany procesowi rewitalizacji, ponieważ jest najbardziej zdegradowany i najtrudniej się tam żyje? (N382) Woźniki Toporów Szańków Kolonia Szańków Dzięcioły Zakrze Świniarów Patków Nowosielec Niemojki Łuzki Meszki Łosice-Osiedle Żeromskiego Łosice-Osiedle Zdrowa Łosice-Osiedle Sienkiewicza Łosice-Osiedle Międzyrzecka Łosice-Osiedle Bialska Jeziory Czuchleby Stare Biernaty Biernaty Średnie Chotycze Kolonia Chotycze brak odpowiedzi 0,52% 0,52% 0,52% 0,52% 1,05% 1,31% 1,31% 2,09% 0,52% 2,62% 5,76% 1,05% 4,45% 1,31% 0,52% 0,79% 0,79% 0,26% 1,83% 2,62% 9,69% 14,66% 17,54% 30,37% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% Źródło: Badanie ankietowe. Największa grupa respondentów, stanowiąca 30,37% ogółu badanych wskazało jako miejsce konieczne do przeprowadzenia rewitalizacji- Osiedle Żeromskiego. Ankietowani w liczbie 17,54% wskazało Osiedle Bialska jako obszar wymagający procesów rewitalizacyjnych, a 14,66% odpowiedzi w tym zakresie padło na Osiedle Międzyrzecka. Spośród poddanych badaniu opinii publicznej 9,69% wskazało w tej materii na Osiedle Sienkiewicza, a 5,76% na Łuzki. Osiedle Zdrowa zaznaczyło 4,45% 74

75 respondentów. Pozostałe miejscowości znajdują się w przedziale od 0,26% do 1,83%. Najczęściej wymienianymi ulicami były ulica: Bialska, Międzyrzecka, Mjr. Zenona. Brak odpowiedzi na powyższe pytanie dotyczył 2,62% ankietowanych. Pytanie 4. Wykres 14 Czym przede wszystkim należałoby się zająć w pierwszej kolejności, by poprawić sytuację tego obszaru? Proszę krótko opisać swój pomysł (N403) Ograniczenie prędkości Miejsca parkingowe Rewitalizacja parku Stworzenie miejsc do spędzania wolnego czasu atrakcje dla Przebudowa instalacji wod-kan w szkole podstawowej nr 2 0,99% 2,23% 1,49% 4,47% 7,44% Budowa i remont placów zabaw 11,41% Oświetlenie Budowa ścieżek rowerowych 2,73% 3,23% Remont i budowa dróg Wykonanie chodników Remont szkoły nr 2 6,45% 9,68% 9,43% Remont/modernizacja/budowa przedszkola nr 2 w Łosicach 23,82% Zagospodarowanie Centrum Miasta INNE 8,19% 8,44% brak odpowiedzi 18,11% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% Źródło: badanie ankietowe. Według opinii 23,82% ankietowanych w pierwszej kolejności powinno zostać wyremontowane Przedszkole Samorządowe nr 2 w Łosicach, 11,41% uważa, że potrzebne są nowe place zabaw. Kolejno 9,68% wskazało na budowę dróg, 9,43% wykonanie chodników, a 8,44% wymieniło inne obszary rewitalizacji. Na konieczność lepszego zagospodarowania Centrum Miasta wskazało 8,19% respondentów. Odsetek ankietowanych wynoszący 7,44% wskazał na potrzebę przebudowy instalacji w Szkole Podstawowej nr 2, a 6,45% wskazał na remont tejże szkoły. Brak odpowiedzi na powyższe pytanie dotyczył 18,11% respondentów. 75

76 Pytanie 5. Wykres 15 Proszę wskazać Pana/Pani związek z wybranym obszarem, wymagającym rewitalizacji (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) (N732) 7,33% Miejsce zamieszkania 30,77% 23,81% Miejsce pracy miejsce wypoczynku 12,09% Źródło: badanie ankietowe. 10,99% 15,02% miejsce, w którym często przebywam, załatwiam różne sprawy miejsce, które uważam za bardzo ważne dla Miasta i Gminy Łosice Największy odsetek ankietowanych wynoszący 30,77% wskazał odnośnie swojego związku z obszarem koniecznym do rewitalizacji odpowiedź miejsce zamieszkania, dla 23,81% jest to miejsce, które uważa za bardzo ważne dla Miasta i Gminy Łosice, a 15,02% odpowiedziało, że to miejsce pracy. Odpowiedź ujętą w sformułowaniu miejsce, w którym często przebywa, załatwia różne sprawy zaznaczyło 12,09% badanych, natomiast dla 10,99% jest to miejsce wypoczynku. Ankietowanych, którzy wskazali inny powód było ogółem 6.99%. Pytanie 6. Wykres 16 Proszę wskazać najpoważniejsze problemy społeczne występujące na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji: (max 3 odpowiedzi) (N732) niewystarczająca oferta kulturalna i infrastrukturalna migracje mieszkańców do ościennych miast (np. Siedlec, niewystarczająca liczba miejsc w przedszkolach brak poczucia więzi z Miastem i Gminą Łosice brak poczucia bezpieczeństwa niewystarczający udział w życiu społecznym i kulturalnym problemy rodzinne i społeczne (alkocholizm, przemoc w wysoka przestępczość zwiększanie liczby osób wymagających wsparcia, niechęć do kształcenia i zmiany kwalifikacji Ubóstwo Bezrobocie inny Źródło: Badanie ankietowe. 1,09% 4,92% 7,10% 8,33% 6,42% 4,51% 3,83% 4,78% 6,83% 13,25% 10,66% 12,16% 16,12% 0,00% 10,00% 20,00% 76

77 Ankietowani, zostali poproszeni o wskazanie, jakie w ich opinii są najpoważniejsze problemy społeczne w Mieście i Gminie Łosice. Najliczniejsza grupa ankietowanych (16,12%) wskazała na niewystarczającą liczbę miejsc w przedszkolach, natomiast 13,25% duży problem społeczny widzi w niewystarczającej ofercie kulturalnej i infrastrukturalnej, co powoduje spędzanie przez mieszkańców wolnego czasu poza obszarem gminy np. Siedlce, Warszawa. Bezrobocie stanowi najpoważniejszy problem społeczny dla 12,16% respondentów, a 10,66% uznało, że są to migracje mieszkańców do ościennych miast np. Warszawy, Siedlec. Dla 8,33% ankietowanych problemem społecznym jest niewystarczający udział w życiu społecznym i kulturalnym, a dla 7,10% problemem jest brak poczucia bezpieczeństwa. Pytanie 7. Wykres 17 Proszę wskazać najważniejsze Pana/Panią zdaniem problemy gospodarcze, które powinny być rozwiązane w celu ograniczenia negatywnych zjawisk gospodarczych na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji: (max 3 odpowiedzi) (N686) 9,77% 6,71% 7,00% niewystarczające wsparcie dla przedsiębiorstw, brak inkubatora przedsiębiorczości, szkoleń, doradztwa gospodarczgo niska przedsiębiorczość mieszkańców 13,12% 3,35% brak miejsca na prowadzenie działalności brak dobrych miejsc pracy w Mieście i Gminie Łosice 12,97% niskie kwalifikacje zawodowe mieszkańców 4,96% 11,66% 5,69% 24,78% niewystarczająca promocja Miasta i Gminy Łosice wobec inwestorów słabo rozwinięty sektor usług Źródło: badanie ankietowe. Znaczna liczba ankietowanych, czyli 24,78% odnosząc swoją odpowiedź do pytania dotyczącego istotnych problemów gospodarczych na obszarze Miasta i Gminy Łosice, stwierdziła, że zasadniczym problemem w tej materii jest brak dobrych miejsc pracy w Mieście i Gminie Łosice. Spora grupa respondentów- 13,12% uważa również, że plan zagospodarowania przestrzennego jest 77

78 niedostosowany do aktualnych potrzeb i brak jego wersji elektronicznej. Natomiast 12,97% dużym problemem gospodarczym jest niewystarczająco rozwinięta infrastruktura utrudniająca rozwój usług i handlu (np. brak parkingów). Dla 11,66% badanych odpowiedź ujęta w sformułowaniu niewystarczająca promocja Miasta i Gminy Łosice stanowiła najważniejszy problem gospodarczy. Najrzadziej wskazywaną odpowiedzią był brak miejsca na prowadzenie działalności. Pytanie 8. Wykres 18 Proszę wskazać najpoważniejsze problemy związane ze środowiskiem naturalnym oraz zagospodarowaniem przestrzennym na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji: (max 3 odpowiedzi) (N908) niski poziom obsługi komunikacyjnej (drogi, parkingi, oświetlenie, brak ścieżek rowerowych) niewysterczająco rozwinięta infrastruktura społeczna (szkoły, przedszkola, ośrodki zdrowia, ośrodki kultury, ośrodki sportu i niewystarczjąco rozwinięta infrastruktura w zakresie sieci kanalizacyjnej, wodnej, elektrycznej, cieplnej, telekomunikacyjnej niewystarczająco rozwinięta infrastruktura komunikacyjna w zakresie dróg, parkingów, chodników i oświetlenia brak miejsca, które stanowi główne miejsce spotkań, wydarzeń społecznych i kulturalnych, brak "placu brak miejsc publicznych dogodnych dla wypoczynku rodzin z dziećmi niska estetyka przestrzeni publicznej 2,53% 11,56% 8,37% 10,24% 7,49% 14,10% 13,55% zaniedbane parki, skwery, place zabaw niska świadomość mieszkańców w zakresie działań dotyczących ekologii zanieczyszczenie środowiska, w tym przez transport prywatny i publiczny 6,94% 8,15% 11,12% konieczność rekultywacji wysypiska śmieci 1,98% inny 3,96% 0,00%2,00%4,00%6,00%8,00%10,00%12,00%14,00%16,00% Źródło: Badanie ankietowe. 78

79 Respondenci, w pytaniu Nr 8 zaznaczyli najpoważniejsze problemy związane ze środowiskiem naturalnym oraz zagospodarowaniem przestrzennym na obszarze, który wcześniej został wskazany przez nich jako obszar konieczny do rewitalizacji. Największy procent badanych, bo 14,10% uznało za duży problem brak miejsc publicznych dogodnych dla wypoczynku rodzin z dziećmi. Dla 13,55% problemem jest niska estetyka publiczna, a 11,56% wskazało niski poziom obsługi komunikacyjnej (drogi, parkingi, oświetlenie, brak ścieżek rowerowych). Dla 11,12% należałoby zwrócić uwagę na zaniedbane parki, skwery, place zabaw, 10,24% upatruje problemu w niewystarczająco rozwiniętej infrastrukturze w zakresie dróg, parkingów, chodników i oświetlenia. Najmniej liczna grupa respondentów wykazała na konieczność rekultywacji wysypiska śmieci (1,98%). Pytanie 9 Wykres 19 Proszę wskazać 3 najważniejsze Pana/Pani zdaniem rodzaje przedsięwzięć inwestycyjnych, które powinny być realizowane na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji (922) rozbudowa/modernizacja budynków i obiektów zabtkowych rozbudowa/modernizacja/doposażenie budynków użyteczności publicznej (np. urzędy, szpital, rozbudowa/modernizacja budynków i terenów poprzemysłowych (np. BUMAR, baza PKS itp.) rozbudowa/modernizacja/doposażenie budynków socjalnych, komunalnych oraz budynków w zasobach rozbudowa/modernizacja/doposażenie infrastruktury kulturalnej (Dom Kultury, Kino, biblioteki publiczne rozbudowa infrastruktury technicznej (np..instalacje c.o., wod.-kan., gaz) zagospodarowanie przestrzeni publicznych np. skwerów, placów zabaw, placów przy świetlicach rozbudowa/modernizacja/doposażenie infrastruktury sportowej, rekreacyjnej i turystycznej (np.. rozbudowa/modernizacja infrastruktury edukacyjnej: przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowejtowarzyszącej (chodniki, ścieżki rowerowe, parkingi, rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej i sieci komunikacyjnej 3,36% 3,90% 3,04% 3,36% 6,40% 6,83% 10,30% 8,13% 16,59% 15,51% 17,03% inny 5,53% 0,00% 10,00% 20,00% Źródło: Badanie ankietowe. Odpowiedzi na pytanie dotyczące najważniejszych przedsięwzięć inwestycyjnych były bardzo zróżnicowane, dlatego też przedstawiono najważniejsze odpowiedzi według ilości ich występowania. 79

80 Według respondentów najważniejszą inwestycją jaka powinna być zrealizowana w pierwszej kolejności powinna być rozbudowa/modernizacja infrastruktury edukacyjnej: przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych - tę odpowiedź wskazało 17,03% ankietowanych. Na drugim miejscu wskazywanej odpowiedzi była odpowiedź dotycząca konieczności zagospodarowania przestrzeni publicznych np. skwerów, placów zabaw, placów przy świetlicach - 16,59%. Trzecią najważniejszą inwestycją według respondentów, która powinna zostać zrealizowana to rozbudowa/modernizacja infrastruktury drogowej - towarzyszącej (chodniki, ścieżki rowerowe, parkingi, oświetlenie) - takiej odpowiedzi udzieliło 15,51% ankietowanych. Tylko 3,04% zaznaczyło odpowiedź rozbudowa/modernizacja/doposażenie budynków socjalnych, komunalnych oraz budynków w zasobach spółdzielni mieszkaniowych w Mieście i Gminie. Pytanie 10. Wykres 20 Proszę wskazać 3 najważniejsze Pana/Pani zdaniem rodzaje przedsięwzięć społecznych, które powinny być przeanalizowane na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji (N588) poprawa bazy dydaktycznej (np. zwiększenie liczby miejsc w przedszkolach, remonty i wyposażenie szkół) 23,13% stworzenie szlaków spacerówych, rowerowych 13,27% organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzierzy 17,52% organizowanie konkursow o mieście, wycieczek, spaceów, spotkań na temat historii Miasta i Gminy Łosice prowadzenie kursów, szkoleń dla osób poszukujących pracy, chcący zdobyc owe umiejętności 2,21% 10,37% programy kulturalne, sportowe, cykliczne imprezy dla mieszkańców 6,97% tworzenie miejsc spotkań, pobytu, zajęć dla osób starszych, dzieci i młodzierzy, osób zagrożonych wykluczeniem programy wsparcia i integracji dla osób i rodzin ubogich, doświadczających różnych trudności i kłopotów 12,59% 10,88% inny 3,06% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% Źródło: Badanie ankietowe. 80

81 W pytaniu Nr 10 ankietowani mieli wskazać ich zdaniem najważniejsze rodzaje przedsięwzięć społecznych, które powinny być przeanalizowane. Według opinii 23,13% ankietowanych najważniejszym rodzajem przedsięwzięcia społecznego, które należy wziąć pod uwagę powinna być poprawa bazy dydaktycznej (zwiększenie miejsc w przedszkolach, remont i wyposażenie szkół), 17,52% ankietowanych uznała za konieczne do realizacji organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży, a 13,27% respondentów opowiedziało się za stworzeniem szlaków spacerowych, rowerowych. Tworzenie miejsc spotkań, pobytu, zajęć dla osób starszych, dzieci i młodzieży, osób zagrożonych wykluczeniem wskazało 12,59%. Najrzadziej udzielaną odpowiedzią była odpowiedź dotycząca konieczności podjęcia działań w zakresie organizowania konkursów o mieście, wycieczek, spacerów, spotkań na temat historii Miasta i Gminy Łosice - takiej odpowiedzi udzieliło zaledwie 2,21% ankietowanych. Pytanie 11. Wykres 21 Proszę wskazać 3 najważniejsze Pana/Pani zdaniem rodzaje przedsięwzięć, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia negatywnych zjawisk gospodarczych na obszarze wskazanym wcześniej przez Pana/Panią do rewitalizacji (N628) poprawa infrastruktury służącej rozwojowi handlu i usług (np. Budowa parkingów i miejsc postojowych) 20,38% utworzenie na terenie gminy Inkubatora Przedsiębiorczości tzn. Instytucji wspierającej udostępnianie uzbrojonych terenów inwestycyjnych 10,19% 9,87% rozbudowanie systemu ulg i zwolnień dla podmiotów prywtnych inwestujących na terenie programy wsparcia szkoleniowo-doradczego dla osób bezrobotnych programy wsparcia finansowego dla osób zaintersowanych prowadzeniem własnej programy wsparcia szkoleniowo-doradczego dla osób zainteresowanych prowadzeniem 14,33% 15,76% 16,56% 12,90% inny 7,80% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% Źródło: badanie ankietowe. Najliczniejsza grupa respondentów, stanowiąca 20,38% badanych, wskazała odnośnie pytania dotyczącego rodzaju przedsięwzięć ograniczających negatywne zjawiska gospodarcze poprawę infrastruktury służącej rozwojowi handlu i usług (np. budowa parkingu i miejsc postojowych). Dla 16,56% ankietowanych takim przedsięwzięciem powinny być programy wsparcia finansowego dla osób zainteresowanych prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, a 15,76% wskazała 81

82 na konieczność uruchomienia programów wsparcia szkoleniowo-doradczego dla osób bezrobotnych. Najmniej respondentów zaznaczyło odpowiedź inny (7,80%). Pytanie 12. Wykres 22 W której części Miasta i Gminy Pan/Pani mieszka? (N313) Łosice Biernaty Średnie Stare Biernaty Toporów Meszki Zakrze Świniarów Patków Rudnik Nowosielec Niemojki Łuzki Łosice-Osiedle Żeromskiego Łosice-Osiedle Sienkiewicza Łosice-Osiedle Międzyrzecka Łosice-Osiedle Bialska Łosice-Osiedle Zdrowa Czuchleby Chotczyce brak odpowiedzi Źródło: badanie ankietowe. 0,64% 0,32% 1,28% 0,96% 0,32% 3,51% 1,60% 0,32% 0,96% 0,64% 2,56% 5,43% 20,45% 13,42% 18,21% 10,54% 15,97% 1,28% 1,60% 14,06% 0,00% 20,00% 40,00% Największa grupa respondentów biorących udział w badaniu zamieszkuje Osiedle Żeromskiego 20,45%, Osiedle Międzyrzecka zamieszkuje ogółem 18,21%, a 15,97% Osiedle Zdrowa. Najmniej liczną grupą ankietowanych biorących udział w badaniu byli mieszkańcy miejscowości: Patków, Meszki oraz Biernaty Średnie stanowiąc po 0,32% ankietowanych. Brak odpowiedzi na powyższe pytanie dotyczyło 14,06% respondentów. PODSUMOWANIE BADANIA ANKIETOWEGO W badaniu ankietyzacyjnym przeprowadzonym na obszarze Miasta i Gminy Łosice wzięło udział 357 osób z czego 238 osób stanowiły kobiety, 97 osób reprezentowało grupę mężczyzn, 22 osoby nie udzieliły odpowiedzi wskazującej płeć ankietowanego. Najliczniejsza grupa ankietowanych określiła swój wiek między 25 a 44 rokiem życia. Pod względem wykształcenia największą grupę ankietowanych stanowiły osoby legitymujące się wykształceniem wyższym magisterskim (137 osób), które zatrudnione są w administracji publicznej (86 respondentów). Respondenci badania ankietyzacyjnego w większości zamieszkują od urodzenia Miasto i Gminę Łosice. Ankietowani biorący udział w badaniu zdecydowanie potwierdzili, iż ich zadaniem Miasto i Gmina Łosice wymagają ożywienia społeczno-gospodarczego i opracowania Programu Rewitalizacji. Odpowiedzi w tym zakresie wyrażonej w sformułowaniu zdecydowanie tak (program ożywienia społeczno-gospodarczego i poddanie procesowi rewitalizacji) wyraziło ogółem 72% ankietowanych. 82

83 Na pytanie dotyczące dotychczas prowadzonych działań w zakresie odnowy i rewitalizacji na obszarze gminy 57,14% ankietowanych odpowiedziała, iż działania te były raczej korzystne, natomiast 22,57% opowiedziała się za odpowiedzią ujętą w sformułowaniu: zdecydowanie korzystne. W pytaniu dotyczącym związku respondentów z obszarem przeznaczonym do rewitalizacji dla 30,77% ankietowanych obszar ten stanowi miejsce zamieszkania, natomiast dla 23,81% jest szczególnie ważnym miejscem dla Miasta i Gminy Łosice. Obszarem wymagającym programów naprawczych w pierwszej kolejności jest obszar osiedla Żeromskiego (30,37% ankietowanych wskazała ten obszar) oraz obszar osiedla Bialska (17,54% oddzielonych odpowiedzi w tym zakresie). Na pytanie dotyczące rodzaju działań koniecznych do przeprowadzenia w obszarze wymagającym rewitalizacji 23,82% respondentów wskazało konieczność remontu Przedszkola Samorządowego Nr 2 oraz konieczność budowy i remontu placów zabaw (11,41% udzielonych wskazań). Ankietowani, którzy zostali poproszeni o wskazanie, jakie w ich opinii są najpoważniejsze problemy społeczne w Mieście i Gminie Łosice, w największej liczbie odpowiedzi (16,12%) wskazali na niewystarczającą liczbę miejsc w przedszkolach, oraz niewystarczającą ofertę kulturalną i infrastrukturalną (13,25%), co powoduje spędzanie przez mieszkańców wolnego czasu poza obszarem gminy np. Siedlce, Warszawa. Znaczna liczba ankietowanych, czyli 24,78% odnosząc swoją odpowiedź do pytania dotyczącego istotnych problemów gospodarczych na obszarze Miasta i Gminy Łosice, stwierdziła, że zasadniczym problemem w tej materii jest brak dobrych miejsc pracy w Mieście i Gminie Łosice. Spora grupa respondentów- 13,12% uważa również, że plan zagospodarowania przestrzennego jest niedostosowany do aktualnych potrzeb i brak jego wersji elektronicznej. Natomiast 12,97% dużym problemem gospodarczym jest niewystarczająco rozwinięta infrastruktura utrudniająca rozwój usług i handlu (np. brak parkingów). W zakresie wskazania przez respondentów najpoważniejszych problemów związanych ze środowiskiem naturalnym oraz zagospodarowaniem przestrzennym na obszarze, który wcześniej został wskazany przez nich jako obszar konieczny do rewitalizacji, największy procent badanych, bo 14,10% uznało za duży problem brak miejsc publicznych dogodnych dla wypoczynku rodzin z dziećmi. Dla 13,55% problemem jest niska estetyka publiczna, a 11,56% wskazało niski poziom obsługi komunikacyjnej (drogi, parkingi, oświetlenie, brak ścieżek rowerowych). Najważniejsze rodzaje przedsięwzięć społecznych, które powinny być realizowane w procesie prowadzonej rewitalizacji ankietowani wskazali w większości: poprawę bazy dydaktycznej (zwiększenie miejsc w przedszkolach, remont i wyposażenie szkół), organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży, stworzenie szlaków spacerowych, rowerowych oraz tworzenie miejsc spotkań, pobytu, zajęć dla osób starszych, dzieci i młodzieży, osób zagrożonych wykluczeniem. Najliczniejsza grupa respondentów, odnośnie pytania dotyczącego rodzaju przedsięwzięć ograniczających negatywne zjawiska gospodarcze wskazała poprawę infrastruktury służącej rozwojowi handlu i usług, programy wsparcia finansowego dla osób zainteresowanych prowadzeniem własnej działalności gospodarczej oraz konieczność uruchomienia programów wsparcia szkoleniowo-doradczego dla osób bezrobotnych. 83

84 5. WYBÓR OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I OBSZARÓW REWITALIZACJI 1. Wprowadzenie Wybór obszarów Miasta i Gminy Łosice wskazanych do objęcia procesem rewitalizacji jest wynikiem gruntownej diagnozy zjawisk kryzysowych występujących na jej terenie oraz wynikiem ustalenia ich koncentracji terytorialnej. W oparciu o przeprowadzone analizy ilościowe i jakościowe oraz wyznaczone na ich podstawie strefy wysokiej koncentracji negatywnych zjawisk wyznaczono granice obszarów zdegradowanych. Obszary te dały podstawę do przeprowadzenia konsultacji społecznych, które były kluczowym elementem sporządzania Planu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Partycypacja społeczna w prowadzonym procesie rewitalizacji przyjęła następujące formy: Organizacji spotkań z mieszkańcami, Konsultacji społecznych z mieszkańcami, Organizacji spotkań z przedsiębiorcami, Organizacji spotkań z organizacjami pozarządowymi, Przeprowadzenia badania ankietowego wśród mieszkańców, Wykorzystania strony internetowej Miasta i Gminy Łosice do prowadzeni działań związanych z informacją w zakresie postępu prac nad programem, terminami spotkań konsultacyjnych, możliwością zgłaszania uwag i sugestii do trwających prac nad kształtem i zawartością Programu Rewitalizacji. Szczegółowa analiza wyników diagnozy czynników kryzysowych w Mieście i Gminie Łosice oraz badanie ankietyzacje mieszkańców, umożliwiły wyznaczenie obszarów zdegradowanych. 2. Obszary zdegradowane Celem opracowania Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Łosice jest wyodrębnienie obszarów wymagających szczególnej uwagi - obszarów zdegradowanych. W praktyce działania rewitalizacyjne prowadzone są na obszarach, na których prowadzone funkcje przestały mieć z czasem znaczenie (np. tereny stoczniowe, portowe, kolejowe, wojskowe) lub które zostały zaniedbane w wyniku procesów planistycznych, politycznych i społecznych (np. obszary śródmieść). Wszystkie z tych obszarów mają swoją specyfikę, a zakres i przedmiot działań bywa zróżnicowany, jednakże każdy z nich można w pewien sposób uznać za obszar kryzysowy uznawany jako obszar zdegradowany. Zgodnie z rekomendacjami delimitacja obszarów zdegradowanych zostaje przeprowadzona w oparciu o zasadę współwystępowania czynników kryzysowych w sferze społecznej oraz w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej. W oparciu o zestawienie wskaźników degradacji w poszczególnych osiedlach/sołectwach przyjęto, że kwalifikacja okręgu do obszaru zdegradowanego następuje, jeżeli w tym okręgu odnotowano niekorzystne wartości wskaźników społecznych oraz występują niekorzystne wskaźniki w pozostałych zakresach tematycznych. 84

85 Przeprowadzona analiza wskaźnikowa szeregu mierników ilościowych i jakościowych zamieszczona w Części IV niniejszego dokumentu oraz przeprowadzone na obszarze Miasta i Gminy Łosie badanie opinii publicznej poprzez ankietyzację, w sposób jednoznaczny wyłoniły obszary, które uzyskały parametry poniżej średniej przyjętej dla gminy oraz wskazały na ich kryzysowy charakter. Tabela zamieszczona poniżej podsumowuje wartość użytych wskaźników nadając im punktację w postaci oznaczenia cyfrą zero lub cyfrą jeden. Zero oznacza wartość poniżej średniej obliczonej dla gminy, czyli wskazuje takie obszary, które nie wymagają interwencji. Analogicznie cyfrą jeden oznaczone zostały osiedla i sołectwa, których wartość w sposób negatywny osiąga wartość powyżej średniej przyjętej dla gminy. Taka gradacja pozwala na wyodrębnienie obszarów pozostających w kryzysie i wymagających niezwłocznej interwencji. W ramach przeprowadzonego procesu analizy diagnostycznej, badania ankietowego, spotykań z interesariuszami zestawiono następujące główne problemu i źródła zjawisk kryzysowych w mieście i Gminie Łosice:

86 liczba zarejestrowanych zdarzeń liczba przestępstw i wykroczeń liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych liczba wydanych decyzji w sprawie uzależnień liczba osób niepełnosprawnych gospodarstwa domowe pobierające zasiłki dotyczące określonych kierunków pomocy społecznej- ubóstwo dynamika osób faktycznie zamieszkałych liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych AKTYWNI liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych WYKREŚLONY liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych ZAWIESZONY dostępność terenów zieleni urządzonej - odsetek obszaru bez dostępu do urządzonej zieleni w odległości 500 m liczba zdegradowanych obiektów publicznych i zabytków /wymagających remontu lub modernizacji lub zmiany niska efektywność energetyczna - liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1961 r., nie poddanych Stan sieci kanalizacyjnej - odsetek sieci wymagającej wymiany lub modernizacji P R O G R A M R E W I T A L I Z A C J I D L A M I A S T A I G M I N Y Ł O S I C E D O R O K U Tabela 27 Zestawienie mierników kryzysu dla obszaru Miasta i Gminy Łosice Wydzielony podobszar Suma OSIEDLE BIALSKA OSIEDLE MIĘDZYRZECKA OSIEDLE SIENKIEWICZA OSIEDLE ZDROWA OSIEDLE ŻEROMSKIEGO Biernaty Średnie Chotycze

87 Chotycze Kolonia Czuchleby Dzięcioły Jeziory Łuzki Meszki Niemojki Nowosielec Patków Rudnik Stare Biernaty Szańków Świniarów Toporów Woźniki Zakrze Objaśnienia: 0 - niski poziom kryzysowy 1 - wysoki poziom kryzysowy Źródło: opracowanie Contract Consulting na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Łosice i innych instytucji funkcjonujących na obszarze gmin 87

88 W powyższej tabeli dokonano zestawienia mierników kryzysu z wielu sfer poddanych analizie, a mianowicie sfery społecznej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej na obszarach Miasta i Gminy Łosice. Wynik analizy jednoznacznie wyłania obszary zdegradowane. Wśród tych obszarów znajdują się: Osiedle Bialska Osiedle Międzyrzecka Osiedle Sienkiewicza Osiedle Zdrowa Osiedle Żeromskiego Łuzki Wymienione powyżej podobszary wskazują na potrzebę wprowadzenia działań naprawczych i wyprowadzenia z sytuacji kryzysowej, a w konsekwencji umożliwienia wskazanym podobszarom warunków do rozwoju w kontekście zarówno społecznym jak i gospodarczym. Podobszary Miasta i Gminy Łosice zajmowane przez osiedla, należą do obszarów zamieszkiwanych przez najliczniejszą część mieszkańców gminy (ogółem liczba mieszkańców osiedli kształtuje się na poziomie osoby, natomiast w Mieście i Gminie Łosice mieszka łącznie mieszkańców). Procesy rewitalizacyjne obejmować będą zgodnie z przyjętą metodyką i uwarunkowaniami proceduralnymi maksymalnie 20% powierzchni gminy oraz 30% mieszkańców, zamieszkujących obszary rewitalizowane. Dokonano zatem wyboru podobszarów które podlegać będą procesom rewitalizacji nie tylko ze względu na przeprowadzoną analizę mierników kryzysu, przeprowadzone badanie ankietyzacyjne, wnioski z przeprowadzonych spotkań konsultacyjnych z interesariuszami, ale także z uwagi na ich strategiczny dla Miasta i Gminy Łosice charakter. Zgodnie z wskazanymi powyżej wymogami w zakresie maksymalnej powierzchni i liczby ludności obejmujących obszar rewitalizacji, w ramach wydzielonych podobszarów rewitalizacją objęto tylko część wskazanych podobszarów. Wśród nich znalazły się części następujące poobszary: Osiedle Bialska, Osiedle Międzyrzecka, Osiedle Sienkiewicza, Osiedle Żeromskiego, usytuowane w centrum Miasta i Gminy Łosice, a zatem mające charakter reprezentacyjny, które stanowią jednocześnie skupisko życia społeczno-gospodarczego i jednocześnie są największym potencjałem rozwojowym Miasta i Gminy Łosice. Niekorzystne wskaźniki społeczne są praktycznie obecne na całym terytorium miasta i gminy. Z analizy wyników badań ankietowych wynika, że mieszkańcy miasta zdecydowanie identyfikują obszary problemowe w centrum miasta i gminy. Wypowiedzi respondentów wyraźnie uwypuklały techniczno-funkcjonalne oraz społeczne problemy, skupiające się właśnie na ulicach należących do wyżej wspomnianych osiedli zaliczanych do obszarów zdegradowanych. Obszar kryzysowy można opisać zatem jako swoisty obszar ryzyka w ramach którego powstały i utrzymują się zjawiska (procesy), które aktualnie (lub potencjalnie) są źródłem zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania tego obszaru jako środowiska mieszkalnego, a także miejsca działalności gospodarczej.

89 3. Obszar wyznaczony do rewitalizacji Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie programu rewitalizacji. Ustawa o rewitalizacji z dn. 9 października 2015 r. stanowi, że działaniom rewitalizacyjnym może zostać poddany obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, w przypadku występowania na nim ponadto negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Sumowanie wymiarów kryzysu prowadzi do krytycznej oceny stanu miasta i gminy oraz powoduje zaliczanie do obszarów rewitalizacji następujące obszary z rozróżnieniem na konkretne ulice do nich należące. W trakcie konsultacji społecznych dotyczących wyznaczenia obszaru rewitalizacji, pierwotnie wyznaczony obszar wskazany na mapie poniżej uległ rozszerzeniu. Rysunek 8 Obszar pierwotnie wyznaczony do rewitalizacji na terenie Miasta i Gminy Łosice

90 Źródło: Opracowanie własne Informacja dotycząca uwag w ramach konsultacji społecznych w zakresie obszaru wyznaczonego do rewitalizacji zamieszczona została na stronie internetowej urzędu Miasta i Gminy Łosice oraz na tablicach ogłoszeń, a uwagi i sugestie interesariuszy przyjmowane były od r. do r. Uwzględniono wszystkie zgłoszone przez mieszkańców uwagi do pierwotnie wyznaczonego obszaru. Załącznikiem do niniejszego Programu Rewitalizacji jest mapa obszaru rewitalizacji w skali 1: Rysunek 9 Obszar wyznaczony do rewitalizacji na terenie Miasta i Gminy Łosice Źródło: Opracowanie własne 90

91 Obszar rewitalizacji został wyznaczony na powyższej mapie, poniższe zestawienie jest pomocnicze i przedstawia wykaz budynków mieszkalnych, branych pod uwagę podczas wyliczania liczby mieszkańców obszaru rewitalizacji. Tabela 28 Obszar wyznaczony do rewitalizacji* osiedle ulica W obszarze Liczba W obszarze Liczba osiedle ulica rewitalizacji mieszkańców rewitalizacji mieszkańców BIALSKA 1-go cała ulica 74 SIENKIEWICZA Kościuszki cała ulica Maja 275 BIALSKA Bialska część ulicy (nieparzyste 1-43a, SIENKIEWICZA Krótka cała ulica parzyste 2-36) BIALSKA Białostoc ka część ulicy (nieparzyste 37-73) 11 SIENKIEWICZA Majora Zenona cała ulica BIALSKA Błonie cała ulica 80 SIENKIEWICZA Nowa cała ulica 19 BIALSKA Ekologicz na część ulicy (5) 0 SIENKIEWICZA Sienkiewicza cała ulica 463 BIALSKA Handlow cała ulica 36 SIENKIEWICZA Sokołowska cała ulica a 14 BIALSKA Moniusz cała ulica 43 SIENKIEWICZA Spółdzielcza cała ulica 1 ki BIALSKA Rynek cała ulica 63 SIENKIEWICZA Wąska cała ulica BIALSKA Świętego Stanisław a cała ulica BIALSKA Targowa część ulicy (parzyste2-22) BIALSKA Traugutt cała ulica a MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA Asza Berka Joselewic za Leśna Międzyrz ecka cała ulica cała ulica część ulicy (parzyste2-4), oraz działki nr 2205/1, 2205/2 część ulicy (parzyste2-16, nieparzyste 1-63, szkoła "4") ŻEROMSKIEGO Czarkowskieg o cała ulica ŻEROMSKIEGO Dolna część ulicy ŻEROMSKIEGO Kolejowa część ulicy (nieparzyste 1a, 1b, 21, 23, 25, parzyste 2-22a) ŻEROMSKIEGO Krasickiego cała ulica ŻEROMSKIEGO Piłsudskiego cała ulica ŻEROMSKIEGO Powstania Styczniowego cała ulica ŻEROMSKIEGO Przemysłowa cała ulica

92 osiedle MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA MIĘDZYRZEC KA SIENKIEWICZ A ulica Myśliwsk a Narutowi cza Przechod nia Przeskok Radzyńsk a Szpitalna Tysiącleci a Państwa Polskiego 11 listopada W obszarze rewitalizacji część ulicy (1,3,5) część ulicy (nieparzyste 1-5, parzyste 2-10, 62-76) cała ulica cała ulica część ulicy (1) część ulicy (nieparzyste 1-13, parzyste2-12) część ulicy (parzyste 2-8, nieparzyste 1-11c) cała ulica Liczba mieszkańców osiedle ulica W obszarze rewitalizacji ŻEROMSKIEGO Siedlecka część ulicy (parzyste 20-24, nieparzyste 9-13) ŻEROMSKIEGO Słoneczna cała ulica ŻEROMSKIEGO Spacerowa cała ulica ŻEROMSKIEGO Sportowa cała ulica Liczba mieszkańców ŻEROMSKIEGO Staszica część ulicy (nieparzyste 5-7, parzyste ) ŻEROMSKIEGO Szkolna część ulicy (nieparzyste 1-5, 12) 4 ŻEROMSKIEGO Wiejska część ulicy (nieparzyste 1-5, parzyste 2-30H) ŻEROMSKIEGO Żeromskiego część ulicy (2, 2a) Kilińskieg cała ulica SIENKIEWICZ o A 28 RAZEM LICZBA MIESZKANCÓW NA OBSZARZE REWITALIZACJI LICZBA MIESZKAŃCÓW MIASTA I GMINY ŁOSICE ODSETEK MIESZKŃCÓW NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM 29,98% Źródło: Dane Urzędu Miasta i Gminy Łosice W opracowaniach specjalistycznych z zakresu rewitalizacji zwraca się uwagę na różne przesłanki delimitacji obszaru rewitalizacji. Są nimi też takie czynniki jak: znaczenie obszaru do rewitalizacji dla miasta i gminy zasadność zwracania uwagi na występowanie korzyści zewnętrznych przy realizacji programu rewitalizacji potrzeby miasta i gminy, w tym w zakresie spójności i strategii rozwojowej. Mając powyższe na uwadze, do obszaru rewitalizacji włączono tereny, w których występuje koncentracja zjawisk kryzysowych we wszystkich sferach życia społeczno-gospodarczego. Są to osiedla: 1. Obszar należący do osiedla Bialska: ul. 1-go Maja (cała ulica), ul. Bialska (część ulicy) ul Białostocka (część ulicy), ul. Błonie (cała ulica), ul. Ekologiczna (część ulicy), ul. Handlowa (cała ulica), ul. Moniuszki (cała ulica), ul. Rynek (cała ulica), ul. Świętego Stanisława (cała ulica), ul. Targowa (część ulicy), ul. Traugutta (cała ulica) 92

93 2. Obszar należący do osiedla Międzyrzecka: ul. Asza (cała ulica), ul. Berka Joselewicza (cała ulica), ul. Leśna (część ulicy), ul. Międzyrzecka (część ulicy), ul. Myśliwska (część ulicy), ul. Narutowicza (część ulicy), ul. Przechodnia (cała ulica), ul. Przeskok (cała ulica), ul. Radzyńska (część ulicy) ul. Szpitalna (część ulicy), ul. Tysiąclecia Państwa Polskiego (część ulicy) 3. Obszar należący do osiedla Sienkiewicza: ul. 11 listopada (cała ulica), ul. Kilińskiego (cała ulica), ul. Kościuszki (cała ulica), ul. Krótka (cała ulica), ul. Majora Zenona (cała ulica), ul. Nowa (cała ulica), ul. Sienkiewicza (cała ulica), ul. Sokołowska (cała ulica), ul. Spółdzielcza (cała ulica), ul. Wąska (cała ulica) 4. Obszar należący do osiedla Żeromskiego: ul. Czarkowskiego (cała ulica), ul. Dolna (część ulicy), ul. Kolejowa (część ulicy), ul. Krasickiego (cała ulica), ul. Piłsudskiego (cała ulica), ul. Powstania Styczniowego (cała ulica), ul. Przemysłowa (cała ulica), ul. Siedlecka (część ulicy), ul. Słoneczna (cała ulica), ul. Spacerowa (cała ulica) ul. Sportowa (cała ulica), ul. Staszica (część ulicy), ul. Szkolna (część ulicy), ul. Wiejska (część ulicy), ul. Żeromskiego (część ulicy) Obszar rewitalizacji został wyznaczony z obszaru zdegradowanego, który zgodnie z wcześniej przedstawionymi analizami obejmuje wszystkie osiedla w mieście Łosice oraz wieś Łuzki. Obszar zdegradowany przekracza obowiązujące limity tzn. obejmuje ponad 20% powierzchni Gminy i ponad 30% mieszkańców, wobec powyższego dokonano korekty obszaru pod względem powierzchni i liczby ludności oraz wyznaczono obszar, którego rozwój będzie stanowił koło zamachowe do rozwoju pozostałego obszaru zdegradowanego, a pośrednio całej gminy obszar taki stanowi teren wskazany na powyższej mapie tabeli. Tabela poniżej określa szczegółowo liczbę ludności oraz powierzchnię obszaru przeznaczonego do rewitalizacji. Tabela 29 Liczba ludności, powierzchnia obszaru przeznaczonego do rewitalizacji oraz odsetek liczby ludności gminy w obszarze rewitalizowanych, odsetek powierzchni gminy w obszarze rewitalizowanym Wydzielony podobszar Liczba ludności Odsetek liczby ludności gminy Powierzchnia Odsetek powierzchni gminy Osiedle Bialska ,2114% 0,9987 km2 0,8239% Osiedle Międzyrzecka 350 3,1331% 0,6184 km2 0,5101% Osiedle Sienkiewicza ,5772% 0,3111 km2 0,2566% Osiedle Żeromskiego 565 5,0577% 1,42 km2 1,1714% RAZEM ,9794% 3,3482 2,7621% Źródło: Dane Urzędu Miasta i Gminy Łosice Na obszarze tym występuje większość instytucji publicznych, mających wpływ na rozwój społeczny, gospodarczy i środowiskowy, z których korzystają mieszkańcy całego obszaru zdegradowanego. Należą do nich: - instytucje publiczne wspierające osoby w trudnych sytuacjach życiowych (Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, parafie rzymsko-katolickie i inne), - szkoły (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, szkoła muzyczna), - organizacje pozarządowe (większość działających na terenie gminy NGO ma swoją siedzibę na obszarze rewitalizacji), 93

94 - służba zdrowia (Szpital Powiatowy, wszystkie przychodnie rodzinne, stacja pogotowia, zakłady weterynarii powiatowy i prywatne) - służby zapewniające bezpieczeństwo publiczne (policja, straż miejska, państwowa i ochotnicza straż pożarna) - instytucje kultury i sportu (Łosicki Dom Kultury, stadion miejski, boiska sportowe, Transgraniczne Centrum Dialogu Kultur, biblioteka miejska i pedagogiczna i inne) - urzędy (Miasta i Gminy Łosice, Starostwo, Powiatowy Urząd Pracy, Urząd Skarbowy, ZUS, KRUS, ARiMR itp.) - istniejące i potencjalne obiekty turystyczne i rekreacyjne (np. parki i skwery, które można zagospodarować, obiekty zabytkowe, zrekultywowane składowisko odpadów tzw. Tatarska Góra itp.) - jedno z większych przedsiębiorstw funkcjonujących na lokalnym rynku oraz mali rzemieślnicy i sklepikarze - budynki, których powierzchnię można przeznaczyć na cele społeczne typu Dom Pomocy Społecznej, Inkubator Przedsiębiorczości (np. tzw. szkoła 4, baza PKS na zajezdni, tzw. Bumar) - zaniedbane bloki socjalne i komunalne oraz inne zaniedbane budynki wielomieszkaniowe - obiekty o znaczeniu środowiskowym i sanitarnym (składowisko odpadów, oczyszczalnia ścieków, ujęcie wody pitnej) Liczba i przede wszystkim rodzaj i znaczenie znajdujących się na obszarze rewitalizacji ważnych instytucji, obiektów, przedsiębiorstw, stowarzyszeń umożliwia przy współpracy tychże instytucji kompleksowe podejście do rozwiązywania występujących na obszarze zdegradowanym problemów. Celem wyznaczenia obszaru wskazanego do rewitalizacji było umożliwienie jak największej liczbie interesariuszy włączenie się w proces rewitalizacji i realizację przez nich projektów rewitalizacyjnych, które wpłyną na poprawę sytuacji na wyznaczonym obszarze. Impulsem do działań będą poczynania Urzędu Miasta i Gminy, jednak im więcej podmiotów zaangażuje się w proces rewitalizacji, tym większe będą szanse jego powodzenia, ponieważ więcej osób będzie miało możliwość utożsamia się z tym procesem, większy zatem będzie efekt synergii i komplementarności podejmowanych działań. Konieczne jest umożliwienie podjęcia działań przez różne instytucje i w różnych dziedzinach, ponieważ mocno zauważalnym problemem na terenie Miasta i Gminy Łosice (także na obszarze zdegradowanym) jest migracja młodych ludzi do większych miast, gdzie zdobywają oni wykształcenie, ale nie wracają już do Łosic, ponieważ jest to dla nich miejsce nieatrakcyjne. Jedynie kompleksowe podjęcie działań w różnych sferach życia sprawi, że wyznaczony do rewitalizacji obszar będzie sprawnie funkcjonującym obszarem zapewniającym nie tylko dogodne warunki zamieszkania i pracy, ale także wypoczynku i rozwijania zainteresowań i kompetencji. Stopniowe wyludnianie się Łosic poświadczają dane statystyczne liczba osób mieszkających w gminie, zgodnie z deklaracjami mieszkańców dot. pobierania opłaty za wywóz odpadów jest o 20% mniejsza niż liczba osób zameldowanych na terenie gminy. W większości są to studenci i osoby, które pozostały w większych miastach po studiach i nie wracają do Łosic, bo nie widzą na terenie gminy perspektyw dalszego rozwoju, przy czym fakt, że są tu nadal zameldowane sugeruje, że w dużych miastach nie zajmują najlepszej pozycji społecznej potwierdzonej własnym mieszkaniem. Mimo to, mieszkanie w dużych miastach jest jednak dla nich bardziej korzystne niż powrót do rodzimego miasta. Brak interwencji i kompleksowych działań, przewidzianych w niniejszym programie, pogłębi tylko występujące obecnie problemy społeczne. Zasadnicze cele rewitalizacji: 1. Integracja i aktywizacja mieszkańców obszaru rewitalizowanego oraz obszaru Miasta i Gminy Łosice 94

95 2. Poprawa jakości życia mieszkańców 3. Poprawa stanu zagospodarowania obszaru rewitalizacji oraz obszaru miasta i gminy, a także przywrócenie ładu przestrzennego, w tym zagospodarowanie terenów zieleni i uruchomienie tras spacerowych 4. Ożywienie gospodarcze, ułatwienia we współpracy przedsiębiorców 95

96 4. Szczegółowa charakterystyka obszaru rewitalizacji 1. Osiedle Bialska Informacje ogólne Osiedle Bialska należy do części miejskiej Łosic. W jego skład wchodzą następujące ulice: Artych, Bialska, Białostocka, Błonie, Ekologiczna, Handlowa, Jabłoniowa, Krzywa, Moniuszki, Podmiejska, Rynek, Świętego Stanisława, Targowa, Traugutta, 1-go Maja, natomiast tylko część z nich zaliczana jest do obszaru wyznaczonego do rewitalizacji). Obszar rewitalizowany: ul. 1-go Maja (cała ulica), ul. Bialska (część ulicy) ul Białostocka (część ulicy), ul. Błonie (cała ulica), ul. Ekologiczna (część ulicy), ul. Handlowa (cała ulica), ul. Moniuszki (cała ulica), ul. Rynek (cała ulica), ul. Świętego Stanisława (cała ulica), ul. Targowa (część ulicy), ul. Traugutta (cała ulica). Łosice jako miejscowość gminna z uwagi na swój charakter centrotwórczy, powinno pełnić wielowymiarowe funkcje społeczne i gospodarcze, przyczyniając się w ten sposób do poprawy warunków życia i pracy nie tylko mieszkańców Łosic, lecz również mieszkańców całej gminy. Szeroka oferta społeczno-kulturalna tego obszaru powinna łączyć się jednocześnie z dobrymi warunkami dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości oraz sprawną obsługą administracyjną. Na terenie Osiedla Bialska funkcjonuje szereg istotnych instytucji i obiektów, które służą nie tylko mieszkańcom osiedla, ale z uwagi na swój charakter i pełnione funkcje, wykorzystywane są przez mieszkańców całej gminy. Wśród nich znajdują się między innymi: - siedziba dwóch banków PEKAO i Bank Spółdzielczy w Łosicach - Szkołą Podstawowa Nr 1 i Gimnazjum Nr 1 - Przedszkole Samorządowe Nr 1 - siedziba firmy Kom-Gaz Sp. z o.o. - Zabytkowy Kościół im. Św. Stanisława - Miejski Park im. Króla Jagiellończyka - Oczyszczalnia ścieków - Składowisko odpadów - Plac targowy Miejska targowica - Droga Krajowa Nr 19 - zespół kamienic o historycznym znaczeniu, częściowo zabytkowych Osiedle Bialska położone jest we wschodniej części miasta Łosice. Przez osiedle przebiega droga wojewódzka nr 698 (w ciągu ulic Rynek, Bialska), wymagająca modernizacji, oraz droga krajowa nr 19 (w ciągu ulic Bialska i Białostocka). Ponadto na układ komunikacyjny składają się drogi powiatowe i drogi gminne. Drogi powiatowe, w większości wymagają remontów, w tym modernizacji lub budowy 96

97 chodników, natomiast drogi gminne są w lepszym stanie technicznym, mniejsza ich ilość wymaga remontów. Szczególnie istotna w tym obszarze jest ulica Targowa, która jest drogą powiatową, oraz ulica Artych, która jest drogą gminą. Przy ulicy Targowej znajduje się tzw. Targowica miejska (z której korzystają mieszkańcy Łosic i całego powiatu, w tym rolnicy sprzedający płody rolne) oraz funkcjonuje znaczna część przedsiębiorstw - aż 28 zarejestrowanych działalności gospodarczych, a przy równoległej do niej ulicy Błonie 5 firm. Można zatem jednoznacznie stwierdzić, iż na obszarze rewitalizacji, w tym właśnie miejscu mieści się niejako zagłębie przedsiębiorstw, w którym skupiają się liczni i jedni z większych pracodawców na obszarze rewitalizacji. Niepokojącym jednak jest fakt, iż jednocześnie na obszarze tym funkcjonuje najmniejsza liczba organizacji pozarządowych, które także stanowią o potencjale rozwojowym obszaru. Poprawa infrastruktury drogowej wpłynie na zwiększenie dostępności do tych przedsiębiorstw, co będzie skutkowało rozwojem tych firm i bezpośrednio wpłynie na poprawę sytuacji na rynku pracy i zmniejszenie bezrobocia. Ponadto modernizacja chodników umożliwi osobom niepełnosprawnym i matkom z dzieckiem w wózku sprawne i bezpieczne przemieszczanie się w obrębie obszaru, co w chwili obecnej jest niemożliwe. Ulica Artych, która przebiega również przez Osiedle Żeromskiego, jest drogą gruntową. Obecny stan techniczny drogi i mostu w ciągu ul. Artych w Łosicach stanowi istotne zagrożenie bezpieczeństwa dla ruchu kołowego i pieszego. Celowe jest podniesienie parametrów technicznych drogi i mostu oraz dostosowanie do obecnych standardów wymaganej jakości. Jest to jedyny most przez rzekę Tocznę w Łosicach, poza mostem zlokalizowanym w ciągu ulicy Piłsudskiego, jednak jego bardzo zły stan techniczny sprawia, że jest używany wyłącznie przez najbliższe domostwa. Odnowienie mostu skróciłoby czas przejazdu przez rzekę, ponieważ obecnie, w sytuacji kiedy most na ul. Piłsudskiego jest zamknięty (np. przez wypadki komunikacyjne) konieczny jest objazd na odcinku 14 km, a odnowienie mostu i drogi skróciłoby objazd do ok. 4-5 km. Cały obszar osiedla Bialska objęty jest planem zagospodarowania przestrzennego, co jak wiadomo w sposób jednoznaczny wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy obszaru. Przy ulicy Bialskiej znajduje się Szkoła Podstawowa nr 2 oraz Gimnazjum nr 2 do którego uczęszczają uczniowie z Łosic oraz z obszaru wiejskiego gminy. Budynek był poddany termomodernizacji, konieczna jednak jest wymiana na nową/budowa instalacji centralnego ogrzewania i instalacji wodnokanalizacyjnej w budynku Szkoły Podstawowej Nr 2. W wielu placówkach oświatowych konieczne jest przeprowadzenie remontów i modernizacji z uwagi na pogarszający się w miarę upływu czasu ich stan techniczny. Mimo nakładów finansowych gminy oraz realizacji programów i projektów unijnych, dzięki którym placówki są doposażane, ich potrzeby są nadal duże i niezbędne jest systematyczne uzupełnianie w różnego rodzaju nowoczesny sprzęt i pomoce dydaktyczne, które mają ogromny wpływ na jakość oraz skuteczność kształcenia młodych mieszkańców Miasta i Gminy Łosice. Przy szkole znajduje się boisko oraz sala gimnastyczna, brak jest funkcjonalnego placu zabaw, z którego mogłyby korzystać dzieci z młodszych klas oraz okoliczni mieszkańcy. Przy ul. Św. Stanisława mieści się Przedszkole Samorządowe nr 1, wymaga ono drobnych remontów i doposażenia. W ostatnich latach zauważa się, że liczba miejsc w przedszkolach w Łosicach jest niewystarczająca (w Łosicach funkcjonują dwa przedszkola samorządowe po jednym na osiedlu Bialska i Żeromskiego i należy rozwiązać ten problem łącznie dla obu przedszkoli). W roku szkolnym 2016/2017 do obu przedszkoli przyjęto 251 osób, dla 49 dzieci zabrakło miejsc, tzn. że dla 16% dzieci zabrakło miejsc. Liczba brakujących miejsc w samorządowych przedszkolach w Łosicach w rzeczywistości jest większa ok. 95 dzieci uczęszcza do przedszkoli prywatnych, ponieważ rodzice z uwagi na konieczność zachowania miejsca swojej pracy, muszą posyłać dzieci do przedszkola prywatnego. Dotyczy to przede wszystkim rodziców najmłodszych dzieci, których nie dotyczy obowiązek przedszkolny. Matka chcąc wrócić do pracy po okresie urlopu wychowawczego, nie ma szans, żeby skierować swoje dziecko 97

98 do samorządowego przedszkola, ponieważ w pierwszej kolejności przyjmowane są dzieci z obowiązkiem przedszkolnym i w związku z ograniczoną liczbą miejsc dla najmłodszych dzieci brakuje miejsc w placówce. Kiedy dziecko, uczęszczające do przedszkola prywatnego, wkroczy w wiek obowiązku przedszkolnego, mogłoby być przyjęte do przedszkola samorządowego, jednak dla dobra dziecka (zmiana otoczenia) rodzice nie chcą zmieniać im przedszkola na publiczne, przez co liczba dzieci w przedszkolu prywatnym się nie zmniejsza. Problem polega na tym, że obecna powierzchnia użytkowa w przedszkolach samorządowych nie pozwala na utworzenie nowych grup i przyjęcie dodatkowych dzieci, konieczna jest rozbudowa istniejących placówek. Należy zaznaczyć, że do przedszkoli w Łosicach uczęszczają dzieci nie tylko z Łosic, ale także z wiejskiej części gminy. Wychowanie przedszkolne ma szczególne znaczenie, gdyż od najmłodszych lat przygotowuje do życia, uczy samodzielności, samodyscypliny, współpracy w grupie. Poprzez umiejętne skomponowanie zabaw przygotowuje dzieci do tego, aby w przyszłości mogły sprostać licznym wyzwaniom. Rola placówek przedszkolnych w kształtowaniu osobowości młodego człowieka jest zatem bardzo istotna. Przy ulicy św. Stanisława znajduje się zabytkowy Kościółek pw. Św. Stanisława. Jest to obiekt, którego otoczenie może zostać zaadaptowane na potrzeby społeczne. Konieczna jest likwidacja bariery architektonicznej przez przebudowę chodnika i schodów. Poprawa dostępu do otoczenia istniejącego ogrodzenia oraz poprawa estetyki i funkcjonalności terenu przy małym kościółku. Obecne schody i chodniki nie są przystosowane do korzystania przez osoby niepełnosprawne, a stan techniczny obiektu i infrastruktury wymaga pilnego remontu. Istniejące ogrodzenie wykonane z muru ażurowego ceglanego jest w bardzo złym stanie technicznym, wykonanie bez wymaganego fundamentu, a dalsze użytkowanie grozi katastrofą budowlaną. Obecnie brak jest oświetlania otoczenia i bryły kościółka. Realizacja projektu remontu obiektu może wpłynąć w szerszym kontekście na podjęte do tej pory działania na obszarze rewitalizacji, mające na celu zwiększenie atrakcyjności turystycznej Łosic (m.in. zagospodarowanie obszaru Zalewu Łosickiego). Przy ulicy rynek zlokalizowany jest Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka, znajdujący się na terenie historycznego układu urbanistycznego miasta Łosice. Jest to obszar zaniedbany, od lat nie poddawany modernizacji. Przez obszar parku przebiegają trakty piesze (alejki spacerowe), które są popękane i nierówne, co utrudnia poruszanie się osób starszych, niepełnosprawnych i matek z dziećmi w wózkach, ale także przeczy zasadom zachowania estetyki przestrzeni publicznej. Przy alejkach zlokalizowane są ławki i kosze na śmieci, w centralnej części znajduje się klomb kwiatowy. Roślinność ogranicza się do wysokich drzew (od dawna nie pielęgnowanych) oraz kilku nieuporządkowanych krzewów. W parku znajduje się toaleta publiczna, która jest nieestetyczna i niefunkcjonalna. Ponadto jest to miejsce, w którym często przebywają osoby uzależnione-będące pod wypływem alkoholu, często nie kontrolujące swych potrzeb fizjologicznych i zakłócające porządek publiczny. Sytuacja ta znajduje odzwierciedlenie w zarejestrowanych wskaźnikach - na obszarze osiedla Bialska notuje się największa z pośród analizowanych osiedli liczbę przestępstw i wykroczeń. Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka znajduje się w centralnej części Łosic, bezpośrednio przy drodze wojewódzkiej, powinien zatem stanowić miejsce spotkań mieszkańców i zachęcać przejezdnych do zatrzymania się w tym miejscu i spędzenia wolnego czasu. Położony jest na szlaku turystycznym w kierunku miejscowości nadbużańskich znajdujących się na terenie Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu oraz w kierunku znanych miejsc kultu religijnego (Leśna Podlaska, Kodeń. Ważne jest więc, aby zachęcić przejezdnych do zatrzymania się na terenie Parku i skorzystania z oferty funkcjonujących przy parku firm, co niewątpliwie wpłynie na poprawę ich dochodów, a tym samym na poprawę lokalnego rynku pracy. Wokół parku znajdują się kamienice mieszkalno-handlowe, większość z nich została odnowiona przez prywatnych inwestorów, z przeznaczeniem na handel i usługi, jednak kilka z nich nadal wymaga pilnych remontów. W pojedynczych przypadkach w kamienicach znajdują się mieszkania komunalne/socjalne. Wokół parku znajdują się parkingi, które nie spełniają swoich funkcji w sposób optymalny. Ich niewielka liczba sprawia, że bardzo często osoby, które nie mogą tu zaparkować rezygnują z zakupów w tej części Łosic i dokonują zakupów w innych lokalizacjach Łosic, gdzie 98

99 zorganizowane są duże parkingi postojowe. Urząd Miasta i Gminy Łosice podjął działania w kierunku zwiększenia liczby miejsc parkingowych w centrum miasta, zagospodarowując na ten cel znajdujące się ok. 100 m od parku działki, jednak konieczne jest zwiększenie świadomości lokalnych sklepikarzy co do kultury parkowania przez ich pracowników, co można osiągnąć np. przez szkolenia dla przedsiębiorców. Obecnie, parking wokół parku zajmują pracownicy funkcjonujących tu firm, a klienci nie mogąc zaparkować rezygnują z ich usług (dotyczy to szczególnie przyjezdnych, którzy nie wiedzą, gdzie mogą zaparkować w innych miejscach niż wokół parku). Konieczne jest podjęcie działań wpływających na poprawę funkcjonalności i estetyki parku oraz jego otoczenia, a także podjęcie działań na rzecz wyeliminowania zjawiska dotyczącego zachowań osób uzależnionych na terenie parku, wykraczających poza przyjęte normy społeczne. Na obszarze Osiedla Bialska zlokalizowane są zarówno domy jednorodzinne jak i bloki wielomieszkaniowe, należące do spółdzielni mieszkaniowej. Budynki wielomieszkaniowe nie wymagają prac termomodernizacyjnych. Domy jednorodzinne, w zależności od zamożności właścicieli są mniej lub bardziej zadbane. Problemem jest natomiast duży odsetek budynków pokrytych azbestem (na całym obszarze rewitalizacji nadal nie unieszkodliwiono ok. 90% zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest), konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków do składowania tego niebezpiecznego odpadu służyć temu może otwarcie składowiska odpadów azbestowych na istniejącym składowisku odpadów, zlokalizowanym przy ul. Ekologicznej. Większość osiedla jest skanalizowana i zwodociągowana, jednak w większości konieczne jest dokonanie modernizacji sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Na obszarze osiedla położona jest obsługiwane przez spółkę KOM-GAZ oczyszczalnia ścieków, konieczne jest dokonanie drobnej modernizacji, polegającej na budowie wiaty, w celu zabezpieczenie przed opadami. Na terenie osiedla znajduje się także tzn. Tatarska Góra, obszar zrekultywowanego składowiska, które można zagospodarować na cele rekreacyjne. Rysunek 10 Widok fragmentu zabudowy handlowo-mieszkalnej na Osiedlu Bialska w Łosicach Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Podsumowanie Działaniami które w zdecydowanym zakresie poprawią, dostępność komunikacyjną obszaru oraz umożliwią dogodny dojazd do znajdujących się na tym obszarze instytucji publicznych i obiektów handlowo-usługowych jest przebudowa głównych dróg i infrastruktury towarzyszącej. Brak infrastruktury ścieżek rowerowych i ogólnodostępnych miejsc parkingowych utrudnia ruch komunikacyjny. 99

100 Obszar osiedla Bialska charakteryzuje się wysoką koncentracją niekorzystnych zjawisk społecznych. Jednym z zasadniczych problemów na tym obszarze jest znaczna koncentracja osób pozostających bez pracy. Konieczna jest więc realizacja wielowymiarowych działań mających na celu podnoszenie kompetencji zawodowych mieszkańców, wzmacnianie konkurencyjności regionu oraz wspieranie małych firm i inicjatyw oddolnych. Założenie monitoringu na ulicach z najwyższymi liczbami incydentów i zdarzeń odnotowanych przez Komendę Policji jest doskonałym pomysłem na kontrolowanie liczby takich zjawisk. Świadomość bycia monitorowanym powoduje, że większą uwagę przykłada się do pożądanego przez społeczeństwo zachowania, mając na uwadze negatywne konsekwencje aspołecznych działań dla jednostki je popełniającej oraz fakt zwiększonej z powodu kamer wykrywalności czynów niezgodnych z prawem. Sytuacja małych przedsiębiorstw funkcjonujących na tym terenie jest także niekorzystna. Obszar nie jest dostosowany do prowadzenia działalności gospodarczej. Przy ulicy Rynek znajduje sieć sklepów i punktów usługowych, nieposiadająca dogodnego miejsca do parkowania. Fakt ten zasadniczo wpływa na możliwość dokonywania zakupów i korzystania z usług przez mieszkańców i jest powodem wyboru innych miejsc zaopatrzenia w dobra konsumpcyjne. Jednym z kluczowych zadań rewitalizacyjnych w sferze poprawy stanu środowiska naturalnego jest na tym terenie rekultywacja wysypiska znajdującego się przy ulicy Ekologicznej. Celem nadrzędnym prowadzenia procesu rekultywacji powinna być minimalizacja potencjalnego, negatywnego oddziaływania na środowisko. W procesie zamknięcia składowiska odpadów lub jego części wykonuje się prace rekultywacyjne w sposób zabezpieczający składowisko odpadów przed jego szkodliwym oddziaływaniem na wody powierzchniowe i podziemne oraz powietrze. Niezbędne zatem są działania i inwestycje minimalizujące negatywny wpływ obszaru na środowisko. Najważniejszą barierą omawianego obszaru jest bowiem brak oddolnych inicjatyw samych mieszkańców i organizacji pozarządowych, które pozwoliłyby im przekształcić swoje otoczenie w bardziej przyjazne i dopasować je do własnych potrzeb. Pobudzenie do działalności gospodarczej mieszkańców osiedla Bialska staje się w powyższym kontekście rozwijających się problemów społeczno-gospodarczych kwestią priorytetową. Konieczne jest ograniczenie zjawiska podejmowania pracy przez mieszkańców w innych ośrodkach, takich jak Warszawa czy Siedlce. Rozwiązaniem problemu może stać się system szkoleń i doradztwa dla mieszkańców w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej oraz utworzenie inkubatora przedsiębiorczości. Beneficjenci korzystając z usług inkubatora zyskują liczne ulgi, pomoc w zdobywaniu klientów, doradztwo i pomoc prawną oraz możliwość korzystania z licznych darmowych szkoleń. Sposobem na integrację i aktywizację mieszkańców obszaru jest nie tylko pobudzenie lokalnej gospodarki. Stworzenie miejsc spotkań i poszerzenie możliwości spędzania wolnego czasu jest dodatkowym elementem aktywizacji społecznej i pobudzenia rozwoju obszaru. Uruchomienie tras spacerowych, miejsc wypoczynku i rekreacji to oferta skierowana do wszystkich grup wiekowych zamieszkujących omawiany obszar. Przeprowadzona analiza dotycząca obszaru rewitalizacji znajdującego się w granicach obszaru osiedla Bialska wykazała konieczność przeprowadzenia między innymi następujących działań inwestycyjnych: Modernizacji Parku im. Króla Jagiellończyka Założenia instalacji monitoringowych na ulicach, placach i obiektach użyteczności publicznej Remontu i modernizacji placówek oświatowych funkcjonujących na terenie osiedla (Szkoła Podstawowa Nr 2, Przedszkole Nr 1) Modernizacji drogi i mostu w ciągu ul. Artych Renowacji kamienicy przy ul. Rynek 100

101 Prac interwencyjnych na obszarze składowiska odpadów Rozbudowy sieci kanalizacji sanitarnej i wodociągowej Modernizacji ciągów pieszych, schodów (Kościół Św. Stanisława) Udostępnienie obiektów sportowych w celu zwiększenia aktywności sportowej mieszkańców 2. Osiedle Międzyrzecka Informacje ogólne Osiedle Międzyrzecka należy do części miejskiej Łosic. W skład osiedla wchodzą następujące ulice: Asza, Berka Joselewicza, Cicha, Leśna, Lubelska, Międzyrzecka, Miła, Miodowa, Myśliwska, Narutowicza, Ogrodowa, Przechodnia, Przeskok, Radzyńska, Spokojna, Szpitalna, Tysiąclecia Państwa Polskiego. Natomiast tylko część z nich wchodzi w skład obszaru wyznaczonego do rewitalizacji. Obszar rewitalizowany: ul. Asza (cała ulica), ul. Berka Joselewicza (cała ulica), ul. Leśna (część ulicy), ul. Międzyrzecka (część ulicy), ul. Myśliwska (część ulicy), ul. Narutowicza (część ulicy), ul. Przechodnia (cała ulica), ul. Przeskok (cała ulica), ul. Radzyńska (część ulicy) ul. Szpitalna (część ulicy), ul. Tysiąclecia Państwa Polskiego (część ulicy) Osiedle Międzyrzecka z uwagi na swoje centralne położenie w gminie, stanowi obszar, w którym funkcjonują między innymi następujące instytucje i obiekty wykorzystywane przez wszystkich mieszkańców gminy i powiatu: - Powiatowy Urząd Pracy - Urząd Starostwa Powiatowego - Zespół Szkół nr 3 RCKU - Przychodnia Lekarzy rodzinnych Esculap - Transgraniczne Centrum Dialogu Kultur - Łosickie Centrum Informacji - Przedszkola prywatne (w tym jedno integracyjne) - Zabytkowy kościół pw. Św. Zygmunta Króla - Zalew Łosicki (miejsce rekreacji i wypoczynku) Osiedle Międzyrzecka położone jest w południowo-zachodniej części Łosic. Na terenie Osiedla Międzyrzecka znajduje się sieć dróg powiatowych i gminnych, w stanie wymagającym bieżącej konserwacji i remontów. Istotna jest droga gminna leżąca w ciągu ulicy Radzyńska, która wymaga przebudowy, modernizacji chodników i utworzenia zatok autobusowych, w celu zwiększenia bezpieczeństwa osób uczęszczających do położonej przy drodze szkole Zespół Szkół nr 3 RCKU. Cały obszar osiedla Międzyrzecka objęty jest planem zagospodarowania przestrzennego. 101

102 Na terenie osiedla, przy ul. Radzyńskiej 1, znajduje się szkoła średnia Zespół Szkół nr 3 RCKU. Szkoła dysponuje dużym budynkiem i placem. Konieczne jest dokonanie remontów wewnątrz budynku (m.in. korytarzy i łazienek) oraz doposażenie w niezbędny sprzęt. W szkole podejmowane są różne działania, aktywizujące nauczycieli i uczniów m.in. staże, wymiany uczniów, w tym międzynarodowe, niedawno powstała spółdzielnia uczniowska, której działalność należy rozwijać w tej szkole i pokazywać ją jako dobrą praktykę dla innych szkół. Należy zwrócić uwagę na wspólne problemy szkół średnich znajdujących się na terenie Miasta Łosice (tj. Zespołów szkół nr 1, 2 i 3, wszystkie położone w obszarze rewitalizacji) od kilku lat odczuwa się zmniejszającą liczbę uczniów w tych placówkach, co wynika nie tylko z niżu demograficznego, ale również z ułatwionego dostępu do szkół w innych miastach. Młodzież coraz częściej wybiera naukę w szkołach średnich w Siedlcach (posiadających opinię szkół o lepszym standardzie), ponieważ powstał dogodny system transportu zorganizowany przez prywatnego przewoźnika (dojazd ok. 40 min), a niż demograficzny sprawił, że brakuje uczniów w szkołach siedleckich. Jedynym sposobem, na zatrzymanie młodzieży w naszych szkołach, jest podniesienie standardu szkół łosickich, co można osiągnąć przez doszkalanie nauczycieli, wzbogacenie oferty zajęć dodatkowych dla młodzieży oraz modernizację i doposażenie budynków szkolnych. Na terenie osiedla w obszarze rewitalizacji siedzibę mają dwa przedszkola niepubliczne, w tym przedszkole integracyjne. W szczególnie trudnej sytuacji jest przedszkole integracyjne, które jest jedynym przedszkolem umożliwiającym edukację dla dzieci niepełnosprawnych w Łosicach. Budynek wymaga rozbudowy w celu stworzenia dodatkowych powierzchni do funkcjonowania. Ogromnym problemem jest brak windy w budynku, co utrudnia korzystanie z obiektu uczęszczającym do przedszkola dzieciom niepełnosprawnym. Na rogu ulic Piłsudskiego i Narutowicza znajduje się zabytkowy kościół parafialny pw. Św. Zygmunta Króla. Jest to jeden za najstarszych i najatrakcyjniejszych zabytków na obszarze rewitalizacji i całego powiatu łosickiego. Na bieżąco podejmowane są prace, aby obiekt był atrakcyjny pod względem turystycznym, ponieważ rozwój turystyki daje możliwość tworzenia nowych miejsc pracy w branży okołoturystycznej (gastronomia, hotelarstwo itp.). W ostatnich latach dokonano modernizacji dachu kościoła, wieży oraz dzwonu. Zagospodarowano także otoczenie kościoła przez nasadzenia roślin i krzewów. Na obszarze osiedla położony jest Zalew Łosicki, który został w 2015 roku zmodernizowany w ramach środków RPO WM. Nadano mu funkcje rekreacyjne i poprawiono estetykę. Powstało miejsce do korzystania z kąpieli (basen), plaża, siłownia zewnętrzna, zjeżdżalnia dla dzieci, ścieżka/deptak, infrastruktura towarzysząca (toaleta, kontenery, pomost pływający, parking na rowery, kwietniki, kosze na śmieci, ławki, stół. Przy obiekcie powstała wypożyczalnia kajaków i rowerów, która wygenerowała dodatkowe miejsca pracy. Odnowiony zalew stał się miejscem spotkań mieszkańców i zainicjował tworzenie nowych firm (przy zalewie otwarto budkę z lodami). W 2016 roku Miasto i Gmina Łosice, dzięki głosowaniu internautów pozyskało środki na zagospodarowanie mini skweru przy zalewie i umieszczenie tam unikatowej łodzi Ł-3. W pobliżu zalewu (ok. 300 m) znajduje się duży plac zabaw (na terenie całych Łosic są tylko dwa) oraz skatepark (jedyny w Łosicach), gdzie dzieci mogą spędzać wolny czas. Konieczne jest utworzenie mniejszych placów zabaw, aby były bardziej dostępne dla mieszkańców. Na obszarze wyznaczonym do rewitalizacji - na osiedlu Międzyrzecka znajduje się 17 bloków i domów wielorodzinnych, w tym 10 komunalnych. Wieloletnie zaniedbania sprawiły, że znajdujące się na terenie osiedla bloki wymagają kompleksowej odnowy, w tym prac termomodernizacyjnych. Problem zaniedbań i konieczności odnowy tkanki mieszkaniowej dotyczy tak naprawdę większości bloków znajdujących się na obszarze rewitalizacji, ponieważ aż 85% bloków i budynków wielorodzinnych na obszarze Łosic zostało wybudowanych w latach 80 XX wieku lub wcześniej. Zaledwie ok. 4% stanowią bloki i budynki wielorodzinne oddane do użytku w ostatnich latach. Szczególnie zniszczone budynki na osiedli Międzyrzecka zlokalizowane są przy ul. Międzyrzecka 14 oraz 57, ul. Berka Joselewicza 3, (bloki socjalne/komunalne) oraz ul. Międzyrzecka 3 (Wspólnota Mieszkaniowa). Modernizacja bloków 102

103 komunalnych/socjalnych, w szczególności termomodernizacja, przyczyni się do poprawy sytuacji materialnych lokatorów, których status majątkowy jest niski. Pod dokonaniu termomodernizacji będą bowiem ponoszone niższe koszty związane z ogrzewaniem budynku. Podobnie jak pozostała część Łosic, większość osiedla jest skanalizowana i zwodociągowana, jednak w większości konieczne jest dokonanie modernizacji sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Na obszarze tym siedzibę mają instytucje publiczne tj. Powiatowy Urząd Pracy, Starostwo Powiatowe, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, jednak ich działalność nie wpływa na polepszenie wskaźników w zakresie rejestrowanego poziomu bezrobocia, bowiem na osiedlu Międzyrzecka wskaźniki odnoszące się do bezrobocia są najwyższe z pośród pozostałych poddawanych analizie osiedli. Grupa zarejestrowanych bezrobotnych legitymuje się w największej ilości wykształceniem policealnym i średnim zawodowym. Problemy społeczne na tym obszarze są szczególnie dotkliwe, zwłaszcza w zakresie wydanych decyzji ws. uzależnień czy korzystania przez mieszkańców z zasiłków z powodu ubóstwa. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Łosicach znajdujące się przy ulicy Narutowicza zajmuje się zgodnie ze swoimi statutowymi zobowiązaniami świadczeniem usług pomocowych dla osób wymagających wsparcia. Rosnące potrzeby placówki związane z brakiem odpowiedniej ilości personelu oraz odpowiednich dedykowanych do potrzeb podopiecznych kwalifikacji pracowników, warunkuje konieczność podnoszenia poziomu usług Centrum Pomocy. Powiatowy Urząd Pracy realizuje szereg działań, finansowanych ze środków własnych, Funduszu Pracy, ze środków unijnych (POWER, RPO WM), aktywizujących bezrobotnych. Wykorzystanie na obszarze rewitalizacji narzędzi aktywizacji bezrobotnych przyczyni się do zmniejszenia bezrobocia na tym obszarze (działania PUP będą kierowane do mieszkańców całego obszaru rewitalizacja a nie tylko osiedla Narutowicza). Przy ul. Narutowicza zlokalizowana jest Przychodnia Lekarzy Rodzinnych ESKULAP. Przychodnia cały czas się rozwija i zapewnia dostęp również do lekarzy specjalistów. Zapewnienie opieki zdrowotnej jest istotne w Łosicach w związku ze starzejącym się społeczeństwem, które wymaga opieki medycznej. W przychodni konieczny jest zakup nowego sprzętu specjalistycznego oraz stworzenie laboratorium, co skróci czas diagnostyki. Na obszarze tym mieści się również stacja pogotowia ratunkowego. Przy ulicy Berka Joselewicza 13 znajduje się Transgraniczne Centrum Dialogu Kultur. Jest to budynek zabytkowy, odnowiony w 2015 roku w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś- Ukraina. W budynku znajduje się m.in. Łosickie Centrum informacji. Odbywają się tu imprezy kulturalne i wystawy. Z obiektu korzystają różne grupy i stowarzyszenia. Placówka boryka się z brakiem wystarczającego wyposażenia, np. na organizację wystaw i innych działań kulturalnych, jak również na możliwość udostępnienia pomieszczeń różnym grupom społecznym. Przy ul. Międzyrzeckiej, na obrzeżach miejscowości, znajduje się budynek tzw. szkoła 4. Budynek został wybudowany w latach 90 poprzedniego wieku z przeznaczeniem na szkołę, jednak w związku z niżem demograficznym nigdy nie został wykończony i oddany do użytku. Budynek niszczeje, mimo ogłaszania kolejnych przetargów, nie znajduje nabywcy. Obecnie stowarzyszenia (szczególnie Caritas) zainteresowane są utworzeniem w tym miejscu domu pomocy społecznej. Inwestycja ta rozwiązywałaby jednocześnie dwa problemy budynek nie ulegałby dalszemu niszczeniu, a jednocześnie zapewniona zostałby opieka dla starszych osób, których cały czas przybywa na obszarze rewitalizacji. Utworzenie domu pomocy społecznej poprawiłoby też sytuację na lokalnym rynku pracy, ponieważ wygenerowałoby dodatkowe miejsca pracy. 103

104 Rysunek 11 Widok nieużytkowanego budynku na osiedlu Międzyrzecka z przeznaczeniem na Dom Pomocy Społecznej Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Podsumowanie Na terenie Osiedla Międzyrzecka brak jest infrastruktury ścieżek rowerowych i ogólnodostępnych miejsc parkingowych które utrudniają korzystanie z infrastruktury i wpływają na jakość życia jego mieszkańców. Na obszarze brak jest urządzonych przestrzeni publicznych (terenów zieleni, ogólnodostępnych placów zabaw, placów publicznych). Na obszarze osiedla odnotowano również wysoki wskaźnik osób ze stwierdzoną niepełnosprawnością, zarówno przestrzeń publiczna jak i obiekty użyteczności publicznej nie są dostosowane do ich potrzeb, brakuje miejsc aktywizacji społecznej dla tej grupy mieszkańców. Na obszarze osiedla Międzyrzecka odnotowano szereg problemów społecznych w zakresie: uzależnień od alkoholu i innych substancji, wykroczeń związanych z przemocą w rodzinie czy niskiego poziomu przedsiębiorczości mieszkańców. Konieczne są zatem działania interwencyjne umożliwiające zahamowanie niekorzystnych zjawisk i ożywienie społeczno-gospodarcze obszaru. Brak oferty spędzania wolnego czasu dla osób dorosłych wpływa na poziom wykluczenia społecznego oraz niskiej integracji mieszkańców. Do istotnych problemów demograficznych omawianego obszaru należy także zaliczyć systematyczny spadek liczby mieszkańców na przestrzeni ostatnich lat. Spadek ten nie jest gwałtowny, ale ma trwały charakter, co powoduje, że obserwowany trend może mieć daleko idące negatywne konsekwencje w przyszłości, prowadząc do sukcesywnego zmniejszania wskaźnika dzietności oraz procesów migracyjnych do ościennych ośrodków miejskich. Przeprowadzona analiza dotycząca obszaru rewitalizacji znajdującego się w granicach obszaru osiedla Międzyrzecka wykazała konieczność przeprowadzenia między innymi następujących działań społecznych i prac inwestycyjnych: Działania profilaktyczne oraz pomoc osobom uzależnionym od alkoholu i ich rodzinom Prelekcje dotyczące zagadnień związanych z uzależnieniami Udostępnienie obiektów sportowych w celu zwiększenia aktywności sportowej mieszkańców Organizacja czasu wolnego dla seniorów i dorosłych Działania integrujące mieszkańców 104

105 programy edukacyjne dla sprawców przemocy Programy dotyczące podniesienie przedsiębiorczości wśród mieszkańców i zmniejszenia skali bezrobocia Utworzenie Domu Pomocy Społecznej Rozbudowa monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Wzmocnienie działalności Transgranicznego Centrum Dialogu Kultur Budowa palców zabaw przy obiektach edukacyjnych Modernizacja obiektów edukacyjnych oraz podniesienie poziomu usług świadczonych przez placówki edukacyjne funkcjonujących na obszarze osiedla Podniesienie poziomu usług ZOZ funkcjonujących na obszarze osiedla Modernizacji budynków mieszkalnych znajdujących się na obszarze osiedla 3. Osiedle Sienkiewicza Informacje ogólne Osiedle Sienkiewicza należy do części miejskiej Łosic. W skład osiedla wchodzą następujące ulice: Kilińskiego, Kościuszki, Krótka, Majora Zenona, Nowa, Sienkiewicza, Sokołowska, Spółdzielcza, Wąska, 11 Listopada. Obszar rewitalizowany: ul. 11 listopada (cała ulica), ul. Kilińskiego (cała ulica), ul. Kościuszki (cała ulica), ul. Krótka (cała ulica), ul. Majora Zenona (cała ulica), ul. Nowa (cała ulica), ul. Sienkiewicza (cała ulica), ul. Sokołowska (cała ulica), ul. Spółdzielcza (cała ulica), ul. Wąska (cała ulica). Na terenie osiedla w obszarze rewitalizacji znajdują się następujące instytucje publiczne, które służą wszystkim mieszkańcom gminy: - Przychodnia Rejonowa NZOZ - Urząd Skarbowy -Państwowa Szkoła Muzyczna - ZUS - Krus - Oddział Sanepid - Placówka pocztowa Poczty Polskiej - budynki komunalne i socjalne - teren rekreacyjny nad rzeką Tocznia Osiedle Sienkiewicza położone jest w centralnej części Łosic. Na układ komunikacyjny osiedla składają się drogi gminne i powiatowe. Najbardziej strategiczna jest droga powiatowa w ciągu ulic Majora Zenona i 11 Listopada. Zapewnia ona dostęp mieszkańców do położonych przy niej: Przychodni Rejonowej NZOZ, Urzędu Skarbowego, Państwowej Szkoły 105

106 Muzycznej, Straży Miejskiej, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, KRUS, sanepidu oraz domów jednorodzinnych i bloków. Jednocześnie jest to wewnętrzna obwodnica, wykorzystywana podczas zamknięcia ulicy Rynek (droga wojewódzka) przebiegającej przez centrum Łosic (np. podczas wypadków, organizacji imprez w centrum Łosic). Droga wymaga pilnego remontu, w tym modernizacji chodników i budowy kanalizacji deszczowej. W celu zachowania logicznego ciągu prac, w 2015 roku w ulicy wymieniono kanalizację ściekową i wodociąg. Obie ulice są zniszczone, wyboiste i zalega na nich woda po opadach, ul. Majora Zenona jest pokryta trylinką. Chodniki są nierówne, co utrudnia przemieszczanie się osób niepełnosprawnych, osób starszych i matek z dziećmi w wózkach (szczególnie korzystających z przychodni zdrowia). Oprócz instytucji, wymienianych powyżej, na terenie osiedla mieści się placówka Poczty Polskiej. Na obszarze wyznaczonym do rewitalizacji na osiedlu Międzyrzecka znajduje się 18 bloków i domów wielorodzinnych, w tym 6 komunalnych. Wieloletnie zaniedbania sprawiły, że znajdujące się na terenie osiedla bloki wymagają kompleksowej odnowy, w tym prac termomodernizacyjnych. Szczególnie zniszczony jest blok przy ulicy Kilińskiego 8, będący blokiem komunalnym/socjalnym. Wymaga on kompleksowego remontu, w szczególności termomodernizacji. Jego modernizacja przyczyni się do poprawy sytuacji materialnych lokatorów o niskim statusie materialnym, w postaci zmniejszenia kosztów za ogrzewanie. Mieszcząca się przy ul. Sienkiewicza kotłownia osiedlowa wymaga wymiany kotłów węglowych na gazowe, ponieważ występuje tu lokalne zanieczyszczenie powietrza (nie są prowadzone pomiary stężeń zanieczyszczeń, ponieważ jest to problem punktowy, jednak uciążliwy dla mieszkańców osiedla). W bloku przy ulicy Sienkiewicza 6, szczególnie odczuwalny jest brak windy, utrudniający przemieszczanie się osobom starszym i matkom z małymi dziećmi - 35% mieszkańców to osoby w wieku powyżej 60 lat, mające problem z poruszaniem się, 20% osób to osoby w wieku rozrodczym z małymi dziećmi lub planujące potomstwo. Należy zauważyć, że na całym obszarze rewitalizacji brakuje mieszkań socjalnych i komunalnych, a istniejące są w bardzo niskim standardzie. Konieczne jest więc tworzenie nowych lokali socjalnych/komunalnych. Przy ulicy 11 Listopada 15 znajduje się budynek, który może zostać dostosowany do potrzeb budynku mieszkalnego (możliwe jest utworzonych zostanie 9 lokali socjalnych). Niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe najuboższej części społeczności lokalnej wymusza konieczność działań w tym zakresie poprzez zwiększenie liczby lokali socjalnych. W południowo-zachodniej części osiedla zlokalizowana jest rzeka Toczna, której bulwary nie są zagospodarowane. Porasta je nieuporządkowana i niezadbana zieleń, dlatego w chwili obecnej obszar nie spełnia funkcji rekreacyjnych. Mieszkańcy Osiedla nie mają obecnie dostępu do zagospodarowanej przestrzeni publicznej (brakuje urządzonych skwerów, traktów spacerowych, palców zabaw, ścieżek rowerowych). Zagospodarowanie bulwarów po obu stronach wzdłuż rzeczki Toczna (osiedla Sienkiewicza i Żeromskiego) stworzyłoby warunki do odpoczynku mieszkańców oraz zwiększyłoby atrakcyjność turystyczną zarówno obszaru rewitalizacji jaki całego miasta. 106

107 Rysunek 12 Budynek obecnego budynku biurowego na osiedlu Sienkiewicza z przeznaczeniem na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Podsumowanie Budynki na obszarze rewitalizowanym nie spełniają wymaganych standardów technicznych, a znaczna ich część wymaga prac modernizacyjnych i remontu (nadal część budynków wykorzystuje do celów grzewczych kotły węglowe emitujące znaczne ilości CO 2 oraz pyłów do atmosfery). Drogi w ciągu ulic Majora Zenona i ul. 11-go Listopada wymagają przebudowy. Ciągi piesze wzdłuż dróg wymagają wymiany i dostosowania do potrzeb mieszkańców (wymiana nawierzchni, montaż oświetlenia). Na obszarze brak jest urządzonych miejsc rekreacji i wypoczynku. Istnieje konieczność zagospodarowania bulwarów nad Toczną wraz z możliwą budową amfiteatru. Brakuje urządzonej zieleni, skwerów i placów zabaw. Przestrzeń publiczna jest niezagospodarowana, brakuje miejsc, które byłyby wykorzystywane jako centrum działań społeczno-kulturalnych Zasadniczym problemem jest również wysoki stopień niedopasowania rynku pracy do kwalifikacji posiadanych przez mieszkańców. Konieczna jest więc realizacja wielowymiarowych działań mających na celu podnoszenie kompetencji zawodowych mieszkańców, wzmacnianie konkurencyjności regionu oraz wspieranie małych firm i oddolnych inicjatyw. Analizowany obszar charakteryzuje się również wysoką liczbą osób pobierających zasiłki celowe (najwyższy wskaźnik na terenie gminy). Realizacja celów związanych z aktywizacją zawodową mieszkańców wpłynie na zniwelowanie istniejących deficytów i stagnacji obszaru. Przeprowadzona analiza dotycząca obszaru rewitalizacji znajdującego się w granicach obszaru osiedla Sienkiewicza wykazała konieczność przeprowadzenia między innymi następujących działań społecznych i prac inwestycyjnych: Zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie poprawy bezpieczeństwa Odnowa budynków mieszkalnych znajdujących się na obszarze osiedla Przebudowa dróg ul. Majora Zenona 11-go Listopada wraz z budową kanalizacji deszczowej 107

108 Rozbudowa monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Budowa i modernizacja systemu kanalizacji sanitarnej oraz systemu zaopatrzenia w wodę Zapewnienie lokali socjalnych dla mieszkańców Zagospodarowanie i utworzenie miejsc rekreacji dla mieszkańców Podniesienie standardu ochrony środowiska poprzez wymianę instalacji grzewczych 4. Osiedle Żeromskiego Informacje ogólne W skład osiedla Żeromskiego wchodzą następujące ulice: Adama Asnyka, Adama Mickiewicza, Czarkowskiego, Dolna, Eugeniusza Sokalskiego, Floriańska, Ignacego Krasickiego, Jana Kochanowskiego, Jasna, Juliana Tuwima, Juliusza Słowackiego, Kolejowa od nr 1 do nr 34, Kwiatowa, Łąkowa, Marii Konopnickiej, Marszałka Józefa Piłsudskiego, Mikołaja Kopernika, Parcele, Piaskowa, Pogodna, Polna, Powstania Styczniowego, Prosta, Przemysłowa, Rzeczna, Siedlecka, Słoneczna, Spacerowa, Sportowa, Stanisława Staszica, Stefana Żeromskiego, Szkolna, Wiejska, Władysława Reymonta, Zygmunta Krasińskiego, Złota, Żytnia, Żwirowa, Źródlana. Tylko część z nich zaliczana jest do tych wyznaczonych w procesie rewitalizacji. Obszar rewitalizowany: ul. Czarkowskiego (cała ulica), ul. Dolna (część ulicy), ul. Kolejowa (część ulicy), ul. Krasickiego (cała ulica), ul. Piłsudskiego (cała ulica), ul. Powstania Styczniowego (cała ulica), ul. Przemysłowa (cała ulica), ul. Siedlecka (część ulicy), ul. Słoneczna (cała ulica), ul. Spacerowa (cała ulica) ul. Sportowa (cała ulica), ul. Staszica (część ulicy), ul. Szkolna (część ulicy), ul. Wiejska (część ulicy), ul. Żeromskiego (część ulicy). Na Osiedlu Żeromskiego funkcjonują główne, istotne dla gminy, ale także powiatu, instytucje i obiekty. Wśród nich znajdują się: - Urząd Miasta i Gminy Łosice - Zespół Szkół Nr 1 (szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum ogólnokształcące) -Przedszkole Samorządowe Nr 2 - Łosicki Dom Kultury - Przedszkole prywatne - Szpital Powiatowy - Stadion Miejski - Przychodnia Lekarzy Rodzinnych RADMED - Centra handlowe wielkogabarytowe (Biedronka, Tesco) - Dworzec PKS oraz baza PKS -Budynki mieszkalne- komunalne i socjalne 108

109 - baza PKS (niewykorzystane w pełni budynki biurowe) - dworzec PKS - firmy PERUN oraz firma LAKTOPOL (jedne z największych firm działających w gminie) - Rejonowy Związek Spółek Wodnych - Komenda Powiatowa Policji - Państwowa Straż Pożarna - Parafia Rzymskokatolicka pw. Trójcy Świętej Osiedle Żeromskiego położone jest w zachodnio-północnej części Łosic. Przez osiedle przebiega droga wojewódzka nr 698 (w ciągu ulic Siedlecka, Powstania Styczniowego, Piłsudskiego), wymagająca modernizacji na odcinku od Ronda Świętego Jana Pawła II do ul. Rynek, w tym modernizacji mostu na rzece Toczna i budowy sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu ulic Piłsudskiego/11 Listopada/Narutowicza. Ponadto na układ komunikacyjny w tym obszarze składają się drogi powiatowe i drogi gminne. Drogi powiatowe, w większości wymagają remontów, w tym modernizacji lub budowy chodników, natomiast drogi gminne są w nieco lepszym stanie technicznym. Na terenie osiedla funkcjonuje przy ulicy Piłsudskiego 6 Urząd Miasta i Gminy Łosice. Znaczenie zatem obszaru i jego charakter reprezentacyjny oraz wpływający na postrzeganie gminy w kontekście możliwości rozwoju społeczno-gospodarczego jest decydujące. Przy ul. Piłsudskiego 9 zlokalizowana jest szkoła zawodowa Zespół Szkół Nr 2. W szkole tej widoczne są problemy szkolnictwa ponadgimnazjalnego, które scharakteryzowano przy Zespole Szkół nr 3 RCKU (Osiedle Międzyrzecka). Ponadto istotnym problemem jest brak wyposażenia w salach warsztatowych, co utrudnia lub wręcz uniemożliwia skuteczne uczenie zawodu. Młodzież ucząca się w szkole (profil zawodowy) ma utrudnioną możliwość praktycznej nauki zawodu, ponieważ sale warsztatowe nie są wyposażone w odpowiedni sprzęt. Brak odpowiedniego sprzętu sprawia, że absolwenci szkoły nie posiadają praktycznych umiejętności, pożądanych przez pracodawców, co utrudnia im znalezienie pracy na lokalnym rynku. Brak pracy sprawia, że młodzież wyjeżdża do większych miast w poszukiwaniu zatrudnienia, co w konsekwencji wpływa na wyludnianie się Łosic, w tym obszaru rewitalizacji. Doposażenie szkoły umożliwiłoby zwiększenie szans młodzieży na znalezienie pracy na lokalnym rynku, poprzez nabycie przez uczniów umiejętności praktycznych, a dostosowana baza dydaktyczna placówki do potrzeb zmieniającego się rynku pracy i szkolnictwa, wymiernie wpłynęłaby na podniesienie wskaźników gospodarczych w regionie. Modernizacji i doposażenia, oraz doszkalania nauczycieli i organizacji zajęć pozalekcyjnych, wymaga także Zespół Szkół nr 1 (szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum ogólnokształcące) mimo dofinansowywania placówek przez organy prowadzące, potrzeby są nadal ogromne. Na obszarze tym mieści się także Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Łosicach, do którego uczęszczają dzieci Łosic i z okolic, w tym osoby niepełnosprawne, oraz przedszkole prywatne. Na szczególną uwagę zasługuje Przedszkole Samorządowe nr 2 przy ul. Szkolnej. Budynek jest w bardzo złym stanie technicznym, a jego zamknięcie pogłębiłoby jeszcze bardziej sytuację nauczania przedszkolnego na obszarze rewitalizacji i całej gminy (szczegółowa analiza, dotycząca bardzo trudnej sytuacji nauczania przedszkolnego na terenie rewitalizacji opisana została przy opisie Przedszkola Samorządowego nr 1 osiedle Bialska). Jednocześnie jest to jedyny budynek, w którym w wyniku modernizacji możliwe jest zwiększenie powierzchni budynku, żeby możliwe było utworzenie dodatkowych grup. 109

110 Rysunek 13 Obiekt Przedszkola Samorządowego Nr 2 na osiedlu Żeromskiego w Łosicach Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Na obszarze osiedla Żeromskiego, w obszarze rewitalizacji brak jest ważniejszych obiektów zabytkowych. Przy ul. Kolejowej mieści się nowy Kościół Rzymsko-Katolicki pw. Trójcy Świętej. Przeważa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Na tym terenie znajdują się 2 nowe budynki wielomieszkaniowe oraz rozwija się zabudowa szeregowa. Problemem jest duży odsetek budynków pokrytych azbestem (na całym obszarze rewitalizacji nadal nie unieszkodliwiono ok. 90% zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest. Szczególnie zaniedbanym i wymagającym remontu jest blok komunalny/socjalny przy ulicy Czarkowskiego 4. Przy ulicy Czarkowskiego znajduje się rozległy obszar (ok. 3 ha) po dawnym zakładzie BUMAR zamknięty po transformacji, niegdyś jeden z większych zakładów pracy, zatrudniający ponad 200 osób, obecnie budynki i teren są zniszczone, zarośnięte chaszczami. Tylko część tego obszaru zagospodarował prywatny inwestor. Niestety na etapie opracowywania programu rewitalizacji nie udało się znaleźć inwestora na zagospodarowanie tego terenu, jest to jednak istotne z punktu widzenia rewitalizacji obszaru i konieczne jest podejmowanie dalszych działań w celu znalezienia inwestora. Obszar osiedla Żeromskiego (obszar rewitalizacji) jest objęty planem zagospodarowania przestrzennego. Podobnie jak pozostała część Łosic, większość osiedla jest skanalizowana i zwodociągowana, jednak w większości konieczne jest dokonanie modernizacji sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Na obszarze swoją siedzibę mają jedne z większych zakładów pracy firmy: LAKTOPOL, PERUN, Biedronka, Tesco, Rejonowy Związek Spółek Wodnych oraz instytucje: Szpital Powiatowy, PKS, Urząd Miasta i Gminy, co potencjalnie stanowi możliwość utworzenia dodatkowych miejsc pracy. Swoją siedzibę mają tutaj także instytucje zapewniające bezpieczeństwo publiczne Komenda Powiatowa Policji i Państwowa Straż Pożarna, których działalność wpłynie na poprawę poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji. Przy ul. Piłsudskiego 6 siedzibę ma m.in. Urząd Miasta i Gminy Łosice, Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, PZEAS, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna oraz stowarzyszenia. W budynku tym nie ma windy, istnieje tylko podjazd dla osób niepełnosprawnych na parter budynku. Konieczne w związku z tym jest zamontowanie w budynku windy, aby osoby niepełnosprawne, starsze i matki z dziećmi w wózkach mogły swobodnie przemieszczać się między piętrami (budynek dwupiętrowy). Przy ulicy Słonecznej mieści się Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łosicach (Szpital Powiatowy) obsługujący pacjentów z obszaru całego powiatu. Od lat jest on modernizowany i dostosowywany do zmieniających się potrzeb. Obecnie najpilniejszymi problemami do rozwiązania jest konieczność wdrożenia II etapu kompleksowego systemu e-usług w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Łosicach, dokonanie termomodernizacji budynku, co pozwoli na uzyskanie oszczędności zużycia energii o 26,07% poprzez optymalizację kosztów jej zużycia, prowadząc tym samym 110

111 do zmniejszenia zjawiska ubóstwa energetycznego. Problemem są też braki w sprzęcie specjalistycznym i konieczność doszkalania personelu. Inwestowanie w szpital jest bardzo ważne z punktu widzenia społecznego, ponieważ jest to jedyny szpital w powiecie, a starzejące się społeczeństwo wymaga coraz częstszej opieki medycznej. Przy ulicy Siedleckiej mieści się Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej RAD-MED Przychodnia Lekarzy Rodzinnych, która również ma znaczenie społeczne. Przy ulicy Kolejowej mieści się baza PKS w Łosicach sp. z o.o., której udziałowcami są lokalne samorządy. W związku ze zmianami na rynku transportu zbiorowego, odczuwalna jest konkurencja prywatnych przewodników, którzy obsługują tylko rentowne trasy, zaś PKS musi zapewniać też transport publiczny do wszystkich miejscowości na terenie powiatu, przez co zakłócane są zasady działania równego rynku. W związku z tym, budynek, administracyjny PKS nie jest w pełni wykorzystywany. Może on zostać dostosowany pod wynajem na potrzeby jednostek samorządu terytorialnego np. dom socjalny, dom dziecka, ewentualnie na działalność gospodarczą np. biura, noclegi, przedszkole. Problemem PKS jest też przestarzały tabor, który nie spełnia obecnych standardów w zakresie dbałości o stan środowiska naturalnego (pojazdy stanowią źródło emisji spalin i szkodliwych substancji). Konieczne jest także w kontekście poprawy komunikacji na obszarze rewitalizacji oraz w całej gminie, utworzenie transportu miejskiego w Łosicach, ponieważ starsze i niezamożne osoby, nie posiadające własnego samochodu mają problem z przemieszczaniem się na obszarze miasta. Teren dworca autobusowego obecnie nie jest w pełni wykorzystywany, część obszaru zagospodarowano na cele handlowe, jednak jego możliwości pozwalają na utworzenie np. ekologicznej myjni samochodowej czy parkingu. Znajdujący się przy ul. Piłsudskiego zieleniec nie spełnia swoich funkcji rekreacyjnych. Zniszczone trakty spacerowe, brak małej infrastruktury (ławek, koszy na śmieci itp.) zaniedbana roślinność wymagająca pielęgnacji i wycinki, to obecny wizerunek tej części osiedla. Modernizacja zieleńca jest o tyle istotna, że znajduje się on w bezpośrednim sąsiedztwie dworca PKS, po przeciwnej stronie ulicy względem zalewu łosickiego i stanowi początkowy punkt zagospodarowania bulwarów nad Toczną oraz wizytówkę miasta dla turystów i przyjezdnych. Rysunek 14 Niezagospodarowany obszar zieleni na osiedlu Żeromskiego w Łosicach Źródło: Urząd Miasta i Gminy Łosice Przy ulicy Szkolnej znajduje się stadion miejski, który jest nieoświetlony, w związku z czym nie może on być wykorzystywany w godzinach wieczornych. Generalnym problemem na obszarze rewitalizacji, jest fakt braku możliwości korzystania przez mieszkańców z obiektów sportowych po zmroku. Sytuacja ta dotyczy następujących obiektów i placówek: boisko wielofunkcyjne ze sztuczną trawą Orlik i Biały 111

112 Orlik, kort tenisowy oraz hala sportowa przy Zespole Szkól nr 1 w Łosicach, boisko wielofunkcyjne przy Zespole Szkół nr 2 w Łosicach, boisko wielofunkcyjne przy Ośrodku Szkolno Wychowawczym w Łosicach, boisko oraz sale gimnastyczne przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum nr 2 w Łosicach, Hala sportowa i boisko przy Zespole Szkół nr 3 w Łosicach, stadion miejski w Łosicach z bieżnią lekkoatletyczną i zapleczem sportowym, plac zabaw i w Łosicach, Skeatepark, wypożyczalnia kajaków i rowerów, funkcjonująca przy Zalewie Łosickim. Przy ul. Piłsudskiego 4 funkcjonuje Łosicki Dom Kultury, posiadający szeroką ofertę zajęć dodatkowych dla dzieci i młodzieży. Mimo to, część osób nadal nie znajduje dla siebie zajęcia w tej placówce, dlatego konieczne jest poszerzanie i dostosowywanie oferty do zmieniających się potrzeb. Problemem jednak może być w tym kontekście nie tylko mało uniwersalna oferta kulturalna, ale także brak aktywności mieszkańców w życiu kulturalnym na obszarze rewitalizacji. Pomimo organizowanych na tym terenie wielu imprez, z różnej tematyki, zainteresowanie mieszkańców jest niewielkie. Sytuację tą potwierdzają zauważalne na tym obszarze rewitalizacji problemy społeczne w postaci największej liczby osób bezrobotnych z pośród pozostałych osiedli ujętych obszarem rewitalizacji oraz największa liczba wydanych tzw. niebieskich kart związanych z występowaniem przemocy w rodzinie. W strukturach Łosickiego Domu Kultury znajduje się biblioteka publiczna (ul. Piłsudskiego 7), niedawno wykonano remont placówki od zewnątrz, jednak konieczny jest remont pomieszczeń biblioteki w zakresie dostosowania obiektu do obecnych standardów obowiązujących w tego typu obiektach. Dzięki remontowi, budynek może świadczyć nowe usługi i spełniać dodatkowe funkcje (możliwość organizacji wystaw, prelekcji, instalacja kawiarenki internetowej). Podsumowanie Na obszarze osiedla Żeromskiego głównym zagrożeniem dla środowiska naturalnego jest wykorzystywanie w budynkach mieszkalnych oraz w budynkach użyteczności publicznej źródeł ogrzewania, które powodują zwiększenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Koniecznym działaniem w ramach realizacji programu rewitalizacji powinna być wymiana starych pieców olejowych na piece gazowe lub inne ekologiczne źródła ogrzewania. Istnieje potrzeba prowadzenia działań zwiększających poziom bezpieczeństwa mieszkańców w zakresie modernizacji dróg, wymiany lub montażu oświetlenia ulicznego. Na omawianym obszarze brak jest urządzonych przestrzeni publicznych wykorzystywanych przez mieszkańców w celach rekreacyjno-wypoczynkowych. Brakuje wyposażenia w tzw. małą architekturę, miejsc z urządzoną zielenią, placami zabaw i skwerami. Działalność Łosickiego Domu Kultury nie zapewnia wszystkich potrzeb mieszkańców osiedla i gminy, nie jest dopasowana do potrzeb różnych grup wiekowych osób korzystających z jego usług. Istnieje potrzeba wzbogacenia oferty kulturalnej, która zaktywizuje mieszkańców, umożliwi rozwijanie ich zainteresowań, a także odwróci niepokojącą tendencję izolacji społecznej mieszkańców i ich wykluczenia z lokalnej społeczności. Placówki edukacyjne, które funkcjonują na obszarze osiedla nie spełniają wymaganych standardów technicznych oraz funkcjonalnych i wymagają prac remontowych. Przeprowadzona analiza dotycząca obszaru rewitalizacji znajdującego się w granicach obszaru osiedla Żeromskiego wykazała konieczność przeprowadzenia między innymi następujących działań społecznych i prac inwestycyjnych: Organizacja imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, Poszerzenie oferty spędzania wolnego czasu dla wszystkich grup wiekowych obszaru Aktywizacja społeczna mieszkańców osiedla 112

113 Udostępnienie obiektów sportowych w celu zwiększenia aktywności sportowej mieszkańców Wsparcie osób lub rodzin zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym Działania interwencyjne w kierunku przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu Działania podnoszące poziom bezpieczeństwa Zagospodarowanie przestrzeni terenów zieleni na obszarze osiedla Modernizacja obiektów edukacyjnych bibliotecznych oraz podniesienie poziomu ich usług, funkcjonujących na obszarze osiedla (Przedszkole Samorządowe nr 2 Biblioteka Miejska, Zespole Szkół nr 2) Wsparcie lokalnych przedsiębiorstw Wymiana i montaż nowego oświetlenia na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Dostosowanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych Podniesienie poziomu usług ZOZ na obszarze osiedla Zwiększenie ilości miejsc parkingowych na obszarze osiedla Podsumowanie dotyczące wyznaczonego obszaru rewitalizacji Oprócz diagnozy obejmującej najważniejsze problemy i sytuacje kryzysowe omawianych obszarów, należy również zwrócić uwagę na ich potencjał rozwojowy. To on bowiem w znacznym stopniu warunkują możliwości rozwoju danego obszaru oraz wpływają na kwestie odwrócenia negatywnych trendów w sferze społecznej, gospodarczej oraz przestrzenno-funkcjonalnej. Do najważniejszych elementów potencjałów rozwojowych obszaru rewitalizowanego należą następujące czynniki: Odpowiednie zaplecze infrastruktury edukacyjnej, sportowej i kulturalnej na skutek realizacji działań mających na celu poprawę stanu tej infrastruktury osiedla usytuowane na terenie miejscowości Łosice mogą stać się głównym ośrodkiem rozwoju społeczno-kulturalnego gminy, Odpowiednie zaplecze infrastruktury socjalnej na skutek realizacji działań prowadzonych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej oraz innych jednostek podległych Urzędowi Miasta i Gminy Łosice możliwe jest odwrócenie negatywnych trendów w sferze społecznej oraz skuteczna walka z wykluczeniem społecznym, Dobre warunki rozwoju lokalnej przedsiębiorczości dzięki realizacji działań mających na celu pobudzenie kreatywności i przedsiębiorczości mieszkańców obszar rewitalizowany ma szansę stać się centrum stymulującym rozwój gospodarczy Miasta i Gminy, poprzez tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości oraz podnoszenie kompetencji zawodowych mieszkańców, Położenie geograficzne dzięki realizacji działań mających na celu modernizację sieci drogowej Miasto i Gmina Łosice mają szansę stać się miejscem atrakcyjnym do życia dla osób potencjalnie wybierających ją jako miejsce stałego zamieszkania, a także miejscem podróży turystycznych osób mieszkających poza obszarem Miasta i Gminy Łosice. 113

114 Na obszarze tym występuje większość instytucji publicznych, mających wpływ na rozwój społeczny, gospodarczy i środowiskowy, z których korzystają mieszkańcy całego obszaru zdegradowanego. Należą do nich: instytucje publiczne wspierające osoby w trudnych sytuacjach życiowych (Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, parafie rzymsko-katolickie i inne), szkoły (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, szkoła muzyczna), organizacje pozarządowe (większość działających na terenie gminy NGO ma swoją siedzibę na obszarze rewitalizacji), służba zdrowia (Szpital Powiatowy, wszystkie przychodnie rodzinne, stacja pogotowia, zakłady weterynarii powiatowy i prywatne), służby zapewniające bezpieczeństwo publiczne (policja, straż miejska, państwowa i ochotnicza straż pożarna), instytucje kultury i sportu (Łosicki Dom Kultury, stadion miejski, boiska sportowe, Transgraniczne Centrum Dialogu Kultur, biblioteka miejska i pedagogiczna i inne), urzędy (Miasta i Gminy Łosice, Starostwo, Powiatowy Urząd Pracy, Urząd Skarbowy, ZUS, KRUS, ARiMR itp.) 114

115 CZĘŚĆ V. Analiza SWOT Analiza SWOT jest jednym z podstawowych narzędzi zarządzania strategicznego, które jest zestawieniem silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń analizowanego obszaru. Składa się ona z następujących elementów: S W O T strengths (mocne strony) czynniki wewnętrzne wpływające pozytywnie na rozwój obszaru, tworzące podstawy jego przyszłego rozwoju, wyróżniające go w otoczeniu, podnoszące jego konkurencyjność i atrakcyjność w oczach mieszkańców, osób przyjezdnych i inwestorów, weakness (słabe strony) czynniki wewnętrzne wpływające negatywnie na rozwój obszaru, utrudniające jego rozwój i realizację zamierzeń, obniżające rangę obszaru w oczach mieszkańców, osób przyjezdnych i inwestorów, opportunities (szanse) czynniki zewnętrzne sprzyjające obszarowi w osiąganiu wyznaczonych celów rozwojowych, umożliwiające eliminowanie słabości oraz podejmowanie nowych kierunków rozwoju, threats (zagrożenia) czynniki zewnętrzne przeszkadzające obszarowi w osiąganiu wyznaczonych celów rozwojowych, uniemożliwiające niwelowanie słabości, blokujące podejmowanie działania. Celem analizy SWOT dla obszarów rewitalizowanych na terenie Miasta i Gminy Łosice jest identyfikacja czynników, które definiują aktualną sytuację, a także wskazują najlepsze rozwiązania oraz kierunek działań pozwalający na wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego przy minimalizacji zagrożeń, ograniczeniu słabych stron oraz wykorzystaniu szans i mocnych stron. Analiza SWOT dla obszarów rewitalizowanych na terenie Miasta i Gminy Łosice została zaprezentowana w poniższej tabeli. 115

116 Tabela 30. Analiza SWOT dla obszarów rewitalizowanych na obszarze Miasta i Gminy Łosice SFERA SPOŁECZNA MOCNE STRONY SŁABE STRONY funkcjonowanie na obszarze rewitalizowanym placówek edukacyjnych, kulturalnych oraz budynków użyteczności publicznej (Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne, Urząd Miasta) Posiadanie zaplecza do rozwoju funkcji kulturalno- sportowej (prowadzona na obszarze rewitalizacji działalność Gminnego Ośrodka Kultury, Biblioteki, Stadionu Miejskiego, Transgranicznego Centrum Kultur) SZANSE możliwość współpracy z istniejącymi organizacjami pozarządowymi, mająca na celu aktywizację lokalnej społeczności dostępność środków zewnętrznych na finansowanie działań w zakresie projektów społecznych tzw. projektów miękkich spadek liczby mieszkańców odnotowywany w ostatnich latach znaczna koncentracja ludności na obszarze rewitalizowanym niekorzystna sytuacja w odniesieniu do poziomu bezrobocia wysoki wskaźnik ubóstwa wysoki wskaźnik osób uzależnionych wysoki wskaźnik osób korzystających z form pomocy oferowanych przez instytucje pomocy społecznej niski poziom bezpieczeństwa brak kompleksowej oferty spędzania wolnego czasu kierowanej do różnych grup mieszkańców niedostatecznie rozwinięty system opiekuńczorehabilitacyjny dla populacji w wieku poprodukcyjnym brak obiektów mających na celu wsparcie lokalnej aktywności i integracji mieszkańców brak wystarczającej liczby organizacji pozarządowych aktywizujących i integrujących lokalną społeczność ZAGROŻENIA konieczność zapewnienia odpowiedniej infrastruktury technicznej i społecznej coraz większej liczbie osób w wieku poprodukcyjnym wysoki wskaźnik migracji osób młodych i wykształconych do Warszawy i innych większych miast brak zorganizowanych inicjatyw służących rozwojowi lokalnej aktywności społeczeństwa niski stopień integracji między mieszkańcami i przywiązania mieszkańców do Miasta i Gminy, brak funkcjonowania zjawiska określanego jako funkcjonowanie świadomego społeczeństwa obywatelskiego Źródło: opracowanie własne 116

117 Tabela 31. Analiza SWOT dla obszarów rewitalizowanych na obszarze Miasta i Gminy Łosice SFERA GOSPODARCZA MOCNE STRONY SŁABE STRONY baza infrastrukturalna mogąca dać podstawę do odnawiania funkcji gospodarczych duży potencjał turystyczno-rekreacyjny dzięki funkcjonowaniu zmodernizowanego Zalewu Łosickiego duży, niewykorzystany potencjał inwestycyjny polityka władz Miasta i Gminy nastawiona na przeprowadzanie inwestycji oraz jego zaangażowanie we wzrost potencjału gospodarczego niekorzystna sytuacja w odniesieniu do poziomu bezrobocia wysoki wskaźnik podmiotów wykreślonych z rejestru REGON niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna niesprzyjająca rozwojowi lokalnej przedsiębiorczości brak instytucjonalnych form wsparcia dla małych firm rodzinnych oraz jednoosobowych działalności gospodarczych brak instytucjonalnego wsparcia dla osób planujących rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej brak aktywności zawodowej mieszkańców, brak chęci podejmowania jakiejkolwiek inicjatywy w zakresie rozwoju zawodowego lub zmiany kwalifikacji niewystarczające powiązania pomiędzy edukacją a potrzebami lokalnego rynku pracy brak środków własnych i zabezpieczenia wkładu własnego do realizacji projektów i inwestycji finansowanych ze środków UE SZANSE dostępność środków zewnętrznych na finansowanie zadań inwestycyjnych zaplanowane inwestycje infrastrukturalne wpływające na zwiększenie spójności obszarów rewitalizowanych oraz umożliwiające rozwój gospodarczy współpraca z organizacjami pozarządowymi na gruncie gospodarczym ZAGROŻENIA szybki i dynamiczny rozwój innych obszarów, gmin, powiatów w regionie niska konkurencyjność Miasta i Gminy Łosice w regionie brak zorganizowanych inicjatyw służących rozwojowi gospodarczemu wzrost poziomu bezrobocia przenoszenie się lokalnego rynku pracy do Warszawy i innych miast w regionie Źródło: opracowanie własne 117

118 Tabela 32. Analiza SWOT dla obszarów rewitalizowanych na obszarze Miasta i Gminy Łosice SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNO- ŚRODOWISKOWA MOCNE STRONY SŁABE STRONY brak dużych zakładów przemysłowych na obszarze rewitalizowanym, mogących znacząco się przyczynić do pogorszenia stanu środowiska naturalnego Dogodne warunki do utworzenia znaczącej pozycji obszaru w zakresie rozwoju funkcji rekreacyjno-turystycznej SZANSE rozwój dogodnych połączeń komunikacyjnych na obszarze województwa, umożliwiający skomunikowanie obszaru z innymi większymi miastami dostępność środków zewnętrznych na finansowanie zadań inwestycyjnych zaplanowane inwestycje infrastrukturalne mogące wpłynąć na zwiększenie spójności analizowanych obszarów podejmowanie działań mających na celu poprawę zagospodarowania i zwiększenie funkcjonalności przestrzeni publicznej niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury technicznej- liniowej niedostateczny stan techniczny budynków użyteczności publicznej eksploatacja w budynkach mieszkalnych i obiektach użyteczności publicznej urządzeń i instalacji powodujących zwiększoną emisję dwutlenku węgla do atmosfery niski stopień estetyki i zagospodarowania przestrzeni publicznej w infrastrukturę tzw. zieleni urządzonej niski stopień dostosowania zagospodarowania przestrzeni publicznej do faktycznych potrzeb mieszkańców niedostatecznie wykształcony układ komunikacyjny w obrębie obszaru zły stan części infrastruktury drogowej, wraz z infrastrukturą towarzyszącą brak tras spacerowych i rowerowych brak dynamicznych działań związanych z promocją regionu, jako miejsca rekreacji i wypoczynku ZAGROŻENIA szybki i dynamiczny rozwój innych obszarów, gmin, powiatów w regionie niewystarczający stopień przeprowadzania działań mających na celu termomodernizację budynków oraz korzystanie z alternatywnych źródeł energii Źródło: opracowanie własne 118

119 CZĘŚĆ VI. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Realizacja założeń Programu Rewitalizacji na obszarze jego wdrażania, wskazanym jako obszar kryzysowy, wymagający wsparcia, umożliwi aktywizację obszaru i jego mieszkańców w zakresie pobudzenia sfery społecznej i gospodarczej. Wizja obszaru po zakończeniu procesu rewitalizacji, obejmującego szerokie spektrum komplementarnych, oddziałujących wzajemnie na siebie projektów i inwestycji jest swoistą projekcją i zależeć będzie nie tylko od zaplanowanych w ramach rewitalizacji działań, ale także od aktywności wszystkich zaangażowanych interesariuszy oraz czynników zewnętrznych związanych z sytuacją społeczno-gospodarczą kraju, które także będą miały wpływ na powodzenie założonych przez Program Rewitalizacji celów. Wizja obszaru, który podlegać będzie procesom rewitalizacji powinna mieć swoje odzwierciedlenie w wizji i kierunkach rozwoju całego Miasta i Gminy Łosice, jest zatem wspólną wizją dla obszaru znajdującego się obecnie w stanie kryzysu i obszaru całego Miasta i Gminy. W toku prac analitycznych, badań społecznych i przeprowadzonych konsultacji w ramach diagnozy obszarów kryzysowych Miasta i Gminy Łosice zdefiniowana została wizja obszarów wskazanych do rewitalizacji, która zgodna jest z wizją przyjętą dla całego Miasta i Gminy, a którą zdefiniowano w sposób następujący: Rysunek 15 Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji MIEJSCE ZAPEWNIAJĄCE WSZECHSTRONNY ROZWÓJ DLA MIESZKAŃCÓW, ZAPEWNIAJĄCE DOGODNE MIEJSCE DO ŻYCIA, PRACY I WYPOCZYNKU Z UWZGLĘDNIENIEM ZASAD ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU Źródło: opracowanie własne Wdrożenie działań będących przedmiotem Programu Rewitalizacji sprawi, iż obszar rewitalizowany będzie miał nie tylko szansę na zażegnanie sytuacji kryzysu, zmianę niekorzystnych wskaźników, ale poprzez działania w komplementarnych sferach wpłynie rozwój społeczno- gospodarczy całego Miasta i Gminy Łosice. Mając powyższe na uwadze, działania ujęte w ramach prowadzonego procesu rewitalizacji prowadzić będą do poprawy warunków życia i rozwoju osobistego mieszkańców poprzez zaplanowane działania i inicjatywy społeczne. Projekty umożliwiające podniesienie kompetencji zawodowych mieszkańców, ich ukierunkowanie na rozwój osobisty, aktywność społeczną i w efekcie rozwój kapitału ludzkiego stanowić będą zasadniczy trzon działań, które oddziaływać będą na pozostałe sfery życia społeczno-gospodarczego obszaru rewitalizacji. Społeczność, która otrzyma odpowiednie wsparcie w postaci miejsc pomocy oraz działań szkoleniowo-terapeutycznych, będzie motorem pobudzającym obszar pozostający w stagnacji. Mieszkańcy i przedsiębiorcy, którzy związani są z obszarem rewitalizowanym, a którzy otrzymają narzędzia do realizacji swoich pomysłów w postaci udostępnienia miejsca spotkań i wyrażania opinii w bieżących kwestiach dotyczących miejsca zamieszkania i pracy, w istocie poczują znaczenie 119

120 i możliwość współdecydowania i tworzenia warunków do dynamicznego rozwoju swojej małej ojczyzny. Zapewnienie uniwersalnej, dostosowanej do różnego wieku oferty kulturalno-rozrywkowej oraz oferty dotyczącej rozwijania zainteresowań i predyspozycji mieszkańców, nie tylko umożliwi zagospodarowanie dla nich wolnego czasu, ale przede wszystkim wzmocni wzajemną integrację i przywiązanie do regionu. Osoby wymagające wsparcia, zarówno te, których dotyczy problem ubóstwa, problemów związanych z nadużywaniem środków psychoaktywnych, a które nie radzą sobie w codziennych sytuacjach życiowych oraz te, które z uwagi na wiek i konieczność wsparcia medycznego wymagają szczególnej opieki, otrzymają niezbędne wsparcie i pomoc. Konsekwencją tych działań będzie nie tylko zmniejszenie skali migracji i wzrost liczby mieszkańców, ale także podniesienie poziomu przedsiębiorczości, zmniejszenie skali ubóstwa i poprawa integracji i aktywności społecznej mieszkańców. Dopełnieniem projektów w ramach prowadzonego procesu rewitalizacji o charakterze społecznym będą projekty infrastrukturalne dotyczące budowy lub modernizacji infrastruktury technicznej znajdującej się na obszarze rewitalizowanym w postaci między innymi: przebudowy dróg, modernizacji i termomodernizacji budynków użyteczności publicznej, zmiany sposobu użytkowania budynków z przeznaczeniem na lokale socjalne, utworzenia miejsc rekreacji i wypoczynku w postaci zagospodarowanych obszarów zieleni, parków i skwerów. Projekty, które wpłyną na poprawę środowiska naturalnego w postaci wymiany oświetlenia ulicznego i oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej na oświetlenie najnowszej generacji, projekty dotyczące wymiany infrastruktury kanalizacji sanitarnej, instalacji c.o., prac termomodernizacyjnych budynków, zakupu ekologicznych autobusów wpłyną bezpośrednio na obniżenie poziomu emisji co2 do atmosfery oraz zwiększa oszczędność energetyczną wykorzystywanej infrastruktury. Polepszenie standardów funkcjonującej obecnie infrastruktury publicznej wpłynie na polepszenie warunków życia mieszkańców, którzy otrzymają w wyniku realizacji procesu rewitalizacji przestrzeń dostosowaną do ich potrzeb, przestrzeń estetyczną, funkcjonalną, o wysokich parametrach technicznych. Wypromowanie Zalewu Łosickiego jako miejsca wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców Miasta i Gminy Łosice, umożliwi podniesienie przedsiębiorczości w obszarze wokół zalewu i wymiernie wpłynie na sytuację gospodarczą nie tylko w obszarze rewitalizacji, ale także na obszarze całego Miasta i Gminy Łosice, ponieważ rozwój potencjału gospodarczego będzie korelował z rozwojem aktywności i kreatywności mieszkańców w aspekcie włączania się w rozwój lokalnej przedsiębiorczości. Podniesienie poziomu przedsiębiorczości wśród mieszkańców poprzez system szkoleń i doradztwa, zapewnienie stosownych udogodnień dla przedsiębiorców na obszarze rewitalizowanym wpłynie w sposób zdecydowany na poprawę kondycji ekonomicznej społeczności lokalnej, ponieważ realizowane działania mają na celu także przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, w tym przede wszystkim wykluczeniu z powodu ubóstwa czy bezrobocia. Realizowane projekty poza wyprowadzeniem z kryzysu obszarów rewitalizowanych przyczynią się do istotnego zwiększenia poziomu spójności i integracji całego Miasta i Gminy Łosice. Spójność społeczno-gospodarcza obszaru całej gminy jest warunkiem jej rozwoju we wszystkich sferach funkcjonowania. Obszary poddane rewitalizacji będą stymulowały w sposób znaczący rozwój całego Miasta i Gminy, prezentując jej obszar jako zwarty, harmonijny i sprawnie funkcjonujący organizm, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Infrastruktura obiektów użyteczności publicznej dostosowana do potrzeb mieszkańców służy z założenia mieszkańcom całej gminy i zapobiega 120

121 przenoszeniu ich wszelakich aktywności poza jej teren. Przebywanie w funkcjonalnie i estetycznie zaprojektowanej przestrzeni, która jednocześnie posiada funkcje rekreacyjno-kulturalne, dzięki realizacji projektów będących przedmiotem niniejszego Programu Rewitalizacji, wymiernie wpłynie na poziom satysfakcji mieszkańców i sprawi, że ich potrzeby w tej materii zostaną w pełni zaspokojone. Wszystkie powyższe skutki prowadzonych działań rewitalizacyjnych w obszarach kryzysu, doprowadzą w konsekwencji do wzrostu konkurencyjności tych obszarów oraz obszaru całego Miasta i Gminy na tle regionu i zmienią postrzeganie gminy nie tylko przez mieszkańców, ale także przez osoby potencjalnie wybierające ją jako ewentualne przyszłe miejsce zamieszkania. Poniższy rysunek w sposób syntetyczny prezentuje obszar po przeprowadzonej rewitalizacji oraz jego efekty. Rysunek 16 Parametry obszaru po przeprowadzonej rewitalizacji-efekty działań związanych z rewitalizacją Dogodne warunki życia i rozwoju mieszkańców Wysoki poziom integracji społecznej Stabilna kondycja ekonomiczna społeczeństwa Wysoka spójność społeczna i gospodarcza Funkcjonalna i estetycznie zagospodarowana przestrzeń publiczna Wysoka konkurencyjność obszaru na tle regionu Źródło: opracowanie własne Kluczowym warunkiem wdrożenia opisanej powyżej wizji jest realizacja kompleksowych działań rewitalizacyjnych. W ich efekcie nastąpi neutralizacja problemów koncentrujących się na wytyczonym obszarze rewitalizacji, co umożliwi zachowanie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennofunkcjonalnej całego Miasta i Gminy Łosice oraz stworzy warunki do jego długofalowego i zrównoważonego rozwoju. 121

122 CZĘŚĆ VII. Cele strategiczne, operacyjne oraz główne pola interwencji programu rewitalizacji Realizacji wizji Miasta i Gminy Łosice wymaga konieczności zdefiniowania celów strategicznych i przyporządkowania im celów operacyjnych, a także wskazania konkretnych projektów niezbędnych do realizacji w procesie rewitalizacji. Aby prowadzony proces rewitalizacji zakończył się pomyślnie określony został główny cel realizacji Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Łosice. Rysunek 17. Cel główny Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Łosice ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY OBSZARU REWITALIZACJI, IMPLIKUJĄCY WYSOKĄ JAKOŚĆ ZYCIA JEGO MIESZKANCÓW Źródło: opracowanie własne Powyższemu celowi głównemu odpowiadają cele strategiczne, cele operacyjne i kierunki interwencji zaprezentowane poniżej. Rysunek 18. Cele strategiczne Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Łosice ROZWÓJ KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I WŁĄCZENIE SPOŁECZNE ROZWÓJ POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO POPRAWA INFRASTRUKTURY PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNEJ, ŚRODOWISKOWEJ I TECHNICZNEJ Źródło: opracowanie własne Cele operacyjne rozumiane jako konkretne kierunki działań realizowanych w ramach Programu Rewitalizacji zestawiono w poniższej tabeli. Przedstawione kierunki działań służą eliminacji lub ograniczeniu występujących negatywnych zjawisk w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno- 122

123 funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, są ze sobą skorelowane, a każdy z nich jest podporządkowany celowi strategicznemu. Tabela 33. Cele strategiczne, operacyjne/kierunki działań Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku CELE STRATEGICZNE CELE OPERACYJNE / KIERUNKI DZIAŁAŃ 1.1 Opracowanie systemu i przeprowadzenie spotkań o charakterze identyfikującym i wzmacniającym potencjał osobistych wartości i uzdolnień społeczności lokalnej- budowanie poczucia własnej wartości wśród mieszkańców 1.2 Przeprowadzenie systemu szkoleń i zmiany kwalifikacji umożliwiających optymalne wykorzystanie posiadanego potencjału zawodowego lokalnej społeczności 1. ROZWÓJ KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO 2. AKTYWIZACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I WŁĄCZENIE SPOŁECZNE 1.3 Przeprowadzenie systemu szkoleń dla organizacji pozarządowych w zakresie aktywnej i optymalnej pracy na rzecz mieszkańców 1.4 Stworzenie ogólnodostępnych miejsc przeznaczonych do możliwości prezentacji aktualnych pomysłów i projektów związanych z życiem społeczno-gospodarczym obszaru 1.5. Urozmaicenie i poszerzenie oferty spędzania wolnego czasu dla mieszkańców 1.6 Podniesienie wiedzy mieszkańców w zakresie przestrzegania zasad bezpieczeństwa i unikania sytuacji narażenia na zdarzenia, wykroczenia i przestępstwa 1.7 Edukacja dzieci i młodzieży w zakresie zasad przedsiębiorczości i wchodzenia na rynek pracy 2.1 Wsparcie osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez opracowany system doradztwa i terapii umożliwiających wychodzenie z ubóstwa, a także zwalczanie innych negatywnych zjawisk społecznych 2.2 Aktywizacja społeczności lokalnej i integracja mieszkańców poprzez organizację akcji społecznych i imprez kulturalnych 2.3 Podniesienie jakości usług publicznych poprzez szkolenia dla pracowników MGOPS, kadry nauczycielskiej lokalnych placówek edukacyjnych 2.4 Realizacja projektów edukacyjnych i kulturalnych adresowanych do różnych grup mieszkańców 2.5 Poprawa dostępu do wysokiej jakości usług zdrowotnych dla osób starszych i niesamodzielnych 2.6 Zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa 2.7 Inwestycje w infrastrukturę społeczno-kulturalną i sportowo-rekreacyjną 2.8 Zapewnienie systemu bezpłatnych porad obywatelskich i prawnych w zakresie możliwości sprostana codziennym sytuacjom życiowym dla osób wymagających wsparcia, nieposiadających odpowiedniej wiedzy i umiejętności radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych lub innych, które wykluczają je z życia społecznego 123

124 2.9 Zapewnienie systemu szkoleń w zakresie korzystania z technik informatycznych, Internetu 3.1 Tworzenie dobrych warunków dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości 3. ROZWÓJ POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO 3.2 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej niezbędnej dla skutecznego wykorzystywania potencjału gospodarczego 3.3 Aktywizacja mieszkańców w zakresie podniesienia poziomu przedsiębiorczości oraz zapewnienie mieszkańcom systemu szkoleń i doradztwa w zakresie zmiany kwalifikacji zawodowych 3.4 Zapewnienie wszystkim mieszkańcom równego dostępu do wysokiej jakości usług publicznych oraz niezbędnej infrastruktury 3.5 Poprawa konkurencyjności regionu 4. POPRAWA INFRASTRUKTURY PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNEJ, ŚRODOWISKOWEJ I TECHNICZNEJ Źródło: opracowanie własne 4.1 Podejmowanie działań mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, wsparcie gospodarki niskoemisyjnej 4.2 Poprawa estetyki, funkcjonalności i zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz budynków użyteczności publicznej (place zabaw, parki, skwery, przedszkola, szkoły, urzędy, kościoły) 4.3 Poprawa układu komunikacyjnego 4.4 Poprawa stanu i pokrycia infrastrukturą liniową-środowiskową 4.5 Zwiększenie liczby lokali socjalnych 4.6 Poprawa tkanki mieszkaniowej poprzez modernizację i remonty Horyzont czasowy Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku obejmuje horyzont długoterminowy -wieloletni. Rewitalizacja jest bowiem procesem długotrwałym, odbywającym się na wielu różnych płaszczyznach. Dlatego niniejszy dokument został opracowany w sposób gwarantujący elastyczność dostosowania przeprowadzanych działań do aktualnie panującej sytuacji. Może być on więc uzupełniany o dodatkowe działania wynikające z planów inwestycyjnych Miasta i Gminy Łosice, dostępności zewnętrznych źródeł finansowania, a także włączenia w proces rewitalizacji nowych partnerów. Główne pola działań interwencyjnych na rzecz wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego prowadzą do zrównoważenia działań społecznych z działaniami o charakterze inwestycyjnym. 124

125 Rysunek 19 Główne pola interwencji Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku działania związane z pomocą dla osób zagrożonych ubstwem i wykluczeniem społecznym inwestycje w poprawę standardów funkcjonującej infrastruktury technicznej aktywizacja i integracja społeczności lokalnej zagospodarowanie i uporzadkowanie przestrzeni publicznych stworzenie miejsc i przestrzeni dla rozwoju inicjatyw lokalnych Źródło: opracowanie własne Cele operacyjne i obszary interwencji są wzajemnie powiązane. Dopiero w poszczególnych projektach rewitalizacji będzie można określić konkretne powiązania między celami a obszarami interwencji. W szczególności w projektach kompleksowych, zintegrowanych na poziomie zadań będzie występowało wiele relacji. 125

126 CZĘŚĆ VIII. Projekty rewitalizacji klasyfikacja i zakres merytoryczny 1. Klasyfikacja projektów rewitalizacji Wizję Programu Rewitalizacji i cele strategiczne będą wypełniały konkretne projekty wpływające na sukces prowadzonego procesu rewitalizacji. Mając na uwadze jego kompleksowość, specyfikę wyzwań merytorycznych i organizacyjnych oraz zróżnicowane zasady organizacji przedsięwzięć, Zespół ds. Rewitalizacji wskazał i zaklasyfikował projekty, określając je jako główne/podstawowe i uzupełniające projekty rewitalizacyjne oraz wyznaczył cztery kategorie projektów rewitalizacji: projekty zintegrowane, czyli projekty, w ramach których realizacja jednego projektu implikuje konieczność wykonania drugiego projektu, projekty indywidualne - niepowiązane z innymi projektami, projekty horyzontalne o charakterze społecznym, realizowane z partnerem projektu oraz projekty terytorialne o charakterze inwestycyjnym, prowadzone w jednej, konkretnej lokalizacji, samodzielnie lub z partnerem projektu. Projekty główne w ramach niniejszego Programu Rewitalizacji, to projekty bez których realizacji obszar rewitalizacji nie będzie mógł wyjść z obecnej sytuacji kryzysowej. To także projekty, które mają powiązanie ze strategicznymi decyzjami gminy. Projekty uzupełniające stanowią dopełnienie tematyczne projektów głównych, posiadają mniejszą skalę oddziaływania, ale jednocześnie stanowią wypełnienie założonych celów Programu Rewitalizacji. Ich realizacji wpłynie na kompleksowy charakter działań i interwencji. Podział projektów Programu Rewitalizacji przedstawia poniższy rysunek. Zgodnie z dotychczasową praktyką i rekomendacjami specjalistów ustala się, że projekty realizowane w ramach Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku, będą prowadzone na obszarze rewitalizacji. 126

127 Rysunek 20 Typologia projektów rewitalizacji w Programie Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku PROJEKTY GŁÓWNE/PODSTAWOWE PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCE PROJEKTY ZINTEGROWANE PROJEKTY KOMPLEMENTARNE, WSPÓŁGRAJĄCE, REALIZACJA JEDNYCH PROJEKTÓW IMPLIKUJE REALIZACJĘ DRUGICH PROJEKTÓW PROJEKTY TERYTORIALNE PROJEKTY JEDNOSTKOWE, PROWADZONE W JEDNEJ LOKALIZACJI, SAMODZIELNIE LUB Z PARTNEREM PROJEKTY HORYZONTALNE PROJEKTY POWTARZALNE, PROWADZONE W WIELU MIEJSCACH WRAZ Z PARTNEREM PROJEKTU PROJEKTY INDYWIDUALNE PROJEKTY NIEPOWIĄZANE Z INNYMI PROJEKTAMI Źródło: opracowanie własne Ze względu na wysoką dynamikę działań rewitalizacyjnych przyjęto następujące reguły włączania projektów do Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku (zwanego dalej PR): 1. Listę zadań, szczegółowy zakres zadań, budżety i harmonogramy są ustalane i wprowadzone jako integralna część Programu Rewitalizacji i modyfikowane stosownie do bieżącego stanu realizacji projektu oraz zatwierdzane jako aktualizacja załącznika do Uchwały Rady Miasta i Gminy Łosice. 2. Projekty horyzontalne, prowadzone przez samorząd Miasta i Gminy Łosice i inne podmioty w wielu miejscach (nazwane poprzez określenie lokalizacji przedsięwzięcia) są wprowadzane do PR na podstawie fiszki projektowej, złożonej przez partnera /interesariusza/, zaakceptowanej przez Zespół ds. Rewitalizacji i wprowadzane jako. nowy projekt do Programu Rewitalizacji i zatwierdzane przez Radę Miasta i Gminy Łosice jako aktualizacja załącznika do Uchwały Rady Miasta i Gminy. 3. Projekty terytorialne, prowadzone przez samorząd Miasta i Gminy Łosice i inne podmioty są wprowadzane bezpośrednio do PR, ewentualne modyfikacje projektów wymagają zmiany Uchwały Rady Miasta i Gminy Łosice o przyjęciu Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku. Zmiany zakresu projektu, nie prowadzące do istotnych odstępstw (w tym niepowodujące 127

128 zmiany opisu szczegółowego zakresu, zmiany partnerów projektu, nieznaczące zmiany kwot projektu do 20%, zmiany terminu realizacji do 6 miesięcy) nie wymagają zmiany Programu. 4. Zespół ds. rewitalizacji prowadzi systematyczny wykaz zmian w dokumencie PR i udostępnia w BIP aktualną treść PR i obowiązujących załączników. 2. Lista projektów rewitalizacji Poniżej przedstawiono listę projektów przewidzianych w ramach rewitalizacji, w której figurują: projekty zintegrowane, projekty indywidualne, projekty horyzontalne oraz projekty terytorialne - zgodnie z definicją projektów określoną w podrozdziale klasyfikacja projektów rewitalizacji. Poniżej wyszczególniono wskazane wyżej projekty: Tabela 34 Projekt 1 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Rozszerzenie działalności Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej, poprzez zakup strojów ludowych oraz utworzenie Małego Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej Rozszerzenie działalności Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej, poprzez zakup strojów ludowych oraz utworzenie Małego Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej Lokalizacja Siedziba stowarzyszenia Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej: Łosice, ul. Piłsudskiego 6 Koordynator Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach Partnerzy Łosicki Dom Kultury, inne NGO, mieszkańcy Krótki opis Aktywizacja mieszkańców, zorganizowanie czasu wolnego dla mieszkańców z najmłodszej grupy wiekowej poprzez utworzenie zespołu dziecięcego. Dodatkowo w ramach projektu przewidziano doposażenie poprzez zakup nowych strojów już funkcjonującego Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej Uzasadnienie Sukcesy funkcjonującego Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej oraz zainteresowanie działalnością zespołu jest uzasadnieniem do rozwijania jego działalności poprzez utworzenie zespołu dla dzieci i zakup strojów dla zespołu. Stworzenie atrakcyjnej i różnorodnej oferty kulturalnej wpłynie na rezygnację przez młodych ludzi z wykorzystywania wolnego czasu poza miejscem zamieszkania Cele Projektu Aktywizacja mieszkańców, zorganizowanie czasu wolnego dla mieszkańców. Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 128

129 Tabela 35 Projekt 2 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, jako forma aktywizacji społeczeństwa Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów, jako forma aktywizacji społeczeństwa Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Siedziba stowarzyszenia Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Łosickiej: Łosice, ul. Piłsudskiego 6 Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach Łosicki Dom Kultury, inne NGO, mieszkańcy Organizacja wystaw, imprez kulturalnych i warsztatów dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów Potrzeba pobudzenia aktywności lokalnej społeczności, związania z regionem, gminą Aktywizacja mieszkańców, zorganizowanie czasu wolnego mieszkańców Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 36 Projekt 3 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Kompleksowe działania profilaktyczne oraz pomoc osobom uzależnionym od alkoholu i ich rodzinom, jako forma rewitalizacji społecznej Kompleksowe działania profilaktyczne oraz pomoc osobom uzależnionym od alkoholu i ich rodzinom, jako forma rewitalizacji społecznej Lokalizacja MiG Łosice, ul. Narutowicza Koordynator Klub Abstynenta ENKLAWA w Łosicach Partnerzy MGOPS, MGKRPA, inne stowarzyszenia i organizacje Krótki opis Działania w zakresie pomocy profilaktycznej i terapeutycznej dla mieszkańców uzależnionych od alkoholu oraz dla ich rodzin Uzasadnienie Na terenie obszaru rewitalizowanego istnieje zauważalny, znaczny problem z osobami uzależnionymi. Osoby te często przebywają na terenie Parku im. Króla Jagiellończyka, zlokalizowanego w centrum miasta, zniechęcając tym samy mieszkańców do przebywania w tym miejscu. Projekt będzie komplementarny z projektem polegającym na renowacji w/w parku Cele Projektu Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenie; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; środki pozostające w dyspozycji Miejsko Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 129

130 Tabela 37 Projekt 4 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Organizacja imprez plenerowych w centrum miasta promujących kulturę i sztukę Organizacja imprez plenerowych w centrum miasta promujących kulturę i sztukę Lokalizacja Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka w Łosicach Koordynator Łosicki Dom Kultury Partnerzy Miasto i Gmina Łosice, Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach, in. NGO Krótki opis Łosicki Dom Kultury zmierza do poszerzenia grona odbiorców swojej oferty. Jednym ze sposobów jest wyjście bezpośrednio do mieszkańców poprzez prezentacje i zajęcia plenerowe. Są one doskonałą formą dotarcia do lokalnej społeczności. Położenie Parku im. Króla Aleksandra Jagiellończyka jest idealne do realizowania oferty nie tylko ŁDK. Mini amfiteatr z zapleczem garderobiano-socjalnym będzie świetnym rozwiązaniem powyższych założeń. Aktualnie imprezy, pokazy i zajęcia odbywają się w większości na sali widowiskowej ŁDK. Część z projektów z uwagi na swój charakter nie może być zrealizowana w pomieszczeniach ŁDK (gry, zabawy, pokazy angażujące większą liczbę uczestników). Przedmiotem projektu będzie organizacja pokazów tanecznych, wokalnych, seansów kina plenerowego, otwartego czytania literatury. Przygotowywanie konkursów, festiwali i przeglądów artystycznych, prezentacja części artystycznych świąt państwowych oraz wydarzeń okolicznościowych, prowadzenie otwartych zajęć dla dzieci, młodzieży i dorosłych (Np. zumba, terenowe gry integracyjne, plenery malarskie, itp.) to kolejne propozycje w ramach projektu. Jednym z istotnych elementów dotarcia jest odpowiedni sprzęt oświetleniowy oraz audiowizualny, który należałoby zakupić. Uzasadnienie Obecnie Park im. Króla Aleksandra Jagiellończyka w Łosicach jest miejscem nieatrakcyjnym. Planowana do realizacji inwestycja polegająca na modernizacji parku, w podłączaniu z projektem zwiększenia oferty kulturalnej w parku przyczyni się do przywrócenia funkcji rekreacyjno-społecznych parku. Cele Projektu - aktywizacja mieszkańców - zwiększenie oferty spędzania wolnego czasu - przywrócenie funkcji rekreacyjno-społecznych parku Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne ŁDK i partnerów Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 38 Projekt 5 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Upowszechnianie kultury artystycznej w sferze tańca, muzyki, śpiewu i form plastycznych Upowszechnianie kultury artystycznej w sferze tańca, muzyki, śpiewu i form plastycznych Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis MiG Łosice Łosicki Dom Kultury Miasto i Gmina Łosice, Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury w Łosicach, in. NGO Przedmiotem projektu jest szersze dotarcie do dzieci i młodzieży z ofertą zajęć pozaszkolnych. Rozszerzenie oferty zajęć o formy teatralne, folklorystyczne; tańce narodowe oraz towarzyskie i inne formy plastyczne. Upowszechnianie kultury filmowej i czytelniczej. 130

131 Działania rozpoczną się od organizacji warsztatów otwartych dla wszystkich zainteresowanych poszczególnymi zajęciami. Rozpropagowanie nowej oferty w przedszkolach i szkołach zwiększy liczbę uczestników. Prowadzenie zajęć, na które cyklicznie można będzie zaprosić osoby uznawane za autorytety, czy gwiazdy w swojej dziedzinie to dodatkowy atut oferty. Zakup przenośnej podłogi tanecznej, która jest niezbędna do wszelkich prezentacji tanecznych i teatralnych, zakup strojów lub materiałów do wykonania kostiumów i rekwizytów scenicznych stanowić będzie element projektu. Po przygotowaniu programu w sekcjach, które tego wymagają (teatr, taniec, śpiew) przewidziany jest udział dzieci i młodzieży w konkursach, przeglądach i turniejach oraz zorganizowanie dla uczestników zajęć wyjazdu integracyjnego na coroczne zakończenie sezonu, a także zorganizowanie cyklu seansów filmowych. Uzasadnienie W chwili obecnej zajęcia artystyczne prowadzone są w sferze tańca, plastyki oraz muzyki i śpiewu. Uczęszczające dzieci są w wieku przedszkolnym, wczesnoszkolnym oraz gimnazjalnym. W jednostce funkcjonują dwa zespoły taneczne, propagujące różne formy tańca nowoczesnego. Studio piosenki przygotowuje dzieci do wokalnych prezentacji indywidualnych i grupowych. Sekcja plastyczna umożliwia rozwój zdolności twórczych czy manualnych. Dorośli uczęszczają na zajęcia fitness. Poszerzenie oferty placówki umożliwi mieszkańcom w różnych grupach wiekowych nie tylko wypełnienie wolnego czasu, ale także rozwój zainteresowań i osobistych uzdolnień Cele Projektu - aktywizacja mieszkańców - zwiększenie oferty spędzania wolnego czasu Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne ŁDK i partnerów Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 39 Projekt 6 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Udostępnienie obiektów sportowych w celu zwiększenia aktywności sportowej mieszkańców Udostępnienie obiektów sportowych w celu zwiększenia aktywności sportowej mieszkańców Lokalizacja Boisko wielofunkcyjne ze sztuczną trawą Orlik i Biały Orlik, kort tenisowy oraz hala sportowa przy Zespole Szkól nr 1 w Łosicach, Boisko wielofunkcyjne przy Zespole Szkół nr 2 w Łosicach, Boisko wielofunkcyjne przy Ośrodku Szkolno Wychowawczym w Łosicach, Boisko oraz sale gimnastyczne przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum nr 2 w Łosicach, Hala sportowa i boisko przy Zespole Szkół nr 3 w Łosicach, Stadion miejski w Łosicach z bieżnią lekkoatletyczną i zapleczem sportowym, Plac zabaw i w Łosicach, Skeatepark Wypożyczalnia kajaków i rowerów, funkcjonująca przy Zalewie Łosickim. Koordynator Łosicki Dom Kultury Partnerzy szkoły, Miasto i Gmina Łosice, Powiat Łosicki Krótki opis Udostępnienie obiektów na cele sportowo-rekreacyjne w godzinach popołudniowych i wieczornych dla mieszkańców w różnych grupach wiekowych Uzasadnienie Obiekty do tej pory funkcjonowały w godzinach przedpołudniowych bez możliwości wykorzystania ich w innym, bardziej dogodnym dla wszystkich mieszkańców czasie Cele Projektu zwiększenie aktywności sportowej mieszkańców, profilaktyka wykluczenia społecznego i uzależnień Czas realizacji Orientacyjny koszt zł 131

132 Źródła finansowania dotacje stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski) Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 40 Projekt 7 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców Udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców Lokalizacja Siedziba: ul. Piłsudskiego Łosice Koordynator Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju - EQUUS Partnerzy Powiat Łosicki, Miasto i Gmina Łosice Krótki opis Udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców o niskich dochodach w sprawach wymagających interwencji, jest kluczowym elementem umożliwiającym mieszkańcom wychodzenie z sytuacji kryzysu lub sytuacji, w której samodzielnie nie posiadają wiedzy i możliwości poruszania się w przestrzeni związanej z funkcjonowaniem społecznym Uzasadnienie Dostępność do możliwości uzyskania porady prawnej dla osób o niskich dochodach Cele Projektu Przeciwdziałanie patologii, pomoc osobom pokrzywdzonym w wyjściu z trudnej sytuacji życiowej, Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 41 Projekt 8 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Wsparcie osób lub rodzin zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym mieszkańców Miasta i Gminy Łosice, ze szczególnym uwzględnieniem osób z obszaru rewitalizacji Wsparcie osób lub rodzin zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym mieszkańców Miasta i Gminy Łosice, ze szczególnym uwzględnieniem osób z obszaru rewitalizacji Lokalizacja Siedziba: ul. Piłsudskiego Łosice Koordynator Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju - EQUUS Partnerzy - Krótki opis Realizacja systemu doradztwa i szkoleń dla mieszkańców w zakresie możliwości określenie swoich predyspozycji zawodowych, zdobycia nowych kwalifikacji na rynku pracy Uzasadnienie Dostosowanie kwalifikacji zawodowych mieszkańców do zmieniających się realiów rynku pracy wymaga często przekwalifikowania lub uzupełnienia posiadanych kwalifikacji. Stworzony system zapełni możliwość szybkiego reagowania w sytuacji dotyczącej zdobycia lub utrzymania pracy przez mieszkańców Cele Projektu Pomoc osobom zagrożonym lub dotkniętych ubóstwem, pomoc w zdobyciu lub utrzymaniu pracy Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania - działania 9.1, 9.2, 9.3 RPO WM ; Środki własne Uwagi - 132

133 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 42 Projekt 9 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Wydawanie publikacji i organizacja imprez dot. lokalnej historii i tradycji, jako forma utożsamiania się mieszkańców z Małą ojczyną Wydawanie publikacji i organizacja imprez dot. lokalnej historii i tradycji, jako forma utożsamiania się mieszkańców z Małą ojczyną Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Siedziba: ul. Berka Joselewicza Łosice Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łosickiej Inne NGO, LGD Tygiel Doliny Bugu Wydawanie publikacji i organizacja imprez dot. lokalnej historii i tradycji Znajomość otoczenia, w którym się żyje i pracuje, jego historii, uwarunkowań, dorobku kulturowego wzmacnia poczucie więzi i pozwala na wyrobienie właściwej postawy wobec regionu, miasta i gminy Zwiększenie poczucia więzi mieszkańców z regionem, miejscem zamieszkania i pracy Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 43 Projekt 10 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Organizacja czasu wolnego dla seniorów i dorosłych Organizacja czasu wolnego dla seniorów i dorosłych Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Siedziba: ul. Berka Joselewicza 13, Łosice Uniwersytet III wieku im. Tajnej Organizacji Nauczycielskiej w Łosicach Koła Gospodyń Wiejskich, inne NGO Zajęcia w ramach działania Uniwersytetu III wieku w Łosicach dotyczą obszarów związanych z rozwojem zainteresowań uczestników pozostających w kręgu sztuki, kultury, zagadnień popularnonaukowych, poznawania najciekawszych regionów kraju poprzez organizację licznych wycieczek Potrzeba aktywizacji wśród osób dorosłych i seniorów umożliwi stworzenie warunków do zapobiegania wykluczeniu społecznemu mieszkańców i otworzy możliwości takiego ich uczestnictwa w życiu społecznym Miasta i Gminy, które będzie owocowało świadomością ich współdecydowania o najbliższym otoczeniu, w którym żyją Organizacja atrakcyjnych form spędzania czasu dla dorosłych i seniorów Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 133

134 Tabela 44 Projekt 11 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Organizacja szkoleń i zajęć międzypokoleniowych podnoszących kompetencje mieszkańców, w tym w zakresie IT Organizacja szkoleń i zajęć międzypokoleniowych podnoszących kompetencje mieszkańców, w tym w zakresie IT Lokalizacja MiG Łosice Koordynator Uniwersytet III wieku im. Tajnej Organizacji Nauczycielskiej w Łosicach Partnerzy Koła Gospodyń Wiejskich, inne NGO Krótki opis Przeprowadzenie szkoleń w zakresie możliwości korzystania z komputera, Internetu dla osób dorosłych i starszych, które podnosić będą ich kompetencje zawodowe Uzasadnienie Wykluczenie społeczne poprzez brak umiejętności wykorzystania najnowszych technologii IT jest bariera na drodze sprostania aktualnym potrzebom nie tylko rynku pracy, ale także codziennego funkcjonowania w społeczeństwie zdominowanym przez technologie informatyczne Cele Projektu Organizacja atrakcyjnych form spędzania czasu dla dorosłych i seniorów, podnoszenie umiejętności dot. nowych technologii IT wśród osób starszych Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW ;Program Operacyjny Polska Cyfrowa Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 45 Projekt 12 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację i działania prewencyjne Zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację i działania prewencyjne Lokalizacja MiG Łosice Koordynator Straż Miejska w Łosicach siedziba Łosice biuro: Ul. 11 Listopada 1 Partnerzy Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej, Komenda Powiatowa Policji w Łosicach, Ochotnicza Straż Pożarna w Łosicach Krótki opis Edukacja i działania prewencyjne w zakresie podnoszenia świadomości mieszkańców dotyczących przestrzegania zasad bezpieczeństwa Uzasadnienie Niewystarczająca wiedza mieszkańców w zakresie przestrzegania zasad bezpieczeństwa, prowadzi niejednokrotnie do sytuacji zagrożenia, które można wyeliminować przez system szkoleń i prelekcji Cele Projektu Poprawa poczucia bezpieczeństwa Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne Straży Miejskiej; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 134

135 Tabela 46 Projekt 13 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Prowadzenie biura porad obywatelskich jako forma przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu Prowadzenie biura porad obywatelskich jako forma przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu Lokalizacja Siedziba: ul. Piłsudskiego 6, Łosice Koordynator Łosickie Stowarzyszenie Informacji Społecznej Partnerzy - Krótki opis Doradztwo w zakresie możliwości sprostana codziennym sytuacjom życiowym dla osób wymagających wsparcia, nieposiadających odpowiedniej wiedzy i umiejętności radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych lub innych, które wykluczają je z życia społecznego Uzasadnienie Brak ogólnodostępnego, bezpłatnego miejsca porad obywatelskich prowadzi do pogłębiania wykluczenia społecznego części lokalnej społeczności, która wymaga wsparcia i pomocy Cele Projektu Przeciwdziałanie patologiom społecznym, pomoc osobom poszkodowanym Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 47 Projekt 14 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Promocja zdrowego trybu życia i rywalizacji wśród dzieci i młodzieży, poprzez organizowanie zajęć z karate oraz Ogólnopolskiego Turnieju Karate SHINKYOKUSHIN Promocja zdrowego trybu życia i rywalizacji wśród dzieci i młodzieży, poprzez organizowanie zajęć z karate oraz Ogólnopolskiego Turnieju Karate SHINKYOKUSHIN Lokalizacja Koordynator Partnerzy Łosice, ul. Wiejska 20b Stowarzyszenie Instytut Rozwoju Sportów BUDO Siedziba: ul. Wiejska 20b NGO, Miasto i Gmina Łosice Krótki opis Prowadzenie zajęć ogólnorozwojowych i sportowych dla dzieci i młodzieży z akcentem na zagadnienia związane z promocją zdrowego trybu życia i wyrobienie właściwych nawyków tzw. zdrowej rywalizacji Uzasadnienie Organizacja czasu wolnego dla dzieci i młodzieży, która promuje zdrowy tryb życia i zasady właściwej rywalizacji pośrednio wpływa na jakość przyszłego kapitału ludzkiego Miasta i Gminy Cele Projektu Równanie szans dzieci i młodzieży oraz przeciwdziałanie patologiom Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski);prow Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 135

136 Tabela 48 Projekt 15 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Porozumienie bez przemocy język serca, filozofia pozwalająca budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami Porozumienie bez przemocy język serca, filozofia pozwalająca budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Berka Joselewicza 13, Łosice Fundacja Pozytyw Partnerstwo z lokalnymi samorządami Projekt dotyczy działań pozwalających budować głębokie i trwałe relacje międzyludzkie, w szczególności dla seniorów, którzy staną się pomostem pomiędzy trzema pokoleniami. Projekt przewiduje profilaktykę przemocy i uzależnień, poprawę jakości życia rodzin w obszarze porozumiewania się i budowania trwałych relacji. W ramach projektu przewidziano warsztaty i porady dla seniorów jak rozmawiać z dziećmi i młodzieżą, jak mniej oceniać a więcej słuchać i poznawać świat innych, jak rozbudzać w sobie ciekawość innym człowiekiem bez ocen, jak doceniać własną wartość Problemy społeczne w obszarze stosunków międzyludzkich wynikają bardzo często z poczucia braku własnej wartości oraz z braku szacunku do innych osób. Potrzeba zmiany postrzegania rzeczywistości, codziennych zdarzeń i umiejętność radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych umożliwi zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie oraz zjawiska wyobcowania społecznego w postaci braku więzi z najbliższym otoczeniem (rodziną, miejscem zamieszkania) profilaktyka przemocy i uzależnień, poprawa jakości życia rodzin w obszarze porozumiewania się i budowania trwałych relacji Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; Środki własne fundacji Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 49 Projekt 16 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Młodzi-Wolni od uzależnień Młodzi-Wolni od uzależnień Lokalizacja ul. Berka Joselwicza 13, Łosice Koordynator Fundacja Pozytyw Partnerzy - Krótki opis Pęd życia, zaniedbywanie podtrzymywania bliskich relacji, nieuświadamianie sobie własnych prawdziwych potrzeb i świadomości przeżywanych uczuć doprowadzają do samotności i braku odwagi życia w zgodzie z własnymi wartościami. Projekt skierowany jest do dzieci i młodzieży, która będzie miała możliwość dzięki projektowi uczestnictwa w warsztatach i konkursach dla dzieci i młodzieży dotyczących realizacji marzeń, koloniach, w ramach których podjęta zostanie tematyka profilaktyki uzależnień Uzasadnienie Projekt umożliwi podniesienie umiejętności lepszego radzenia sobie w sytuacji zagrożeń i odporności na uzależnienia Cele Projektu Profilaktyka uzależnień, poprawa jakości życia młodych mieszkańców powiatu łosickiego 136

137 Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; Środki własne fundacji Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 50 Projekt 17 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy Realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Berka Joselewicza 13, Łosice Fundacja Pozytyw Partnerstwo z lokalnymi samorządami, w szczególności z PCPR-ami i OPS-ami Na obszarze rewitalizacji stwierdzono występowanie czynów niezgodnych z prawem w zakresie przemocy w rodzinie. Działania dotyczyć będą szeregu spotkań, prelekcji i sesji terapeutycznych prowadzonych przez osoby kompetentne, posiadające wiedzę i umiejętności edukacyjno-terapeutyczne. W ramach zajęć przewidziano: konsultacje indywidualne, stworzenie grupy korekcyjno-edukacyjnej, warsztaty psychoedukacyjne Najlepszym sposobem przeciwdziałania przemocy w rodzinach jest edukacja uświadamiająca czym jest przemoc, co to są prawa i godność człowieka. W sytuacji występowania przemocy ważna jest skuteczna interwencja oraz działania pomocowe dla osób doświadczających przemocy równocześnie z prowadzeniem terapii ze sprawcami przemocy. Rezultatem działań będzie podniesienie umiejętności porozumiewania się bez agresji i przemocy osób stosujących przemoc Przeciwdziałanie przemocy poprzez pracę z osobami stosującymi przemoc Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; Środki własne fundacji Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 51 Projekt 18 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży Miasta i Gminy Łosice w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności Lepszy start -Edukacja dzieci i młodzieży Miasta i Gminy Łosice w zakresie przedsiębiorczości, edukacji finansowej i zaradności Lokalizacja ul. Berka Joselewicza 13, Łosice Koordynator Fundacja Pozytyw Partnerzy NGO, szkoły z terenu rewitalizacji Krótki opis Mała liczba miejsc pracy, zwłaszcza mało atrakcyjnych powoduje odpływ dużej liczby młodych i uzdolnionych mieszkańców miasta i gminy za lepszą jakością życia i szansą na rozwój zawodowy w znacznie oddalonych aglomeracjach miejskich. Istnieje potrzeba przeprowadzenia działań edukacyjnych dla dzieci i młodzieży, które umożliwią zbadanie ich uzdolnień i predyspozycji oraz przygotują dzieci i młodzież do zagadnień dotyczących przedsiębiorczości i edukacji zawodowej. Uzasadnienie Niski poziom wiedzy i postaw w zakresie określania celów życiowych i zawodowych, badania talentów i ich rozwijania, jest powodem przypadkowego wybierania szkół, 137

138 a następnie zawodów, które często nie dają satysfakcji, szansy rozwoju zawodowego i przede wszystkim rozwoju pasji i kreatywności. Młodzież kończąca edukację na poziomie średnim, ale i też wyższym bardzo często nie potrafi odnaleźć się na rynku pracy, ma minimalną wiedzę o tym czym jest faktycznie prowadzenie własnego biznesu, samozatrudnienie, które jest możliwością stworzenia sobie odpowiedniego miejsca pracy. Brak wiedzy z zakresu przedsiębiorczości i edukacji finansowej, czyni część społeczeństwa mniej zaradną, dosyć roszczeniową, niepodatną na zmiany, przez co traci pozostała część społeczności lokalnej w wymiarze funkcjonowania społecznogospodarczego. Cele Projektu Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, poprawa jakości życia. Realizacja projektu przewiduje: objęcie działaniami rocznie, co najmniej rocznie 20 uczniów chętnych i zaangażowanych w realizację projektu; odwiedzenie wszystkich większych lokalnych przedsiębiorców, w celu poznania biznesu w lokalnym środowisku; realizację osobistych planów uczniów, poprzez poszukiwanie sposobów i źródeł ich sfinansowania; zwiększenie umiejętności planowania i określania celów oraz ich realizacji, przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych zasobów osobowych i rzeczowych w swoim otoczeniu. Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; priorytet X, POWER ; Środki własne fundacji Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 52 Projekt 19 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców Miasta i Gminy Łosice Innowacje społeczne w zakresie aktywizacji i integracji społeczno-zawodowej bezrobotnych mieszkańców Miasta i Gminy Łosice Lokalizacja MiG Łosice Koordynator Fundacja Pozytyw Partnerzy MGOPS, lokalne organizacje pozarządowe i lokalni przedsiębiorcy zainteresowani współpracą, w zakresie przygotowywania osób tzw. wyłączonych społecznie do wejścia na lokalny rynek pracy Krótki opis Realizacja Partnerskiego Programu Aktywizacja i Integracja w profesjonalnej i rzeczywistej współpracy pracowników socjalnych OPS-ów i trenerów pracy z NGO na rzecz opracowania i wsparcia osób najdalej oddalonych od rynku pracy w realizacji Indywidualnego Planu Działania i kontraktu socjalnego, które realnie zwiększą ich efektywność społeczno-zatrudnieniową. W ramach projektu przywiduje się również współpracę przedstawicieli NGO i biznesu. Uzasadnienie Projekt wynika z konieczności przygotowywania osób tzw. wyłączonych społecznie do wejścia na lokalny rynek pracy Cele Projektu Aktywizacja społeczno-zawodowa osób wykluczonych i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu - Działanie 9.1 Objęcie efektywną aktywizacją i integracją społeczno-zawodową 40 osób niepracujących, tzw. zagrożonych wyłączeniem społecznym, które przynajmniej w 50 % znacznie zwiększą szanse na podjęcie zatrudnienia, w tym 15 osób podejmie zatrudnienie. Czas realizacji

139 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM działanie 9.1, 9.2, 9.3; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 53 Projekt 20 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych przez Powiatowy Urząd Pracy w Łosicach Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych przez Powiatowy Urząd Pracy w Łosicach Lokalizacja Ul. Narutowicza 6 Koordynator Powiatowy Urząd Pracy Partnerzy Nie dotyczy Krótki opis Wsparcie osób bezrobotnych dostępnymi dla urzędu pracy narzędziami i środkami Uzasadnienie Wysokie bezrobocie na obszarze rewitalizacji Cele Projektu Wsparcie osób bezrobotnych w znalezieniu zatrudnienia Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM projekty pozakonkursowe; RPO WM projekty konkursowe; Fundusz Pracy; Środki własne PUP Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 54 Projekt 21 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Debata dla bezpieczeństwa mieszkańców Debata dla bezpieczeństwa mieszkańców Lokalizacja MiG Łosice Koordynator Komenda Powiatowa Policji w Łosicach ul. Kolejowa 6 Łosice Partnerzy straż miejska, NGO, jst Krótki opis Cykl spotkań z mieszkańcami dotyczący przestrzegania zasad bezpieczeństwa, uwrażliwienia na sytuacje wzmagające zachowania niezgodne z prawem Uzasadnienie Niska świadomość społeczna w zakresie braku przestrzegania zasad bezpieczeństwa prowadzi do wzrostu niezgodnych z prawem zdarzeń, przestępstw i wykroczeń Cele Projektu Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców, Zmniejszenie przestępczości, zwiększenie świadomości nt. wyłudzeń Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 55 Projekt 22 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Modernizacja Parku im. Króla Jagiellończyka w Łosicach Modernizacja Parku im. Króla Jagiellończyka w Łosicach Lokalizacja Koordynator Partnerzy Łosice, ul. Rynek Miasto i Gmina Łosice Powiat Łosicki 139

140 Krótki opis Projekt przewiduje zwiększenie funkcjonalności i estetki parku poprzez nowe nasadzenia, uporządkowanie obecnej zieleni, wyposażenie w małą architekturę (ławki, kosze na śmieci, toalety, fontanny) Uzasadnienie Niska funkcjonalność i estetyka ogólnodostępnych obszarów zagospodarowanej zieleni nie sprzyja integracji mieszkańców oraz uniemożliwia korzystanie z nich w celach rekreacyjnych Cele Projektu Poprawa ogólnodostępnej przestrzeni publicznej dla celów rekreacyjnych Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina; środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 56 Projekt 23 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Zagospodarowanie zieleńca w Łosicach Zagospodarowanie zieleńca w Łosicach Lokalizacja Łosice, ul. Piłsudskiego, dz. Nr 417/2 Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy - Krótki opis Projekt przewiduje zwiększenie funkcjonalności i estetki skweru poprzez nowe nasadzenia, uporządkowanie obecnej zieleni, wyposażenie w małą architekturę (ławki, kosze na śmieci,) Uzasadnienie Niska funkcjonalność i estetyka ogólnodostępnych obszarów zagospodarowanej zieleni nie sprzyja integracji mieszkańców oraz uniemożliwia korzystanie z nich w celach rekreacyjnych. Cele Projektu Poprawa ogólnodostępnej przestrzeni publicznej dla celów rekreacyjnych Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; NFOŚiGW; WFOŚiGW; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 57 Projekt 24 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Odnowa tkanki mieszkaniowej bloków komunalnych/socjalnych ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego 8 Odnowa tkanki mieszkaniowej bloków komunalnych/socjalnych ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego 8 Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Odnowa tkanki mieszkaniowej bloków komunalnych/socjalnych ul. Czarkowskiego 4 i Kilińskiego 8 Miasto i Gmina Łosice Wspólnoty Mieszkaniowe Projekt obejmuje termomodernizację budynków wielorodzinnych Wieloletnie zaniedbania powodują, że bez uruchomienia dodatkowych środków finansowych na te cele, zadania rewitalizacji nie zostaną osiągnięte, Budynki te są najbardziej zniszczonymi budynkami przeznaczonymi na mieszkania komunalne/socjalne w Łosicach. - podniesienie jakości życia mieszkańców 140

141 - obniżenie opłat lokatorów za produkcję ciepła, w związku z termomodernizacją, co wpływa na zmniejszenie ubóstwa lokatorów - zmniejszenie emisji CO2 Czas realizacji Orientacyjny koszt zł; zł Źródła finansowania RPO WM ; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 58 Projekt 25 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Modernizacja i rozbudowa wraz z wyposażeniem Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach Modernizacja i rozbudowa wraz z wyposażeniem Przedszkola Samorządowego nr 2 w Łosicach Lokalizacja ul. Szkolna 1 Łosice Koordynator Urząd Miasta i Gminy Łosice Partnerzy - Krótki opis Projekt przewiduje modernizację istniejącego budynku przedszkola w zakresie kompleksowego remontu instalacji wod.-kan., gaz, c.o. oraz rozbudowę obiektu o nową powierzchnię użytkową oraz wyposażenie budynku. Uzasadnienie Obecny budynek przedszkola nie spełnia standardów funkcjonalności i oczekiwanej estetyki. Niezadowalający stan techniczny obiektu, mały metraż obiektu i brak możliwości zapewnienia nauczania dla wszystkich chętnych użytkowników, wymusza konieczność przeprowadzenia prac modernizacyjnych i rozbudowę obecnego obiektu Cele Projektu Zapewnienie odpowiednich warunków nauczania dla wszystkich chętnych użytkowników przedszkola Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 59 Projekt 26 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Modernizacja, przebudowa i rozbudowa przedszkola samorządowego nr 1 w Łosicach Modernizacja, przebudowa i rozbudowa przedszkola samorządowego nr 1 w Łosicach Lokalizacja Łosice, ul. Św. Stanisława 1 Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy - Krótki opis Projekt przewiduje modernizację istniejącego budynku przedszkola w zakresie remontu tarasu i drobnych prac malarskich oraz rozbudowę obiektu o nową powierzchnię użytkową Uzasadnienie Obecny budynek przedszkola nie spełnia standardów funkcjonalności i oczekiwanej estetyki. Zbyt mały metraż obiektu i brak możliwości zapewnienia nauczania dla wszystkich chętnych użytkowników, wymusza konieczność przeprowadzenia prac modernizacyjnych i rozbudowę obecnego obiektu Cele Projektu Zapewnienie odpowiednich warunków nauczania dla wszystkich chętnych użytkowników przedszkola Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Środki własne 141

142 Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 60 Projekt 27 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości jako forma wsparcia dla lokalnych przedsiębiorców Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości jako forma wsparcia dla lokalnych przedsiębiorców Lokalizacja Koordynator Siedziba: ul. Piłsudskiego Łosice Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS Partnerzy Miasto i Gmina Łosice Krótki opis Utworzenie inkubatora przedsiębiorczości umożliwiającego wzrost liczby działalności gospodarczych prowadzonych na obszarze rewitalizowanym oraz na obszarze całego Miasta i Gminy Uzasadnienie Niski poziom przedsiębiorczości wśród mieszkańców stwarza konieczność utworzenia Inkubatora przedsiębiorczości jako instytucji wspierającej oraz instytucji doradczej Cele Projektu Podniesienie poziomu przedsiębiorczości Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne stowarzyszenia; dotacje innych stowarzyszeń i fundacji; dotacje samorządów w ramach współpracy z NGO (gmina, urząd marszałkowski); PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 142

143 Tabela 61 Projekt 28 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Utworzenie Domu Pomocy Społecznej w Łosicach Utworzenie Domu Pomocy Społecznej w Łosicach Lokalizacja Łosice, ul. Międzyrzecka, budynek szkoła nr 4 Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy Stowarzyszenia/Fundacje m.in. Caritas Diecezji Siedleckiej Krótki opis Adaptacja byłego budynku szkoły nr 4 na potrzeby utworzenia Domu Pomocy Społecznej w Łosicach Uzasadnienie Wzrastające wskaźniki dotyczące osób w wieku poprodukcyjnym zamieszkałych na obszarze rewitalizowanym oraz na obszarze Miasta i Gminy wymuszają konieczność wzmocnienia przedsiębiorczości mieszkańców i poprawy sytuacji społecznogospodarczej Cele Projektu - Zapewnienie opieki dla osób potrzebujących - poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy, poprzez utworzenie dodatkowych miejsc pracy Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 62 Projekt 29 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Przebudowa dróg powiatowych nr 2057w ul. Majora Zenona 0+002, i nr 2056 w 11-go Listopada w Łosicach wraz z budową kanalizacji deszczowej Przebudowa dróg powiatowych nr 2057w ul. Majora Zenona 0+002, i nr 2056 w 11-go Listopada w Łosicach wraz z budową kanalizacji deszczowej Lokalizacja Ul. Majora Zenona ul. 11 Listopada, Łosice Koordynator Powiat Łosicki ul. Narutowicza 6; Łosice 29 Partnerzy Miasto i Gmina Łosice Krótki opis Poprawa dostępności komunikacyjnej do osiedla mieszkaniowego, instytucji publicznych (Urząd Miasta i Gminy, Urząd Skarbowy, Dom Kultury, Szkoła Podstawowa i Gimnazjum, Szkoła Muzyczna) oraz funkcjonujących tu przedsiębiorców (18 firm). Poprawa wyglądu i wizerunku architektonicznego ciągów pieszych i ulic, ze szczególnym uwzględnieniem dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo i matek z dziećmi w wózkach. Uzasadnienie Potrzeba przebudowy dróg wynika z niespełniającej standardów nawierzchni, zdewastowanej jezdni z trylinki i masy bitumicznej o szerokości 4,5 5,5 m i 4,5 6,0 m oraz konieczność wymiany starych i zniszczonych chodników i płytek chodnikowych. Cele Projektu - Podniesienie poziomu infrastruktury drogowej na obszarze Miasta i Gminy Łosice - poprawa jakości życia mieszkańców - dostosowanie ścieżek pieszych do potrzeb osób niepełnosprawnych i matek z dziećmi w wózkach. Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 143

144 Tabela 63 Projekt 30 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Wymiana i montaż nowego oświetlenia na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Wymiana i montaż nowego oświetlenia na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Lokalizacja MiG Łosice Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy - Krótki opis Przedmiotem projektu jest wymiana, montaż nowego oświetlenia oraz zastosowanie oświetlenia nowej generacji np. typu LED, które znacznie obniża zużycie energii nawet o 40% w stosunku do istniejącego oświetlenia ulicznego. Planuje się też montaż oświetlenia na obiektach publicznych (m.in. stadiom miejski). Uzasadnienie Niska energetyczna efektywność obecnie funkcjonującego świetlenia ulicznego (zewnętrznego) oraz oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej generuje znaczne koszty i zwiększa poziom emisji CO2 do atmosfery. Brak oświetlenia na obiektach sportowych (m.in stadionie miejskim) i innych obiektach publicznych uniemożliwia korzystanie z tych obiektów po zmierzchu. Cele Projektu - oświetlenie nowej generacji np. typu LED, obniża koszty zużycia energii nawet o 40% w stosunku do istniejącego oświetlenia ulicznego, oszczędzone środki można przeznaczyć na inne cele społeczne i gospodarcze. - zwiększenie bezpieczeństwa osób korzystających z obiektów publicznych i ulic po zmierzchu - umożliwienie korzystanie z nieoświetlonych dotąd obiektów również po zmierzchu Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; WFOŚiGW; NFOŚiGW; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 64 Projekt 31 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Przebudowa drogi i mostu w ciągu ulicy Artych w Łosicach Przebudowa drogi i mostu w ciągu ulicy Artych w Łosicach Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Ul. Artych, Łosice Miasto i Gmina Łosice Nie dotyczy Przedmiotem projektu jest przebudowa drogi i mostu w ciągu ulicy Artych w Łosicach i podniesienie ich standardów technicznych i użytkowych Obecny stan techniczny drogi i mostu w ciągu ul. Artych w Łosicach stanowi istotne zagrożenie bezpieczeństwa dla ruchu kołowego i pieszego. Celowe jest podniesienie parametrów technicznych drogi i mostu oraz dostosowanie do obecnych standardów wymaganej jakości. Jest to jedyny most przez rzekę Tocznę w Łosicach, poza mostem zlokalizowanym w ciągu ulicy Piłsudskiego, jednak jego bardzo zły stan techniczny sprawia, że jest używany wyłącznie przez najbliższe domostwa. Odnowienie mostu skróciłoby czas przejazdu przez rzekę, ponieważ obecnie, w sytuacji kiedy most na ul. Piłsudskiego jest zamknięty (np. wypadek komunikacyjny) konieczny jest objazd na odcinku 14 km, odnowienie mostu i drogi skróciłoby objazd do ok. 4-5 km - poprawa bezpieczeństwa mieszkańców 144

145 - skrócenie czasu objazdu w sytuacji zamknięcia mostu na rz. Toczna w ciągu ulicy Piłsudskiego Czas realizacji 2020 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Program rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej na lata Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 65 Projekt 32 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Rozbudowa monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Rozbudowa monitoringu miejskiego na ulicach, placach, obiektach i budynkach użyteczności publicznej Lokalizacja Koordynator obszar rewitalizacja, Łosice Miasto i Gmina Łosice Partnerzy Komenda Powiatowa Policji w Łosicach Krótki opis Przedmiotem projektu jest montaż instalacji monitoringowej w najbardziej strategicznych miejscach i obiektach użyteczności publicznej Uzasadnienie Niski poziom bezpieczeństwa oraz zwiększająca się liczba zdarzeń, wykroczeń i przestępstw wymusza konieczność podjęcia środków zaradczych w postaci montażu instalacji monitoringowej Cele Projektu - poprawa poczucia bezpieczeństwa mieszkańców Czas realizacji 2017 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Program Razem bezpieczniej, Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 66 Projekt 33 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Remont wnętrza Biblioteki Miejskiej w Łosicach Remont wnętrza Biblioteki Miejskiej w Łosicach Lokalizacja Koordynator ul. Piłsudskiego 7, Łosice Łosicki Dom Kultury Partnerzy Nie dotyczy Krótki opis Projekt przewiduje remont pomieszczeń biblioteki w zakresie dostosowania obiektu do obecnych standardów obowiązujących w tego typu obiektach Uzasadnienie Obecny stan obiektu wymaga przeprowadzenia działań remontowych przywracających funkcjonalność i estetykę obiektu. Dzięki remontowi, budynek będzie mógł nabrać dodatkowych funkcji organizowane tu będą m.in. wystawy oraz kawiarenka internetowa. Cele Projektu Zapewnienie funkcjonalnego i estetycznego obiektu budynku biblioteki dla wszystkich użytkowników zgodnie z obecnymi standardami tego typu obiektów Czas realizacji 2020 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Środki własne Uwagi - 145

146 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 67 Projekt 34 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Wsparcie lokalnych przedsiębiorców poprzez doradztwo i szkolenia Wsparcie lokalnych przedsiębiorców poprzez doradztwo i szkolenia Lokalizacja Siedziba: ul. Piłsudskiego 6, Łosice Koordynator Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS Partnerzy Inne NGO Krótki opis Organizacja szkoleń i doradztwa dla lokalnych przedsiębiorców, w celu zwiększenia ich umiejętności w prowadzeniu i rozwijaniu biznesu, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju działań innowacyjnych. Uzasadnienie Większość firm to mikro, mali i średni przedsiębiorcy, którym we własnym zakresie trudno brać udział w szkoleniach, które są kosztowne i organizowane z dala od Łosic. Wśród przedsiębiorców zauważalny jest brak wiedzy dot. obsługi klienta i pozyskiwania kontrahentów, szczególnie w celu rozwoju innowacji. Cele Projektu - poprawa sytuacji przedsiębiorstw, co wpłynie na poprawę na lokalnym rynku pracy - zwiększenie umiejętności przedsiębiorców w zakresie prowadzenia firmy - zwiększenie zainteresowani lokalnych przedsiębiorców przedsięwzięciami innowacyjnymi Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania POWER , PARP, RPO WM , środki własne przedsiębiorców Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 68 Projekt 35 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Zmiana funkcji części istniejącego obiektu budowalnego składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Łosicach na składowisko odpadów azbestowych Zmiana funkcji części istniejącego obiektu budowalnego składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Łosicach na składowisko odpadów azbestowych Lokalizacja Łosice, ul. Ekologiczna 4 Koordynator Związek Komunalny Nieskażone Środowisko z siedzibą w Łosicach Partnerzy Krótki opis Miasto i Gmina Łosice, NGO Na terenie obecnego składowiska znajdującego się w dyspozycji Związku Komunalnego, planowane są działania, aby teren ten mógł zostać wykorzystany z jak największym pożytkiem na potrzeby mieszkańców Gminy. Mając na uwadze, iż niewiele jest w Łosicach terenów które mogą być wykorzystane na cele mieszkańców poszukiwana jest najlepsza forma wykorzystania tego terenu - celem jest również przywrócenie tego terenu do funkcjonowania i możliwości usytuowania na nim funkcji niezbędnych dla rozwoju Miasta i Gminy, które wymagają relatywnie dużej przestrzeni i odosobnienia od domostw. Jest to teren po żwirowni i możliwe jest wykonywanie prac poniżej poziomu terenu. Rozważane jest utworzenie składowiska azbestu który nie będzie szkodliwy dla mieszkańców, rozważne jest również przygotowania tego terenu na działania które są społecznie bardzo potrzebne utworzenia miejsca opieki nad zwierzętami (schroniska dla zwierząt) szacunkowe koszty przygotowania schroniska szacowane są na około 2 mln zł. Koncepcja jest na wczesnym etapie i wymagałaby wspólnych uzgodnień i strategii działania w ramach całego Powiatu Łosickiego. 146

147 Mając na uwadze, iż działka na której znajduje się składowisko jest rozległa rozważanej jest również umiejscowienie na tym ternie farmy fotowoltaicznej. Działania te nie wykluczają się wzajemnie i mogą zostać systematycznie wprowadzane jako elementy rewitalizacji przestrzeni zdegradowanej. Uzasadnienie Kompleksowe działania będą realizowane w miarę możliwości finansowych Związku oraz zewnętrznych źródeł finasowania oraz mające na celu przywrócenie tej przestrzeni zdegradowanej do dalszego wykorzystania zgodnie z oczekiwaniami mieszkańców. Cele Projektu Zagospodarowanie przestrzeni po zamkniętym składowisku Czas realizacji 2020 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne i pozyskane przez inwestora Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 69 Projekt 36 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Zagospodarowanie obszaru zrekultywowanego składowiska odpadów poprzez budowę toru crossowego Zagospodarowanie obszaru zrekultywowanego składowiska odpadów poprzez budowę toru crossowego Lokalizacja MiG Łosice, ul. Ekologiczna 5 Koordynator Inwestor prywatny Partnerzy Krótki opis Nie dotyczy Budowa toru crossowego na obszarze zrekultywowanego składowiska odpadów Uzasadnienie Przywrócenie funkcji użytkowych dla terenu obecnie niewykorzystanego umożliwia nie tylko zagospodarowanie niefunkcjonalnej przestrzeni, ale umożliwi zapewnienie mieszkańcom propozycji formy wykorzystania wolnego czasu Cele Projektu Zapewnienie mieszkańcom zróżnicowanych form wypełnienia wolnego czasu Czas realizacji 2020 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne i pozyskane przez inwestora Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 70 Projekt 37 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Wyposażenie Transgranicznego Centrum Dialogu Kultur Wyposażenie Transgranicznego Centrum Dialogu Kultur Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis ul. Berka Joselewicza 13, Łosice Miasto i Gmina Łosice Łosickie Centrum Informacji, Łosicki Dom Kultury, Przedmiotem projektu jest wyposażenie Transgranicznego Centrum Dialogu Kultur w niezbędny sprzęt na potrzeby organizacji wystaw i w celu udostępniania obiektu mieszkańcom obszaru rewitalizacja w celu rozwoju ich pasji i zainteresowań (różnych grup wiekowych). 147

148 Uzasadnienie Budynek jest nowo odremontowany, w celu zapewnienia możliwości użytkowania obiektu przez mieszkańców i na cele kulturalne, konieczne jest dokupienie niezbędnego wyposażenia. Cele Projektu - Zwiększenie różnorodności oferty kulturalnej - stworzenie miejsca rozwoju ich pasji i zainteresowań mieszkańców (różnych grup wiekowych). Czas realizacji 2019 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM , PROW , Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 71 Projekt 38 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Budowa palców zabaw przy Przedszkolu Samorządowym nr 2, Szkole Podstawowej nr 2 i Zespole Szkół nr 3 RCKU w Łosicach Budowa palców zabaw przy Przedszkolu Samorządowym nr 2, Szkole Podstawowej nr 2 i Zespole Szkół nr 3 RCKU w Łosicach Lokalizacja MiG Łosice, ul. Szkolna 1, ul. Bialska 15, ul. Radzyńska 1 Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy Szkoły, Krótki opis Zaspokojenie potrzeb w zakresie bezpieczeństwa spędzania wolnego czasu oraz części zajęć specjalistycznych (wychowanie fizyczne), a także podniesienie jakości i atrakcyjności przestrzeni miasta. Zaplanowane place zabaw będą bezpieczne, wszechstronnie wspierające rozwój psycho-ruchowy dzieci. Budowa placów zabaw przyczyni się do wzrostu miejsc rekreacji w Łosicach, wzmocni relacje społeczne i aktywność fizyczną na obszarze gminy Uzasadnienie Na terenie obszaru rewitalizowanego brak odpowiednio wyposażonych placów zabaw (także dla osób niepełnosprawnych), które spełniają wszystkie normy bezpieczeństwa i wyposażone są w funkcjonalna i estetyczną infrastrukturę. Cele Projektu Podniesienie poziomu funkcjonalności infrastruktury edukacyjnej na obszarze gminy poprzez dostosowanie jej do obecnych standardów, także dla osób niepełnosprawnych Czas realizacji 2018 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania PROW Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 72 Projekt 39 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Budowa i modernizacja systemu kanalizacji sanitarnej oraz systemu zaopatrzenia w wodę w Aglomeracji Łosice wraz z budową wiaty stalowej na terenie oczyszczalni ścieków Budowa i modernizacja systemu kanalizacji sanitarnej oraz systemu zaopatrzenia w wodę w Aglomeracji Łosice wraz z budową wiaty stalowej na terenie oczyszczalni ścieków Lokalizacja Koordynator Partnerzy MiG Łosice Miasto i Gmina Łosice Nie dotyczy 148

149 Krótki opis Przedmiotem projektu jest podniesienie wskaźników dotyczących powierzchni funkcjonującej sieci kanalizacji sanitarnej i wodociągowej oraz modernizacja oczyszczalni ścieków, a także działania w zakresie ochrony środowiska Uzasadnienie Niskie wskaźniki w zakresie pokrycia infrastrukturą sieci kanalizacji sanitarnej i wodociągowej w Mieście i Gminie, obniża jej wizerunek jako gminy zabezpieczającej w optymalnym stopniu zasady ochrony środowiska. Potrzeba modernizacji oczyszczalni ścieków w zakresie budowy wiaty stalowej i brak zadaszenia powoduje rozmywanie osadu i niekorzystne oddziaływanie na środowisko Cele Projektu Podniesienie parametrów jakości środowiska naturalnego na obszarze miasta i Gminy Łosice Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania POIiŚ ; WFOŚiGW; NFOŚiGW; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 73 Projekt 40 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Remont i przebudowa budynku biurowego ze zmianą sposobu użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi Remont i przebudowa budynku biurowego ze zmianą sposobu użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi Lokalizacja Łosice, ul. 11 Listopada 15 Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy - Krótki opis Przedmiotem projektu jest remont i przebudowa obecnego budynku biurowego i zmiana sposobu jego użytkowania na budynek mieszkalny z 9 lokalami socjalnymi Uzasadnienie Niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe najuboższej części społeczności lokalnej wymusza konieczność działań w tym zakresie poprzez zwiększenie liczby lokali socjalnych Cele Projektu Zwiększenie ilości i jakości mieszkań socjalnych Czas realizacji Orientacyjny koszt ,20 zł Źródła finansowania Bank Gospodarstwa Krajowego; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 74 Projekt 41 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Zagospodarowanie bulwarów nad Toczną wraz z budową amfiteatru Zagospodarowanie bulwarów nad Toczną wraz z budową amfiteatru Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis MiG Łosice (wzdłuż rzeki Toczna, o dworca autobusowego PKS w kierunku południowo wschodnim) Miasto i Gmina Łosice Nie dotyczy Przedmiotem projektu jest zagospodarowanie bulwarów nad Toczną w niezbędną infrastrukturę rekreacyjna (ławki, kosze na śmieci, ścieżki spacerowe) wraz z budową amfiteatru 149

150 Uzasadnienie Społeczność lokalna posiada niezwykle ograniczone możliwości spędzania wolnego czasu poprzez różnorodne formy rekreacji. Przedmiot projektu umożliwi zwiększenie dostępnych miejsc rekreacji i spędzania wolnego czasu Cele Projektu Umożliwienie mieszkańcom różnorodnych form spędzania wolnego czasu, wzmocnienie integracji społecznej i podniesienie ich poziomu uczestnictwa w imprezach kulturalno-rozrywkowych Czas realizacji 2020 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina; POIiŚ ; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 75 Projekt 42 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Budowa bezpośredniej windy do pomieszczeń istniejącego niepublicznego przedszkola integracyjnego Dobry Start Budowa bezpośredniej windy do pomieszczeń istniejącego niepublicznego przedszkola integracyjnego Dobry Start Lokalizacja ul. Narutowicza 5, Łosice Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Lekarze Rodzinni Eskulap sp. z o.o. Brak Projekt zakłada montaż windy w przedszkolu integracyjnym, umożliwiający sprawny dostęp dla niepełnosprawnych i wózków dziecięcych Osoby niepełnosprawne będą miały ułatwiony dostęp do pomieszczeń na wyższych kondygnacjach budynku przedszkola. Jest to przedszkole integracyjne, w związku z czym uczęszczają do niego również osoby niepełnosprawne ruchowo. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych poprzez montaż windy w istniejącym budynku przedszkola integracyjnego Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł Środki własne; RPO WM ; PFRON Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 76 Projekt 43 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Rozbudowa pomieszczeń istniejącego niepublicznego przedszkola integracyjnego Dobry Start Rozbudowa pomieszczeń istniejącego niepublicznego przedszkola integracyjnego Dobry Start Lokalizacja Koordynator Partnerzy ul. Narutowicza 5, Łosice Lekarze Rodzinni Eskulap sp. z o.o. nie 150

151 Krótki opis Uzasadnienie Projekt zakłada rozbudowę pomieszczeń istniejącego niepublicznego przedszkola integracyjnego Dobry Start w celu zwiększenia ilości dostępnych miejsc w przedszkolu i poprawieniu standardu nauczania. Obecnie przedszkole posiada 3 sale planowana jest rozbudowa do 6. Zwiększenie ilości dzieci mogących uczęszczać do przedszkola. Cele Projektu Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób wychowujących dzieci niepełnosprawne Czas realizacji Lata Orientacyjny koszt Źródła finansowania Ok. 1 mln zł RPO WM ; środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 77 Projekt 44 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Zakup sprzętu medycznego na potrzeby POZ i AOS Zakup sprzętu medycznego na potrzeby POZ i AOS Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Narutowicza 5, Łosice Lekarze Rodzinni Eskulap sp. z o.o. Brak Celem projektu jest wymiana sprzętu medycznego w celu poprawy świadczeń medycznych realizowanych na potrzeby ludności powiatu Łosickiego Społeczeństwo na obszarze rewitalizacji starzeje się, a z tym wiąże się konieczność zapewnienia odpowiedniej opieki medycznej. Ponadto coraz częściej wśród osób młodych i dzieci identyfikuje się nowe schorzenia, wymagające nowoczesnego sprzętu do diagnostyki i leczenia. Obecnie przychodnia nie posiada odpowiedniego nowoczesnego i sprawnego sprzętu, co wydłuża okres oczekiwania w kolejkach. Podniesienie poziomu usług medycznych na obszarze rewitalizacji oraz Miasta i Gminy Łosice. Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 78 Projekt 45 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Zakup sprzętu medycznego na potrzeby wykonywania badań laboratoryjnych w NZOZ Eskulap z siedzibą w Łosicach 151

152 Zakup sprzętu medycznego na potrzeby wykonywania badań laboratoryjnych w NZOZ Eskulap z siedzibą w Łosicach Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Narutowicza 5, Łosice Lekarze Rodzinni Eskulap sp. z o.o. Brak Celem projektu jest stworzenie laboratorium medycznego, w celu poprawy świadczeń medycznych realizowanych na potrzeby ludności obszaru rewitalizacji i Miasta i Gminy Łosice. Brak laboratorium na terenie przychodni wydłuża okres diagnostyki. Utworzenie laboratorium wygenerowałoby dodatkowe miejsca pracy poprawiając sytuację na lokalnym rynku pracy. Z laboratorium mogłyby też korzystać inne przychodnie z terenu obszaru rewitalizacji, co wpłynęłoby na poprawę kondycji finansowej przychodni ESKULAP i możliwość generowania dodatkowych miejsc pracy. - Podniesienie poziomu usług medycznych na obszarze Miasta i Gminy Łosice Czas realizacji zwiększenie liczby miejsc pracy na lokalnym rynku Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; Środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 79 Projekt 46 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Renowacja ogrodzenia i budynków grot przykościelnych połączonych z ogrodzeniem przy kościele pw. Św. Zygmunta Króla w Łosicach Renowacja ogrodzenia i budynków grot przykościelnych połączonych z ogrodzeniem przy kościele pw. Św. Zygmunta Króla w Łosicach Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie ul. Narutowicza 2, Łosice Rzymskokatolicka Parafia pw. św. Zygmunta Króla w Łosicach Rada Parafialna W ramach projektu planuje się poprawę estetyki otoczenia i zapobieżenie dalszej degradacji ogrodzenia poprzez naprawę i renowację istniejącego ogrodzenia z przebudową zniszczonych i uszkodzonych części ścian, pokrycia dachowego. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków i stanowi jedną z większych lokalnych atrakcji turystycznych. Stan techniczny murów ogrodzenia i wbudowanych grot przykościelnych jest znacząco zdegradowany. Pogorszony stan techniczny został spowodowany przez nasilony ruch samochodowy na przyległych drogach. Nadmierne drgania uszkodziły elementy budynków (Ściany, konstrukcji i pokrycie dachu). Zanieczyszczenie spalinami, wieloletnia eksploatacja spowodowała daleko posuniętą korozję cegieł, murów grot i 152

153 ogrodzenia. Drgania z dróg przyległych spowodowały liczne spękania i ubytki ogrodzenia kamiennego. Realizacja projektu wpisuje się w szerszy kontekst podjętych dotychczas prac na obszarze rewitalizacji, mających na celu zwiększenie atrakcyjności turystycznej Łosic (m.in. zagospodarowanie obszaru Zalewu Łosickiego). Cele Projektu - zwiększenie atrakcyjności turystycznej obszaru rewitalizacji, co wpłynie na utworzenie dodatkowych usług około turystycznych, a tym samym wygeneruje dodatkowe miejsca pracy Czas realizacji poprawa funkcjonalności i estetyki obiektów w przestrzeni publicznej na obszarze rewitalizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; Środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 80 Projekt 47 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Przebudowa ogrodzenia z naprawę schodów i chodnika oraz oświetlenia otoczenia przy małym kościółku pod wezwaniem św. Stanisława Przebudowa ogrodzenia z naprawę schodów i chodnika oraz oświetlenia otoczenia przy małym kościółku pod wezwaniem św. Stanisława Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Zbieg ulic Moniuszki i św. Stanisława, Łosice Rzymskokatolicka Parafia pw. św. Zygmunta Króla w Łosicach Rada Parafialna Likwidacja bariery architektonicznej przez przebudowę chodnika i schodów. Poprawa dostępu do otoczenia istniejącego ogrodzenia oraz poprawa estetyki i funkcjonalności terenu przy małym kościółku. Obecne schody i chodniki nie są przystosowane do korzystania przez osoby niepełnosprawne, a stan techniczny obiektu i infrastruktury wymaga pilnego remontu. Obecnie istniejące ogrodzenie wykonane z muru ażurowego ceglanego jest w bardzo złym stanie technicznym, wykonanie bez wymaganego fundamentu, a dalsze użytkowanie grozi zawaleniem. Obecnie brak jest oświetlania otoczenia i bryły kościółka. Realizacja projektu wpisuje się w szerszy kontekst podjętych dotychczas prac na obszarze rewitalizacji, mających na celu zwiększenie atrakcyjności turystycznej Łosic (m.in. zagospodarowanie obszaru Zalewu Łosickiego). - zwiększenie atrakcyjności turystycznej obszaru rewitalizacji, co wpłynie na utworzenie dodatkowych usług około turystycznych, a tym samym wygeneruje dodatkowe miejsca pracy - poprawa funkcjonalności i estetyki obiektów w przestrzeni publicznej na obszarze rewitalizacji - zapewnienie dostępu do obiektu dla osób niepełnosprawnych 153

154 Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł WFOŚiGW; Środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 81 Projekt 48 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Przebudowa drogi powiatowej Nr 2059W ul. Targowa w Łosicach Przebudowa drogi powiatowej Nr 2059W ul. Targowa w Łosicach Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Targowa w Łosicach Powiat Łosicki ul. Narutowicza 6; Łosice Nie dotyczy Celem projektu jest poprawa dostępności komunikacyjnej do targowiska miejskiego, ośrodka handlowego, punktów weterynaryjnych, zespołu szkół nr3 w Łosicach i innych przedsiębiorstw. Poprawa estetyki i wizerunku architektonicznego ciągu pieszego, oraz zapewnienie niepełnosprawnym możliwości poruszania się po równym chodniku. Przy ulicy tej funkcjonuje aż 28 firm, a przy łączącej się z nią ulicą Błonie 5 firm (jest to zagłębie przedsiębiorstw na obszarze rewitalizacji, w którym skupiają się jedni z większych pracodawców na obszarze rewitalizacji). Konieczność prac remontowych dotyczących zdewastowanej jezdni z masy bitumicznej o szerokości 6 m oraz starego i zniszczonego chodnika z płytek chodnikowych, a także udrożnienie zamulonych rowów przydrożnych. Poprawa przejezdności wpłynie na zwiększenie rozwój funkcjonujących tu przedsiębiorstw. - Podniesienie poziomu infrastruktury drogowej i okołodrogowej na obszarze rewitalizacji, co wpłynie na poprawę sytuacji przedsiębiorstw i przyczyni się do powstawania nowych miejsc pracy Czas realizacji Poprawa jakości życia mieszkańców - Przeciwdziałanie wykluczeniu osób niepełnosprawnych i matek z dziećmi, poprzez dostosowanie chodnika do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo i matek z dziećmi w wózkach Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 154

155 Tabela 82 Projekt 49 horyzontalny (społeczny) - GŁÓWNY: Szansa na lepsze jutro w powiecie Łosickim Szansa na lepsze jutro w powiecie Łosickim Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Narutowicza 6, Łosice Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Łosicach Nie dotyczy Celem projektu jest wspieranie aktywizacji społecznej i walka z ubóstwem. Aktywizacja społeczno zawodowa osób wykluczonych i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Zwiększenie szans na zatrudnienie osób wykluczonych poprzez system prowadzonych działań aktywizujących i terapeutycznych. Istnieje potrzeba dotycząca kursów, staży, szkoleń, treningów kompetencji i umiejętności społecznych, aktywizacji społecznej oraz pomocy finansowej w formie zasiłków i pomocy w naturze dla wszystkich mieszkańców Miasta i Gminy Łosice. - Aktywizacja społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji Czas realizacji zwiększenie szans klientów PCPR na znalezienie pracy i usamodzielnienie się Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł współfinansowany ze Środków Europejskiego Funduszu Społecznego w RPO WM , środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 83 Projekt 50 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Wdrożenie kompleksowego systemu e- usług w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Łosicach II etap Wdrożenie kompleksowego systemu e-usług w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Łosicach II etap Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie ul. Słoneczna 1, Łosice Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łosicach, Brak W ramach projektu przewiduje się wdrożenie elektronicznych usług publicznych oraz systemu elektronicznej dokumentacji medycznej w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Łosicach. Celem głównym projektu jest zwiększenie liczby oraz jakości usług publicznych udostępnianych w formie elektronicznej. Brak systemu elektronicznej dokumentacji medycznej w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Łosicach 155

156 Cele Projektu - podniesienie poziomu usług medycznych na obszarze rewitalizacji (pośrednio Miasta i Gminy Łosice) Czas realizacji umożliwieniem osobom niepełnosprawnym i z trudnościami ruchowymi wygodniejsze korzystanie z usług medycznych Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM; środki własne; Fundusze Norweskie; Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 84 Projekt 51 terytorialny (infrastrukturalny) GŁÓWNY: Termomodernizacja Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łosicach Termomodernizacja Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łosicach Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Słoneczna 1, Łosice Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łosicach Brak Celem projektu jest realizacja w ramach działania zwiększenia efektywności energetycznej w sektorze budynku użyteczności publicznej. Projekt pozwoli na uzyskanie oszczędności zużycia energii o 26,07% poprzez optymalizację kosztów jej zużycia, prowadząc tym samym do zmniejszenia zjawiska ubóstwa energetycznego. Przewidywana ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej: ,00 (zł/rok) - Wypełnienie założeń pakietu klimatycznego w zakresie działań prowadzących do ochrony środowiska w kontekście oszczędności energetycznych oraz zmniejszenia poziomu emisji CO2 na obszarze rewitalizacji (pośrednio Miasta i Gminy Łosice) Czas realizacji Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez poprawę jakości powietrza -Poprawa usług medycznych świadczonych (możliwość zainwestowania zaoszczędzonych w wyniku zwiększenia efektywności energetycznej środków w sprzęt medyczny) Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; środki własne ;Fundusze Norweskie; Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina; WFOiGW; NFOSiGW Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 156

157 Tabela 85 Projekt 52 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Zwiększenie dostępu do usług medycznych z zakresu kardiologii, układu kostno-stawowo-mięśniowego w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Łosicach, powiat łosicki, województwo mazowieckie, poprzez zakup specjalistycznego sprzętu oraz podniesienie kwalifikacji zawodowych personelu medycznego Zwiększenie dostępu do usług medycznych z zakresu kardiologii, układu kostno-stawowo-mięśniowego w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Łosicach, powiat łosicki, województwo mazowieckie, poprzez zakup specjalistycznego sprzętu oraz podniesienie kwalifikacji zawodowych personelu medycznego Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Słoneczna 1, Łosice Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łosicach, Brak Projekt polega na poprawie dostępu do wysokiej jakości usług zdrowotnych dla osób starszych i niesamodzielnych z powiatu łosickiego i województwa mazowieckiego poprzez podniesienie kwalifikacji personelu medycznego w zakresie opieki oraz zakup niezbędnego sprzętu specjalistycznego. Projekt ten pozwoli na objęcie osób ulepszonymi usługami medycznymi. Brak wnioskowanej infrastruktury w szpitalu, koniecznej do diagnostyki m.in. starzejącego się społeczeństwa. Podniesienie poziomu usług medycznych na obszarze rewitalizacji (pośrednio Miasta i Gminy Łosice) Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM , środki własne, Fundusze Norweskie, Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 86 Projekt 53 terytorialny (infrastrukturalny) UZUPEŁNIAJĄCY: Wymiana na nową/budowa instalacji centralnego ogrzewania i instalacji wodno-kanalizacyjnej w budynku Szkoły Podstawowej Nr 2 Wymiana na nową/budowa instalacji centralnego ogrzewania i instalacji wodno-kanalizacyjnej w budynku Szkoły Podstawowej Nr 2 Lokalizacja Koordynator Partnerzy Szkoła Podstawowa Nr 2 im. M. Kopernika w Łosicach, ul Bialska 15, Łosice Urząd Miasta i Gminy Łosice/ Szkoła Podstawowa Nr 2 im. M. Kopernika w Łosicach Nie dotyczy 157

158 Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Oczekiwanym rezultatem jest równomierne ogrzewanie wszystkich pomieszczeń z możliwością ich wykorzystywania w czasie obowiązkowych zajęć, a także zajęć pozalekcyjnych. Stworzona zostanie możliwość otwarcia świetlicy szkolnej do późnych godzin wieczornych. Wypełnienie założeń pakietu klimatycznego poprzez zmniejszenie ilości ciepła użytego do ogrzewania budynku, zmniejszenie emisji CO2 do atmosfery oraz zmniejszenie wydatków na energię cieplną wykorzystywaną do ogrzania wszystkich pomieszczeń dydaktycznych na zajęcia pozalekcyjne. Zwiększenie funkcjonalności instalacji wodno-kanalizacyjnej funkcjonującej na terenie obiektu. Obecna instalacja centralnego ogrzewania, której instalacja nastąpiła w 1974 r. nie spełnia wymaganych standardów jakości i ze względu na jakość poszczególnych jej elementów nie ma możliwości wymiany jej części. Przy większej awarii w okresie grzewczym istnieje ryzyko konieczności zawieszenia działań edukacyjnych na terenie obiektu szkoły -poprawa warunków pracy i nauki korzystających z infrastruktury edukacyjnej mieszkańców obszaru rewitalizacji (pośrednio Miasta i Gminy Łosice) Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł WFOŚiGW; NFOŚiGW; środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 87 Projekt 54 terytorialny (infrastrukturalny) UZUPEŁNIAJĄCY: Renowacja kamienicy ul. Rynek 28 Renowacja kamienicy ul. Rynek 28 Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Rynek 28, Łosice Cech Rzemieślniczy i Przedsiębiorców Lokalni przedsiębiorcy Renowacja obiektu poprawi nie tylko walory estetyczne kamienicy, ale zdecydowanie podniesie poziom życia jej mieszkańców. Renowacja obejmie 330m2 dachu oraz 550 m2 elewacji, w tym termomodernizację. W obiekcie przecieka dach, pokrycie dachu jest zniszczone oraz ze ścian odpada tynk. Całość grozi katastrofą budowlaną. W budynku siedzibę ma Cech skupiający lokalnych rzemieślników i przedsiębiorstw, jest to budynek wykorzystywany na cele gospodarcze. - Podniesienie walorów funkcjonalnych i estetycznych budynku usytuowanego w centrum Łosic - Poprawa sytuacji lokalnych przedsiębiorców, co wpłynie na poprawę sytuacji na lokalnym rynku pracy - Zwiększenie walorów turystycznych obszaru rewitalizacji (położenie budynku przy parku w centrum miasta) 158

159 Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne; RPO WM Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 88 Projekt 55 horyzontalny (społeczny) UZUPEŁNIAJĄCY: Społeczność Aktywna Społeczność Aktywna Lokalizacja Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznych w Łosicach, ul. Piłsudskiego Łosice Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Łosicach Brak Celem projektu jest diagnoza indywidualnych potrzeb i potencjałów uczestników projektów w zakresie ich kompetencji zawodowych. Komplementarnym działaniem będą także treningi kompetencji i umiejętności społecznych oraz wsparcie rozwojowe i psychospołeczne. Po weryfikacji wszystkich informacji o uczestnikach projektu oferowane będą szkolenia zmieniające lub podnoszące kwalifikacje zawodowe. Zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Podniesienie poziomu kapitału społecznego na obszarze rewitalizacji (pośrednio Miasta i Gminy Łosice) które wpłynie na rozwój społeczno-gospodarczy regionu Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM , Środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 89 Projekt 56 terytorialny (infrastrukturalny) GŁÓWNY: Montaż windy w istniejącym budynku ul. Sienkiewicza 6 Montaż windy w istniejącym budynku ul. Sienkiewicza 6 Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie ul. Sienkiewicza 6, Łosice Wspólnota mieszkaniowa Brak Projekt przewiduje montaż windy w istniejącym budynku. Budynek 5-kondygnacyjny wybudowany w latach 70-tych zamieszkany w większości przez osoby w podeszłym wieku. 159

160 Cele Projektu Celem projektu jest poprawa jakości życia mieszkańców zwłaszcza osobom chorym i starszym poprzez montaż windy Czas realizacji 2017 Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; Środki własne; Kredyt Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 90 Projekt 57 terytorialny (infrastrukturalny) GŁÓWNY: Wymiana pokrycia dachowego wraz wykonaniem izolacji dachu i stropu; wykonanie docieplenia ścian budynku wraz z wykonaniem elewacji; wymiana okien i drzwi na klatkach schodowych Wymiana pokrycia dachowego wraz wykonaniem izolacji dachu i stropu; wykonanie docieplenia ścian budynku wraz z wykonaniem elewacji; wymiana okien i drzwi na klatkach schodowych Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Międzyrzecka 3, Łosice Wspólnota mieszkaniowa nieruchomości przy ul. Międzyrzeckiej Nr 3 w Łosicach ZARZĄD Brak Celem projektu jest poprawa jakości życia mieszkańców poprzez renowację budynku. Budynek oddany do użytku w roku 1953, elewacja nie była odnawiana, dach bez jakiejkolwiek izolacji, stropy nieizolowane nieszczelny, stare okna i drzwi. Prawa jakości życia mieszkańców, zwiększenie izolacyjności ścian zmniejszenie kosztów ogrzewania, poprawa estetyki i wyglądu budynku usytuowanego przy ulicy. Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM , środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 91 Projekt 58 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Odnowa tkanki mieszkaniowej, w tym termomodernizacja budynków mieszkalnych (Międzyrzecka 14, Międzyrzecka 57, Berka Joselewicza 3) Odnowa tkanki mieszkaniowej, w tym termomodernizacja budynków mieszkalnych (Międzyrzecka 14, Międzyrzecka 57, Berka Joselewicza 3) Lokalizacja ul. Międzyrzecka 14, ul. Międzyrzecka 57, ul. Berka Joselewicza 3 Koordynator Kom Gaz Sp. z o.o. Partnerzy - 160

161 Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Projekt przewiduje prace termomodernizacyjne budynków Budynki wymagają dostosowania do obecnych standardów użytkowania i standardów dotyczących ochrony środowiska Poprawa życia mieszkańców oraz standardów ochrony środowiska poprzez inwestycje Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania RPO WM ; WFOŚiGW; NFOŚiGW; BGK; środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 92 Projekt 59 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Wymiana kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach Wymiana kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach Lokalizacja Łosice, ul. Sienkiewicza 6 Koordynator Kom Gaz Sp. z o.o. ul. Białostocka 37; Łosice 59 Partnerzy - Krótki opis Wymiana kotłów węglowych na gazowe w kotłowni osiedlowej przy ul. Sienkiewicza w Łosicach Uzasadnienie Wobec konieczności dostosowania infrastruktury do standardów związanych z ochroną środowiska konieczna jest wymiana wyeksploatowanych oraz nieekologicznych kotłów węglowych na kotły gazowe Cele Projektu Poprawa standardów ochrony środowiska poprzez inwestycje Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; WFOŚiGW; NFOŚiGW; BGK; środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 93 Projekt 60 horyzontalny (społeczny) UZUPEŁNIAJĄCY: Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności Organizacja zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności Lokalizacja ul. Szkolna 1, Łosice Koordynator Przedszkole Samorządowe Nr 2 Partnerzy Krótki opis ŁDK i S, Stowarzyszenie Organizacje zajęć dodatkowych dla dzieci ukierunkowanych na rozwój zainteresowań i zdolności np. rytmika, sportowe, teatralne. 161

162 Uzasadnienie Cele Projektu Podejmowane będą zajęcia ukierunkowane na rozwój uzdolnienia dzieci. Konieczne jest zwiększenie oferty. Przebudowa budynku (w ramach planowanego projektu infrastrukturalnego) umożliwiłaby zwiększenie oferty zajęć w przedszkolu. - poprawa oferty edukacyjnej na obszarze rewitalizacji Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPOW , dotacje z NGO, środki własne przedszkola i rodziców Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 94 Projekt 61 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Modernizacja i doposażenie budynku i obiektów należących do Zespołu Szkół Nr 3 RCKU Łosice Modernizacja i doposażenie budynku i obiektów należących do Zespołu Szkół Nr 3 RCKU Łosice Lokalizacja Koordynator Partnerzy ul. Radzymińska 1, Łosice Zespół Szkół Nr 3 RCKU Łosice nie Krótki opis Modernizacja i doposażenie budynku i obiektów należących do Zespołu Szkół Nr 3 RCKU Łosice (szkołą ponadgimnazjalna) m.in. poprzez remont korytarzy, sanitariatów, termomodernizację i zagospodarowanie otoczenia szkoły Uzasadnienie Cele Projektu Duże zużycie eksploatacyjne budynku, wymagane remonty łazienek i korytarzy szkolnych oraz ocieplenie ścian. Poprzez modernizację i doposażenie szkoły zwiększy się zainteresowanie szkołą, co w płynie na większą liczbę uczniów w szkole. Poprawa bezpieczeństwa i funkcjonalności. Problemem występującym na obszarze rewitalizacji jest migracja młodych ludzi do szkół ponadgimanzjalnych poza Łosicami, wynikająca nieatrakcyjnej bazy dydaktycznej oraz niedostosowania pedagogów i profili nauczania do zmieniających się potrzeb rynku pracy. - Podniesienie jakości zaplecza edukacyjnego i poprawa efektywności energetycznej Czas realizacji zmniejszenie migracji młodych ludzi do szkół poza obszar rewitalizacji (poza obszar Łosic), poprzez zwiększenie atrakcyjności nauczania w szkole - umożliwienie zdobywania niezbędnych umiejętności i wiedzy, potrzebnych do pojęcia pracy, poprzez zapewnienie wysokiej jakości bazy dydaktycznej szkoły Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; Środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 162

163 Tabela 95 Projekt 62 horyzontalny (społeczny) UZUPEŁNIAJĄCY: Doskonalenie zawodowe kadry nauczycielskiej Zespołu Szkół nr 3 RCKU w Łosicach Doskonalenie zawodowe kadry nauczycielskiej Zespołu Szkół nr 3 RCKU w Łosicach Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu ul. Radzymińska 1, Łosice Zespół Szkół Nr 3 RCKU Łosice nie Doskonalenie zawodowe kadry nauczycielskiej Zespołu Szkół nr 3 RCKU w Łosicach Sytuacja na rynku pracy wymaga ustawicznego doskonalenia i dostosowania do wymagań rynku pracy. Problemem występującym na obszarze rewitalizacji jest migracja młodych ludzi do szkół ponadgimanzjalnych poza Łosicami, wynikająca nieatrakcyjnej bazy dydaktycznej oraz niedostosowania pedagogów i profili nauczania do zmieniających się potrzeb rynku pracy. - Podniesienie jakości procesu nauczania i wzrost kwalifikacji zawodowych nauczycieli Czas realizacji zmniejszenie migracji młodych ludzi do szkół poza obszar rewitalizacji (poza obszar Łosic), poprzez zwiększenie atrakcyjności nauczania w szkole - umożliwienie zdobywania niezbędnych umiejętności i wiedzy, potrzebnych do pojęcia pracy, poprzez zapewnienie wysokiej jakości bazy dydaktycznej szkoły Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; Środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 96 Projekt 63 horyzontalny (społeczny) GŁÓWNY: Prowadzenie i rozwój spółdzielni uczniowskiej na terenie Zespołu Szkół nr 3 RCKU Łosice Prowadzenie i rozwój spółdzielni uczniowskiej na terenie Zespołu Szkół nr 3 RCKU Łosice Lokalizacja Koordynator Partnerzy Krótki opis Uzasadnienie ul. Radzymińska 1, Łosice Zespół Szkół Nr 3 RCKU Łosice nie Prowadzenie i rozwój spółdzielni uczniowskiej na terenie Zespołu Szkół nr 3 RCKU Łosice. Młodzież będzie się uczyła, jak prowadzić własny biznes, a wypracowane pieniądze będzie mogła przeznaczać na działalność społeczną uczniów. Podjęto kroki zmierzające do otwarcia spółdzielni, konieczny jest jej rozwój. Problemem występującym na obszarze rewitalizacji jest migracja młodych ludzi do szkół ponadgimanzjalnych poza Łosicami, wynikająca nieatrakcyjnej bazy dydaktycznej oraz niedostosowania pedagogów i profili nauczania do zmieniających się potrzeb rynku pracy. 163

164 Cele Projektu - Rozwój umiejętności praktycznych przez uczniów szkoły, przydatnych podczas ubiegani się o pracę Czas realizacji Zmniejszenie migracji młodych ludzi do szkół poza obszar rewitalizacji (poza obszar Łosic), poprzez zwiększenie atrakcyjności nauczania w szkole - Umożliwienie zdobywania niezbędnych umiejętności i wiedzy, potrzebnych do pojęcia pracy, poprzez zapewnienie wysokiej jakości bazy dydaktycznej szkoły Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł Środki pozyskane z fundacji i stowarzyszeń; sponsorzy prywatni; środki własne Uwagi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 97 Projekt 64 horyzontalny (społeczny) UZUPEŁNIAJĄCY: Organizacja zajęć pozalekcyjnych, staży oraz wymiana młodzieży uczęszczającej do Zespołu Szkół nr 3 RCKU w Łosicach Organizacja zajęć pozalekcyjnych, staży oraz wymiana młodzieży uczęszczającej do Zespołu Szkół nr 3 RCKU w Łosicach Lokalizacja Koordynator ul. Radzymińska 1, Łosice Zespół Szkół Nr 3 RCKU Łosice Partnerzy - Krótki opis Uzasadnienie Cele Projektu Organizacja zajęć pozalekcyjnych, staży oraz wymiana młodzieży uczęszczającej do Zespołu Szkół nr 3 RCKU w Łosicach Szkoła realizuje wiele projektów rozwijających dla uczniów i będzie je kontynuować. Problemem występującym na obszarze rewitalizacji jest migracja młodych ludzi do szkół ponadgimanzjalnych poza Łosicami, wynikająca nieatrakcyjnej bazy dydaktycznej oraz niedostosowania pedagogów i profili nauczania do zmieniających się potrzeb rynku pracy. - Zwiększenie atrakcyjności oferty szkoły Czas realizacji zmniejszenie migracji młodych ludzi do szkół poza obszar rewitalizacji (poza obszar Łosic), poprzez zwiększenie atrakcyjności nauczania w szkole - umożliwienie zdobywania niezbędnych umiejętności i wiedzy, potrzebnych do pojęcia pracy, poprzez zapewnienie wysokiej jakości bazy dydaktycznej szkoły Orientacyjny koszt Źródła finansowania zł RPO WM ; Środki własne; Środki pozyskane z fundacji i stowarzyszeń Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 164

165 Tabela 98 Projekt 65 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Wykonanie parkingu na terenie dworca autobusowego w Łosicach wraz z instalacją ekologicznej samoobsługowej myjni samochodowej dla samochodów osobowych, ciągników i busów Wykonanie parkingu na terenie dworca autobusowego w Łosicach wraz z instalacją ekologicznej samoobsługowej myjni samochodowej dla samochodów osobowych, ciągników i busów Lokalizacja Łosice, Dworzec Autobusowy przy ul. Piłsudskiego Koordynator PKS w Łosicach sp. z o.o. Partnerzy Nie dotyczy Krótki opis Wykonanie parkingu na terenie dworca autobusowego w Łosicach wraz z instalacją ekologicznej samoobsługowej myjni samochodowej dla samochodów osobowych, ciągników i busów. Szacowana powierzchnia parkingowa ok m2 Uzasadnienie Na terenie miasta Łosice występuje brak miejsc parkingowych, a na terenie dworca autobusowego znajduje się część nie utwardzonego terenu, na którym po utwardzeniu nawierzchni można utworzyć dodatkowe miejsca parkingowe mieszkańcy bardzo często nie mogąc znaleźć miejsca parkingowego, żeby zrobić zakupy u małych handlowców, jadą więc do sklepów sieciowych, które dysponują dużymi parkingami, co osłabia pozycję małych, lokalnych przedsiębiorstw. Brakuje też ekologicznej myjni samoobsługowej (istniejące myjnie nie są ekologiczne) dochody z obsługi myjni wpłyną też na poprawę kondycji finansowej PKS, co wpłynie na poprawę sytuacji na lokalnym rynku pracy. Cele Projektu - Umożliwienie podróżnym korzystających z komunikacji autobusowej na parkowanie samochodów osobowych (dojazd do dworca i dalsza podróż komunikacją zbiorową), a posiadaczom pojazdów mechanicznych na ich umycie. - rozwój przedsiębiorstw (szczególnie handlowych i usługowych) zlokalizowanych przy dworcu autobusowym, co wpłynie na poprawę na lokalnym rynku pracy - Poprawa kondycji finansowej przedsiębiorstwa PKS, spowodowana powstaniem dodatkowych usług, co wpłynie na poprawę na lokalnym rynku pracy Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 99 Projekt 66 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Modernizacja budynku administracyjnego PKS sp. z o.o. w Łosicach na terenie zajezdni Modernizacja budynku administracyjnego PKS sp. z o.o. w Łosicach na terenie zajezdni Lokalizacja ul. Kolejowa 22, Łosice Koordynator PKS w Łosicach sp. z o.o. Partnerzy NGO, jst Krótki opis Dostosowanie niewykorzystanych pomieszczeń pod wynajem na potrzeby jednostek samorządu terytorialnego np. dom socjalny, dom dziecka; ewentualnie na działalność gospodarczą np. biura, noclegi, przedszkole. Szacowana powierzchnia użytkowa ok. 300 m2. Uzasadnienie Spółka posiada na terenie zajezdni dwukondygnacyjny budynek administracyjnosocjalny, który w znacznej części nie jest wykorzystany. Budynek wyposażony w media: woda, kanalizacja, gaz ziemny, elektryka oraz teren budynku w utwardzone parkingi. Cele Projektu Zagospodarowanie niewykorzystanych pomieszczeń w zajezdni autobusowych na cele społeczne Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Środki własne Uwagi - 165

166 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 100 Projekt 67 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Zakup autobusów o niskiej emisji spalin do powietrza Zakup autobusów o niskiej emisji spalin do powietrza Lokalizacja ul. Kolejowa 22, Łosice Koordynator PKS w Łosicach sp. z o.o. Partnerzy Nie dotyczy Krótki opis Planowany jest zakup autobusów z normą emisji co najmniej Euro 4, w celu uruchomienia komunikacji miejskiej na terenie Miasta i Gminy Łosice, obejmującą m.in. obszar rewitalizacji Uzasadnienie PKS w Łosicach posiada ponad 50 autobusów, z których tylko dwa autobusy spełniają normę emisji spalin Euro 5, co znacznie wpływa na zanieczyszczenie powietrza. PKS obsługuje transport publiczny na terenie całego powiatu, jednak na obszarze rewitalizacji znajduje się zarówno dworzec PKS oraz baza PKS, więc wszystkie obsługiwane przez przedsiębiorstwo kursy przejeżdżają przez obszar rewitalizacji, wpływając na emisję zanieczyszczeń. Cele Projektu - Redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, co wpłynie na poprawę jakości życia mieszkańców obszaru zdegradowanego i ograniczy emigrację mieszkańców, spowodowaną m.in. złą jakością powietrza - Poprawa kondycji finansowej przedsiębiorstwa, spowodowana oszczędnościami z eksploatacji niskoemisyjnego taboru, co wpłynie na poprawę na lokalnym rynku pracy - Zwiększenie mobilności osób starszych i ubogich, nieposiadających samochodów, na obszarze rewitalizacji miasta Łosice Czas realizacji Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania RPO WM ; Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 101 Projekt 68 terytorialny (infrastrukturalny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Wyposażenie sali informatycznej w 15 stanowisk komputerowych z oprogramowaniem Wyposażenie sali informatycznej w 15 stanowisk komputerowych z oprogramowaniem Lokalizacja ul. Piłsudskiego 9, Łosice Koordynator Zespół Szkół nr 2 w Łosicach Partnerzy Powiat Łosicki, Krótki opis Projekt zakłada utworzenie sali informatycznej i wyposażenie jej w stanowiska komputerowe wraz z oprogramowaniem. Uzasadnienie Obecnie szkoła posiada jedną salę informatyczną, która jest wyposażona w przestarzały sprzęt. Przy obecnej liczbie uczniów w szkole konieczne jest posiadanie dwóch sal informatycznych, aby zapewnić sprawną pracę z uczniem i możliwość praktycznej nauki przez każdego z uczniów (z jednego komputera podczas zajęć korzysta więcej niż jedna osoba). Oczywistym jest, że postępujący proces informatyzacji w różnych dziedzinach życia wymaga od młodych ludzi praktycznej umiejętności posługiwania się komputerem. Cele Projektu - zwiększenie umiejętności absolwentów dot. obsługi komputerów, z zakresu IT, niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie i podczas wykonywania pracy zarobkowej 166

167 Czas realizacji 2017 Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania Środki własne; RPO WM Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 102 Projekt 69 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Wyposażenie sal warsztatowych w Zespole Szkół nr 2 w Łosicach w sprzęt specjalistyczny Wyposażenie sal warsztatowych w Zespole Szkół nr 2 w Łosicach w sprzęt specjalistyczny Lokalizacja ul. Piłsudskiego 9, Łosice Koordynator Zespół Szkół nr 2 w Łosicach Partnerzy Powiat Łosicki, Zespół Szkół nr 2 im. Józefa Gen. Bema w Milanówku, Zespół Szkół nr 3 im Marii Skłodowskiej-Curie w Wiskitkach Krótki opis Projekt zakłada zakup sprzętu specjalistycznego do sal warsztatowych oraz szkolenia kadry prowadzącej warsztaty i praktyczne zajęcia dla uczniów. Uzasadnienie Młodzież ucząca się w szkole (profil zawodowy) ma utrudnioną możliwość praktycznej nauki zawodu, ponieważ warsztaty nie są wyposażone w odpowiedni sprzęt. Brak odpowiedniego sprzętu sprawia, że absolwenci szkoły nie posiadają praktycznych umiejętności, pożądanych przez pracodawców, co utrudnia im znalezienie pracy na lokalnym rynku. Z kolei brak pracy sprawia, że młodzież wyjeżdża do większych miast w poszukiwaniu zatrudnienia i wpływa na wyludnianie się Łosic, w tym obszaru rewitalizacji. Cele Projektu - zwiększenie szans młodzieży na znalezienie pracy na lokalnym rynku, poprzez zwiększenie ich umiejętności praktycznych - dostosowanie bazy dydaktycznej do potrzeb zmieniającego się rynku pracy i szkolnictwa Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania RPO WM działanie 10.3; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 103 Projekt 70 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Zajęcia dodatkowe dla uczniów szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum w zakresie matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii, przedsiębiorczości oraz zajęć szachowych z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych Zajęcia dodatkowe dla uczniów szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum w zakresie matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii, przedsiębiorczości oraz zajęć szachowych z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych Lokalizacja ul. Szkolna 5, Łosice Koordynator Zespół Szkół nr 1 w Łosicach Partnerzy Powiat Łosicki Krótki opis Obecnie nauczyciele realizują zajęcia edukacyjne oraz dodatkowe głównie z wykorzystaniem podręczników, oraz kserokopii różnych materiałów. Korzystanie podczas zajęć z projektora czy tablicy multimedialnej jest bardzo utrudnione z powodu małej liczby projektorów w salach; uczniowie muszą przygotowywać projekty w starych wersjach programów; często zdarza się, że odtworzenie materiałów przygotowanych na zajęcia jest praktycznie niemożliwe. Uzasadnienie Podczas realizacji projektu zostanie położony nacisk na rozwój kompetencji matematycznych i przyrodniczych, inicjatywę i 167

168 Cele Projektu Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Przedsiębiorczość. Udział w projekcie pobudzi aktywność, kreatywność i zdolności interpersonalne uczestników. Zajęcia dodatkowe nie tylko pozwolą uczniom odkryć swoje predyspozycje, zainteresowania, rozwinąć w nich pasję do nauki, ale również na trwałe wpiszą się w program rozwoju szkoły. Zakładamy, że co najmniej połowa z nich będzie kontynuowana po zakończeniu projektu. Nowoczesne metody pracy zostaną wykorzystane również podczas prowadzenia obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Podczas zajęć z matematyki, zarówno obowiązkowych jak i dodatkowych, będą wykorzystywane aplety, które powstaną podczas realizacji projektu. Liczymy również na nawiązanie trwałej współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach w zakresie udziału naszych uczniów w zajęciach laboratoryjnych. Uczniowie nabędą umiejętności korzystania z portali edukacyjnych do nauki. Rozbudzenie zainteresowania uczniów naukami matematyczno-przyrodniczymi; poszerzenie możliwości rozwoju zainteresowań naukowych uczniów; podniesienie aspiracji edukacyjnych i zawodowych uczniów; kształtowanie umiejętności uczniów w prowadzeniu badań laboratoryjnych, wyjaśnianiu zjawisk i wyciąganiu wniosków; podniesienie umiejętności uczniów w zakresie wykorzystywania wiedzy do dostrzegania problemów i ich twórczego rozwiązywania; wzrost zrozumienia u uczniów nauk przyrodniczych jako obszaru wiedzy i badań; kształcenie umiejętności wykorzystywania gier symulacyjnych i programów komputerowych do podnoszenia swoich umiejętności; wzrost zrozumienia u uczniów, jak nauka i technologia kształtują nasze środowisko; zmniejszenie niechęci i obniżenie stresu uczniów związanego z matematyką i naukami przyrodniczymi; umiejętność pracy zespołowej i indywidualnej uczniów realizacja zajęć dodatkowych z matematyki, fizyki, geografii, biologii i chemii oraz przedsiębiorczości; wyjazdy do laboratorium chemicznego na Uniwersytet Przyrodniczo- Humanistyczny w Siedlcach na zajęcia laboratoryjne; każdego roku 6 wyjazdów Zorganizowanie żywych lekcji fizyki i chemii w ramach wyjazdów edukacyjnych do Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku; każdego roku jeden wyjazd. Koszt przeprowadzenia zajęć dodatkowych zł. Koszt wyjazdów laboratoryjnych zł Koszt wyjazdów do elektrowni jądrowej w Świerku zł RPO WM ; Środki własne; Środki pozyskane z fundacji i stowarzyszeń Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 104 Projekt 71 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) Doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt IT (pracownia internetowa, tablice multimedialne) Lokalizacja ul. Szkolna 5, Łosice Koordynator Zespół Szkół nr 1 w Łosicach Partnerzy Powiat Łosicki Krótki opis W Zespole Szkół nr 1 w Łosicach obecnie funkcjonują trzy pracownie internetowe, które zostały zainstalowane w 2006r.; komputery posiadają system operacyjny Windows 98 oraz pakiet programów Microsoft Office z 2013r. W szkole siedem7 sal 168

169 Uzasadnienie Cele Projektu Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania lekcyjnych (na 31) wyposażonych jest w projektory multimedialne; szkoła posiada jedną tablicę multimedialną. W jednym pokoju nauczycielskim (na 5) nauczyciele mają możliwość korzystania z komputera. W szkole funkcjonuje sieć internetowa wi-fi, zainstalowana w 2015r. Zespół Szkół zostanie doposażony w sprzęt komputerowy z nowoczesnym oprogramowaniem, co umożliwi uczniom i nauczycielom korzystanie z powszechnie już stosowanych nowoczesnych metod nauczania. Bezpośrednim efektem będzie stworzenie przestrzeni do rozwijania własnych zainteresowań uczniów, jak również podniesienie jakości kształcenia; uczniowie nabędą umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii informacyjnych w procesie uczenia się; zostaną wypracowane nowe rozwiązania w nauczaniu, które będą stosowane podczas obowiązkowych zajęć edukacyjnych, co przyczyni się do kształtowania programu całej szkoły oraz polityki oświatowe powiatu. Wszystkie pomoce i wyposażenie pracowni matematycznej będą stanowiły własność szkoły i zostaną wykorzystane do prowadzenia zajęć obowiązkowych i dodatkowych. Poprawa jakości kształcenia, podnoszenie kompetencji informatycznych dzieci i młodzieży, umiejętność wykorzystywania nowoczesnych technologii IT w nauczaniu i uczeniu się wymiana zestawów komputerowych w pracowni internetowej (16 zestawów komputerowych + serwer wraz z oprogramowaniem); 2018 zakup pięciu projektorów multimedialnych oraz ekranów; 2018 zakup dwóch tablic multimedialnych wraz z oprogramowaniem; prowadzenie różnych zajęć z wykorzystaniem komputerów i tablicy multimedialnej. Koszt zakupu zestawów komputerowych wraz z oprogramowaniem zł Koszt zakupu projektorów multimedialnych i ekranów zł Koszt zakupu dwóch tablic multimedialnych z oprogramowaniem zł RPO WM ; Środki własne; Środki pozyskane z fundacji i stowarzyszeń Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 105 Projekt 72 horyzontalny (społeczny) - UZUPEŁNIAJĄCY: Kursy i szkolenia dla nauczycieli szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii i programów multimedialnych podczas zajęć z matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii i przedsiębiorczości Kursy i szkolenia dla nauczycieli szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii i programów multimedialnych podczas zajęć z matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii i przedsiębiorczości. Lokalizacja ul. Szkolna 5, Łosice Koordynator Zespół Szkół nr 1 w Łosicach Partnerzy Powiat Łosicki Krótki opis Obecnie nauczyciele sporadycznie korzystają ze szkoleń i i konferencji w zakresie wykorzystywania technologii ICT w nauczaniu ze względu na koszty uczestnictwa, nie mają tez odpowiedniej motywacji wiedząc, że nabyte umiejętności wykorzystają w minimalnym stopniu. Uzasadnienie Przeszkolenie ok. 20 nauczycieli w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii ICT w nauczaniu; wprowadzenie nowych metod nauczania np. nauczanie przez internet (praca w chmurze ); podniesienie kompetencji nauczycieli. Zwiększenie atrakcyjności prowadzonych zajęć, podniesienie jakości pracy szkoły. 169

170 Cele Projektu Czas realizacji Orientacyjny koszt Źródła finansowania Rozwijanie kompetencji nauczycieli w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii informacyjnych podczas zajęć poprzez udział w kursach i szkoleniach. Zapoznanie nauczycieli programami multimedialnymi z poszczególnych przedmiotów dostępnymi w sieci oraz z portalami edukacyjnymi, kształcenie umiejętności korzystania z zasobów internetowych. Wykorzystanie możliwości nauki przez Internet, np. praca w chmurze. Podniesienie jakości pracy szkoły udział nauczycieli w szkoleniach z zakresu wykorzystania programów multimedialnych w nauczaniu (8 10 osób); udział nauczycieli w szkoleniu w zakresie pracy w chmurze (8 10 osób); przeprowadzenie rad szkoleniowych w zakresie wykorzystania technologii ICT w nauczaniu i wychowaniu (1 raz w każdym roku). Koszt udziału nauczycieli w szkoleniach zł. Koszt przeprowadzenia szkolenia całej rady pedagogicznej zł RPO WM ; Środki własne; Środki pozyskane z fundacji i stowarzyszeń Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice Tabela 106 Projekt 73 terytorialny (infrastrukturalny) - GŁÓWNY: Dostosowanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych Dostosowanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych Lokalizacja ul. Piłsudskiego 6, Łosice Koordynator Miasto i Gmina Łosice Partnerzy Powiat Łosicki Krótki opis Projekt obejmuje montaż windy w budynku Urzędu Miasta i Gminy Łosice, w budynku swoją siedzibę ma również Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, stowarzyszenia, Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, zespoły ds. oświaty (powiatowy i gminny), na sali konferencyjnej często odbywają się spotkania różnych grup społecznych, ze względu na specyfikę funkcjonujących tu instytucji, często z budynku korzystają starsi i niepełnosprawni oraz matki z dziećmi Uzasadnienie Budynek nie jest dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, istnieje jedynie podjazd dla niepełnosprawnych na parter, nie ma możliwości wjazdu wózka dla niepełnosprawnych lub włóka z dzieckiem na 1-e i 2-e piętro, w celu załatwienia spraw, przez brak windy utrudniony jest dostęp dla osób starszych. Obecnie osoby, które nie mogą dostać się na 1-e i 2-e piętro obsługiwane są na parterze, po uprzednim wezwaniu pracownika merytorycznego Cele Projektu Zapewnienie mieszkańcom swobodnego i niedyskryminującego dostępu do usług publicznych Czas realizacji 2019 r. Orientacyjny koszt zł Źródła finansowania PFRON; RPO WM ; Środki własne Uwagi - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miasta i Gminy Łosice 170

171 CZĘŚĆ X. Komplementarność przedsięwzięć w różnych aspektach działania 1. Przedsięwzięcia towarzyszące Komplementarność przedsięwzięć zdefiniowanych w Programie Rewitalizacji zostanie wzmocniona poprzez realizację zadań inwestycyjnych miasta i gminy przewidzianych w Wieloletniej Prognozie Finansowej. Dodatkowo, należy zaplanować następujące działania programowe dla wzmocnienia procesu rewitalizacji: 1. Opracowanie nowego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Projekt zmiany studium z roku 2014 nie zawiera pogłębionych analiz zróżnicowań struktur wewnątrz miasta i gminy (nie wyznaczono na jego potrzeby jednostek urbanistycznych, jednostek funkcjonalnych) i obszarów zdegradowanych. Wskazane jest nowe podejście do polityki przestrzennej, a rekomendowany termin podjęcia prac nad studium to rok Intensyfikacja programu modernizacji dróg gminnych stan techniczny dróg, poboczy, chodników, rozwiązania w zakresie ruchu pieszego są jednym z głównych problemów rozwojowych Miasta i Gminy, brak aktywności w tym zakresie powodowałby osłabienie skuteczności programu rewitalizacji. 2. Komplementarność działań rewitalizacyjnych Kompleksowy program rewitalizacji spełnia wymogi komplementarności. Wzajemne uzupełnianie projektów jest wynikiem współistnienia uwarunkowań, które jako takie oddziałują na siebie, zależność ta implikuje kolejne, niezbędne działania, które umożliwią wypełnienie celów i oczekiwanych rezultatów Programu. Podstawowe wymiary wzajemnego uzupełniania się elementów programu, a w szczególności projektów rewitalizacji ujęto poniżej, w formie schematu. 171

172 Rysunek 21 Schemat dotyczący komplementarności poszczególnych elementów Programu Rewitalizacji dla Miasta i Gminy Łosice do 2023 roku KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA - Jeden obszar rewitalizacji KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA - Projekty ujęte w programie wzajemnie się uzupełniają - Projejekty obejmują potrzebne sfery działań, w tym projekty społeczne - W programie zawarte są przedsięwzięcia- projekty zintegrowane - Program jest komplementarny z dokumentami strategicznymi Miasta i Gminy KOMPLEMENTARNOŚĆ CZASOWA - Program przedstawia zarys przyszłych projektów horyzontalnych - Zaprojektowano system aktualizacji projektów i włączania nowych projektów do programu - Program obejmuje perspektywę finansową UE KOMPLEMENTARNOŚC FINANSOWA - Przy orientacji na pozyskanie preferencyjnego finansowania ze środków funduszy unijnych program zakłada alternatywne źródła finansowania - Przewiduje się finansowanie części projektów ze środków programów rządowych - Przewiduje się włączenie źródeł prywatnych KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNA - Zarządzanie programem odbywa się w trybie partycypacyjnym - Komórka merytoryczna odpowiedzialna za realizacje Programu współpracuje z partnerami i wspiera ich działania - Program przewiduje różne typy projektów Źródło: opracowanie własne KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA Projekty, które zostały uwzględnione w programie rewitalizacji zostały zaplanowane jako działania wzajemnie się uzupełniające oraz wpływające na redukcję sytuacji kryzysowej na obszarze rewitalizacji, ale także oddziałujące na cały obszar gminy. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA W zestawieniu poniżej znajduje się wykaz projektów w ramach Programu Rewitalizacji, które wykazują wzajemne powiązania projektów, celów i problemów koniecznych do rozwiązania na obszarze wskazanym do rewitalizacji. 172