Tom 6 nr Volume 6 no Patrycja Wojtasińska-Chebel 1 A B C D E F Maria Iwanecka-Zduńczyk 2 A B D E Agnieszka Machorowska-Pieniążek 3 D E

Transkrypt

1 Taurodontyzm przegląd piśmiennictwa, prezentacja pacjentów Taurodontism literature review and case reports Patrycja Wojtasińska-Chebel 1 A B C D E F Maria Iwanecka-Zduńczyk 2 A B D E Agnieszka Machorowska-Pieniążek 3 D E Wkład autorów A Plan badań B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Redagowanie pracy F Wyszukiwanie piśmiennictwa Authors Contribution A Study design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search 1-3 Akademickie Centrum Stomatologii Bytom Academic Dental Centre, Bytom Streszczenie Celem pracy było usystematyzowanie informacji dotyczących form klinicznych, stopnia nasilenia, frekwencji i metod diagnozowania taurodontyzmu na podstawie piśmiennictwa oraz prezentacja pacjentów z tą nieprawidłowością. Materiał i metoda. Przeszukano bazy PubMed, Medline i inne źródła anglojęzyczne z lat , używając słowa kluczowego taurodontyzm. Z dostępnych artykułów wyselekcjonowano trzydzieści osiem prac. Ponadto zaprezentowano materiał wła- Abstract The aim of this study was to systematize information on clinical forms, severity, frequency and methods of diagnosis of taurodontism on the basis of literature and presentation of patients with this anomaly. Materials and methods. Bases PubMed, Medline and other English-language sources between years were searched, using the keyword taurodontism and thirtyeight papers were selected. In addition, the results of measurements of taurodontic teeth were reported 1 lek. stom., stażysta specjalizacyjny; BDS, PG student 2 dr n. med., wykładowca; MDS lecturer 3 dr n. med., asystent; MDS assistent Adres do korespondencji; correspondence address: Plac Traugutta 2, Zabrze tel./fax E mail: patrycja@chebel.pl 37

2 sny, przedstawiono wyniki pomiarów zębów taurodontycznych oraz oceniono zgryz trzech pacjentów Akademickiego Centrum Stomatologii i Medycyny Specjalistycznej z rozpoznanym taurodontyzmem. Pomiary zębów dotkniętych taurodontyzmem wykonywano na pantomogramach wykorzystując metodę Tulensalo i wsp. Wyniki. Z piśmiennictwa wynika, że taurodontyzm może występować jako izolowana cecha uzębienia lub towarzyszy wrodzonym anomaliom rozwojowym. Częstość występowania wydłużenia komory miazgi zębów wielokorzeniowych jest najmniejsza wśród Europejczyków, a największa wśród czarnej ludności Afryki. Tę nieprawidłość rozpoznaje się głównie na zdjęciach rentgenowskich uzębienia. Autorzy wyróżniają trzy stopnie nasilenia wady: hipotaurodontyzm, mezotaurodontyzm i hipertaurodontyzm. W badaniach własnych trzech pacjentów z tą nieprawidłowością stwierdzono ogółem osiemnaście taurodontycznych zębów stałych (w tym trzynaście hipotaurodontycznych i pięć mezotaurodontycznych) oraz siedem zębów mlecznych hipotaurodontycznych. Wnioski. Na podstawie piśmiennictwa oraz obserwacji własnych stwierdzono, że taurodontyzm najczęściej dotyczy pierwszych stałych zębów trzonowych. Cechuje go symetryczne występowanie. Rozpoznanie taurodontyzmu może stanowić kryterium diagnostyczne pomocne w identyfikacji wad wrodzonych. (Forum Ortod. 2010; 6: 37-46). Nadesłano: Przyjęto do druku: Słowa kluczowe: taurodontyzm wady wrodzone wydłużenie komory miazgi and assessment of occlusion of three patients of the Academic Centre for Dentistry and Specialist Medicine with diagnosed taurodontism was conducted. Measurements of taurodontic teeth were performed on panoramic radiographs using the method Tulensalo et al. Results. The literature shows that taurodontism can occur as an isolated trait or may be associated with congenital anomalies. The incidence of taurodontism is the smallest among the Europeans and the highest among the black African population. This anomaly is diagnosed mainly on the radiograms of the dentition. The authors distinguish three degrees of severity: hypotaurodontism, mesotaurodontism and hypertaurodontism. In presented study on three patients with this abnormality eighteen taurodontic permanent teeth (including thirteen hypotaurodontic and five mesotaurodontic), and seven hypotaurodontic decidous teeth were found. Conclusion. Based on literature and studied cases, it was found that taurodontism mostly concerns first permanent molars. It is characterized by symmetrical occurrence. Recognition of taurodontism can be a diagnostic criterion for the identification of other congenital defects. (Orthod. Forum 2010; 6: 37-46). Received: Accepted: Keywords: congenital defects pulp chamber elongation taurodontism Wstęp Taurodontyzm jest nieprawidłowością zębową dotyczącą wielokorzeniowych zębów stałych, nieco rzadziej mlecznych, polegającą na dowierzchołkowym wydłużeniu komory miazgi (1-3). Ząb taurodontyczny ma prawidłową koronę, przechodzącą w masywny trzon obejmujący komorę miazgi, zakończony kilkoma krótkimi korzeniami (4). Kształtem przypomina byka stąd nazwa wprowadzona przez sir Artura Keitha w 1911 roku byczy ząb (thauro i dens) (4,5). Histologicznie tkanki zębów taurdontycznych wykazują prawidłową strukturę szkliwa, zębiny i cementu (1). Nieprawidłowość ta występuje jako cecha izolowana lub współistnieje z innymi wadami rozwojowymi struktur głowy. Etiologia zaburzenia jest niejasna; przyjmuje się, że jest ono skutkiem opóźnionego wpuklania się pochewki Hertwiga podczas rozwoju korzeni zębów (2,4). Początkowo występowanie taurodontyzmu przypisywano zaburzeniu ekspresji genów związanych z chromosomem X (6,7). Ostatnie badania wskazują na powiązanie z rodziną genów homeoboxu (ALPL, DLX3) (8). Celem pracy było usystema- Introduction Taurodontism is an tooth chamber s anomaly of multirooted permanent teeth, more rarely deciduous teeth, involving the apical extension of the pulp chamber (1-3). Taurodontic tooth s crown is normal, passing in the solid trunk, including the pulp chamber, ending with a few short roots (4). This shape resembles a bull - hence the name introduced by Sir Arthur Keith in bull-like tooth (thauro and dens) (4.5). Tissues of taurodontic tooth histologically show the correct structure of enamel, dentin and cement (1). The etiology is unclear, it is assumed that it is a result of the delayed invagination of Hertwig s sheath during root development (4). Initially the presence of taurodontism was attributed to disorder of expression of genes associated with X chromosome (6,7). Recent studies indicate a relationship with homeobox genes (ALPL, DLX3) (8). The aim of this study was to systematize information on the prevalence of taurodontism, clinical forms, severity, frequency and methods of diagnosis on the basis of literature and presentation of material in the form of description of patients with this anomaly. 38

3 tyzowanie informacji dotyczących form klinicznych, stopnia nasilenia, frekwencji oraz metod diagnozowania taurodontyzmu na podstawie piśmiennictwa oraz prezentacja materiału własnego w formie opisu pacjentów z tą nieprawidłowością. Materiał i metoda Przeszukano bazy Pub-Med i Medline oraz inne bazy anglojęzyczne w latach , używając słowa kluczowego taurodontyzm. Wyselekcjonowano łącznie trzydzieści osiem publikacji. Ponadto zbadano materiał własny, który stanowiły karty przebiegu leczenia, ortopantomogramy i modele diagnostyczne trzech pacjentów Akademickiego Centrum Stomatologii i Medycyny Specjalistycznej z rozpoznanym taurodontyzmem. Stan zgryzu oceniano na podstawie zapisu w kartach leczenia i analizy modeli gipsowych. Ponadto przeprowadzono ocenę zdjęć rentgenowskich i zęby o cechach taurodontyzmu poddano pomiarom wg Tulensalo i wsp (9) - Ryc.1. W tym celu na ortopantomogramach, stosując kalkę acetatową mierzono odległość pomiędzy najniższym punktem dna komory a linią łączącą dwa połączenia szkliwno-cementowe na obrysach zębów taurodontycznych (M3). Wyniki i omówienie badań Taurodontyzm diagnozuje się głównie na zdjęciach rentgenowskich uzębienia (9,10). W celu obiektywnego stwierdzenia obecności i ekspresji tego zaburzenia opracowano wskaźniki oparte na pomiarach liniowych zębów na rentgenogramach. Shifman i Channanel (10) przedstawili metodę trzech pomiarów wykonanych na zdjęciu skrzydłowo zgryzowym i na ich podstawie obliczali wskaźnik taurodontyzmu (Ryc.1) według wzoru: TI=M1/M2*100. Cytowani powyżej autorzy proponują, by taurodontyzm rozpoznawać przy wskaźniku TI > 20 i dodatkowo odległości M3 > 2,5 mm. Wymienieni badacze wyróżniali trzy stopnie nasilenia wady: hipotaurodontyzm, mezotaurodontyzm i hipertaurodontyzm (Tab.1). Do szybkiej oceny dużych prób pacjentów Tulensalo i wsp (10) opracowali uproszczoną metodę diagnostyczną, opierającą się na ocenie zdjęć pantomograficznych. Metoda ta bazuje tylko na pomiarze odległości M3. Wartość, przy której badacze ci rozpoznają taurodontyzm wynosi 3,5mm i jest większa od podanej przez Shifmana i Channanela (9), ponieważ uwzględnia współczynnik powiększenia zdjęcia pantomograficznego w stosunku do zdjęć skrzydłowo-zgryzowych. Wykorzystanie tej metody jest szczególnie korzystne wśród pacjentów ortodontycznych, którzy standardowo mają wykonane takie zdjęcie. Należy zaznaczyć, że pomiar odległości M3 w minimalnym stopniu zależy od wieku (10), stąd jest to dobry wskaźnik oceny taurodontyzmu u pacjentów rosnących. Tulensalo i wsp (10) podobnie jak wcześniej cytowani badacze wyróżniali trzy stopnie nasilenia taurodontyzmu, lecz za kryterium przyjęli odległość M3 (Tab. 2). Współcześnie ocenia się, że częstość występowania tej ce- Material and methods Databases: Pub-Med, Medline, and other English-language bases were searched between years , using the keyword taurodontism. Thirty eight publications were selected. In addition material, which consisted of treatment charts, diagnostic models and orthopantomograms of three patients of the Academic Centre for Dentistry and Specialist Medicine with diagnosed taurodontism were studied. Occlusal status was assessed based on the records in the treatment charts and analysis of plaster models. In addition, an evaluation of radiograms was performed and teeth with taurodontic features were measured according to the method of Tulensalo et al (9) Fig. 1. For this purpose on orthopantomograms, using tracing acetate paper, the distance between the lowest point of floor chamber and a line connecting two cemento-enamel junctions on taurodontic tooth contours was measured (M3). Results and discussion Taurodontism is diagnosed on the radiograms of teeth (9,10). In order to objectively determine the presence and expression of the disorder indicators were developed based on linear measurements of teeth on the radiograms. Shifman and Channanel (10) proposed a method of three measurements made on the bite-wing radiograph and on this basis calculated taurodontic index (Fig. 1) according to the formula: TI = (M1 / M2)*100. Quoted above authors proposed to recognize taurodontism with TI index> 20 and distance M3 > 2.5 mm. Authors distinguished three degrees of defect s severity: hypotaurodontism, mezotaurodontism and hypertaurodontism (Table 1). For rapid assessment of large samples of patients Tulensalo et al (10) developed a simplified method of diagnosis, based on an assessment of panoramic radiographs. This method is based only on the measurement of distance M3. The value at which these investigators recognized taurodontism is 3.5 mm and is greater than specified by the Shifman and Channanel (9), because the magnification factor of panoramic radiograph comparing to bite-wing X-ray was taken into account. Use of this method is particularly useful for orthodontic patients who normally have made such a radiograph before treatment. It should be noted that the distance measurement M3 is minimally influenced by age (10), hence it is a good estimator of taurodontism in growing patients. Tulensalo et al (10), as previously quoted researchers, distinguished three degrees of taurodontism severity, taking as a criterion M3 distance (Tab. 2). Today the incidence of this trait in multirooted teeth ranges from 0.3% to 40% (1 3, 9, 11). Disorder is least often observed in white Europeans (0.3 2, 5%) and Japanese (0.5%), often in Americans (0,6 4,3%), and mostly among black African population (30 40%) (1). Published data indicate that taurodontism occurs as an isolated feature (1 4, 11) or may be associated with other congenital anomalies (12 30), particularly those of ectodermal 39

4 Ryc. 1. Pomiar wskaźnika taurodontyzmu. Fig. 1. Taurodontism index measurement. M1 pionowy wymiar komory miazgi. M1 vertical dimension of the pulp chamber. M2 odległość miedzy najniższym punktem sklepienia komory. a wierzchołkiem najdłuższego korzenia. M2 the distance between the lowest point of the chamber roof and the tip of the longest root. M3 odległość miedzy linią łączącą 2 połączenia szkliwno-cementowe i najniższym punktem na dnie komory. M3 the distance between the line joining the 2 cementoenamel junctions and the lowest point on the chamber floor. chy w zębach wielokorzeniowych wynosi od 0,3% do 40% (1-3,9,11). Najrzadziej zaburzenie to stwierdza się u białych Europejczyków (0,3 2, 5%) i Japończyków (0,5%), częściej u Amerykanów (0,6 4,3%), a najczęściej wśród czarnej ludności Afryki (30 40%) (1). Dane bibliograficzne wskazują, że taurodontyzm może występować jako izolowana cecha (1-4,11) lub towarzyszy wrodzonym anomaliom rozwojowym (12-30), szczególnie często tym na podłożu ektodermalnym (12-16)- Tab.3. Z punktu widzenia ortodonty istotne są powiązania między występowaniem wad rozwojowych twarzy i uzębienia a taurodontyzmem. W populacji dzieci polskich z rozszczepem podniebienia pierwotnego i / lub wtórnego taurodontyzm stwierdza się siedem razy częściej niż u osób zdrowych (45,4%) (31). U jordańskich pacjentów z rozszczepami to zaburzenie morfologii zębów jest rozpoznawane u 70,5% badanych (32). Laatikainen i Ranta (33) wykazali, że taurodontyzm częściej towarzyszy izolowanym rozszczepom podniebienia wtórnego niż rozszczepom podniebienia pierwotnego. Ponadto autorzy ci stwierdzili, że występowanie taurodontyzmu jest zdecydowanie symetryczne (91%), co zdaniem badaczy świadczy o silnym genetycznym podłożu tej nieprawidłowości zębowej (33). Z piśmiennictwa wynika również nierzadkie, bo wynoszące 35% występowanie taurodontyzmu u pacjentów z zespołem van der Woude a (34). Ta wada rozwojowa poza rozszczepem podniebienia pierwotnego i wtórnego manifestuje się występowaniem przetok śluzowych w obrębie warg. Podobnie inne wady rozwojowe w obrębie głowy przejawiające się rozszczepami takie jak zespół Wolfa-Hirschorna (17,18) i Ellisa van Crevelda (21,22) mogą współwystępować z taurodontyzmem (Tab. 3). Taurodontyzm według danych z piśmiennictwa często towarzyszy brakom zawiązków zębowych (35,36), zaburzonej morfologii zębów-głównie bocznych siekaczy szczęki oraz ektopowemu wyrzynaniu kłów (36). Seow i Lai (35) podają, origin (12 16) (Tab. 3). From the standpoint of orthodontics links between malformations of the face and teeth and taurodontism are important. In a population of Polish children with lip and / or cleft palate taurodontism occurs seven times more frequently than in healthy subjects (45.4%) (31). In Jordanian patients with clefts this disorder of tooth morphology occurs in 70.5% of respondents (32). In Laatikainen and Ranta s studies (33) it was demonstrated that taurodontism is more often accompanied by an isolated secondary palate cleft than primary palate cleft. In addition, these authors have shown that the prevalence of taurodontism is definitely symmetrical (91%), which confirms a strong genetic basis of these dental anomaly (33). The literature also shows infrequent, because the rate of 35%, occurrence of taurodontism in patients with Van der Woude syndrome (34). The anomaly besides primary and secondary palate clefts manifests by the presence of mucosous fistulas within lips. Similarly, other face malformations which demonstrate clefts such as Wolf- Hirschorn syndrome (17.18) and Ellis van Creveld syndrome (21.22) can coexist with taurodontism (Tab. 3). Taurodontism, according to data from the literature, often is associated with tooth agenesis (35,36), disturbed tooth morphology - mostly lateral maxillary incisors and ectopic eruption of canines (36). Seow and Lai (35) reported that taurodntism occurs five times more fequently in individuals with tooth agensis. Also tooth agensis concomitant with the enamel defect (amelogenesis imperfecta) is associated with more frequent diagnosis of this irregularity of multiroot teeth (37). Diagnosis of taurodontism has two major clinical implications. It helps to identify other congenital syndromes and on the other hand the presence of this trait may have a significant impact on the course of dental treatment of the patient. During orthodontic treatment taurodontic teeth may exhibit excessive root resorption. It is indicated by Kjaer s 40

5 Ryc. 2. Zdjęcie panoramiczne pacjenta BP. Fig. 2. Panoramic radiograph of patient BP. Tabela 1. Stopień nasilenia taurodontyzmu według Shifmana i Channanela Table 1. Severity of taurodontism by Shifman and Channanel Wskaźnik TI Taurodontic index Nasilenie wady Severity hipotaurodontyzm hypotaurodontism mezotaurodontyzm mezotaurodontism hipertaurodontyzm hypertaurodontism Tabela 2. Stopień nasilenia taurodontyzmu według Tulensalo i wsp Table 2. Severity of taurodontism by Tulensalo and al Odległość M3 M3 distance 3,5 5 mm 5,5 7 mm > 7 mm Nasilenie wady Severity hipotaurodontyzm hypotaurodontism mezotaurodontyzm mezotaurodontism hipertaurodontyzm hypertaurodontism 41

6 Tabela 3. Objawy kliniczne stwierdzone w różnych zespołach genetycznych z taurodontyzmem Table 3. Clinical signs reported in various genetic syndromes with taurodonism Zespół Syndrome Genetyka Genetics Objawy ogólne General symptoms Objawy zębowe Dental symptoms Zespół włosowo-zębowokostny ( TDO) (11-16) Tricho-dentoosseous (TDO) syndrome Zaburzenie ekspresji genu DLX3 w chromosomie 17 17q21 17q21 disorder in gene DLX3 expression in chromosome 17 Kręcone włosy, hipoplastyczne paznokcie, brak pneumatyzacji wyrostka sutkowatego i zatok czołowych, grubsze kości czaszki Curly hair, hypoplastic nails, no pneumatisation of mastoid process and frontal sinuses, thick skull bones Taurodontyzm 100% Hipoplazja szkliwa Taurodontism 100%, enamel hypoplasia Wolfa Hirschorna (17-18) Wolf Hirschorn Delecja krótkiego ramienia chromosomu 4 Deletion of the short arm of chromosome 4 Wady zamknięcia (rozszczepy, szczelina tęczówki), opóźnienie psychoruchowe, hipotonia mięśni, mikrocefalia,padaczka, wady układu kostnego, serca, Closure defects (cleft, iris coloboma) Psychomotor retardation, hypotonia of muscles, microcephaly, epilepsy, skeletal, and heart defects Taurodontyzm, rozszczep podniebienia pierwotnego i wtórnego, braki zawiązków zębów przedtrzonowych trzonowych, przetrwałe zęby mleczne Taurodontism, lip and/or palate cleft, premolars, molars agenesis, persistent deciduous teeth Prader-Willi ego (19) Prader-Willi syndrome Zaburzenia ekspresji genów chromosomu 15q11-q13 Disorders of genes of chromosome 15q11-q13 Opóźnienie psychoruchowe, hipotonia, otyłość, niski wzrost, małe ręce i stopy Psychomotor delay, hypotonia, obesity, short stature, small hands and feet Taurodontyzm, dysplazja szkliwa i zębiny, gęsta lepka ślina Taurodontism, enamel and dentin dysplasia, thick viscous saliva Smith-Magenisa (20) Smith-Magenis syndrome Delecja chromosomu 17p11.2 Deletion of chromosome 17p11.2 Hipotonia,niski wzrost, anomalie twarzoczaszki, zaburzenia mowy, zachowania i rytmu snu opóźnienie psychoruchowe Hypotonia, short stature, craniofacial anomalies, speech impairment, behavior and sleep rhythm disorders, psychomotor retardation Taurodontyzm, braki zawiązków zębów głównie drugich trzonowych mlecznych w żuchwie Taurodontism, tooth agenesis specially second mandibular decidous molars 42

7 Ellis van Creveld (21, 22) Ellis van Creveld Autosomalna recesywna, heterogeniczne mutacje 4p16 Autosomal recessive, heterogeneous mutations of chromosome 4p16 Chondrodystrofia, polidaktylia Dysplazja entodermalna, wady serca (50%) Chondrodystrophy, polidactyly, ectodermal dysplasia, heart defects (50%) Taurodontyzm, rozszczep części zębodołowej żuchwy, liczne i nietypowe przyczepy wędzidełek warg, hipodoncja, nieprawidłowy kształt zębów, rozszczepy podniebienia pierwotnego i wtórnego hipoplazja szkliwa Taurodontism, cleft of the alveolar part of the mandible, numerous and unusual frena of the lips, hypodontia, abnormal tooth shape, lip and/or palate clefts, enamel hypoplasia Williamsa (23,24) Williams Delecja chr.7q11.23 Deletion of chromosome 7q11.23 Wady w obrębie twarzoczaszki, wady układu krążenia, tkanki łącznej, OUN Craniofacial anomalies, defects of the circulatory system, connective tissue, CNS defects Taurodontyzm, mikrodoncja, zaburzenia kształtu zębów Taurodontism, mikrodontia, abnormal tooth shape Downa (25-28) Down Trisomia chromosomu 21 Trisomy of chromosome 21 Wady serca twarzoczaszki, opóźnienie psychoruchowe, hipotonia mięśni Craniofacial anomalies, heart defects, psychomotor retardation, muscle hypotonia Taurodontyzm Braki zawiązków zębów Opóźnione wyrzynanie zębów Taurodontism, tooth agenesis, delayed tooth eruption Klinefeltera (6, 29, 30) Klinefelter (6, 29, 30) Dodatkowe chromosomy X (XXY, XXXY) Additional X chromosomes (XXY, XXXY) Ginekomastia, długie kończyny, szerokie biodra(budowa eunuchoidalna),słaby zarost, małe jądra, brak plemników Gynaecomastia, long legs, wide hips (construction eunuchoidal), weak hair, small testes, no sperm Taurodontyzm Taurodontism że w przypadku hipodoncji taurodontyzm stwierdza się pięć razy częściej w porównaniu do osób bez braków zawiązków zębowych. Także zaburzenia w budowie szkliwa (amelogenesis imperfecta) wiążą się z częstszym rozpoznaniem omawianej nieprawidłowości zębów wielokorzeniowych (37). Stwierdzenie taurodontyzmu ma dwie główne implikacje kliniczne. Z jednej strony pomaga w identyfikacji wielu wad wrodzonych, a z drugiej występowanie tej cechy może mieć istotny wpływ na przebieg leczenia stomatologicznego pacjenta. W trakcie leczenia ortodontycznego zęby taurdontyczne mogą wykazywać nadmierną resorpcję korzeni. Wskazują na to badania Kjaer (38), która wykazała silną zależność miedzy zaburzeniami morfologii korzeni, w szczególności z taurodontyzmem, a tendencją do resorpcji korzeni. W celu zaprezentowania form klinicznych i ekspresji taurostudies (38), which demonstrated the strong correlation between roots morphology, particularly taurodontism, and tendency to root resorption. In order to present the clinical forms and expressions of taurodontism three patients with this anomaly were described. The results of the analysis are presented in the form of diagrams for each patient and in the summary table (Tab. 4). It was found total 18 permanent taurodontic teeth including 13 hypotaurodontic and 5 mesotaurodontic, and 7 hypotaurodontic deciduous teeth (Tab. 4). Hypertaurodontic teeth were not recognized. The patient BP began treatment at s Clinic of Silesian Medical University at the age of 12 years. Clinical examination revealed a negative overbite of 4 mm, overjet of 7 mm, Angle s Class II on both sides, diastema width of 6 mm. It 43

8 Tabela 4. Liczba, rodzaj zębów i stopień nasilenia taurodontyzmu u pacjentów badanych Table 4. Number, type of tooth and severity of taurodontism in patients Zęby mleczne Deciduous teeth Zęby stałe Permanent teeth hypotaurodontic Ogółem Total hypotaurodontic hipotaurodontyczne mezotaurodontyczne mesotaurodontic hipotaurodontyczne mezotaurodontyczne mesotaurodontic Ogółem Total Pacjent BP Patient BP Pacjent TM Patient TM Pacjent IK Patient IK Ogółem Total 55, 64, 65, 74, 75, 84, , 36, , 16, 26, 27, 36,46 37, , 26, 37, 36, 46, dontyzmu opisano trzech pacjentów z tą nieprawidłowością. Wyniki analiz zestawiono w postaci diagramów dla każdego pacjenta oraz w tabeli zbiorczej (Tab. 4). Stwierdzono ogółem 18 taurodontycznych zębów stałych w tym 13 hipotaurodontycznych i 5 mezotaurodontycznych oraz 7 zębów mlecznych hipotaurodontycznych (Tab 4). Nie rozpoznano zębów hipertaurodontycznych. Pacjent BP rozpoczął leczenie w Poradni Zakładu Ortodoncji ŚUM w wieku lat 12. W badaniu klinicznym stwierdzono ujemny nagryz pionowy wielkości 4 mm, nagryz poziomy 7 mm, obustronnie II klasę Angle a, diastemę szerokości 6 mm. Stwierdzono także braki zawiązków siekaczy stałych bocznych w szczęce oraz siekacza bocznego lewego w żuchwie. Na zdjęciu panoramicznym przy zastosowaniu metody Tulensalo i wsp. stwierdzono wśród zębów stałych trzy zęby mezotaurodontyczne i jeden hipotaurodontyczny oraz siedem zębów mlecznych hipotaurodontycznych (Ryc. 2). Pacjent jest w trakcie leczenia aparatem zdejmowanym. Pacjentka TM lat 12 zgłosiła się do Poradni Zakładu Ortodoncji; śródustnie stwierdzono zwężenie łuków zębowych, częściowy brak miejsca dla zębów 13 i 25 oraz stłoczenie siekaczy dolnych. Przy użyciu metody Tulensalo i wsp. na zdjęciu panoramicznym zdiagnozowano taurodontyzm w obrębie ośmiu zębów stałych; dwa zęby oceniono jako mezotaurodontyczne a sześć - jako hipotaurodontyczne (Ryc. 3). Zwrócono uwagę na symetryczne występowanie ocenianego zaburzenia. Pacjentka nie podjęła leczenia ortodontycznego. U pacjenta IK 14-letniego rozpoczęto leczenie ortodontyczne aparatem stałym w poradni Zakładu Ortodoncji ŚUM z powodu wady klasy II grupy 2 i nagryzu pionowego wynoszącego 5mm. Przy zastosowaniu zaprezentowanej wcześniej metody was also found agenesis of maxillary lateral permanent incisors and left lateral incisor in the mandible. On the panoramic radiograph using the method Tulensalo et al. among the permanent teeth: three mesotaurodontic and one hypotaurodontic, and seven deciduous hypotaurodontic teeth were found (Fig. 2). The patient is being treated with removable appliance. Patient TM 12 years old admitted to the s Clinic; intraorally narrowed dental arches, the lack of space for the teeth 13 and 25, and crowding of lower incisors were found. Using the method Tulensalo et al on panoramic radiograph taurodontism was diagnosed within eight permanent teeth, two teeth were assessed as mesotaurodontic and six - as hypotaurodontic (Fig.3). Symmetrical presence of this anomaly was noted. The patient I.K. 14-year-old started orthodontic treatment with fixed appliance in the Clinic because of Class II division 2 malocclusion and overbite of 5mm. Using the previously presented method of measuring on the X-ray six teeth with symptoms hypotaurdontism were found (Fig. 4). The prevalence of taurodontism was symmetrical. Conclusion In summary data from the literature and personal experience it can be concluded that: 1. Taurodontism mostly relates to the first permanent molars. 2. Taurodontism severity was greatest within the second permanent molars. 3. Symmetrical presence of taurodontism was found. 4. Recognition of taurodontism can be a diagnostic criterion for the identification of many congenital defects. 44

9 pomiarowej na zdjęciu rentgenowskim uzębienia stwierdzono sześć zębów z objawami hipotaurdontyzmu (Ryc. 4). Rozkład występowania taurodontyzmu był symetryczny. Wnioski Podsumowując dane z piśmiennictwa i obserwacje własne można stwierdzić, że: 1. Taurodontyzm najczęściej dotyczy pierwszych stałych zębów trzonowych. 2. Stopień nasilenia taurodontyzmu był największy w obrębie drugich stałych zębów trzonowych. 3. Stwierdzono symetryczne występowanie taurodontyzmu. 4. Rozpoznanie taurodontyzmu może stanowić kryterium diagnostyczne pomocne w identyfikacji innych wad wrodzonych. Piśmiennictwo Reference list 1. B.Kahl-Nieke. Wprowadzenie do ortodoncji. Urban&Partner 1999: Bhat SS, Sargod S, Mohammed SV. Taurodontism in deciduous molars - A Case Report. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2004; 22: Rao A, Arathi R. Taurodontism of deciduous and permanent molars: report of two cases. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2006; 24: Tsesis I, Shifman A, Kaufman AY. Taurodontism: an endodontic challenge. Report of a case. J Endod 2003; 29: Keith A. Problems relating to the teeth of the earlier form of prehistoric man. Ray Soc Med Sect Odont Proc 1913; 6: Varrela J, Alvesalo L. Taurodontism in 47, XXY males: an effect of the extra X chromosome on root development. J Dent Res 1988; 67: Varrela J, Alvesalo L, Mayhall J. Taurodontism in 45, X females. J Dent Res 1990; 69: Hu JC, Simmer JP. Developmental biology and genetics of dental malformations. Orthod Craniofac Res 2007; 10: Tulensalo T, Ranta R, Kataja M. Reliability in estimating taurodontism of permanent molars from orthopantomograms. Community Dent Oral Epidemiol 1989; 17: Shifman A., Chanannel I. Prevalence of taurodontism found in radiographic dental examination of 1,200 young adult Israeli patients. Commun Dent Oral Epidemiol 1978; 6: Jorgenson R. J., Salinas C. F., Shapiro S. D. The prevalence of taurodontism in a select population. J Craniofac Genet Dev Biol 1982; 2: Islam M, Lurie AG, Reichenberger E.Clinical features of tricho-dento-osseous syndrome and presentation of three new cases: an addition to clinical heterogeneity. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2005; 100: Price JA, Wright JT, Walker SJ, Crawford PJ, Aldred MJ, Hart TC. Tricho-dento-osseous syndrome and amelogenesis imperfecta with taurodontism are genetically distinct conditions. Clin Genet 1999; 56: Seow WK. Taurodontism of the mandibular first permanent molar distinguishes between the tricho-dento-osseous (TDO) syndrome and amelogenesis imperfecta. Clin Genet 1993; 43: Seow WK. Trichodentoosseous (TDO) syndrome: case report and literature review. Pediatr Dent 1993; 15: Wright JT, Hong SP, Simmons D, Daly B, Uebelhart D, Luder HU.DLX3 c.561_562delct mutation causes attenuated phenotype of trichodento-osseous syndrome. Am J Med Genet A 2008;146: Breen GH. Taurodontism, an unreported dental finding in Wolf-Hirschhorn (4p) syndrome. ASDC J Dent Child 1998; 65:

10 18. Johnston NJ, Franklin DL. Dental findings of a child with Wolf-Hirschhorn syndrome. Int J Paediatr Dent 2006; 16: Bassarelli V, Baccetti T, Bassarelli T, Franchi L. The dentomaxillofacial characteristics of the Prader-Labhart-Willi syndrome. A clinical case report. Minerva Stomatol 1991; 40: Tomona N, Smith AC, Guadagnini JP, Hart TC. Craniofacial and dental phenotype of Smith-Magenis syndrome. Am J Med Genet A 2006; 140: Hattab FN, Yassin OM, Sasa IS. Oral manifestations of Ellis-van Creveld syndrome: report of two siblings with unusual dental anomalies. J Clin Pediatr Dent 1998; 22: Hunter ML, Roberts GJ. Oral and dental anomalies in Ellis van Creveld syndrome (chondroectodermal dysplasia): report of a case. Int J Paediatr Dent 1998; 8: Axelsson S, Bjørnland T, Kjaer I, Heiberg A, Storhaug K. Dental characteristics in Williams syndrome: a clinical and radiographic evaluation. Acta Odontol Scand 2003; 61: Axelsson S. Variability of the cranial and dental phenotype in Williams syndrome. Swed Dent J Suppl 2005; Alpöz AR, Eronat C. Taurodontism in children associated with trisomy 21 syndrome. J Clin Pediatr Dent 1997; 22: Bell J, Civil CR, Townsend GC, Brown RH. The prevalence of taurodontism in Down s syndrome. J Ment Defic Res 1989; 33: de Moraes ME, de Moraes LC, Dotto GN, Dotto PP, dos Santos LR. Dental anomalies in patients with Down syndrome. Braz Dent J 2007; 18: Rajić Z, Mestrović SR. Taurodontism in Down s syndrome. Coll Antropol 1998; 22 Suppl: Schulman GS, Redford-Badwal D, Poole A, Mathieu G, Burleson J, Dauser D. Taurodontism and learning disabilities in patients with Klinefelter syndrome. Pediatr Dent 2005; 27: Alvesalo L, Varrela J. Taurodontism and the presence of an extra Y chromosome: study of 47, XYY males and analytical review. Hum Biol 199; 63: Biedziak B, Kurzawski M. Taurodontyzm u pacjentów z całkowitym rozszczepem podniebienia i wargi. Dent Med Probl 2006; 43: Aljamal G, Hazza a A, Rawashdeh M. Prevalence of dental anomalies in a population of cleft lip and palate patients. Cleft Palate Craniofac J Online 2010; Laatikainen T, Ranta R. Taurodontism in twins with cleft lip and/or palate. Eur J Oral Sci 1996; 104: Nawa H, Oberoi S, Vargervik K. Taurodontism and Van der Woude syndrome. Is there an association? Angle Orthod 2008; 78: Seow WK, Lai PY. Associaciation of taurodontism with hypodontia: a controlled study. Pediatr Dent 1989; 11: Arte S, Nieminen P.,Apajalahti S. Characteristic of incisor-premolar hypodontia in families. Int J Paediatr Dent 2001;11: Price J.A., Wright J.T., Walker SJ. Tricho-dento-osseous syndrome and amelogenesis imperfecta with taurodontism are genetically distinct conditions. Clin Genet 1999; 56: Kjaer I. Morphological characteristics of dentitions developing excessive root resorption during orthodontic treatment. Eur J Orthod 1995; 17: