Wsparcie społeczne a jakość życia ludzi starszych
|
|
- Sylwia Piątkowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 13, nr 4, ISSN Alicja Głębocka, Małgorzata Szarzyńska Instytut Psychologii, Uniwersytet Opolski Wsparcie społeczne a jakość życia ludzi starszych Social support and well-being among the elderly Abstract Background. In recent years, well-being among the elderly has become a popular research topic in psychology. As the population becomes older and older in society, we need to develop better medical and psychological treatments for the elderly. We should not only be concerned with the physical well-being of the elderly, but also their positive well-being, satisfaction with close relations, and cognitive functioning. Material and methods. In the present study, we investigated four domains of perceived social support (from spouse/life partner, family, neighbors, and friends) as well as several domains assessing well-being. Results. The findings indicated higher levels of optimism and general well-being among those living with a spouse. Conclusions. However, we also found that the support from neighbors and friends was the most strongly related to various measures of well-being among the elderly. key words: elderly, social support, stress, well-being Wstęp Dzięki rewolucji naukowo-technicznej i postępowi medycyny zwiększa się długość życia. W 1998 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, World Health Organization) przyjęła i opublikowała strategię Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku, w której zdrowie ludzi starszych ujęto w celu nr 5. Zakłada on, że do 2000 roku osoby w wieku powyżej 65 lat powinny mieć możliwość satysfakcji ze swojego pełnego potencjału zdrowotnego i pełnionej roli społecznej. Psychologia jako nauka zajmująca się człowiekiem i jego zachowaniem podejmuje badania również u osób starszych i próbuje wyjaśniać oraz proponować sposoby osiągania powyższych celów. Celem prezentowanych badań była ocena wpływu subiektywnie doznawanego wsparcia społecznego na jakość życia ludzi starszych. Jakość życia (well-being) to szerokie pojęcie badane przez psychologię i inne dziedziny. Niekiedy dzieli się je na składniki fizyczne i psychologiczne; najczęściej jednak zawiera się w nim oba komponenty. Jakość życia ściśle wiąże się z pojęciem życiowej satysfakcji. Ludzie, Adres do korespondencji: dr Alicja Głębocka Instytut Psychologii, Uniwersytet Opolski Pl. Staszica 1, Opole tel.: (077) wew Alicja.Glebocka@uni.opole.pl których cechuje wysoka jakość życia, są zadowoleni i mają satysfakcjonujące relacje społeczne [1]. Analiza dobrze udokumentowanego materiału empirycznego pozwala na zidentyfikowanie czynników, którym przypisuje się zasadnicze znaczenie w osiąganiu wysokiej jakości życia. Jednym z nich jest wsparcie społeczne. Pojęcie wsparcia społecznego wiąże się z istnieniem tak zwanej sieci społecznej, czyli funkcjonowaniem człowieka wśród innych ludzi i jego powiązaniami z nimi (np. posiadanie małżonka, dzieci, przyjaciół, sąsiadów). Wyróżnia się 4 typy wsparcia społecznego: emocjonalne (wyrażanie troski, zaufania, bliskości, stworzenie możliwości autoekspresji itp.), informacyjne (dostarczenie nowych umiejętności, informacji, udzielanie rad itp.), instrumentalne (dostarczenie dóbr materialnych, wspólne rozwiązywanie trudnych zadań) i oceniające (wyrażenie akceptacji, zrozumienia, zachęty itp.) [2]. Najistotniejszym elementem wsparcia społecznego jest subiektywne przekonanie człowieka, że podlega opiece własnej sieci, jest szanowany, a komunikacja w sieci opiera się na zasadzie wzajemnych zobowiązań. Wsparcie społeczne odgrywa szczególnie ważną rolę w utrzymaniu zdrowia człowieka, chronieniu go przed chorobą i we wspomaganiu procesów zdrowienia [3 13]. Inne ważne dla zdrowia czynniki psychologiczne to pozytywne emocje związane 255
2 Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 4 z optymistycznym nastawieniem i nadzieją [14, 15], wewnętrzne poczucie kontroli, przekonanie o własnej skuteczności w podejmowaniu działań sprzyjających zdrowiu [16], posiadanie wiedzy medycznej. Jako podstawę rozumienia zdrowia przyjęto paradygmat salutogenetyczny zaproponowany przez Arona Antonovskyego [17, 18]. Stanowi on uzupełnienie modelu patogenetycznego funkcjonującego w badaniach psychosomatycznych czy biomedycznych, ukierunkowanego na poszukiwanie uwarunkowań chorób i dysfunkcji somatycznych. Koncepcja Antonovkyego zakłada, że między zdrowiem a chorobą istnieje kontynuacja stanów, które należy rozumieć całościowo jako dynamiczny proces równoważenia wymagań i zasobów w toku konfrontacji ze stresem. W związku z tym zamiast pytać o przyczyny chorób, stawia się pytania dotyczące czynników sprzyjających zdrowiu oraz te, dzięki którym ludzie zachowują dobre zdrowie mimo działania czynników szkodliwych. Zasadą, za pomocą której można wytłumaczyć funkcjonowanie uogólnionych zasobów odpornościowych, jest globalna orientacja życiowa nazwana przez Antonovskyego poczuciem koherencji. Według niego osoby o silnym poczuciu koherencji mają tendencję do zachowań prozdrowotnych [19]. Poczucie koherencji to zmienna składająca się z 3 skorelowanych składowych: poczucia zrozumiałości, poczucia zaradności i poczucia sensowności. Poczucie zrozumiałości (comprehensibility) określa stopień, w jakim człowiek spostrzega bodźce napływające ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego jako zrozumiałe, uporządkowane, spójne i jasne. Osoba o silnym poczuciu zrozumiałości spodziewa się, że bodźce, z którymi zetknie się w przyszłości niezależnie, czy będą pożądane, czy też niepożądane będą przewidywalne. W najgorszym wypadku oczekuje, że jeśli jakiś bodziec ją zaskoczy, będzie go mogła do czegoś przyporządkować i wyjaśnić. Poczucie zaradności (manageability) określa stopień, w jakim człowiek spostrzega dostępne zasoby jako wystarczające, by sprostać wymogom stawianym przez napływające bodźce. W sytuacji, gdy bodźce te są niepożądane, osoba o wysokim poczuciu zaradności uważa, że istnieje duże prawdopodobieństwo, iż wszystko ułoży się na tyle dobrze, na ile można się było rozsądnie spodziewać. W najgorszym wypadku przypuszcza, że konsekwencje niepomyślnego zdarzenia uda się jakoś znieść. Zasoby potrzebne, by sprostać wymogom, to te, którymi jednostka sama dysponuje lub dysponują nimi zaufane osoby, na które można liczyć. Poczucie sensowności (meaningfulness) wyraża motywację jednostki do działania. Jest to stopień, w jakim człowiek czuje, że życie ma sens z punktu widzenia emocjonalnego, że przynajmniej część problemów i wymagań, jakie niesie życie, jest warta wysiłku, poświęcenia i zaangażowania. Osoba o dużym poczuciu sensowności spostrzega problemy jako wyzwania, które warto podejmować [18]. Poczucie koherencji, jako globalna orientacja człowieka, wyraża stopień, w jakim ma on dojmujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego mają charakter ustrukturalizowany, przewidywalny i wytłumaczalny. Ważna jest świadomość dostępności zasobów, które pozwolą sprostać wymaganiom stawianym przez te bodźce. Wymagania te są wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania. Osoba o wysokim poczuciu koherencji potrafi dobrze radzić sobie z napięciem. Napięcie zamiast przeradzać się w stres będzie malało, przez co uda się utrzymać dobry stan zdrowia (uniknąć choroby) lub nawet poprawić zdrowie. W przeciwieństwie do osób o niskim poczuciu koherencji jej zadowolenie z życia i optymizm będą większe. Celem prezentowanych badań było ustalenie zależności między poziomem wsparcia społecznego a jakością życia osób starszych, mierzoną za pomocą wskaźników zadowolenia, optymizmu oraz poczucia koherencji. Materiał i metody Badana grupa i kontrolowane zmienne Badaną grupę stanowiły osoby starsze. Mimo wielu różnic indywidualnych towarzyszących procesom starzenia się przyjęto zgodnie z definicją WHO ukończenie 60. roku życia za dolną granicę wieku osoby opisywanej jako starsza. Badania przeprowadzono w Domach Dziennego Pobytu Złota Jesień i Magda i Maria Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Opolu. Zbadano 73 osoby, z czego 63% to kobiety, a 37% mężczyźni. Średnia wieku wyniosła 67,2; najstarsza osoba miała 80 lat. Najliczniejszą grupę stanowiły osoby z wykształceniem średnim (34,2%), 27,4% miało wykształcenie podstawowe, 23,3% zawodowe, a 15,1% wyższe. Osoby pozostające w stałych związkach stanowiły ponad połowę grupy (53,4%), wdowy i wdowcy 22%, rozwiedzionych było 9,6%, a kawalerowie i panny to 12,3%. W analizie grupy pod kątem aktywności zawodowej wykazano, że większość stanowiły osoby niepracujące: 52,1% to emeryci, 31,5% renciści. Pozostali badani są aktywni zawodowo w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin. Trzydzieści siedem procent respondentów oceniło swoją materialną sytuację jako przeciętną, 33% jako złą lub raczej złą, a 23,3% jako dobrą lub raczej dobrą
3 Alicja Głębocka, Małgorzata Szarzyńska, Wsparcie społeczne a jakość życia ludzi starszych Metodyka badań Do badania poczucia koherencji zastosowano Kwestionariusz Orientacji Życiowej (SOC-29, sense of coherence) Antonovskyego w polskiej adaptacji z 1993 roku. Zadaniem osoby badanej było ustosunkowanie się do 29 stwierdzeń za pomocą 7-stopniowej skali określającej reakcje osoby badanej wobec różnych sytuacji. Poziom wsparcia społecznego mierzono za pomocą Kwestionariusza Wsparcia Społecznego opracowanego przez Kaniastego. Kwestionariusz podzielono na 4 części składające się z pytań, do których respondent odnosi się w 5-stopniowej skali prawidłowości w stosunku do swojej osoby (1 zdecydowanie nie, 2 raczej nie, 3 trudno powiedzieć, 4 raczej tak, 5 zdecydowanie tak ). Każda część dotyczyła innej grupy wsparcia: współmałżonka, rodziny, znajomych i sąsiadów. Zadowolenie z życia mierzono za pomocą Skali Satysfakcji z Życia (SWLS, satisfaction with life scale) Diener, Emmons, Larson i Griffin w polskiej adaptacji Juczyńskiego [20]. Skala zawierała 5 stwierdzeń. Badany 7-stopniową skalą oceniał, w jakim stopniu każde z nich odnosi się do jego dotychczasowego życia. Wynikiem pomiaru był ogólny wskaźnik poczucia zadowolenia z życia. Poziom optymizmu oceniano za pomocą Testu Orientacji Życiowej (LOT-R, life orientation Test-Revised) Scheier, Carver i Bridges w polskiej adaptacji Poprawy i Juczyńskiego [20]. Test LOT-R zawierał 10 stwierdzeń. Badani oceniali w 5-stopniowej skali stopień prawdziwości, w jakim poszczególne twierdzenia odnosiły się do nich. Sześć z nich miało diagnostyczną wartość dla dyspozycyjnego optymizmu. Wyniki Analizy rozpoczęto od sprawdzenia, czy kobiety i mężczyźni różnią się w sposób istotny statystycznie poziomem zadowolenia z życia, optymizmem, poczuciem koherencji i otrzymywanego wsparcia społecznego. W porównaniu wartości średnich wyników sum zadowolenia z użyciem analizy wariancji nie ujawniono efektów głównych dla czynnika płci [F (1, 56) = 0,77; p = 0,38]. Podobnie wypadło porównanie średnich wyników sum dla pozostałych zmiennych. Oznacza to, że kobiety i mężczyźni nie różnili się poziomem optymizmu [F (1,52) = 1,05; p = 0,30], poczuciem koherencji [F (1,59) = 0,10; p = 0,75 (zrozumiałości, zaradności, sensowności)] oraz wielkością otrzymywanego wsparcia społecznego [F (4,50) = 1,15; p = 0,34]. Sytuacja materialna badanych bardzo silnie korelowała z zadowoleniem z życia (0,83), co oznacza, że im wyższy był poziom materialny, tym pozytywniej badani oceniali swoje dotychczasowe życie jego warunki, własne osiągnięcia, spełnienie życiowych planów i aspiracji. Deklarujący wysoki poziom materialny twierdzili, że gdyby mogli jeszcze raz przeżyć swoje życie, to zasadniczo nie chcieliby nic w nim zmienić. Poziom sytuacji materialnej pozytywnie korelował również z dyspozycyjnym optymizmem (0,54) oraz poczuciem koherencji (0,40). Wykryto silną zależność między posiadaniem partnera życiowego a zadowoleniem z życia. Osoby będące w stałym związku były istotnie bardziej zadowolone z życia niż osoby samotne [F (1,56) = 8,24; p = 0,005], cechował je także wyższy poziom optymizmu [F (1,52) = 4,24; p = 0,044]. Również istotnie wyższy okazał się poziom wsparcia otrzymywanego w grupie osób będących w związkach [F (4,48) = 5,64; p < 0,001]. Szczególnego wsparcia doznawali oni ze strony małżonków (23,96), co wydaje się dość oczywiste. Wskazania pozostałych osób (17,31), które nie pozostawały w formalnych związkach, mogą być świadectwem posiadania partnera, z którym nie zawarto związku małżeńskiego. Właśnie to zjawisko mogło być przyczyną uzyskanych różnic. Poziom wsparcia otrzymywanego od rodziny był istotnie wyższy (p < 0,001) u osób posiadających partnera (31,48) niż u samotnych (22,90), co z kolei może wynikać (ale nie musi) z większych możliwości utrzymywania kontaktów nie tylko z własnymi krewnymi, ale także z krewnymi małżonków. Jednocześnie nie wykryto zależności pomiędzy stanem cywilnym a poczuciem koherencji [F (1,57) = 0,73; p = 0,39]. Następnie sprawdzono zależności między poczuciem wsparcia społecznego a poziomem zadowolenia, optymizmu i poczuciem koherencji (zrozumiałości, zaradności oraz sensowności). Wsparcie ze strony małżonka nie korelowało w sposób istotny statycznie z żadną mierzoną zmienną; poczucie wsparcia ze strony rodziny korelowało dodatnio jedynie z optymizmem (0,32) oraz zaradnością (0,29); wsparcie znajomych współwystępowało z optymizmem (0,51) oraz poczuciem koherencji (0,44), w tym zrozumiałością (0,30), zaradnością (0,46) i sensownością (0,45). Najsilniejsze zależności stwierdzono w ocenie związku wsparcia ze strony sąsiadów i zadowolenia z życia (0,32), optymizmu (0,50) oraz poczucia koherencji (0,55), w tym zrozumiałości (0,45), zaradności (0,50) i sensowności (0,52). Uzyskane wyniki pozwalają przypuszczać, że najważniejsze dla subiektywnej ewaluacji jakości życia przez osoby starsze jest wsparcie ze strony sąsiadów (31,85), znajomych (29,74), a dopiero potem rodziny (28,20) i partnera (21,50). Różnice między poszczególnymi formami wsparcia społecznego są istotne statystycznie [F (3,162) = 48,24; p < 0,001]
4 Gerontologia Polska 2005, tom 13, nr 4 W analizie zależności między poziomem zadowolenia, optymizmem a poczuciem koherencji wykazano istotną statystycznie korelację między zadowoleniem z życia (0,36) oraz optymizmem (0,55) a poczuciem koherencji. Wnioski Uzyskane wyniki wskazują na brak różnic między kobietami i mężczyznami w podeszłym wieku w poziomie różnych wskaźników jakości życia (zadowolenia, optymizmu, poczucia koherencji) oraz wsparcia społecznego. Zgodnie z posiadaną wiedzą z innych badań nad wsparciem społecznym spodziewano się, że wynik może być mniej korzystny dla mężczyzn. Większy poziom wsparcia społecznego otrzymywanego przez kobiety tłumaczy się głównie w aspekcie stereotypu płci. Zgodnie z nim kobiety są bardziej nastawione na budowanie różnorodnych sieci więzi społecznych, są bardziej otwarte emocjonalnie, w przeciwieństwie do mężczyzn mniej skupiają się na budowaniu relacji, których bazą nie jest bliska więź emocjonalna (np. relacji zawodowych). Badania te prowadzi się u młodszych, jeszcze aktywnych zawodowo ludzi. Być może po przejściu na emeryturę mężczyźni mają więcej czasu na rozbudowanie i umocnienie relacji rodzinnych oraz innych rodzajów więzi społecznych. Wraz z przejściem na emeryturę siła i rozmiar społecznych więzi może wyrównywać się między płciami. Spośród wszystkich wskaźników jakości życia mierzonych w niniejszych badaniach sytuacja materialna jest najsilniejszym i najbardziej stabilnym wskaźnikiem. Im wyższy status ekonomiczny, tym większe zadowolenie z życia, poziom optymizmu i poczucie koherencji. Możliwe, że najbardziej interesującym wynikiem przedstawionych badań jest poziom wsparcia społecznego, którego źródłem są współmałżonek, rodzina, znajomi i sąsiedzi oraz ich wzajemny stosunek i znaczenie. Ważny też wydaje się ich związek ze wskaźnikami jakości życia. Nie spodziewano się, że najsłabszą grupą wsparcia społecznego, istotnie niższą od pozostałych, może być życiowy partner. Z dobrze udokumentowanych badań empirycznych zarówno psychologicznych, jak również biologicznych czy medycznych wynika, że ludzie żyjący w stałych związkach są zdrowsi, odporniejsi, szczęśliwsi, bardziej otwarci na innych. Natomiast u badanych osób bezpośrednio po śmierci wieloletniego małżonka lub partnera dowiedziono obniżenia się jakości życia i zadowolenia z niego, pojawienia się symptomów depresyjnych, nawet jeśli samo małżeństwo nie było oceniane jako bardzo udane. Również w grupie badanej przez autorki niniejszej pracy otrzymano wynik wskazujący na istotnie wyższy poziom zadowolenia z życia i optymizmu wśród osób posiadających małżonka niż u pozostałych (kawalerowie, wdowcy, rozwiedzeni, posiadający inny rodzaj relacji). Można sądzić, że jest to tylko pozorna sprzeczność. Nadrzędnym wydaje się posiadanie współmałżonka w stosunku do wsparcia, którego jest on źródłem. Bliskie, długotrwałe relacje zawsze cechuje dużo wyższy poziom skomplikowania, a silne emocje zarówno pozytywne, jak i negatywne współistnieją ze sobą. Wraz z wiekiem ludzie coraz bardziej boją się zmian, a do koniecznych przemian trudniej się adaptują i bardziej je przeżywają. Zostają więc w związkach, które są nie zawsze dobre. Ponadto z pewnością ważne jest przyzwyczajenie, które sprawia, że nowi, mniej poznani ludzie wydają się bardziej ciekawi, a kontakt z nimi daje większą przyjemność. W związku z tym można stwierdzić, że sąsiedzi oraz znajomi mogą być silniejszym źródłem wsparcia społecznego, ponieważ relacje z nimi nie są tak złożone, cechuje je pewna świeżość, budzą więcej zainteresowania, dają poczucie współuczestnictwa w życiu społecznym rozumianym szerzej niż krąg rodzinny. W różnej pracy z osobami starszymi najistotniejsze wydaje się przeciwdziałanie społecznej izolacji i wykluczeniu; można osiągnąć te cele poprzez aktywizację i rozbudowę pozarodzinnych grup wsparcia społecznego. Streszczenie Wstęp. Od pewnego czasu jakość życia ludzi starszych jest coraz częściej podejmowanym tematem badań psychologicznych. Starzenie się społeczeństwa powoduje konieczność zapewnienia opieki medycznej oraz psychologicznej osobom w podeszłym wieku. Ważne jest nie tylko dbanie o kondycję fizyczną, ale także, a może przede wszystkim, zapewnienie zadowolenia z życia, poczucia satysfakcji z bliskich więzi oraz sprawności intelektualnej. Materiał i metody. W prezentowanych badaniach mierzono poziom wsparcia społecznego, którego źródłem jest współmałżonek lub życiowy partner, rodzina, sąsiedzi i znajomi; analizowano kilka wskaźników jakości życia. Wyniki. Wyniki wskazują na wyższy poziom optymizmu i zadowolenia z życia u osób, które mają współmałżonka. Wnioski. Jednak najważniejszymi czynnikami wpływającymi na jakość życia ludzi starszych jest poziom wsparcia społecznego ze strony sąsiadów i znajomych. słowa kluczowe: ludzie starsi, wsparcie społeczne, stres, jakość życia 258
5 Alicja Głębocka, Małgorzata Szarzyńska, Wsparcie społeczne a jakość życia ludzi starszych PIŚMIENNICTWO 1. Jones T.G., Rapport L.J., Hanks R.A., Lichtenberg P.A., Telmet K.: Cognitive and psychosocial predictors of subjective well-being in urban older adults. Clin. Neuropsychol. 2003; 17: Poprawa R.: Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. W: Dolińska-Zygmunt G. (red.). Podstawy psychologii zdrowia. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001: Bishop G.D.: Psychologia zdrowia. Zintegrowany umysł i ciało. Astrum, Wrocław DeLongis A., Folkman S., Lazarus R.S.: The impact of daily stress on health and mood: Psychological and social resources as mediators. J. Pers. Soc. Psychol. 1998; 54: Jaworowska-Obłój Z., Skuza B.: Pojęcie wsparcia społecznego i jego funkcje w badaniach naukowych. Przegl. Psychol. 1986; 29: Kobasa S.C., Puccetti M.C.: Personality and social resources in stress resistance. J. Pers. Soc. Psychol. 1983; 45: Pommersbach J.: Wsparcie społeczne a choroba. Przegl. Psychol. 1988; 31: Rice P.L.: Stress and health. Brooks/Cole, Pacific Grove Sęk H.: Wsparcie społeczne co zrobić, aby stało się pojęciem naukowym? Przegl. Psychol. 1986; 29: Sęk H.: Społeczna psychologia kliniczna. PWN, Warszawa Sheridan C.L., Radmacher S.A.: Psychologia zdrowia. Wyzwanie dla biomedycznego modelu zdrowia. IPZ PTP, Warszawa Silver R.L., Wortman C.B. Radzenie sobie z krytycznymi wydarzeniami w życiu. Now. Psychol. 1984; 4 5: Taylor S.E.: Psychologia zdrowia: nauka i praktyka. Now. Psychol. 1992; 1: Gottschalk L.A., Fronczek J.: Defense mechanisms and hope as protective factors In physical and mental disorders. W: Hentschel U., Smith J.G.W., Ehlers W., Draguns J.G. (red.). The concept of defense mechanisms in contemporary psychology. Springer-Verlag, New York Scheier M.F., Carver C.S.: Effects of optimism on psychological and physical well-being: Theoretical overview and empirical update. Cog. Theo. Res. 1992; 16: Schwarzer R.: Self-efficacy in the adoption and maintenance of health behaviors: Theoretical approaches and new model. W: Schwarzer R. (red.). Self-efficacy: Thought control of action. Hemisphere, Washington Antonovsky A.: The structure and properties of the Sense of Coherence scale. Soc. Sci. Med. 1993; 36: Antonovsky A.: Rozwikłanie tajemnicy zdrowia: Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Fundacja IPN, Warszawa Dolińska-Zygmunt G.: Orientacja salutogenetyczna w problematyce zdrowotnej: Model Antonovsky ego. W: Dolińska-Zygmunt G. (red.). Podstawy psychologii zdrowia. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław Juczyński Z.: Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Pracownia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa
SALUTOGENEZA co to takiego?
SALUTOGENEZA co to takiego? Jak powstawała salutogeneza? W okresie po II wojnie światowej Aaron Antonovsky, prowadził badania osób, które przeżyły horror nazistowskich obozów koncentracyjnych. Obserwacje
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 252 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 252 SECTIO D 2003 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu AM w Lublinie Kierownik:
Wykłady: Literatura. Nazwa kursu: Promocja zdrowia Autor: prof. dr hab. Władysława Pilecka mgr Stanisław Bobula
Nazwa kursu: Promocja zdrowia Autor: prof. dr hab. Władysława Pilecka mgr Stanisław Bobula Wykłady: 1. Pojęcie promocji zdrowia i zjawisk pokrewnych: jakość życia, prewencja zaburzeń, edukacja zdrowotna
Kapitał społeczny. mgr Zofia Mockałło 2016 r.
Kapitał społeczny mgr Zofia Mockałło 2016 r. Kapitał społeczny jest kapitałem, którego wartość opiera się na wzajemnych stosunkach społecznych i zaufaniu między ludźmi. Jeden z autorów koncepcji kapitału
Oceny roku 2017 i przewidywania na rok 2018
KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 3/2018 Oceny roku 2017 i przewidywania na rok 2018 Styczeń 2018 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Środowisko zawodowe, w jakim przebywa pracownik, jest bardzo ważnym elementem, który może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne oraz funkcjonowanie społeczne. Pielęgniarki
Warszawa, czerwiec 2013 BS/89/2013 SUKCES ŻYCIOWY I JEGO DETERMINANTY
Warszawa, czerwiec 2013 BS/89/2013 SUKCES ŻYCIOWY I JEGO DETERMINANTY Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2013 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Zadowolenie z życia KOMUNIKAT Z BADAŃ. ISSN Nr 6/2019. Styczeń 2019
KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 6/19 Zadowolenie z życia Styczeń 19 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych
Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów. Zdrowie publiczne Studia II stopnia stacjonarne. Dr n. med. Beata Penar-Zadarko
Sylabus : PSYCHOLOGIA ZDROWIA Nazwa Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Psychologia zdrowia Wydział Medyczny, Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o zdrowiu, Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego Kod - Studia
Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce
Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.
Wsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie
Zadowolenie z życia KOMUNIKAT Z BADAŃ. ISSN Nr 5/2018. Styczeń 2018
KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 5/18 Zadowolenie z życia Styczeń 18 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka./ Moduł 102..: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim The stress
Bilans życia i poczucie koherencji osób starszych w zależności od ich aktualnej sytuacji życiowej
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 13, nr 3, 188 194 ISSN 1425 4956 Paweł Izdebski 1, Anna Polak 2 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 2 Katedra i Klinika Geriatrii
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 243 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 243 SECTIO D 2005 Samodzielna Pracownia Wirusologii 1 Katedry i Kliniki Chorób Zakaźnych Akademii Medycznej w Lublinie
Terapeutyczna rola wsparcia społecznego w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości
Terapeutyczna rola wsparcia społecznego w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Katedra Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła
Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
ZASOBY OSOBISTE JAKO WYZNACZNIKI RADZENIA SOBIE ZE STRESEM U DZIECI
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 5, 2001 NINA OGIŃSKA-BULIK Zakład Psychoprofilaktyki Instytut Psychologii UŁ ZASOBY OSOBISTE JAKO WYZNACZNIKI RADZENIA SOBIE ZE STRESEM U DZIECI Problematyka
STRESZCZENIE BIANKA MISIAK. Ocena zasobów zdrowotnych personelu pielęgniarskiego po 40 roku życia z województwa podlaskiego
BIANKA MISIAK Ocena zasobów zdrowotnych personelu pielęgniarskiego po 40 roku życia z województwa podlaskiego STRESZCZENIE Pielęgnowanie jest tym rodzajem działalności, który przez swój szeroki zakres
Jakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia.
Jakość życia w chorobie nowotworowej Krzysztof G. Jeziorski Warszawa Definicja jakości życia WHO (1993) Poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym
Związek poczucia koherencji z wybranymi aspektami seksualności studentów
Seksuologia Polska 2006, 4, 1, 6 12 Copyright 2006 Via Medica, ISSN 1731 667 Seksuologia Polska 2006, tom 4, nr 1 P R A C A O R Y G I N A L N A Związek poczucia koherencji z wybranymi aspektami seksualności
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,
Nawroty w uzależnieniach - zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii
Sabina Nikodemska Rok: 1998 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 6 (68) Celem niniejszego opracowania jest próba przyjrzenia się populacji tych pacjentów, którzy zgłaszają się do ambulatoryjnych placówek
Promocja zdrowia z punktu widzenia dzisiejszego stanu wiedzy. Teoria i praktyka.
III MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA INTERDYSCYPLINARNA ZDROWIE I ODPORNOŚĆ PSYCHICZNA KRAKÓW, 24.09.2016 R. Promocja zdrowia z punktu widzenia dzisiejszego stanu wiedzy. Teoria i praktyka. BARBARA KOSTECKA(1,
Dlaczego promocja zdrowia i profilaktyka jest opłacalną inwestycją?
Dlaczego promocja zdrowia i profilaktyka jest opłacalną inwestycją? Prof. dr hab. med. Barbara Woynarowska Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego Komitet Zdrowia Publicznego PAN Plan prezentacji
Funkcjonowanie intelektualne i subiektywna jakość życia u osób w wieku emerytalnym
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 15, nr 3, 76 81 ISSN 1425 4956 Przemysław Marcinek Instytut Psychologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu Funkcjonowanie intelektualne i subiektywna jakość
Biuro Karier i Monitorowania Losów Absolwentów SGGW w Warszawie. Badanie losów absolwentów. Warszawa, 2013
Biuro Karier i Monitorowania Losów Absolwentów SGGW w Warszawie Badanie losów absolwentów Warszawa, Cel badania Charakterystyka społeczno-demograficzna absolwentów Aktualny status zawodowy absolwentów
Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Psychologia w indywidualnej organizacji toku studiów
Psychologia w indywidualnej organizacji toku studiów Studia niestacjonarne jednolite magisterskie Psychologia kliniczna i zdrowia NAZWA MODUŁU i ELEMENTY SKŁADOWE LICZBA GODZIN PUNKTY ECTS ROK SEMESTR
Orientacja życiowa i poziom wsparcia wyznacznikiem zapotrzebowania rodzin na domową opieką hospicyjną
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 10 (455 460) Celem badań było określenie poziomu poczucia koherencji (ang. sense of coherence SOC) oraz zakresu otrzymywanego wsparcia przez rodziny pacjentów będących
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna Kształcenie w zakresie podstaw promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej Zdrowie, promocja zdrowia, edukacja zdrowotna, zapobieganie chorobom. Historia promocji zdrowia.
Zarządzanie emocjami
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja
PSYCHOLOGIA KARTA PRZEDMIOTU. CPS01c. polski. obowiązkowy. nauki podstawowe. studia magisterskie. II rok/semestr 4.
Projekt OPERACJA SUKCES unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy współfinansowany ze środków Europejskiego
Edukacja terapeutyczna Therapeutic Education
Nazwa pola Nazwa (w języku polskim oraz angielskim) Jednostka oferująca przedmiot Jednostka, dla której przedmiot jest oferowany Kod Kod ERASMUS Liczba punktów ECTS Sposób zaliczenia Język wykładowy Określenie,
Kryteria wyboru operatorów usług telefonicznych przez abonentów w Polsce
Roman Nierebiński Opisano czynniki, wpływające na wybór operatora usług telefonii stacjonarnej i komórkowej. Wskazano najczęściej wybieranych operatorów telefonicznych oraz podano motywy wyboru. telekomunikacja,
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967) 150 punktów kryzys życiowy 300 punktów bardzo poważny kryzys życiowy
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Aleksandra Andysz andysz@imp.lodz.pl Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Jubileusz 40-lecia Wydziału
Lp. Potencjalny temat (problematyka) pracy dyplomowej 1 Adaptacja nowych technologii w celu poprawy skuteczności personelu sprzedażowego firmy
Lp. Potencjalny temat (problematyka) pracy dyplomowej Charakter pracy 1 Adaptacja nowych technologii w celu poprawy skuteczności personelu sprzedażowego firmy Projekt organizacyjny 2 Alternatywne koncepcje
Szczęście jako kapitał
Szczęście jako kapitał Janusz Czapiński KONWERSATORIUM KOMPLEKSOWE ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ 9 lutego 2017 r. Rosnące znaczenie problematyki dobrostanu psychicznego i szczęścia w psychologii i ekonomii Główne
Warszawa, kwiecień 2011 BS/38/2011 STOSUNEK POLAKÓW DO PRACY I PRACOWITOŚCI
Warszawa, kwiecień 2011 BS/38/2011 STOSUNEK POLAKÓW DO PRACY I PRACOWITOŚCI Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii
WYZNACZNIKI STANU ZDROWIA FUNKCJONARIUSZY POLICJI
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 8, 2004 NINA OGIŃSKA-BULIK Zakład Psychoprofilaktyki Instytutu Psychologii UŁ WYZNACZNIKI STANU ZDROWIA FUNKCJONARIUSZY POLICJI WPROWADZENIE Funkcjonariusze
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ...
I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia: Psychologia zdrowia 2. Kod modułu kształcenia 3. Rodzaj modułu kształcenia: wykład nieobowiązkowy, ćwiczenia obowiązkowe 4. Kierunek studiów: Dialog i
Szkoła Promująca Zdrowie
Szkoła Promująca Zdrowie Zdrowie Stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa i niepełnosprawności. definicja WHO 1948 Zdrowie Edukacja Zdrowie
Psychologia kliniczna
Psychologia Studia niestacjonarne jednolite magisterskie Psychologia kliniczna NAZWA MODUŁU i ELEMENTY SKŁADOWE LICZBA GODZIN PUNKTY ECTS ROK SEMESTR STATUS MODUŁU Moduł ogólny Filozofia 18 Logika 6 I
KOMUNIKATzBADAŃ. Zadowolenie z życia NR 4/2016 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 4/2016 ISSN 2353-5822 Zadowolenie z życia Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych wymaga
Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO
SAMOTNE OJCOSTWO Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2006 Copyright by Anna Dudak Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006 Recenzent: prof. zw. dr hab. Józef Styk Redakcja
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.
Znaczenie wartości w budowaniu więzi w rodzinie
Znaczenie wartości w budowaniu więzi w rodzinie Zofia Kończewska-Murdzek Maria Murdzek-Wierzbicka Jan Wierzbicki Psychologia jako nauka opisująca i wyjaśniająca ludzkie zachowanie oraz jego podmiotowe
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
Priorytety promocji zdrowia psychicznego dla Powiatu Kieleckiego na lata 2012 2015
Załącznik nr 1 do Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego Powiatu Kieleckiego na lata 2012-2015 Priorytety promocji zdrowia psychicznego dla Powiatu Kieleckiego na lata 2012 2015 Na podstawie Rozporządzenia
Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy psychologii lekarskiej
Załącznik nr 2 do Uchwały Senatu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu nr 1441 z dnia 24 września 2014 r. Nazwa modułu/przedmiotu Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ WARTOŚCI ŻYCIOWE BS/98/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, CZERWIEC 2004
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Metodologia badań psychologicznych
Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Psychologia jako nauka empiryczna Wprowadzenie pojęć Wykład 5 Cele badań naukowych 1. Opis- (funkcja deskryptywna) procedura definiowania
Zagadnienie wsparcia społecznego w kontekście zdrowia fizycznego i psychicznego
Zagadnienie wsparcia społecznego w kontekście zdrowia fizycznego i psychicznego Michał Nowakowski Instytut Socjologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Zainteresowanie czynnikami społecznymi w medycynie
obiektywne subiektywne wypychające z rynku pracy wiążące z rynkiem pracy
Edward Dolny obiektywne subiektywne wypychające z rynku pracy wiążące z rynkiem pracy VII VI V IV III II I Czynniki zachęcające do przechodzenia na emeryturę/rentę 1. Zły stan zdrowia 21. Uzyskanie wieku
Edukacja terapeutyczna Therapeutic Education
1 Nazwa pola Nazwa (w języku polskim oraz angielskim) Jednostka oferująca przedmiot Jednostka, dla której przedmiot jest oferowany Kod Kod ERASMUS Liczba punktów ECTS Sposób zaliczenia Język wykładowy
Wsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada
Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Psychologia zdrowia - opis przedmiotu
Psychologia zdrowia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia zdrowia Kod przedmiotu 14.4-WP-PSChM-PZd-W-S14_pNadGenBF9ZZ Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii
Danuta Sterna: Strategie dobrego nauczania
: Strategie dobrego nauczania Strategie dobrego nauczania Strategie oceniania kształtującego I. Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. II. Organizowanie w klasie dyskusji,
KOMUNIKATzBADAŃ. Jakiej pomocy potrzebują osoby starsze i kto jej im udziela? NR 162/2016 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 162/2016 ISSN 2353-5822 Jakiej pomocy potrzebują osoby starsze i kto jej im udziela? Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12. Specjalność: pielęgniarstwo 1. PRZEDMIOT
Copyright by Danuta Anna Michałowska. Poznań
1 Interpersonalna Masowa i medialna Grupowa i publiczna Międzykulturowa 2 proces tworzenia unikatowego znaczenia wspólnego dla grupy osób gra (kalambury) wzajemna współpraca złożona transakcja, dwustronny,
Koncepcja pracy Przedszkola nr 5 Zielona Półnutka w Swarzędzu
Koncepcja pracy Przedszkola nr 5 Zielona Półnutka w Swarzędzu Każde dziecko ma prawo do pełnego dostępu do edukacji bez względu na to, jaki prezentuje potencjał rozwojowy. Przedszkole daje szansę rozwoju
Dla ujęcia związków pomiędzy sferami przystosowania
ROZDZIAŁ VIII: WYNIKI BADAŃ ZWIĄZKI MIĘDZY ZASOBAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI A PRZYSTOSOWANIEM OSOBISTYM W GRUPIE NIELETNICH Dla ujęcia związków pomiędzy sferami przystosowania osobistego a zmiennymi psychospołecznymi
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Polskie Forum Psychologiczne, 2008, tom 13, numer 1, s
Polskie Forum Psychologiczne, 2008, tom 13, numer 1, s. 50-60 POCZUCIE KOHERENCJI A STYLE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM DOWÓDCÓW-ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH Krzysztof Piórowski 2. Eskadra Lotnictwa Transportowo-Łącznikowego
JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora
Janusz Kidacki. Sposób rozwiązania ciąży a predyspozycje kobiet do radzenia sobie z trudnościami życiowymi
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Janusz Kidacki Sposób rozwiązania ciąży a predyspozycje kobiet do radzenia sobie z trudnościami życiowymi Streszczenie rozprawy na stopień doktora
PREZENTACJA PIERWSZYCH WYNIKÓW II EDYCJI BADANIA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ
PREZENTACJA PIERWSZYCH WYNIKÓW II EDYCJI BADANIA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ GUS, 20 listopada 2015 r., godz. 10:00 Anna Bieńkuńska Piotr Łysoń Karol Sobestjański Departament Badań Społecznych i Warunków Życia
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Przedmiot: Psychologia zdrowia
Przedmiot: Psychologia zdrowia I. Informacje ogólne Wydział REHABILITACJI Jednostka organizacyjna Zakład Psychologii Klinicznej i Pedagogiki Specjalnej Kierownik: prof. dr hab. Monika Guszkowska Nazwa
Samorealizacja a szczęście i zdrowie w warunkach izolacji
Samorealizacja a szczęście i zdrowie w warunkach izolacji penitencjarnej Zakład Karny w Zamościu Czym jest szczęście? Co nas uszczęśliwia? Co daje nam satysfakcję, o której możemy powiedzieć, że jesteśmy
Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Finansowanie Zdrowia Publicznego i badań naukowych w UE. Doc. Adam Fronczak
Finansowanie Zdrowia Publicznego i badań naukowych w UE Doc. Adam Fronczak Zdrowie obywateli jest podstawowym priorytetem Unii Europejskiej. Unijna polityka w dziedzinie zdrowia funkcjonuje równolegle
POCZUCIE SATYSFACJI Z ŻYCIA OSÓB O RÓŻNYCH STYLACH RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
Anna Mazur Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie POCZUCIE SATYSFACJI Z ŻYCIA OSÓB O RÓŻNYCH STYLACH RADZENIA SOBIE ZE STRESEM Abstrakt Oczywistym pragnieniem każdego człowieka jest doświadczanie
W zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Test inteligencji emocjonalnej. Katarzyna Thomas
Test inteligencji emocjonalnej Wykresy i liczby 2013-08-01 Poufne Normy: Poland 2010 Niniejszy raport zawiera informacje i wskazówki pomocne przy rozwijaniu wiedzy i świadomości dotyczącej inteligencji
Program wychowawczy w Szkole Podstawowej Nr 4 w Łowiczu w II półroczu roku szkolnego 2015/2016
Program wychowawczy w Szkole Podstawowej Nr 4 w Łowiczu w półroczu roku szkolnego 2015/2016 Podstawa prawna programu wychowawczego: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r.
Aktywność zawodowa i czas wolny osób z niepełnosprawnością intelektualną. Adriana Domachowska - Mandziak Stowarzyszenie Na Tak
Aktywność zawodowa i czas wolny osób z niepełnosprawnością intelektualną Adriana Domachowska - Mandziak Stowarzyszenie Na Tak Produktywność rozumiana jako aktywność zawodowa i pozazawodowa - jeden z obszarów
SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot
Jakość systemu rodzinnego a czynniki chroniące i czynniki ryzyka w profilaktyce zachowań dysfunkcjonalnych
Jakość systemu rodzinnego a czynniki chroniące i czynniki ryzyka w profilaktyce zachowań dysfunkcjonalnych dr Wiesław Poleszak Zakład Pomocy Psychologicznej i Psychoprofilaktyki Wydział Pedagogiki i Psychologii
Alkohol w rodzinie zaburzone więzi
Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego
Polacy o planowanej zmianie napięcia z 220V na 230V
Polacy o planowanej zmianie napięcia z 220V na 230V Warszawa, październik 2002 r. Zdecydowana większość badanych (65%) potwierdza, że zetknęła się z informacją o tym, iż w najbliższej przyszłości zostanie
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno
PROGRAM ZDROWOTNY Profilaktyka zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku 16 17 lat
PROGRAM ZDROWOTNY Profilaktyka zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku 16 17 lat zrealizowany w 2013 roku na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, koordynowany przez Fundację
Opis modułu kształcenia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Zdrowia Publicznego Opis modułu kształcenia Nazwa modułu (przedmiotu) Psychologia Kod podmiotu Kierunek studiów Ratownictwo medyczne Profil kształcenia
Satysfakcja Zawodowa Polaków Kraków 2017
Satysfakcja Zawodowa Polaków 2016 Kraków 2017 INFORMACJE O BADANIU Badanie zrealizowano przy użyciu kwestionariusza satysfakcji z pracy platformy. Analizowano 14 kluczowych aspektów oceny firmy i posady:
PROJEKT PROMOCJA ZDROWIA SPOŁECZNOŚCI SZKOŁY: nauczycieli i pracowników niepedagogicznych proces i ważniejsze wyniki ewaluacji końcowej
PROJEKT PROMOCJA ZDROWIA SPOŁECZNOŚCI SZKOŁY: nauczycieli i pracowników niepedagogicznych proces i ważniejsze wyniki ewaluacji końcowej Magdalena Woynarowska-Sołdan Zakład Zdrowia Publicznego Warszawski
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Warszawa, maj 2015 ISSN NR 65/2015 POLACY O BEZPIECZEŃSTWIE W KRAJU I W MIEJSCU ZAMIESZKANIA
Warszawa, maj 2015 ISSN 2353-5822 NR 65/2015 POLACY O BEZPIECZEŃSTWIE W KRAJU I W MIEJSCU ZAMIESZKANIA Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 9 stycznia 2015 roku Fundacja
Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE
Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia