Polska MARKET INSIGHTS

Transkrypt

1 Polska MARKET INSIGHTS I połowa 2017

2 Spis treści Gospodarka...3 Rynek biurowy... 4 Rynek magazynowy...6 Rynek handlowy...8 Rynek inwestycyjny Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

3 Gospodarka Tempo wzrostu PKB (%) 6% Zarys ogólny > Od początku 2017 r. w Polsce rośnie tempo wzrostu gospodarczego. Szacowana dynamika PKB na koniec II kwartału br. to poziom 4% r/r (3,1% w II kwartale 2016 r.). 5% 4% 3% 2% 1% 3,7% 4,8% 3,3% 1,8% 1,7% 3,5% 2,8% 3,3% 4% > Popyt konsumpcyjny, inwestycje samorządowe finansowane ze środków unijnych, a także pozytywne nastroje konsumentów pozostają głównymi czynnikami wzrostu aktywności gospodarczej w Polsce. 0% I kw. PKB 2017 II kw > Poziom stóp procentowych nie uległ zmianie. Rada Polityki Pieniężnej nie zakłada również podwyżek w kolejnych miesiącach (obecnie stopa referencyjna wynosi 1,5%). > Wskaźnik inflacji (CPI) szacowany jest na poziomie 1,8% na koniec II kwartału 2017 r., co stanowi wzrost o 2,7 p.p. w porównaniu do analogicznego okresu 2016 r. (-0,9%)., na podstawie GUS, BZ WBK Stopa bezrobocia oraz inflacja (%) 15% 12,4% 12,4% 13,4% 13,4% 11,4% 9,7% 10% 8,3% 8,1% 7,4% > Na koniec II kwartału 2017 r. stopa bezrobocia osiągnęła rekordowo niski poziom - 7,4%, co stanowi spadek o 1,7 p.p. w odniesieniu do analogicznego okresu 2016 r. (9,1%). Jest to najniższy wskaźnik od 26 lat. 5% 0% 2,6% 4,3% 3,7% 0,9% 0% -0,9% -0,6% 2% 1,8% Prognoza > Według danych z kwietnia br. przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw utrzymuje stabilny poziom - ok. 6 mln (wzrost o 4,6% r/r). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie (brutto) w tym sektorze wyniosło 4 508,08 PLN, co oznacza wzrost o ok. 270 PLN w stosunku do analogicznego okresu 2016 r. -5% I kw Inflacja Bezrobocie, na podstawie GUS, MRPiPS II kw Prognozy > W nadchodzącym kwartale 2017 r. przewiduje się utrzymanie tempa wzrostu gospodarczego na poziomie około 4%. > Analitycy BZ WBK prognozują, że wskaźnik inflacji w Polsce utrzyma się do końca roku na poziomie ok. 1,8%. > Dane z rynku pracy wskazują, że stopa bezrobocia nadal będzie spadać. Szacuje się, że na koniec 2017 r. osiągnie poziom 7%. 3 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

4 Rynek biurowy Zarys ogólny > Na koniec I połowy 2017 r. całkowita podaż na dziewięciu głównych rynkach w Polsce osiągnęła poziom prawie 9,3 mln m 2. > W ciągu sześciu miesięcy deweloperzy oddali do użytku ponad 300 tys. m 2 powierzchni biurowej, z czego 130 tys. m 2 w stolicy. Wśród miast regionalnych najwyższy wzrost zasobów odnotował rynek krakowski (80,9 tys. m 2 ). > Aktywność deweloperska pozostaje na wysokim poziomie, w budowie znajduje się ponad 1,7 mln m 2 nowoczesnej powierzchni biurowej. Ponad 40% przypada na stolicę -720 tys. m 2, natomiast w miastach regionalnych nadal najwięcej projektów powstaje w Krakowie (290 tys. m 2 ), Wrocławiu (260 tys. m 2 ) i Łodzi (150 tys. m 2 ). > Współczynnik pustostanów dla Polski odnotował niewielki spadek do poziomu 11,9% wobec 12,1 % na koniec I kwartału 2017 r. Inwestycje dostarczone na rynek w I półroczu zostały wynajęte w 53%. > Wolumen transakcji zawartych w I połowie roku ukształtował się na poziomie 723 tys. m 2, co stanowi wzrost o 15% w porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego roku. Główne wskaźniki w I połowie 2017 r. > Umowy podpisane w budynkach planowanych oraz w fazie budowy stanowiły około 22% całkowitego popytu, co przełożyło się na ponad 157 tys. m 2 wynajętej powierzchni w tych projektach. > W strukturze popytu dominowały nowe umowy, które stanowiły blisko 56%. Udział renegocjacji/przedłużeń w wolumenie transakcji wyniósł około 30%. > W omawianym okresie absorpcja netto powierzchni biurowej wyniosła 342 tys. m 2, z czego 119 tys. m 2 przypadło na Warszawę. Wśród rynków regionalnych najwyższy poziom absorpcji odnotowały Wrocław (58 tys. m 2 ) oraz Kraków (51 tys. m 2 ). > Czynsze bazowe utrzymywały się na niezmienionym poziomie. W Warszawie stawki za powierzchnię biurową wynosiły od 12 do 22 EUR/m²/miesiąc, natomiast w miastach regionalnych od 10 do 16,5 EUR/m 2 /miesiąc. Podaż > Od początku roku warszawski rynek biurowy powiększył swoje zasoby o 131 tys. m 2. Ukończonych zostało 16 budynków, z których największy był kompleks Business Garden w strefie Żwirki i Wigury (pięć budynków o łącznej powierzchni najmu: 54,8 tys. m 2 ). Pozostałe oddane biurowce to m.in. Ethos (12,1 tys. m 2 ) w Centralnym Obszarze Biznesu, Neopark A (10,6 tys. m 2 ) na Mokotowie oraz EQlibrium (9,9 tys. m 2 ) w strefie Zachód. Ponad 85% nowej powierzchni zostało dostarczone w strefach poza centrum miasta. Miasto Istniejąca podaż (m 2 ) Nowa podaż (m 2 ) Pustostany Powierzchnia w budowie (m 2 ) Popyt (m 2 ) Stawki czynszu EUR (m 2 /miesiąc) Warszawa ,9% Kraków ,2% ,2-15,5 Wrocław ,5% Trójmiasto ,8% ,5 Katowice ,7% ,5-14,5 Poznań ,2% ,5-15,5 Łódź ,0% ,5-13,5 Szczecin ,3% Lublin ,3% Razem ,9% na podstawie PORF 4 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

5 > Na rynkach regionalnych oddano w sumie 34 projekty biurowe o łącznej powierzchni około 190 tys. m 2. Zdecydowana większość ukończonych inwestycji to projekty o powierzchni najmu poniżej 10 tys. m 2. > Rynkiem regionalnym z największym przyrostem nowej podaży był Kraków, gdzie do użytku oddano dwanaście budynków biurowych. Największe z nich to Astris (13 tys. m 2 ), pierwszy biurowiec Zabłocie Business Park A (10,9 tys. m 2 ) oraz kolejny budynek kompleksu Bonarka for Business G (10 tys. m 2 ). > Ponad 10 tys. m 2 oddało się w ramach trzech projektów w Lublinie, gdzie ostatni taki wzrost podaży zarejestrowano w 2014 r. Popyt > Wolumen transakcji zarejestrowanych w I połowie 2017 r. w Warszawie wyniósł 391,4 tys. m 2, co jest najlepszym półrocznym wynikiem w historii rynku. Najwięcej umów (prawie 30% całkowitego popytu) zostało podpisanych w strefie Centrum (115,4 tys. m 2 ). Łączny popyt brutto w ścisłym centrum ukształtował się na poziomie 183,9 tys. m 2. W strefach pozacentralnych zawarto transakcje na ponad 207 tys. m 2. W stolicy przeważały nowe umowy z 54% udziałem oraz przedłużenia i renegocjacje 36% całkowitego wolumenu. Największe transakcje najmu w I połowie 2017 r. Najemca Powierzchnia (m 2 ) Lokalizacja Millenium Bank Harmony Office Centre A, Warszawa Credit Agricole Business Garden II, Wrocław Energa Group Olivia Business Center, Gdańsk Brown Orange Office Park, Brothers Kraków Harriman Citi Service Generation Park X, Center Poland Warszawa Alior Bank Łopuszańska Business Park, Warszawa Astra Zeneca Postępu 14, Warszawa Capgemini Business Garden I, Wrocław EY Sagittarius Business House, Wrocław HCL O3 Business Campus II, Kraków na podstawie PORF > Na rynkach regionalnych popyt brutto w I połowie 2017 r. ukształtował się na poziomie 331,4 tys. m 2, o 23 % więcej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Najwięcej umów zostało zawartych w Krakowie (30% całkowitego wolumenu) i we Wrocławiu (28% popytu brutto). Umowy najmu w projektach w budowie wyniosły 90 tys. m 2. > Podobnie jak w stolicy nowe umowy zdominowały rynki regionalne, a ich udział wyniósł 56%. Dostępne powierzchnie > Poziom pustostanów dla Warszawy spadł o 0,1 p.p. i wyniósł na koniec II kwartału 2017 r. 13,9%, co przełożyło się na 715,8 tys. m 2 dostępnej powierzchni. Niewielki spadek zarejestrowano także w strefach poza centrum miasta z 14,7% do 14,3%. Pustostany w centrum kształtują się na poziomie 13,2%. > Współczynnik powierzchni niewynajętej dla całego kraju wyniósł na koniec II kwartału 2017 r. 11,9%. Na rynkach regionalnych najniższe pustostany odnotowano w Łodzi (6,0%) oraz Trójmieście (7,8%). Mniej powierzchni do wynajęcia niż w I kwartale 2017 r. odnotowano także we Wrocławiu, Katowicach i Poznaniu. Najwięcej wolnej powierzchni znajduje się obecnie w Szczecinie (14,3%) i Lublinie (12,3%). Współczynnik pustostanów na głównych rynkach biurowych w Polsce w I połowie 2017 r. 20% 15% 10% 5% 0% 13,9% 9,3% na podstawie PORF Prognozy 8,5% 7,8% 12,7% 6,0% 12,2% 14,3% 12,3% > W Polsce obserwowana jest nadal rosnąca aktywność deweloperów. Obecnie w budowie znajduje się rekordowa powierzchnia nowych biur - 1,7 mln m 2. W samej Warszawie w trakcie realizacji jest ponad 720 tys. m 2. Największe inwestycje zaplanowane są do oddania w latach : Varso, The Warsaw HUB oraz Mennica Legacy Tower. > Na rynkach regionalnych najwięcej projektów w fazie budowy jest w Krakowie (290 tys. m 2 ) i we Wrocławiu (260 tys. m 2 ). > Obecna sytuacja na rynku sprzyja najemcom. Deweloperzy oferują coraz ciekawsze projekty biurowe oraz duże pakiety zachęt. Na rynku obserwujemy również coraz więcej modernizacji starszych obiektów, które mają problem z utrzymaniem poziomu wynajmu. 5 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

6 Rynek magazynowy Zarys ogólny > Polski rynek magazynowy wykazuje nadal trend wzrostowy. Podaż i popyt utrzymują się na wysokim poziomie. > W I połowie 2017 r. poziom podaży powierzchni magazynowej wyniósł 793 tys. m 2, w rezultacie czego na koniec czerwca 2017 r. całkowite zasoby przekroczyły 12 mln m 2. > W porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego roku aktywność deweloperów wzrosła o ponad 10%. > Od stycznia do czerwca 2017 r. na polskim rynku magazynowym podpisano ponad 250 umów, w ramach których wynajęto w sumie ok. 1,9 mln m 2. > W całej Polsce na koniec II kwartału 2017 r. w budowie pozostawało 1,6 mln m 2 powierzchni magazynowej. Całkowite zasoby i wskaźnik pustostanów na głównych rynkach magazynowych m 2 Podaż *Lublin, Rzeszów i okolice Wskaźnik pustostanów 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% > Na koniec czerwca 2017 r. wolumen transakcji krótkookresowych (nieujmowanych w statystykach zbiorczych) wyniósł 102,8 tys. m 2. > W analizowanym okresie współczynnik pustostanów dla rynku powierzchni magazynowych ukształtował się na poziomie 5,9% i był wyższy o 0,5 p.p. od wskaźnika odnotowanego na koniec grudnia 2016 r. (5,4%). Podaż > W I połowie 2017 r. najwyższy poziom aktywności deweloperów został zaobserwowany w Warszawie (strefy II i III), Toruniu (dwa projekty BTS) oraz Poznaniu. W tych lokalizacjach oddano do użytkowania odpowiednio 115,8 tys. m 2, 113 tys. m 2 i 111,8 tys. m 2 nowoczesnej powierzchni magazynowej, co stanowiło 43% całkowitej powierzchni oddanej do użytkowania w tym okresie w Polsce. > Wysokim poziomem podaży charakteryzował się również region Górnego Śląska (93 tys. m 2 ). Pozostałe rynki regionalne odnotowały mniejsze przyrosty nowej powierzchni magazynowej (do 80 tys. m 2 na rynku Polski Centralnej). > Do największych obiektów magazynowych ukończonych w ciągu minionych dwóch kwartałów należą m.in.: BTS dla Kaufland (45 tys. m 2 ) i Carrefour (38 tys. m 2 ) w Bydgoszczy, kolejna faza P3 Błonie (47 tys. m 2 ) oraz rozbudowa Prologis Park Piotrków II (42 tys. m 2 ). Popyt > Zaobserwowany został 36% wzrost popytu w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku (1,4 mln m 2 w Ipołowie 2016 r.). > Najwięcej powierzchni zostało wynajętej na rynku Polski Centralnej (440 tys. m 2 ). Na rynku warszawskim podpisano umowy na 405 tys. m 2, z czego 85% w strefie II (345 tys. m 2 ). Rynkami, które także charakteryzowały się wysokim poziomem popytu były Górny Śląsk (394 tys. m 2 ) i Wrocław (120 tys. m 2 ). 6 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

7 Popyt na głównych rynkach magazynowych w I połowie 2017 r. m > Najniższy poziom pustostanów odnotowano w Centralnej Polsce 0,3 % oraz w warszawskiej III strefie 3,3%. Prognozy > Mniejsze rynki magazynowe mają szanse przyciągać kolejnych najemców, podnosząc swoją pozycję na logistycznej mapie Polski. > Dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej i bliskość ośrodków akademickich coraz częściej będą decydującymi czynnikami przy wyborze lokalizacji przez firmy produkcyjne. > W najbliższych kwartałach przewidujemy wciąż wysokie zapotrzebowanie na powierzchnie magazynowoprzemysłowe. Efektywne stawki czynszu (EUR/m 2 /miesiąc) *Lublin, Rzeszów Wybrane transakcje najmu w I połowie 2017 r. Najemca Lokalizacja Powierzchnia (m 2 ) Rodzaj umowy Amazon Sosnowiec BTS Castorama Stryków BTS BSH Łódź BTS H&M Bolesławiec BTS K+N P3 Piotrków Nowa umowa OBI Łódź BTS BMW Świecko BTS Region Min. (EUR/m²) Max. (EUR/m²) Warszawa I 3,50 4,80 Warszawa II 1,90 2,90 Warszawa III 1,90 2,70 Polska Centralna 1,90 2,90 Poznań 2,10 2,70 Górny Śląsk 2,00 2,70 Kraków 2,80 4,50 Wrocław 1,90 3,20 Trójmiasto 2,20 2,90 Toruń/Bydgoszcz 2,20 2,80 Szczecin 2,40 3,50 Lublin 2,40 2,90 Rzeszów 2,50 3,20 Arvato Dirk Logistics SEGRO Logistics Park Stryków Hillwood Wrocław II Nowa Umowa Renegocjacja Żabka MLP Gliwice Nowa Umowa > W I połowie 2017 r. nowe umowy stanowiły 70,2% wszystkich transakcji (30,6% przypadło na powierzchnie typu BTS), natomiast renegocjacje objęły 25% umów. > Wśród najemców dominowały firmy z sektora 3PL (logistyka firm trzecich) i sieci handlowe odpowiednio 15% i 7,4% całkowitego popytu. Dostępne powierzchnie > Na koniec czerwca 2017 r. na analizowanych rynkach niewynajęte pozostawało 716 tys. m 2 powierzchni magazynowej. Wskaźnik pustostanów wyniósł 5,9%. 7 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

8 Rynek handlowy Zarys ogólny > W ciągu pierwszego półrocza 2017 r. w Polsce do użytku oddano jedynie ok. 30 tys m² powierzchni centrów handlowych, z czego połowa to rozbudowy. Całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni handlowej wyniosły na koniec czerwca ok. 11,2 mln m². Ewolucja podaży w latach (I połowa) Roczna podaż (m 2 ) Całkowita podaż (mln m 2 ) liczne transakcje w istniejących centrach handlowych, szczególnie w sektorach: spożywczym, wszystko dla domu, mody, a także sportu i rekreacji. > Średni współczynnik powierzchni niewynajętej dla osiemnastu największych polskich miast utrzymuje się na niskim poziomie ok.4,1%. Podaż > Największymi rynkami handlowymi w Polsce pozostają aglomeracja warszawska z 46 centrami o łącznej powierzchni 1,5 mln m² GLA oraz konurbacja katowicka (44 obiekty, 1,1 mln m² GLA). > Nasycenie powierzchnią centrów handlowych w Polsce na koniec czerwca 2017 roku wyniosło 293 m²/1 000 mieszkańców. W grupie największych aglomeracji najwyższe nasycenie notowane jest w Poznaniu (832 m²/1 000) i Wrocławiu (826 m²/1 000), a wśród miast średniej wielkości w Lublinie (959 m²/1 000) > W I połowie br. oddane do użytku zostały nowe części rozbudowanych centrów handlowych Auchan Hetmańska w Białymstoku, Outlet Park Szczecin i Auchan Gdańsk. 0 Nowe projekty Rozbudowy Całkowita podaż 0 > W II kwartale otwarto również dwa niewielkie centra handlowe o profilu zakupów codziennych we Wrocławiu (Tarasy Grabiszyńskie) i w Sulechowie (Quick Park). > Na koniec II kwartału br. w budowie znajdowało się blisko 750 tys. m² powierzchni centrów handlowych, z czego ok. 47% trafi na rynek w okresie lipiec grudzień > Na rynku w dalszym ciągu obserwujemy rozbudowy i modernizacje istniejących obiektów, które stanowią ok. 12% powierzchni znajdującej się obecnie w budowie. > Centra handlowe budowane są przede wszystkim w największych aglomeracjach (71% powierzchni) oraz w miastach małych, poniżej 100 tys. mieszkańców (21% powierzchni). > W okresie kwiecień-czerwiec br., poza umowami typu prelease w budowanych obecnie obiektach, obserwowane były > Wiele obiektów handlowych jest rozbudowywanych i modernizowanych. Remontowane są pasaże, toalety, elewacje, przebudowywane strefy gastronomiczne, wprowadzane nowoczesne systemy nawigacji i identyfikacji wizualnej, strefy relaksu oraz udogodnienia dla rodzin z dziećmi i niepełnosprawnych. Zmieniają się m.in. warszawska Arkadia (Grand Kitchen), Forum Gliwice (atrium) i IKEA Port Łódź (tereny zewnętrzne). Popyt > W I połowie br. w Polsce zadebiutowało kilka nowych sieci, m.in. Trespass (pierwszy regularny sklep w Blue City w Warszawie), Freya (poznański Stary Browar), befree (Posnania) oraz Maxi-Cosi (Galeria Katowice). 8 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

9 > Wśród anonsowanych umów najmu warto wymienić: P&C (4 tys. m²) w centrum handlowym Wroclavia, Van Graaf (3,3 tys. m²) w Forum Gdańsk, Zara (3,5 tys. m²) i Forever21 (1 tys. m²) w krakowskiej Serenadzie, Intermarche (2,6 tys. m 2 ) w Galerii Młociny w Warszawie, TK Maxx (2,4 tys. m²) w Atrium Biała w Białymstoku czy Jysk (1,1 tys. m²) w Vivo! Krosno. > Kolejne lokale po sklepach Alma znajdują swoich najemców. Biedronka wynajęła 1,6 tys. m² w Tarasach Zamkowych w Lublinie i 1,3 tys. m² w Galerii Jurajskiej w Częstochowie, a Carrefour 1,5 tys. m² w Focus Zielona Góra i 2,9 tys. m² w krakowskiej Galerii Kazimierz. > Istniejące centra handlowe o ugruntowanej pozycji rynkowej również przyciągają nowych najemców, w I połowie roku swoje sklepy otworzyli m.in. Media Expert w CH Europa Centralna (2,5 tys. m²), TK Maxx w Galerii Kaskada w Szczecinie (1,8 tys. m²), H&M w Galerii Askana w Gorzowie Wlk. (1,6 tys. m²) i Komfort w Galerii Echo w Kielcach (1,2 tys. m²). > Polskie marki z sukcesem prowadzą ekspansje w krajach CEE pierwszy sklep w Mińsku na Białorusi otworzył Reserved, a w Rydze na Łotwie Sizeer. > Sieci handlowe z Polski są nadal atrakcyjnym produktem inwestycyjnym. W I kwartale br. została zawarta umowa sprzedaży spółki Żabka Polska, pomiędzy Mid Europa Partners a CVC Capital Partners (ok sklepów spożywczych w Polsce). Wybrane transakcje najmu w I połowie 2017 r. Najemca Branża Powierzchnia (m²) Lokalizacja P&C moda Wroclavia TK Maxx moda Atrium Biała Masters Bowling&Bilard kręgielnia Tarasy Zamkowe CityFit fitness AKS Chorzów TK Maxx moda Kaskada CCC obuwie Galeria Młociny New Yorker moda Galeria Północna Martes Sport sport Stary Browar Jysk wnętrza Vivo! Krosno Forever21 moda Serenada Pustostany > Zgodnie ze stanem na koniec czerwca 2017 r. średni współczynnik pustostanów w centrach handlowych w osiemnastu największych polskich miastach wyniósł 4,1% i był o 0,6 p.p. wyższy niż w grudniu 2016 r. > Wśród głównych rynków handlowych najniższą wartością współczynnika powierzchni niewynajętej charakteryzuje się Warszawa (2,6%). Najwięcej dostępnej powierzchni znajduje się natomiast w Katowicach (5,9%). > Wśród miast dużych (150 tys tys. mieszkańców) najwięcej wolnej powierzchni znajdziemy w Radomiu (10,9%), a najmniej w Bielsku-Białej (1,3%). Współczynnik pustostanów w centrach handlowych 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% na podstawie PRRF Prognozy Średni współczynnik pustostanów (Czerwiec 2017) > Na koniec I połowy 2017 r. w budowie znajdowało się ponad 750 tys. m² powierzchni centrów handlowych. Podaż za rok 2017 szacowana jest na poziomie podobnym do roku ubiegłego (blisko 400 tys. m²). > Największe centra handlowe w budowie to: Galeria Młociny (73 tys. m²) i Galeria Północna (64 tys. m²) w Warszawie, Wroclavia (64 tys. m²), Forum Gdańsk (62 tys. m²), IKEA Lublin (57 tys. m 2 ) i Serenada w Krakowie (42 tys. m²). > W okresie styczeń-czerwiec br. rozpoczęły się budowy kolejnych obiektów, których data ukończenia przewidywana jest na rok 2018: Color Parku w Nowym Targu (27 tys. m²), Nowej Stacji w Pruszkowie (27 tys. m²), Galerii Stella w Cieszynie (11 tys. m²), Galerii Piastovej w Gnieźnie (9,5 tys. m²) oraz rozbudowa CH Janki k. Warszawy - I faza (9,5 tys. m²). > Na drugą połowę roku zapowiedziano kilka kolejnych debiutów sieci handlowych na polskim rynku, m.in. w Warszawie w Galerii Północnej (Hamleys, Love Republic, Zarina, Newbie, 4Faces), Arkadii (Nissa, Victoria s Secret z pełnym asortymentem), a także w Złotych Tarasach i Galerii Mokotów. > W marcu br. Rada Ministrów dała pozytywną rekomendację dla dalszego procedowania, znajdującego się w Sejmie, obywatelskiego projektu ustawy o ograniczeniu handlu w niedzielę. 9 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

10 Rynek inwestycyjny Główne wskaźniki inwestycyjne Wolumen transakcji Stopy zwrotu z najlepszych nieruchomości 1,53 mld EUR Biurowe - Warszawa 5,25% Biurowe Miasta Regionalne 6% Handlowe 5% Magazynowe 6,5%/7%* *BTS/Tradycyjne Zarys ogólny > Całkowita wartość transakcji inwestycyjnych w pierwszej połowie 2017 wyniosła około 1,53 mld EUR w ramach 30 transakcji obejmujących 50 nieruchomości komercyjnych. > Pod względem różnorodności i płynności finansowej Polska pozostaje dominującym rynkiem w regionie CEE pomimo, że silny wzrost zanotowały Czechy (wartość transakcji ok. 2,2 mld EUR). > Popyt inwestorów pozostaje silny wśród wszystkich najważniejszych klas aktywów. Na rynku zaobserwowano wysoką aktywność nowych inwestorów. > Kapitał wciąż pochodzi głównie z Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Niemiec, a także z Republiki Południowej Afryki (2 mld EUR zainwestowane na przestrzeni ostatnich 18 miesięcy). > Największymi graczami w pierwszej połowie 2017 byli Echo Polska Properties, Pradera, DAWM, Octava, U City i CPI Property News. Stopy zwrotu > Stopy kapitalizacji dla obiektów biurowych zlokalizowanych w Warszawie w COB kształtują się na poziomie 5,25%, podczas gdy w miastach regionalnych wynoszą one 6,25% (Wrocław i Kraków). > Stopy kapitalizacji dla nowoczesnych obiektów handlowych pozostają stabilne kształtując się w przedziale 5,00% - 5,50% dla Warszawy i głównych miast regionalnych, natomiast dla obiektów w mniejszych ośrodkach miejskich sięgają ok 8% - 8,5%. > Stopy kapitalizacji obiektów magazynowych (BTS) kształtują się na poziomie 6,5% (oraz poniżej tego progu w wybranych przypadkach), podczas gdy tradycyjne nieruchomości magazynowe oscylują w granicy 7%. Najwyższe stopy zwrotu (II kwartał) 13% 11% 9% 7% 5% 3% Biura Handel Magazyny Pochodzenie inwestorów (I połowa) USA Wielka Brytania Niemcy RPA Singapur Holandia Tajlandia Polska > Ceny za najlepsze nieruchomości nadal w głównej mierze zależą od długości umów najmu. Nie zanotowano dalszej kompresji stóp kapitalizacji w I połowie Inne 10 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

11 Wolumen transakcji > Całkowity wolumen transakcji inwestycyjnych wyniósł 1,53 mld EUR (2,1 mld EUR w I połowie 2016 r.), w związku z czym jest to drugie rekordowe pierwsze półrocze na rynku inwestycyjnym od 2008 r. > 860 mln EUR zostało zainwestowane w aktywa handlowe co stanowiło 56% całkowitej wartości transakcji. Sektor biurowy, gdzie zainwestowano 325 mln EUR osiągnął udział w rynku na poziomie 21%. > Wysoka aktywność inwestycyjna na rynku hotelowym zaowocowała rekordową wartością transakcji 342 mln EUR (22% udziału w rynku). > W I połowie 2017 r. nie odnotowano znaczącej aktywności inwestycyjnej w sektorze nieruchomości magazynowych, nie mniej oczekuje się dobrych wyników dla tego sektora na koniec roku z uwagi na toczące się transakcje, w tym sprzedaży Logicor europejskiej platformy inwestycyjnej funduszu Blackstone na rzecz China Investment Corporation największej transakcji nieruchomościowej typu private equity w Europie (wartość transakcji ok. 12,25 mld EUR). > 595 mln EUR zostało zainwestowane w Warszawie (39% wartości transakcji). Rynki regionalne przyciągnęły 934 mln EUR (61%). Wartość transakcji - I połowa vs II połowa (mld EUR) > BPH TFI udało się sprzedać trudny portfel jedenastu nieruchomości biurowych i handlowych funduszowi Octava za ok. 150 mln EUR (zgodnie z szacunkami rynkowymi). > Pięć hoteli (ponad pokoi) od grupy Warimpex trafiło w ręce U City za ok. 120 mln EUR - była to historycznie największa transakcja inwestycyjna w sektorze hotelowym w Polsce. Także Invesco nabyło hotel Sheraton w Krakowie za 70 mln EUR. > Do portfolio Union Investment dołączył Maraton Office Building w Poznaniu kupiony za 62 mln EUR od Skanska Property Poland. Prognozy > Oczekuje się, że w 2017 wartość transakcji będzie porównywalna lub przekroczy poziom zanotowany w Druga połowa roku jest tradycyjnie znacznie silniejsza niż pierwsza, a ponadto wiele toczących się transakcji jest na zaawansowanym etapie z szansą na zamknięcie do końca roku kalendarzowego. > Oczekuje się zamknięcia pierwszych transakcji na polskim rynku przez nowych inwestorów. Napływający nowy kapitał szuka możliwości do inwestycji. > Alternatywne klasy aktywów (domy studenckie, apartamenty na wynajem) będą przyciągać inwestorów. > W związku z oczekiwanym pojawieniem się nowych funduszy skierowanych do zamożnych osób (HNWI) w ramach nowego ustawodawstwa o REIT ach (które ma wejść w życie na początku 2018 Roku) oczekuje się zwiększenia udziału polskiego kapitału w rynku. Rynek gruntów inwestycyjnych > Rynek gruntów inwestycyjnych w I połowie 2017 r. odnotował najwyższy wolumen transakcyjny od 2006 roku i zakończył się wynikiem około 1,85 mld PLN. I połowa II połowa > Wysoka podaż powierzchni biurowej planowanej na rok 2017 ma bezpośredni wpływ na aktywność inwestorów zainteresowanych tymi gruntami. Opisy transakcji > Krajobraz inwestycyjny ukształtowały głównie przejęcia portfeli nieruchomości handlowych: Pradera pozyskała cztery parki IKEA za równowartość 220 mln EUR, w ramach ogólnoeuropejskiej transakcji portfelowej; była to największa transakcja w 1 połowie 2017 r. Deutsche Asset & Wealth Management nabył od Peakside Capital trzy obiekty Fashion House za 200 mln EUR., Blackstone sprzedał Echo Polska Properties portfel trzech centrów handlowych za ok. 141 mln EUR. > Bardzo dobre perspektywy kształtuje rynek hotelarski, gdzie wciąż pojawiają się nowi inwestorzy. Notuje on bardzo duży wzrost aktywności zakupowej nowych gruntów. > Rynek handlowy odnotował wysoki popyt na grunty głównie w miastach regionalnych. > W 2017 r. przewidywany jest dalszy wzrost wartości zakupów gruntów inwestycyjnych w sektorze hotelarskim biurowym i magazynowym 11 Market Insights I połowa 2017 Polska Colliers International

12 SZUKASZ NOWEJ NIERUCHOMOŚCI? NASZE WYSZUKIWARKI NASZA WIEDZA TWOJA NOWA LOKALIZACJA Znajdź swój nowy lokal handlowy Znajdź swoje nowe biuro Znajdź swój nowy magazyn

13 554 biura w 68 krajach na 6 kontynentach Stany Zjednoczone: 153 Kanada: 34 Ameryka Łacińska: 24 Azja Pacyfik: 231 EMEA: 112 KONTAKT: Dominika Jedrak Director Research and Consultancy Services dominika.jedrak@colliers.com Colliers International Pl. Piłsudskiego Warszawa ,3 mld roczny przychód w mln m2 powierzchni w zarządzaniu pracowników Colliers International Colliers International Group Inc. (NASDAQ i TSX: CIGI) jest globalną firmą doradczą działającą w obszarze rynku nieruchomości komercyjnych. Posiada biura w 68 krajach, w których zatrudnia pracowników. Colliers International oferuje pełen zakres usług podmiotom związanym z rynkiem nieruchomości. Firma doradza najemcom, właścicielom nieruchomości oraz inwestorom na całym świecie. Oferuje pośrednictwo w zakresie wynajmu i sprzedaży, globalne rozwiązania korporacyjne, obsługę transakcji inwestycyjnych i rynków kapitałowych, zarządzanie projektami, usługi w zakresie workplace solutions, zarządzanie nieruchomościami oraz majątkiem spółek, wycenę nieruchomości, a także badania rynku dostosowane do potrzeb klientów oraz doradztwo strategiczne. Colliers International znalazł się w rankingu Global Outsourcing 100 liście czołowych firm działających w sektorze outsourcingu. Spółka została wyróżniona już po raz dziesiąty z rzędu, czyli więcej niż którakolwiek spośród firm doradzających na rynku nieruchomości. Autorem rankingu jest International Association of Outsourcing Professionals. Colliers International w Polsce działa od 1997 roku i posiada biura w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Gdańsku, Katowicach i Łodzi, w których łącznie zatrudnia ponad 250 specjalistów. Firma została uhonorowana wieloma prestiżowymi nagrodami przyznanymi m.in. w konkursach: Eurobuild, CIJ Journal, CEE Quality Awards, International Property Awards. Ostatnio otrzymane przez Colliers wyróżnienia to nagroda Outsourcing Star dla jednej z firm nieruchomościowych najprężniej działających w sektorze outsourcingu oraz Gazele Biznesu przyznawane najdynamiczniej rozwijającym się firmom w Polsce. Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 Colliers International. Informacja zawarte w niniejszym dokumencie zostały pozyskane ze źródeł uważanych za rzetelne. Pomimo dołożenia należytych starań, nie gwarantujemy precyzyjności tych informacji. W związku z powyższym, zachęcamy czytelników do konsultacji informacji i treści zawartych w tym raporcie z ich profesjonalnymi doradcami.