zdolny Ślązak Gimnazjalista

Transkrypt

1 Wynik sumaryczny (wypełnia WKK) WPISZ SWÓJ KOD zdolny Ślązak Gimnazjalista XIII Dolnośląski Konkurs Polonistyczny DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH Finał przedmiotowy - część pisemna III ETAP WOJEWÓDZKI r., godz Czas pisania 120 minut Cz A B P Podpis sprawdzającego Język z ręki Ręka jest początkiem języka dowodzą najnowsze badania przeprowadzone przez specjalistów od zachowań zwierząt. Klaskanie, wzruszanie ramionami, potrząsanie pięścią to pozostałości po gestach, którymi nasi przodkowie porozumiewali się, zanim ewolucja zmieniła ludzi w niezwykle gadatliwy gatunek. Fakt, że ludzie gestykulują nawet wtedy, gdy nie jest to potrzebne, na przykład gdy rozmawiają przez telefon potwierdza, jak pierwotna jest mowa rąk. Korzenie języka gubią się w mrokach historii naszego gatunku, dlatego nauce trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, co zainicjowało komunikowanie się za pomocą dźwięków. Przybywa jednak dowodów na to, że nasze zdolności językowe mogły powstać wraz z wymianą informacji za pomocą gestów. Mowa rąk także wyjaśnia, dlaczego większość ludzi jest praworęcznych. To zupełnie nowa hipoteza, gdyż do tej pory uważano, że praworęczność powstała jako zdolność do manipulowania narzędziami, a porozumiewanie się jest pochodną wykształconej później asymetrii mózgu. Badania nad językiem szympansów i bonobo, który składa się z 31 różnych gestów rąk, naprowadziły naukowców na nowy trop. Oba gatunki używają ruchów rąk częściej i w sposób bardziej symboliczny niż grymasów twarzy lub dźwięków. Małpi krzyk zawsze oznacza, że któryś z członków stada jest atakowany lub czuje się zagrożony. Natomiast znaczenie wyciągniętej, otwartej dłoni zależy od sytuacji. Podczas sporu dwóch szympansów może to być prośba o pomoc skierowana do zwierzęcia niezamieszanego w konflikt. Gest ten bywa też prośbą o podzielenie się jedzeniem. Zwykłe małpy, a więc bardziej prymitywne od człekokształtnych, nie gestykulują. To przesłanka wskazująca, że mowa rąk jest umiejętnością, która wykształciła się stosunkowo niedawno w historii człekokształtnych. Wymiana informacji za pomocą gestów ma co najmniej pięć milionów lat twierdzi prof. William Hopkins, który próbuje tropić początki tego zjawiska. Prof. Frans de Waal, znawca szympansich zachowań, uznał, że już kiedy żyli przodkowie Homo sapiens, gesty mogły nabrać symbolicznego znaczenia. Nie zgadza się z nim inny ekspert od zwierzęcej komunikacji prof. Marc Hauser. Twierdzi on, że w jakimś momencie ewolucji naczelnych ręce były przydatne w wymianie informacji, a człowiek jedynie odziedziczył te zachowania, podobnie jak szympans. Według Hausera nie ma podstaw do tego, by wiązać gestykulację z językiem. Wydaje się, że ten spór powinny ostatecznie rozstrzygnąć metody pozwalające podejrzeć pracę i budowę mózgu. Okazuje się, że mózg szympansa i mózg jego ludzkiego krewniaka jest asymetryczny, i to w podobny sposób. Każda półkula kontroluje inne działania. U większości praworęcznych osób zdolnościami lingwistycznymi zarządza lewa półkula i znajdujący się w niej ośrodek mowy (ośrodek Broki) jest większy niż ten w prawej półkuli. To zachęciło naukowców do poszukiwania powiązań gestów i mowy. W Yerkes National Primate Research Center w Atlancie obserwowano zachowania 70 żyjących w niewoli szympansów. Pieczołowicie odnotowywano każdą próbę porozumiewania się zwierząt w sytuacji zagrożenia, agresji, godzenia się, witania, zaproszenia do zabawy. Okazało się, że wymieniając informacje, szympansy zwykle używają prawej ręki. A nie mają takich preferencji, gdy trzeba się podrapać lub sięgnąć po smakowity kąsek. Skoro za gesty odpowiada lewa półkula, podobnie jak za zdolności językowe, a gestykulacja była promowana przez ewolucję człowieka, to fakt, że większość ludzi jest praworęczna, jest skutkiem właśnie tego procesu podsumowuje wyniki swoich badań prof. William Hopkins. Ewa Nieckuła Wprost nr 10/2010 (1414) Konkurs zdolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, finał polonistyczny część pisemna

2 CZĘŚĆ A 1. Wyjaśnij sens tytułu artykułu Ewy Nieckuły Język z ręki. (1 pkt) 2. Czym uzasadnia autorka bogatą gestykulację ludzi? (1 pkt) 3. Czego skutkiem jest, według profesora Williama Hopkinsa, zdecydowana praworęczność ludzi? (1 pkt) 4. Do jakiej rodziny i podrodziny/grupy języków należy język polski? (1 pkt) 5. Jaka jest zasadnicza różnica między językiem naturalnym a sztucznym? (1 pkt) 6. Zaproponuj po jednym związku frazeologicznym do podanych sytuacji. (2 pkt.) A. Gdy staniemy wobec trudnego problemu możemy powiedzieć, że... B. O ludziach, którzy nie zdradzą powierzonej im tajemnicy, powiemy, że Objaśnij znaczenie związków frazeologicznych. (2 pkt.) Jak na dłoni Mieć (coś) na końcu języka. 8. Przekształć zdanie, nie używając związków frazeologicznych. (1 pkt) Korzenie języka gubią się w mrokach historii naszego gatunku Uzupełnij brakujące słowa w zdaniu. Przodkiem homo sapiens, czyli. był homo erectus, czyli.....(2 pkt.) 10. Przeczytaj tekst poetycki H. Poświatowskiej i odpowiedz na pytania. (5 pkt.) A. Dlaczego podmiot liryczny nazywa swój język barbarzyńskim?... B. Podaj dwa synonimy wyrazu barbarzyński C. Czemu służy nagromadzenie czasowników w tekście? D. Jakie uczucie i do kogo pozwala podmiotowi lirycznemu wyrazić barbarzyński język? Konkurs zdolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, finał polonistyczny część pisemna 2

3 ***(w moim barbarzyńskim języku) w moim barbarzyńskim języku kwiaty nazywają się kwiaty i o powietrzu mówię powietrze i stąpając po kostkach bruku obcasami wystukuję bruk bruk bruk i mówię kamień tak miękko jak gdyby kamień był aksamitem i wtulam twarz w twoją szyję jak gdyby rosło tam ciepłe futro kota i kocham mój barbarzyński język i mówię: kocham Halina Poświatowska CZĘŚĆ B 11. Napisz rozprawkę na temat: Wykaż, że język i mowa ciała są poszukiwaniem kontaktu z drugim człowiekiem. W rozważaniach odwołaj się do co najmniej trzech przykładów z literatury i innych tekstów kultury oraz codziennej komunikacji interpersonalnej. ( 23+2 pkt.) Kryteria Punkty Rozwinięcie tematu Kompozycja Styl Język Zapis Walory szczególne SUMA Konkurs zdolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, finał polonistyczny część pisemna 3

4 Konkurs zdolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, finał polonistyczny część pisemna 4

5 Brudnopis zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane Konkurs zdolny Ślązak Gimnazjalista 2013/2014, finał polonistyczny część pisemna 5