Semiotyka nauka o znakach

Transkrypt

1

2 Semiotyka logiczna

3 Semiotyka nauka o znakach John Locke ( ) ( ) tę gałąź nauk można nazwać ( ) semiotyką, czyli nauką o znakach ( ). Jej zadaniem jest rozważać natury znaków, którymi umysł się posługuje chcąc rzeczy zrozumieć, albo przekazać innym swą wiedzę o nich.

4 Kazimierz Ajdukiewicz ( )

5 Szkoła powinna zaprawić uczniów do tego, by mówili rzeczowo, jednoznacznie i ściśle. Umiejętność rzeczowego, jednoznacznego i ścisłego wypowiadania się jest niezmiernie potrzebna nie tylko w nauce, ale i w praktyce życiowej. Uchybienia przeciwko tym trzem wymaganiom można tolerować tam, gdzie mowa ma służyć wyrażaniu uczuć lub budzeniu nastrojów (np. w poezji lub w nie przebierającej w środkach agitacji), ale nigdy tam, gdzie chodzi o poznanie lub o racjonalne, tzn. na poznaniu oparte, działanie.( )

6 Logika języka, czyli semiotyka logiczna, która poddaje analizie funkcje, jakie spełnia mowa, a w szczególności zajmuje się funkcją odwzorowywania rzeczywistości przez wyrażenia mowy, przygotowuje aparat pojęciowy i terminologiczny niezbędny dla zdania sprawy z różnego rodzaju uchybień przeciw postulatom rzeczowości, jednoznaczności i ścisłego wyrażania się, dokonuje systematycznego przeglądu tych uchybień, a wreszcie wskazuje środki zaradcze przeciw nim.

7 Charles Morris 1938 The foundations of a theory of signs syntaktyka semantyka pragmatyka

8 Znak A jest znakiem, gdy do czegoś odnosi; coś oznacza; coś reprezentuje A jest znakiem B = w czasie t x używa A jako znaku B Znak jest zawsze znakiem dla kogoś Nie ma znaku poza użyciem

9 Znaki aktualne i potencjalne (?) Znaki ikoniczne i nieikoniczne (?)

10 Klasyfikacja znaków I. wg statusu ontycznego: Ia. - uniwersalne (znak jako typ) - partykularne (znak jako egzemplarz) Użycie podzbiór typu - zbiór tych egzemplarzy, które odnoszą się do tego samego przedmiotu

11 Ib. konkretne (gołąbek symbol pokoju) abstrakcyjne (uchylenie kapelusza szacunek)

12 II. wg genezy: sygnały (znaki intencjonalne, mają świadomego nadawcę) symptomy (znaki mechaniczne)

13 III. wg podstawy korelacji sygnifikatory (znaki naturalne) symbole (znaki konwencjonalne)

14 relacja bycia znakiem asymetryczna subiektywność podstawy relacji znakowej wędrówka słońca po niebie znak, że słońce się porusza (?)

15 Poziomy badań semiotycznych (ograniczonych do wyrażeń językowych): Syntaktyka - bada relacje wyrażeń językowych do innych wyrażeń językowych. Semantyka - bada relacje wyrażeń językowych do rzeczywistości (główne pojęcia: prawda, oznaczanie (desygnowanie)). Pragmatyka - bada relacje wyrażeń językowych do użytkowników języka (m.in. wpływ kontekstu na znaczenie wyrażeń).

16 język - każdy intersubiektywny zbiór znaków, których użycie jest determinowane przez reguły syntaktyczne, semantyczne i pragmatyczne. Problemy z przeprowadzeniem granic między syntaktyką/semantyką/ pragmatyką.

17 Syntaktyka/pragmatyka Jeśli osła nie ma w boksie, to go nakarmię. Jeśli osła nie ma w boksie, to go posprzątam. Jeśli osła nie ma w boksie, to go umyję.

18 semantyka W.V.O. Quine ( ) teoria znaczenia vs. teoria oznaczania

19 teoria znaczenia - znaczenie, synonimiczność, sensowność, analityczność i wynikanie logiczne teoria oznaczania - nazywanie, prawdziwość, denotacja, zakres i wartości zmiennych.

20 nazwę semantyka można by zachować dla teorii znaczenia, gdyby nie okoliczność, że część najlepszej roboty w tak zwanej semantyce, zwłaszcza prace Tarskiego, należy do teorii oznaczania.

21 Jan Woleński pragmatyka jest właściwym miejscem dla teorii znaczenia

22 pragmatyka Ironia, metafora to, co powiedziane vs. to, co mówiący miał na myśli implikatury konwersacyjne czynności mowy

23 Czy Alicja zdała? Jestem bardzo litościwy.

24 Semantyka/pragmatyka wyrażenia okazjonalne wyrażenia wskazujące niedopowiedzenia (elipsy)

25 Funkcje języka (1) przekazywanie informacji - funkcja informacyjna (2) wyrażanie lub wywoływanie stanów wewnętrznych - funkcja ekspresywna (3) powodowanie działania lub powstrzymywanie od działania - funkcja dyrektywna (4) zobowiązywanie się użytkownika języka do czynienia czegoś lub do nieczynienia czegoś - funkcja zobowiązywania się; performatywna

26 wyrażenie performatywne - wyrażenie, którego użycie w określonych okolicznościach powoduje zaistnienie tego, co ono opisuje Biorę sobie ciebie za żonę, Chrzczę cię, Gratuluję!

27 ANALIZA SYNTAKTYCZNA Każde sensowne i jednoznaczne wyrażenie złożone z więcej niż jednego słowa, a więc także każde zdanie oznajmujące, daje się w jeden tylko sposób bez reszty rozłożyć na części tak, że jedna z tych części odnosi się do pozostałych i łączy je w jednolitą sensowną całość. Ajdukiewicz, O związkach składniowych między członami zdań oznajmujących

28 2+8 = 2*5 Mądry Sokrates kocha młodego Alkibiadesa. Mądry Sokrates rozmawia z pobożnym Eutyfronem lub dyskutuje z Fedonem. Sokrates jest filozofem i Platon jest filozofem.

29 Jest rzeczą oczywistą, że wyrażenia złożonego nie charakteryzuje się jednoznacznie przez wyliczenie słów, z jakich się ono składa, ponieważ z samych tych słów można zbudować rozmaite wyrażenia, przyporządkowując im rozmaite pozycje składniowe. Ajdukiewicz, tamże

30 Pełny opis składniowy przyporządkowanie wszystkim członom ich pozycji składniowych. Ogólny opis składniowy ciąg przyporządkowań miedzy członami pierwszego rzędu a pozycjami syntaktycznymi tych członów. Podstawowy opis syntaktyczny - ciąg przyporządkowań miedzy członami prostymi a pozycjami syntaktycznymi tych członów.

31 Struktura pełna, ogólna, podstawowa ciągi samych pozycji stary człowiek pada deszcz bardzo gruba książka

32 Klasa równokształtnych wyrażeń wziętych niezależnie od ich pozycji syntaktycznej to wyrażenia-leksemy.

33 Kategorie semantyczne Podstawowe: nazwy, zdania Pochodne: funktory

34 Nazwy - używane do wskazywania przedmiotów: osób, rzeczy, przedmiotów abstrakcyjnych = wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które nadaje się na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu A jest (stał się, został) B

35 Nazwa desygnuje przedmiot, do wskazania którego jest używana. Ten przedmiot nazywany jest desygnatem tej nazwy. Zbiór wszystkich i tylko [aktualnych i potencjalnych: przeszłych i przyszłych] desygnatów danej nazwy jest jej zakresem (denotacją).

36 ze względu na budowę: proste - zbudowane z jednego wyrazu złożone stolica Polski

37 ze względu na liczbę desygnatów (w danym znaczeniu): pusta - brak desygnatów ( żonaty kawaler ) - o intencji ogólnej ( krasnoludek ) - o intencji jednostkowej ( Koszałek-Opałek ) jednostkowa - ma dokładnie jeden desygnat ( Białystok, najwyższy szczyt świata ) ogólna - ma więcej niż jeden desygnat ( stół )

38 ze względu na sposób wskazania desygnatów: generalna - przysługująca przedmiotowi ze względu na cechy, jakie są przypisywane temu przedmiotowi ( kwadrat, mieszkaniec Warszawy, żona Donalda Tuska ) indywidualna - przysługuje jakiemuś przedmiotowi ze względu na ustanowienie, że ten przedmiot będzie tak nazywany ( Warszawa, Donald Tusk ); nadaje się wyłącznie na miejsce podmiotu w zdaniu A jest B

39 ze względu na rodzaj przedmiotów, jakimi są desygnaty: konkretna - nazwa, której desygnatami są osoby, rzeczy i coś, co sobie jako osoby lub rzeczy wyobrażamy (krzesło, krasnoludek, biały) abstrakcyjna - nazwa, której desygnatami są przedmioty abstrakcyjne, a więc cechy (białość), stosunki (przyjaźń), stany rzeczy (burza),

40 ze względu na strukturę (budowę wewnętrzną) desygnatów : zbiorowa - nazwa, której desygnaty są przedmiotami zbiorowymi armia, las (jako zbiór drzew), niezbiorowa - nazwa, której desygnaty są przedmiotami prostymi żołnierz, drzewo

41 Zbiór w sensie kolektywnym element elementu zbioru też jest elementem zbioru ( terytorium Polski, organizm ) Zbiór dystrybutywny zbiór przedmiotów posiadających określoną cechę, elementami zbioru x-ów są tylko x-y, a nie ich części

42 Problemy Bielsko-Biała Papuga o imieniu Kot Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego a Henryk VIII trzecia wojna światowa las jako ekosystem, pralka jako zbiór części zamiennych biały a białość Każda Zofia ma imieniny 15 maja. Mąż przed chwilą wyszedł.