Energetyczny pakiet Pawlaka

Transkrypt

1 Energetyczny pakiet Pawlaka 22 grudnia 2011 r. podczas konferencji prasowej Nowa energia w prawie, przy udziale Wicepremiera, Ministra Gospodarki Waldemara Pawlaka oraz Wiceministrów w Ministerstwie Gospodarki prof. Macieja Kaliskiego i Tomasza Tomczykiewicza, zaprezentowano trzy ważne dla energetyki projekty aktów prawnych. Są nimi projekty ustaw: Prawo energetyczne, Prawo gazowe oraz o odnawialnych źródłach energii. W ich ramach dokonuje się implementacji postanowień dyrektyw tzw. III pakietu energetycznego (zwanego również pakietem liberalizacyjnym), jak również tzw. pakietu klimatycznoenergetycznego. Proponowany przez Ministerstwo Gospodarki pakiet legislacyjny tworzy istotną płaszczyznę regulacyjną zawierającą zbliżone unormowania dla wszystkich obszarów energetyki, które jednak odznaczają się odrębnością właściwą dla specyfiki każdego z jej sektorów, tj. energii elektrycznej i ciepła, gazu ziemnego oraz energii ze źródeł odnawialnych. W obecnym stanie prawnym w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne znaleźć można regulacje prawne, które nie do końca uwzględniają odmienność uwarunkowań dotyczących energii elektrycznej, czy gazu ziemnego, wynikającą z ich cech naturalnych (niemożność magazynowania energii elektrycznej, straty na przesyle i dystrybucji, czy też wysokosprawny, niskoemisyjny charakter gazu). Warto również podkreślić, iż na poziomie Unii Europejskiej sektory energii elektrycznej, gazu oraz odnawialnych źródeł energii od dłuższego czasu znajdują swoje indywidualne sposoby normowania. Przyjęte w wymienionej propozycji Ministerstwa Gospodarki rozróżnienie wpisuje się w tę europejską tendencję. Z uwagi na wagę proponowanych regulacji dla sektora, a tym samym na rolę jaką odegrają one w polskiej gospodarce oraz ich wpływ na sytuację konsumentów usług energetycznych warto prześledzić wymienione projekty aktów prawnych przedstawiając ich najważniejsze postanowienia. Prawo energetyczne Jak stanowi się w uzasadnieniu do nowej ustawy Prawo energetyczne ma ona na celu uporządkowanie oraz uproszczenie obwiązujących przepisów, wprowadzenie nowatorskich rozwiązań podyktowanych rozwojem rynku energii elektrycznej i rynków ciepła oraz ochroną odbiorców, a także dostosowanie istniejących uregulowań do rozporządzeń Unii Europejskiej. Liczne nowelizacje obecnie obowiązującej ustawy z dnia 10 1

2 kwietnia 1997 r. spowodowały, że stała się ona nieczytelna, a powszechnie wytykane błędy np. w postaci zbyt długich artykuły normujące zagadnienia, które powinny znaleźć się w oddzielnych jednostkach redakcyjnych, numeracja artykułów typu 9a, 9b itd.) powodowały niepotrzebne utrudnienia dla jej adresatów już w samej warstwie systemowej ustawy. W ocenie projektodawców nowa ustawa Prawo energetyczne tworzy spójne ramy prawne w obszarze energetyki, z uwzględnieniem standardów europejskich. Ustawa obejmuje swym zakresem przepisy dotyczące elektroenergetyki oraz ciepłownictwa, wyłącza natomiast z obecnej ustawy Prawo energetyczne przepisy dotyczące zagadnień gazowych oraz odnawialnych źródeł energii. W ustawie uwzględniono problematykę, która znajdowała już swoje unormowanie w ramach obowiązującej ustawy (zasady i warunki dostarczania energii elektrycznej lub ciepła, przyłączania do sieci, sprzedaży energii elektrycznej oraz zmiany sprzedawcy energii elektrycznej, zasady i warunki wykonywania działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami, energią elektryczną i ciepłem, zasady funkcjonowania operatorów systemów elektroenergetycznych, taryfowanie) niemniej jednak dostrzec w niej można szereg nowych rozwiązań. Wymienić tu można chociażby regulacje pro konsumenckie, tj. wprowadzenie systemu wsparcia dla odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej oraz ustanowienie Rzecznik Praw Odbiorców, jak również stałych sądów polubownych przy Prezesie Urzędu Regulacji Energetyki. Dodać do tego należy również możliwość dostarczania energii elektrycznej do odbiorców domowych jedynie na podstawie umowy kompleksowej, czy też postulowany od dawna obowiązek rozliczanie energii elektrycznej wg rzeczywistego zużycia, czy też wpisujący się w szeroką ideę smart grid obowiązek montażu liczników inteligentnych. Odnosząc się do systematyki projektu ustawy warto zwrócić uwagę na materię wyodrębnioną w rozdziałach szóstym (normy dotyczące zasad postępowania w przypadku zagrożenia równowagi na rynku energii elektrycznej, rynkach ciepła oraz paliw stałych), ósmym (działalności planistycznej w energetyce) oraz jedenastym (urządzenia, instalacje i sieci w energetyce oraz zasady ich eksploatacji). Regulacje wpisują się w przywołaną już aktywność zmierzającą do uporządkowania materii prawa energetycznego i pod względem systemowym uwydatniają rangę zawartych w ich ramach unormowań, jak również prezentują dobry kierunek zmian legislacyjnych (chodzi tu m.in. o postanowienia dotyczące planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych, ich zatwierdzania i weryfikowania, czy też regulacje dotyczące porozumienie inwestycyjnego ). Warto przywołać także inne nowe rozwiązania wskazywane w projekcie. Np. możliwość posiadania przez operatora systemu przesyłowego jednostek rezerwy 2

3 interwencyjnej co w bilansie końcowym pozytywnie wpływa na poprawę bezpieczeństwa energetycznego, czy też przedłużenie wsparcia dla wysokosprawnej kogeneracji i skorelowanie go z systemem handlu uprawnieniami do emisji CO 2, które z kolei zwiększa możliwości optymalizacji obligacji z zakresu redukcji emisji gazów cieplarnianych. Inną ciekawą koncepcją jest utworzenie centralnego zbioru informacji pomiarowych oraz instytucji prowadzącego go operatora informacji pomiarowych wraz z systemem taryfowania i kontroli. Prawo gazowe W założeniach projektodawców nowa ustawa Prawo gazowa ma ułatwić realizację niektórych z podstawowych kierunków polskiej polityki energetycznej określonych w Polityce energetycznej Polski do roku 2030 tj. wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii oraz rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii. Trzeba przypomnieć, że celem polityki energetycznej państwa w obszarze gazu ziemnego jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Szczegółowymi celami w tym obszarze są zapewnienie alternatywnych źródeł i kierunków dostaw gazu do Polski, rozbudowa systemu przesyłowego i dystrybucyjnego gazu ziemnego oraz zwiększenie pojemności magazynowych gazu ziemnego. Należy również nadmienić, że podobnie jak projekt nowego prawa energetycznego projekt ustawy Prawo gazowa implementuje niezbędne akty prawa europejskiego właściwe dla sektora gazownictwa. W projekcie zakłada się wprowadzenie kilku istotnych zmian. Wymienić tu trzeba wprowadzenie koncesji na sprzedaż gazu ziemnego zamiast obecnie obowiązującej koncesji na obrót gazem ziemnym, wzmocnienie kryteriów niezależności operatora systemu przesyłowego (wprowadzenie tzw. rozdzielności osobowej) co jest wymogiem wynikającym z przyjmowanych w Unii Europejskiej tzw. dyrektyw gazowych, w tym w szczególności tzw. III dyrektywy gazowej. Z obowiązkiem tym skorelowane jest również wzmocnienie kryteriów niezależności innych operatorów, tj. operatora systemu dystrybucyjnego oraz operatora systemu magazynowania. W tym kontekście warto wymienić jeszcze przyznanie ministrowi właściwemu do spraw gospodarki kompetencji do wykonywania nadzoru właścicielskiego nad operatorem systemu przesyłowego (Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ SYSTEM S.A.). W stosunku do przywołanych operatorów wprowadza się również nową formułę opracowania planów rozwoju, w postaci nałożenia na operatora systemu przesyłowego obowiązku opracowywania 10 letniego planu rozwoju, a na operatora systemu dystrybucyjnego, magazynowania, skraplania i regazyfikacji obowiązku 3

4 opracowania 5 letniego planu rozwoju (obecnie w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne istnieje obowiązek opracowania 3-letniego planu rozwoju). Innymi wartymi uwagi regulacjami proponowanymi w przedmiotowym projekcie są wprowadzenie punktu wirtualnego, w którym sprzedawany może być gaz ziemny, skrócenie terminu na zmianę sprzedawcy do 3 tygodni, zgodnie z wymogami prawa Unii Europejskiej, czy też wzmocnienie pozycji konsumentów, m.in. poprzez nałożenie obowiązków informacyjnych na przedsiębiorstwa gazownicze. Ustawa o odnawialnych źródłach energii Podobnie jak poprzednie projekty ustaw energetycznych projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE) wynika z konieczności implementowania europejskich aktów prawnych, jak również wypełnienia ustanowionych w jej ramach celów z zakresu osiągnięcia odpowiedniego udziału OZE w bilansie energii finalnej (dla Polski to 15% w 2020 r.). W tym wypadku jest to wchodząca w skład tzw. pakietu klimatycznoenergetycznego dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Odwołując się do uzasadnienia projektu i oceny projektodawców, jest on także odpowiedzią na potrzebę rozwoju energetyki opartej na wykorzystaniu OZE, a także na postulaty o konieczności ustanowienia klarownego oraz efektywnego kosztowo systemu promującego wykorzystanie energii z OZE. Jeżeli chodzi o szczegółowe regulacje to w projekcie ustawy zakłada się uwzględnienie przepisów gwarantujących monitorowanie rynku i realizację celów Krajowego Planu Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, poprzez przyjęcie ścieżki wzrostu OZE w perspektywie najbliższych 10 lat w podziale na poszczególne technologie. Zmienione zostaną również zasady systemu wsparcia OZE. Zakłada się zagwarantowanie jego funkcjonowania do min. 15 lat liczonych od daty oddania inwestycji do użytkowania oraz poprzez wprowadzenie tzw. współczynnika korygującego, który ma doprowadzi do funkcjonalnego zbliżenia krajowego systemu wsparcia, będącego systemem kwotowym, do systemu taryf gwarantowanych (feed-in tariff). W ocenie projektodawców przychody z wytwarzania energii z OZE będą tak samo przewidywalne i pewne jak w systemach wsparcia opartych na systemie feed-in tariff. Podstawa obliczenia takiego współczynnika będzie 4

5 pochodna oceny efektywności przedsięwzięcia inwestora, tak by zagwarantować inwestorowi odpowiedni zwrot z inwestycji. Ważną część regulacji stanowią ramy prawne systemu wsparcia generacji rozproszonej. Zakłada się stopniowy i systematyczny rozwój mikroźródeł, które w oparciu o lokalnie dostępne zasoby będą wytwarzać energię elektryczną. Możliwe będą również dodatkowe zachęty w przypadku wytwarzania zielonej energii na własne potrzeby. Dodatkowo zakłada się wsparcie dla wytwórców ciepła z OZE. Jak dalej stanowi się w uzasadnienie do projektu do ułatwień w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej należą: zniesienie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej w mikroźródłach, preferencje w przyłączaniu mikroźródeł i uproszczone zasady ich przyłączania, wprowadzenie elastycznych i czytelnych zasad wsparcia w zakresie wytwarzania zielonej energii, wprowadzenie możliwości uzyskania gwarancji pochodzenia zielonej energii. Warto także przywołać również wpisujące się w nurt zbliżenia generacji do odbiorcy końcowego, tworzenie tzw. lokalnych łańcuchów wartości dodanej m.in. przez aktywizację gospodarczą wsi oraz zwiększenie zatrudnienia wśród społeczności lokalnej oraz jednostek gospodarczych branży rolniczej i związanej z energetyką odnawialną (green jobs). Wśród innych tego typu regulacji związanych z ideą tzw. energetyki prosumenckiej (konsument produkujący energię, tj. konsument będący jednocześnie producentem) trzeba wymienić unormowania dotyczące warunków i trybu nabywania uprawnień instalatora mikroinstalacji, certyfikacji instalatorów OZE 1, czy też ulg dla prosumentów. 1 Zgodnie z projektem instalatorem może być każda osoba, która posiada ważny certyfikat mikroinstalacji. By go otrzymać trzeba m.in. posiadać minimum wykształcenie zasadnicze zawodowe lub równoważne w zakresie urządzeń i instalacji: sanitarnych, energetycznych, grzewczych, chłodniczych lub elektrycznych i trzyletnie doświadczenie, ukończyć odpowiednie szkolenie i złożyć egzamin przed komisją przy Prezesie Urzędu Dozoru Technicznego. 5