Wdrożenie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych II etap edukacyjny przedmioty: przyroda, biologia

Transkrypt

1 Wdrożenie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych II etap edukacyjny przedmioty: przyroda, biologia Teresa Truchan doradca metodyczny 25 kwietnia 2017r

2

3 Kształcenie ogólne w szkole podstawowej ma na celu: 1) wprowadzanie uczniów w świat wartości, w tym ofiarności, współpracy, solidarności, altruizmu, patriotyzmu i szacunku dla tradycji, wskazywanie wzorców postępowania i budowanie relacji społecznych, sprzyjających bezpiecznemu rozwojowi ucznia (rodzina, przyjaciele); 2) wzmacnianie poczucia tożsamości indywidualnej, kulturowej, narodowej, regionalnej i etnicznej; 3) formowanie u uczniów poczucia godności własnej osoby i szacunku dla godności innych osób; 4) rozwijanie kompetencji takich jak: kreatywność, innowacyjność i przedsiębiorczość; 5) rozwijanie umiejętności krytycznego i logicznego myślenia, rozumowania, argumentowania i wnioskowania; 6) ukazywanie wartości wiedzy jako podstawy do rozwoju umiejętności; 7) rozbudzanie ciekawości poznawczej uczniów oraz motywacji do nauki; 8) wyposażenie uczniów w taki zasób wiadomości oraz kształtowanie takich umiejętności, które pozwalają w sposób bardziej dojrzały i uporządkowany zrozumieć świat; 9) wspieranie ucznia w rozpoznawaniu własnych predyspozycji i określaniu drogi dalszej edukacji; 10) wszechstronny rozwój osobowy ucznia przez pogłębianie wiedzy oraz zaspokajanie i rozbudzanie jego naturalnej ciekawości poznawczej; 11) kształtowanie postawy otwartej wobec świata i innych ludzi, aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość; 12) zachęcanie do zorganizowanego i świadomego samokształcenia opartego na umiejętności przygotowania własnego warsztatu pracy; 13) ukierunkowanie ucznia ku wartościom.

4 Najważniejsze umiejętności rozwijane w ramach kształcenia ogólnego w szkole podstawowej to: 1) sprawne komunikowanie się w języku polskim oraz w językach obcych nowożytnych; 2) sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także kształcenie myślenia matematycznego; 3) poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji z różnych źródeł; 4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowanie; 5) rozwiązywanie problemów, również z wykorzystaniem technik mediacyjnych; 6) praca w zespole i społeczna aktywność; 7) aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju.

5 Podstawa programowa przedmiotu przyroda Cele kształcenia wymagania ogólne Treści kształcenia wymagania szczegółowe Warunki i sposób realizacji

6 Cele kształcenia wymagania ogólne Wiedza panowanie podstawowego słownictwa przyrodniczego (biologicznego, geograficznego, z elementami słownictwa fizycznego i chemicznego). Poznanie różnych sposobów prowadzenia obserwacji i orientacji w terenie. Poznanie planów i map jako źródeł informacji geograficznych. Poznanie układów budujących organizm człowieka (kostny, oddechowy, pokarmowy, krwionośny, rozrodczy, nerwowy). Poznanie przyrodniczych i antropogenicznych składników środowiska, rozumienie prostych zależności między tymi składnikami. Poznanie cech i zmian krajobrazu w najbliższej okolicy szkoły.

7 Cele kształcenia wymagania ogólne Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. Prowadzenie obserwacji i pomiarów w terenie w tym korzystanie z różnych pomocy: planu, mapy, lupy, kompasu, taśmy mierniczej, lornetki itp. Wykonywanie obserwacji i doświadczeń zgodnie z instrukcją (słowną, tekstową i graficzną), właściwe ich dokumentowanie i prezentowanie wyników. Analizowanie, dokonywanie opisu, porównywanie, klasyfikowanie, korzystanie z różnych źródeł informacji (np. własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów, technologii informacyjnokomunikacyjnych). Wykorzystanie zdobytej wiedzy o budowie, higienie własnego organizmu w codziennym życiu. Stosowanie zasad dbałości o własne zdrowie, w tym zapobieganie chorobom. Wskazywanie przystosowań organizmów do środowiska życia i zdobywania pokarmu. Dostrzeganie zależności występujących między poszczególnymi składnikami środowiska przyrodniczego, jak również między składnikami środowiska a działalnością człowieka.

8 Cele kształcenia wymagania ogólne Kształtowanie postaw wychowanie 1.Uważne obserwowanie zjawisk przyrodniczych, dokładne i skrupulatne przeprowadzenie doświadczeń, posługiwanie się instrukcją przy wykonywaniu pomiarów i doświadczeń, sporządzanie notatek i opracowywanie wyników. 2. Dostrzeganie wielostronnej wartości przyrody w integralnym rozwoju człowieka. 3. Właściwe reagowanie na niebezpieczeństwa zagrażające życiu i zdrowiu. 4. Doskonalenie umiejętności dbałości o własne ciało jak i najbliższe otoczenie. 5. Rozwijanie wrażliwości na wszelkie przejawy życia. 6. Doskonalenie umiejętności w zakresie komunikowania się, współpracy i działania oraz pełnienia roli lidera w zespole. 7. Przyjmowanie postaw współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego przez: 1) właściwe zachowania w środowisku przyrodniczym, 2) współodpowiedzialność za stan najbliższej okolicy, 3) działania na rzecz środowiska lokalnego, 4) wrażliwość na piękno natury, a także ładu i estetyki zagospodarowania najbliższej okolicy, 5) świadome działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony przyrody.

9 Treści nauczania: I. Sposoby poznawania przyrody bserwacje i doświadczenia w poznawaniu przyrody. Przyrządy wykorzystywane w poznawaniu przyrody. Źródła wiedzy o przyrodzie. Zmysły niezbędne do prowadzenia obserwacji przyrodniczych.

10 Treści nauczania: II. rientacja w terenie Widnokrąg. Kierunki na widnokręgu i sposoby ich wyznaczania. Miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca. Zależność między wysokością górowania Słońca a długością i kierunkiem cienia. Zmiany w położeniu Słońca nad widnokręgiem w ciągu doby i w ciągu roku. Plan i mapa. Legenda mapy. Kierunki na planie i mapie.

11 Treści nauczania: III. Pogoda, składniki pogody, obserwacje pogody Pogoda i jej składniki. Przyrządy służące do pomiaru składników pogody. Zjawiska pogodowe. Stany skupienia wody.

12 Treści nauczania: IV. Ja i moje ciało Wybrane układy budujące ciało człowieka i ich rola w organizmie. Higiena ciała i otoczenia.

13 Treści nauczania: V. Ja i moje otoczenie Bezpieczny wypoczynek. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach. Choroby i zapobieganie im. Różnorodne substancje i ich znaczenie w życiu codziennym. Rośliny trujące, zwierzęta niebezpieczne, zasady postępowania w razie kontaktu z nimi. Uzależnienia (w tym od Internetu, telefonu komórkowego) i niebezpieczeństwa z nimi związane. Zasady zdrowego stylu życia.

14 Treści nauczania: VI. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy Formy ukształtowania powierzchni terenu. Składniki przyrody nieożywionej (skały, wody) i ożywionej (roślinność, zwierzęta). Warunki życia na lądzie. Przystosowania organizmów do życia w środowisku lądowym. Las, łąka, pole uprawne i ich charakterystyczne organizmy. Warunki życia w wodzie. rganizmy wodne. Przystosowania organizmów do życia w środowisku wodnym.

15 Treści nauczania: VII. Środowisko antropogeniczne i krajobraz najbliższej okolicy szkoły Składniki środowiska związane z działalnością człowieka. Cechy krajobrazu współczesnego. Przemiany krajobrazu i ich ocena.

16 Podstawa programowa- przyroda Liczba wymagań: 63 Liczba godzin w trakcie jednego roku kształcenia: minimum 50 (pozostałe godziny przeznaczone do dyspozycji nauczyciela) Średnia liczba wymagań: 1,26

17 Podstawa programowa- Uczeń: przyroda poznaje tylko składniki środowiska najbliższej okolicy; nie poznaje pojęcia skali, a także kierunków pośrednich, nie jest wymagane wprowadzenie tych pojęć; poznaje organizm człowieka wyłącznie funkcję wymienionych układów i położenie głównych organów (np. żołądek, wątroba, trzustka, serce).

18 Zaleca się uwzględnianie w planowaniu lekcji następujących czynności ucznia: I. Sposoby poznawania przyrody: posługuje się przyrządami stosowanymi w poznawaniu przyrody podczas prowadzonych pomiarów, obserwacji i doświadczeń; przeprowadza samodzielnie i przy pomocy nauczyciela obserwacje i doświadczenia przyrodnicze; korzysta z różnych źródeł wiedzy o przyrodzie.

19 Zaleca się uwzględnianie w planowaniu lekcji następujących czynności ucznia: II. rientacja w terenie: wyznacza kierunki główne za pomocą kompasu oraz kierunek północny za pomocą gnomonu i wskazuje je w terenie; wskazuje w terenie oraz na schemacie (lub horyzontarium) miejsca wschodu, zachodu i górowania Słońca w ciągu dnia i w różnych porach roku; rysuje plan różnych przedmiotów; wykonuje i opisuje szkic okolicy szkoły; korzysta z planu i mapy wielkoskalowej podczas planowania wycieczki.

20 Zaleca się uwzględnianie w planowaniu lekcji następujących czynności ucznia: III. Pogoda, składniki pogody, obserwacje pogody: odczytuje wartości pomiaru składników pogody, stosując właściwe jednostki; prowadzi obserwacje składników pogody, zapisuje i analizuje ich wyniki oraz dostrzega zależności między nimi; opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku.

21 Zaleca się uwzględnianie w planowaniu lekcji następujących czynności ucznia: IV. Ja i moje ciało: wskazuje na planszy, modelu i własnym ciele główne narządy budujące organizm człowieka; wskazuje na planszy, modelu i własnym ciele narządy zmysłów; bada współdziałanie zmysłów smaku i węchu.

22 Zaleca się uwzględnianie w planowaniu lekcji następujących czynności ucznia: V. Ja i moje otoczenie: prezentuje podstawowe zasady opatrywania uszkodzeń skóry; odszukuje na opakowaniach oznaczenia substancji szkodliwych dla zdrowia: drażniących, trujących, żrących i wybuchowych oraz wyjaśnia ich znaczenie; wskazuje przedmioty wykonane z różnych substancji w najbliższym otoczeniu i określa ich właściwości; rozpoznaje rośliny trujące oraz zwierzęta jadowite i inne stanowiące zagrożenie dla życia i zdrowia.

23 Zaleca się uwzględnianie w planowaniu lekcji następujących czynności ucznia: VI. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy: tworzy model pagórka i doliny rzecznej oraz wskazuje ich elementy; rozpoznaje i nazywa pospolite organizmy występujące w najbliższej okolicy; rozpoznaje i nazywa organizmy żyjące w wodzie; obserwuje na okazie naturalnym przystosowania ryby do życia w wodzie.

24 Zaleca się uwzględnianie w planowaniu lekcji następujących czynności ucznia: VII. Środowisko antropogeniczne i krajobraz najbliższej okolicy szkoły: wskazuje w terenie składniki środowiska antropogenicznego oraz ocenia ich wygląd; opisuje dawny krajobraz najbliższej okolicy, np. na podstawie opowiadań i rodzinnych, starych fotografii; wyjaśnia pochodzenie nazwy własnej miejscowości; ocenia krajobraz najbliżej okolicy pod względem jego piękna oraz dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.

25 Wnioski i rekomendacje dla nauczycieli obszarem poznania ucznia jest: najbliższe otoczenie i jego środowisko (zarówno naturalne, jak i antropogeniczne); bezpieczne zachowania w środowisku w przypadku kontaktu z organizmami oraz substancjami zagrażającymi życiu i zdrowiu; ogólna budowa ciała oraz zasady higieny, które nie występują w podstawie programowej edukacji wczesnoszkolnej w klasach 1 3 w Warunkach i sposobie realizacji zapisano: Większość proponowanych aktywności ucznia wymaga wyjścia z budynku szkolnego, lecz nie muszą to być dalekie wycieczki, wystarczy np. wyjście na boisko szkolne, drogę przed szkołą lub do parku.

26 Wnioski i rekomendacje Podstawową zasadą kształcenia na zajęciach przyrody powinny być metody aktywizujące ucznia. Aktywności uczniów wymagają wyjścia z budynku szkolnego np. wyjście na boisko szkolne, drogę przed szkołą lub do parku. Działania prowadzone przez ucznia powinny być dokumentowane w postaci opisu, fotografii, rysunku, prezentacji.

27 Podstawa programowa przedmiotu biologia Cele kształcenia wymagania ogólne Treści kształcenia wymagania szczegółowe Warunki i sposób realizacji

28 Znajomość różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów biologicznych. Uczeń: 1) opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy; 2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku; 3) przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmem a środowiskiem; 4) wykazuje, że różnorodność biologiczna jest wynikiem procesów ewolucyjnych.

29 Planowanie i przeprowadzanie obserwacji oraz doświadczeń; wnioskowanie w oparciu o ich wyniki. Uczeń: 1) określa problem badawczy, formułuje hipotezy, planuje i przeprowadza oraz dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne; 2) określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą; 3) analizuje wyniki i formułuje wnioski; 4) przeprowadza obserwacje mikroskopowe i makroskopowe preparatów świeżych i trwałych.

30 Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych. Uczeń: 1) wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji; 2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne i liczbowe; 3) posługuje się podstawową terminologią biologiczną.

31 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów biologicznych. Uczeń: 1) interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między zjawiskami, formułuje wnioski; 2) przedstawia opinie i argumenty związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.

32 Znajomość uwarunkowań zdrowia człowieka. Uczeń: 1) analizuje związek między własnym postępowaniem a zachowaniem zdrowia oraz rozpoznaje sytuacje wymagające konsultacji lekarskiej; 2) uzasadnia znaczenie krwiodawstwa i transplantacji narządów.

33 Postawa wobec przyrody i środowiska. Uczeń: 1) uzasadnia konieczność ochrony przyrody; 2) prezentuje postawę szacunku wobec siebie i wszystkich istot żywych; 3) opisuje i prezentuje postawę i zachowania człowieka odpowiedzialnie korzystającego z dóbr przyrody.

34 Biologia kl V-VIII Klasa 5 1h tygodniowo Dział I i II I. rganizacja i chemizm życia; II. Różnorodność życia, w tym: II. 1. Klasyfikacja organizmów, II.2. Wirusy, II.3. Bakterie, II.4. Protisty, II.5. Różnorodność i jedność roślin, II.6. Grzyby Klasa 6 1h tygodniowo Dział II II. 7. Różnorodność i jedność świata zwierząt. Klasa 7 2h tygodniowo Dział III i IV III. rganizm człowieka IV. Homeostaza Klasa 8 1h tygodniowo Dział V-VIII V. Genetyka, VI. Ewolucja życia, VII. Ekologia i ochrona środowiska VIII. Zagrożenia różnorodności biologicznej

35 WYMAGANIA SZCZEGÓŁWE I. rganizacja i chemizm życia m.in. hierarchiczna budowa organizmów, skład chemiczny komórek, budowa komórki istota fotosyntezy, oddychanie tlenowe i fermentacja, czynności życiowe komórki

36 WYMAGANIA SZCZEGÓŁWE II. Różnorodność życia przegląd głównych grup organizmów bakterie, protisty, rośliny, grzyby zwierzęta środowisko życia, elementy budowy przystosowania organizmów do środowiska życia, znaczenie tych organizmów dla człowieka

37 WYMAGANIA SZCZEGÓŁWE III. rganizm człowieka - budowa, funkcjonowanie, ochrona zdrowia IV. Homeostaza - na przykładzie organizmu człowieka V. Genetyka - podstawy genetyki z uwzględnieniem organizmu człowieka VI. Ewolucja życia - istota ewolucji, źródła wiedzy, dobór naturalny i sztuczny

38 WYMAGANIA SZCZEGÓŁWE VII. Ekologia i ochrona środowiska - m.in. elementy ekosystemu, funkcjonowanie ekosystemów, organizmy wskaźnikowe, zasoby przyrody i gospodarowanie nimi VIII. Zagrożenia różnorodności biologicznej - istota różnorodności biologicznej, metody ochrony różnorodności biologicznej, gospodarcze użytkowanie ekosystemów

39 Podstawa programowa -biologia Ważna jest realizacja treści kształcenia według przedstawionej kolejności. Zaplanowane treści kształcenia wypełnią około 80% całego wymiaru godzin przeznaczonych na kształcenie w zakresie biologii, tj. ich realizacja wymaga ok. 25 do 26 godzin lekcyjnych przy założeniu realizacji 1 godz. tygodniowo.

40

41 RÓŻNICE W NWEJ PDSTAWIE PRGRAMWEJ W STSUNKU D AKTUALNIE BWIĄZUJĄCEJ Usystematyzowanie przekazywanej wiedzy od organizmów prostych do najwyżej uorganizowanych, na tej podstawie wyjaśnianie zależności między organizmem a środowiskiem oraz powiązań istniejących w środowisku. Uproszczenie dotąd przekazywanych treści, mniej encyklopedyzmu. Większe zastosowanie wiedzy w praktyce; więcej doświadczeń i obserwacji, lekcji w terenie, wiedza odnosząca się do życia codziennego - ochrony zdrowia i znajomości rodzimej przyrody. dchudzenie treści kształcenia pozwalające nauczycielowi na większą swobodę działania.

42 RÓŻNICE W NWEJ PDSTAWIE PRGRAMWEJ W STSUNKU D AKTUALNIE BWIĄZUJĄCEJ Umieszczenie zalecanych doświadczeń, w celu pełnej ich realizacji, w każdym dziale jako oczekiwanych osiągnięć ucznia. Przedstawienie różnorodności biologicznej w oparciu o przykłady rodzimych gatunków roślin i zwierząt. Rozszerzenie zakresu treści z działu rganizm człowieka i jego zdrowie w kierunku profilaktyki zdrowotnej, w tym umiejętności rozpoznawania symptomów najczęstszych i najpoważniejszych chorób.

43 RÓŻNICE W NWEJ PDSTAWIE PRGRAMWEJ W STSUNKU D AKTUALNIE BWIĄZUJĄCEJ W dziale Homeostaza zawarto treści dotyczące zdrowia i choroby, a także zagadnienia związane z zażywaniem leków i suplementów. Treści z zakresu zdrowia i choroby są umieszczone przy zagadnieniach obejmujących analizę poszczególnych układów człowieka. Zmniejszenie zakresu treści z działu Genetyka. Usystematyzowanie i rozszerzenie działu Ekologia o organizmy wskaźnikowe.

44 RÓŻNICE W NWEJ PDSTAWIE PRGRAMWEJ W STSUNKU D AKTUALNIE BWIĄZUJĄCEJ Zmiana zakresu działu chrona środowiska w kierunku zagadnień racjonalnego wykorzystania zasobów odnawialnych i nieodnawialnych dla zrównoważonego rozwoju. Nowe ujęcie ochrony środowiska w dziale Zagrożenia różnorodności biologicznej. Rozszerzenie treści o zagadnienia zagrożeń różnorodności biologicznej, gospodarcze wykorzystanie ekosystemów w kontekście ochrony gatunków i zrozumienie konieczności ochrony różnorodności biologicznej.

45 WARUNKI REALIZACJI PDSTAWY PRGRAMWEJ Prowadzenie obserwacji i wykonywanie doświadczeń przez uczniów (samodzielnie lub w małych zespołach pod kierunkiem nauczyciela). Dochodzenie do nowej wiedzy poprzez jej odkrywanie, obserwowanie zjawisk i stawianie pytań oraz wyszukiwanie odpowiedzi zgodnie z metodologią naukową. rganizacja zajęć terenowych, wycieczki do ogrodu botanicznego lub zoologicznego, do parków narodowych i krajobrazowych, do lasu, na łąkę lub pole.

46 WARUNKI REALIZACJI PDSTAWY PRGRAMWEJ mawianie niektórych zagadnień, np. struktury DNA, czy mechanizmów ewolucji w świetle istotnych odkryć naukowych. Kształtowanie u uczniów nawyków zdrowego stylu życia oraz dostarczenie informacji o różnych zagrożeniach zdrowia i możliwościach ich ograniczania.

47 WARUNKI REALIZACJI PDSTAWY PRGRAMWEJ Wyposażenie pracowni biologicznej: przyrządy pomiarowe, przyrządy optyczne, preparaty mikroskopowe, szkiełka mikroskopowe, szkło laboratoryjne, odczynniki chemiczne, środki czystości, środki ochrony (fartuchy i rękawice ochronne, apteczka), przewodniki roślin i zwierząt, proste klucze do oznaczania roślin, atlasy, modele obrazujące wybrane elementy budowy organizmu człowieka zdjęcia, filmy, foliogramy, plansze poglądowe, proste teksty popularnonaukowe, wyników badań naukowych, prezentacje multimedialne, animacje.

48 Trzeba ludzi uczyć w granicach możliwie najszerszych, nie z książek czerpać mądrość, ale z nieba, ziemi, z dębów i buków. J. A. Komeński: Wielka dydaktyka