Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego i ich znaczenie

Transkrypt

1 Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego i ich znaczenie Autor: dr n. wet. Ryszard Mordak Data: 3 lutego 2017 AKTUALIZACJA: 7 lutego 2017 Witaminy to aktywne chemiczne związki organiczne, które pomimo występowania w niewielkich ilościach w organizmach zwierzęcych, pełnią ogromnie ważną rolę dla utrzymania prawidłowych funkcji życiowych. Biorą one udział niemal we wszystkich przemianach metabolicznych, przez co mają istotny wpływ dla zapewnienia zdrowia oraz odpowiedniego poziomu dobrostanu, rozrodu i produkcyjności bydła mlecznego. W jaki sposób witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego wpływają na nasze stada? Ogólna klasyfikacja i prozdrowotne właściwości witamin Ogólny podział tych aktywnych związków obejmuje witaminy rozpuszczalne w tłuszczach litofilne, do których zalicza się witaminy A, D, E i K oraz witaminy rozpuszczalne w wodzie hydrofilne, do których zalicza się witaminy z grupy B i witaminę C. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach w warunkach naturalnych dostarczane są dzięki tłuszczom zawartych w paszy, choć witamina K może być syntetyzowana przez drobnoustroje żwacza. Wchłaniane są one w jelicie cienkim 1 / 20

2 wraz z kwasami tłuszczowymi, a ich nadwyżki mogą być magazynowane w różnych tkankach, szczególnie w wątrobie. Witaminy rozpuszczalne w wodzie także są dostarczane w dawce pokarmowej, choć mogą w przypadku witamin grupy B być syntetyzowane przez drobnoustroje w przewodzie pokarmowym u bydła. Jedynie w przypadku witaminy B12 notowana jest mniej istotna produkcja w przewodzie pokarmowym przez drobnoustroje. Patrząc z punktu widzenia ekonomii, racjonalna podaż witamin pozwala minimalizować straty z tytułu ewentualnych metabolicznych zaburzeń zdrowotnych, kosztów leczenia, obniżenia lub utraty mleczności, brakowania zwierząt. Odpowiednie zapewnienie poszczególnych witamin jest ważne dla szeroko pojętego zdrowia, prawidłowego przebiegu porodu i laktacji, okresu poporodowego krów, rozwoju cieląt i dojrzewania jałówek, zachowania zdrowotności gruczołu mlekowego, osiągania wysokiej płodności krów, utrzymania prawidłowego stanu racic oraz zapewnienia wysokiej wydajności mlecznej. Patrząc 2 / 20

3 z punktu widzenia ekonomii, racjonalna podaż witamin pozwala minimalizować straty z tytułu ewentualnych metabolicznych zaburzeń zdrowotnych, kosztów leczenia, obniżenia lub utraty mleczności, brakowania zwierząt. W przypadku pojawienia się niedoborów, ale także w szeroko rozumianej profilaktyce stada konieczne jest uzupełnianie witamin, szczególnie u zwierząt wysokoprodukcyjnych mających zdecydowanie wyższe zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Takie uzupełnianie diety dotyczy podawania odpowiednich preparatów witaminowych lub dodatkowo wzbogaconych o makro- i mikroelementy, które jako preparaty witaminowo-mineralne są szeroko dostępne na rynku wraz ze szczegółowym opisem stosowania. Rzadko notowane są przypadki będące skutkiem nadmiernego stosowania tych preparatów. Profilaktyka problemów zdrowotnych problemów wynikających z niedoborów witaminowych przypisywana jest coraz wyższej wiedzy hodowców, uzyskiwanej dzięki powszechnej edukacji z zakresie działań prozdrowotnych zwierząt produkcyjnych, a nawet dzięki reklamie niektórych ogólnie dostępnych preparatów zawierających witaminy. Tiamina przyspiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające ból. Witaminy grupy B i ich rola w organizmie Do najczęściej wymienianych witamin grupy B należą: tiamina (witamina B1), ryboflawina (witamina B2), niacyna (witamina B3), cholina (witamina B4), kwas pantotenowy (witamina B5), pirydoksyna (witamina B6), biotyna (witamina B7), inozytol (cukier alkoholowy, witamina B8), kwas foliowy (folacyna, witamina B9), kobalamina (witamina B12). Witaminy z grupy B syntetyzowane są przez drobnoustroje w żwaczu, są na ogół biernie wchłaniane w jelicie cienkim. Najszybciej w żwaczu powstaje niacyna, biotyna i kobalamina. Powszechnie uważa się, że drobnoustroje w żwaczu produkują wystarczającą ilość witamin z grupy B i nie ma potrzeby dostarczania ich w paszy. Istnieją jednak dowody na konieczność uzupełniania dawek pokarmowych krów mlecznych niektórymi witaminami z grupy B. Należy zawsze pamiętać, że zwierzęta produkcyjne, w tym krowy mleczne, oprócz zapotrzebowania bytowego na składniki pokarmowe, tak węglowodany, białko, tłuszcze, związki mineralne i witaminy, wymagają znacznie wyższego zaopatrzenia produkcyjnego. Dla lepszego zrozumienia funkcji witamin grupy B w żywieniu bydła mlecznego należy omówić każdą z nich indywidualnie. 3 / 20

4 Co spowoduje niedobór witaminy B1 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B1 Witamina B1 (tiamina, aneuryna) występuje w roślinach zielonych oraz w suszu, także w ziarnach zbóż i kiełkach. Szczególnie duże ilości tej witaminy występują produktach zbożowych grubego przemiału, roślinach strączkowych grochu, fasoli oraz drożdżach, orzechach, słoneczniku, owocach i warzywach. Tiamina jest zgromadzona głównie w warstwie zewnętrznej ziaren zbóż, dlatego duże znaczenie mają otręby. U bydła flora i fauna przedżołądków produkuje znaczne ilości tej witaminy. Synteza odbywa się także w jelitach. Witamina ta jest ważnym kofaktorem aktywatorem wielu przemian biochemicznych, w tym przemiany cukrów węglowodanów. Niezbędna jest w biosyntezie acetylocholiny. Odgrywa zasadniczą rolę w procesach oddychania tkankowego, jest częścią składową koenzymu karboksylazy (pirofosforanu tiaminy). Odpowiada za dekarboksylację oksydacyjną α-ketokwasów, tj. kwasu pirogronowego i kwasu α-ketoglutarowego. Wzmaga czynność acetylocholiny, hamuje esterazę cholinową, działa synergicznie z tyroksyną i insuliną, pobudza wydzielanie hormonów gonadotropowych, reguluje prace ośrodków układu nerwowego. Tiamina przyspiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające ból. Niedobór 4 / 20

5 powoduje zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego: osłabienie, depresję, inne objawy neurologiczne, jak porażenia i niedowłady. Niedobór powoduje także zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: zaburzenia trawienia, brak łaknienia, nudności, wymioty, biegunki, bóle trzewne, obniżenie masy ciała. Niedobór powoduje także niewydolność krążenia: przyspieszoną akcję serca tachykardię, a w efekcie powiększenie serca, obrzęki kończyn. Hiperwitaminoza B1 rzadko jest notowana i możliwa jest tylko w przypadku przyjmowania witaminy B1 w formie iniekcyjnej. Co spowoduje niedobór witaminy B2 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B2 Witamina B2 (ryboflawina) występuje w ziarnach zbóż, fasoli, w zielonych częściach warzyw, w grochu, soi, drożdżach, co ma znaczenie dla bydła. Ryboflawina bierze udział w procesach utleniania i redukcji. Uczestnicząc w przemianach aminokwasów i lipidów, współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, współuczestniczy z witaminą A w prawidłowym funkcjonowaniu błon śluzowych, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń krwionośnych i skóry. Witamina wchodzi w skład kofaktorów enzymów flawinowych. Ryboflawina jest zaliczana do witamin z grupy B, gdyż jest prekursorem ważnych koenzymów, ale jest także degradowana przez promieniowanie UV. Odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku. 5 / 20

6 Przy niedoborze witaminy B2 pojawia się światłowstręt, łzawienie, uszkodzenie gałek ocznych i ślepota. Niedobór objawia się głównie zmianami patologicznymi struktur entodermalnych skutkujących m.in. zapaleniem rogówki, jej waskularyzacją przerostem naczyniowym oraz zmętnieniem soczewki, a efekcie uszkodzeniem rogówki. Pojawia się światłowstręt, łzawienie, uszkodzenie gałek ocznych i ślepota. Niedobór powoduje także opóźnienie wzrostu, wypadanie włosów, zaburzenia oddychania, dystrofię mięśni, łuszczenie skóry okolicy głowy. Niedobór powoduje także zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego jako efekt neurowegetatywny oraz stany zapalne błon śluzowych. U bydła z uwagi na własną syntezę w przewodzie pokarmowym rzadko notuje się niedobór witaminy B2. Bardzo trudno jest też przedawkować witaminę B2, podając ją doustnie, ponieważ słaba rozpuszczalność w jelicie chroni przed wchłonięciem nadmiaru jej ilości. Ponieważ jest rozpuszczalna w wodzie, jej nadmiar może zostać wydalony z moczem. 6 / 20

7 Co spowoduje niedobór witaminy B3 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B3 Witamina B3 (nikotynamid, niacyna, witamina PP) występuje powszechnie w produktach roślinnych i zwierzęcych. Dla bydła ma znaczenie występowanie jej w ziarnach zbóż, szczególnie w ziarnach kukurydzy. Jest ona składnikiem koenzymów dinukleotydu nikotynoadeninowego (NAD) i jego postaci fosforyzowanej (NADP). Bierze udział w przemianach węglowodanów, tłuszczów i białek w układach reakcji dostarczających organizmowi energię. Współdziała w syntezie i rozkładzie węglowodanów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów, w przemianach metabolicznych mających na celu uwalnianie energii, bierze udział w tworzeniu erytrocytów krwi, działa odtruwająco na organizm, reguluje poziom cholesterolu we krwi, rozszerza naczynia krwionośne, oddziałuje korzystnie na system nerwowy, poprawia ukrwienie skóry i jakość okrywy włosowej. W prawidłowych warunkach żywieniowych u bydła nie obserwuje się objawów niedoboru niacyny. 7 / 20

8 Małe niedobory niacyny mogą powodować zwolnienie metabolizmu, przez co następuje zmniejszenie tolerancji na zimno. Małe niedobory niacyny mogą powodować zwolnienie metabolizmu, przez co następuje zmniejszenie tolerancji na zimno. Zapotrzebowanie krów na niacynę jest większe w okresie ciąży i wczesnej laktacji, kiedy wysokoprodukcyjna krowa znajduje się w stanie ujemnego bilansu energetycznego. Synteza niacyny w tym okresie może być niewystarczająca ze względu na przeznaczenie jej znacznych ilości do syntezy mleka. Niacyna zawarta w paszach zbożowych, choć występuje w dość dużych ilościach, jest trudno dostępna dla przeżuwaczy. Niacyna zwiększa syntezę białka w żwaczu zwłaszcza białka pierwotniaków, które dla swojego wzrostu potrzebują niacyny egzogennej podanej z zewnątrz w paszy lub zastrzyku. Wpływa również na zmniejszenie rozkładu tłuszczu ciała oraz ilości związków ketonowych we krwi. Większe niedobory niacyny powodują zwiększoną wrażliwość skóry na światło słoneczne, wysypkę, zapalenie skóry, biegunkę, apatię. W praktycznym żywieniu krów zaleca się w ostatnich dniach przed wycieleniem oraz w okresie poporodowym dodatek niacyny w paszy w ilości dobowej 6 12 g krowom z objawami podklinicznej ketozy. Pozwala to także zwiększyć wydajność mleczną. 8 / 20

9 Należy jednak pamiętać, że większe niedobory niacyny powodują zwiększoną wrażliwość skóry na światło słoneczne, wysypkę, zapalenie skóry, biegunkę, apatię. Ponadto mogą występować także takie objawy jak: nadmierna pigmentacja, zgrubienie skóry, zapalenie jamy ustnej, zaburzenia układu pokarmowego, a w skrajnych przypadkach nawet śmierć. Co spowoduje niedobór witaminy B4 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B4 Witamina B4 (cholina, adenina). Cholina uważana dawniej była za witaminę grupy B, a obecnie częściej jest uznawana jedynie za substancję o cechach tej witaminy ze względu na jej istotne znaczenie biologiczne. Jest pochodną etanoloaminy. Zawiera 3 grupy metylowe, które w organizmie są wykorzystywane w reakcjach transmetylacji. Witamina ta bierze istotny udział w syntezie lecytyny, ważnego czynnika w przemianie tłuszczowej, a także acetylocholiny mającej znaczenie w przewodzeniu impulsów nerwowych. Cholina jest prekursorem acetylocholiny, a synteza acetylocholiny z choliny katalizowana jest przez enzym acetylotransferazę cholinową. Reakcja zachodzi w komórkach nerwowych. W organizmie cholina może powstawać z metioniny i seryny w obecności kwasu foliowego i witaminy B12. U wysokowydajnych krów mlecznych stosuje się cholinę chronioną przed przemianami zachodzącymi w żwaczu, co ma na celu dostarczenie grup metylowych dla przemian w wątrobie. Obniża to ryzyko stłuszczenia wątroby w okresie okołoporodowym u krów. Ponadto na 2 tygodnie przed wycieleniem, a także u krów zagrożonych lub już dotkniętych ketozą można stosować cholinę chronioną w ilości ok. 30 g dziennie. 9 / 20

10 Co spowoduje niedobór witaminy B5 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B5 Witamina B5 (kwas pantotenowy a w istocie mieszanina kwasu pantotenowego i jego pochodnych: panteiny i koenzymu A oraz pantenolu). Kwas pantotenowy jest wszechobecny w tkankach zwierzęcych i roślinnych. Z punktu widzenia żywienia bydła szczególne znaczenie mają otręby pszenne, ziarno słonecznika, ziemniaki, soja, ziarna zbóż. Kwas ten w organizmie niezbędny jest do prawidłowego metabolizmu białek, cukrów i tłuszczów. Warunkuje on prawidłowy przebieg procesu uwalniania energii, zapobiega przemęczeniu i usprawnia prace układów: sercowonaczyniowego, nerwowego i pokarmowego. Istotną rolę pełni także w syntezie tłuszczów, cholesterolu, hormonów i neurotransmiterów. Bierze udział w gojeniu regeneracji tkanek, szczególnie skóry i jej wytworów. Niedobór powoduje zaburzenia układu nerwowego, utratę koordynacji, bóle i sztywność połączeń stawowych, skurcze mięśni kończyn, niepewny chód, zmiany skórne, łysienie, deformacje rogu racicowego. Ponadto obserwuje się zaburzenia układu trawiennego, brak łaknienia, obstrukcje, niestrawność, utratę masy ciała, obniżenie produkcji oraz podatność na różne zakażenia. Nadmiar kwasu pantotenowego nie powoduje wyraźnych objawów zatrucia, choć mogą pojawiać się biegunki. 10 / 20

11 Co spowoduje niedobór witaminy B6 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B6 Witamina B6 (pirydoksyna, adermina) występuje w różnych roślinach, ziarnach oraz tkankach zwierzęcych. Do najbogatszych źródeł roślinnych należą ziemniaki i inne warzywa skrobiowe. Niebagatelne źródło witamin grupy B w tym B6 stanowią drożdże oraz flora przewodu pokarmowego, szczególnie u przeżuwaczy. Witamina jest prekursorem ważnych koenzymów, które kontrolują przebieg wielu kluczowych reakcji biochemicznych lub koenzymem wielu układów enzymatycznych organizmu, wpływających na szeroko rozumiany metabolizm. Witamina B6 bierze udział w przemianie aminokwasów, ułatwia ich rozkład, przemianę tłuszczów i węglowodanów, umożliwia magazynowanie energii, uczestniczy w tworzeniu enzymów, hormonów, hemoglobiny. 11 / 20

12 Do najbogatszych źródeł roślinnych witaminy B6 należą ziemniaki i inne warzywa skrobiowe. Uczestniczy w powstawaniu prostaglandyn, które mają ważne znaczenie dla rozrodu. Ponadto witamina B6 korzystnie wpływa na pracę mięśni szkieletowych, mięśnia sercowego, prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz immunologicznego odpornościowego. Korzystny wpływ na organizm ma połączone działanie witaminy B6 i magnezu. Niedobór tej witaminy powoduje upośledzenie przemian aminokwasów, objawy ze strony układu nerwowego, zaburzenia barwnikowe, łojotokowe zapalenie skóry oraz niedokrwistość. Witamina B6 w dużych dawkach jest neurotoksyczna. 12 / 20

13 Co spowoduje niedobór witaminy B7 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B7 Biotyna (witamina H, witamina B7). Znanych jest wiele form chemicznych biotyny, ale D-biotyna cechuje się pełną, naturalną aktywnością. Biotyna może być syntezowana przez bakterie i grzyby, w tym drożdże, a także przez algi i inne gatunki roślin. Dobrym źródłem biotyny dla przeżuwaczy jest susz z lucerny i śruty poekstrakcyjne, a także pasze objętościowe pobierane w dużych ilościach, natomiast w mniejszym stopniu ziarno zbóż. Biotyna jest koenzymem różnych enzymów, m.in. jest składnikiem karboksylaz biotynozależnych. Uczestniczy w przenoszeniu grupy karboksylanowej (-COO ) z anionu wodorowęglanu na różne związki organiczne. Biotyna bierze udział w szeregu reakcji, takich jak karboksylacja pirogronianu do kwasu szczawiooctowego w cyklu kwasów trójkarboksylowych oraz w syntezie kwasów tłuszczowych o nieparzystej liczbie atomów węgla. Witamina B8 występuje w ziarnach zbóż, warzywach i drożdżach. Obecność biotyny jest niezbędna w trawieniu celulozy przez drobnoustroje żwacza. Niskie ph w żwaczu istotnie zmniejsza syntezę biotyny przez bakterie. Praktycznie karboksylazy są enzymami niezbędnymi w procesie glukoneogenezy, tj. tworzenia glukozy, syntezy kwasów tłuszczowych oraz cyklu kwasu cytrynowego, przez co biotyna ma kapitalne znaczenie dla produkcji energii i równoważeniu bilansu energetycznego wysoko mlecznych krów. Witamina ta wspomaga produkcję 13 / 20

14 kwasów tłuszczowych i aminokwasów, co przyczynia się do produkcji białka. Biotyna aktywując metabolizm białek i aminokwasów, wspomaga również funkcje układu nerwowego, tarczycy, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie błon śluzowych, skóry i jej wytworów, w tym rogu racicowego i okrywy włosowej. Ponadto witamina ta uczestniczy wespół z witaminą K w syntezie protrombiny przez co reguluje krzepliwość krwi. Najważniejszymi objawami niedoboru biotyny są zmiany skórne, dermatozy, stany zapalne, zaburzenia w tworzeniu się rogu racicowego, wypadanie włosów i obniżona wydajność mleczna. Powszechnie u krów stosuje się dodatek mg biotyny na krowę dziennie przez 6 miesięcy w roku. Co spowoduje niedobór witaminy B8 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B8 Witamina B8 (inozytol), nazywana dawniej cukrem alkoholowym, jest izomerem glukozy. Może być produkowana przez bakterie przewodu pokarmowego. Występuje w ziarnach zbóż, warzywach i drożdżach. Przeciwdziała odkładaniu tłuszczów w wątrobie i innych narządach, bierze udział w budowie błony komórkowej i lipoprotein, uczestniczy w przenoszeniu sygnałów nerwowych, reguluje działanie enzymów i procesów emocjonalnych i uznawana jest jako środek przeciwstresowy, przeciw pobudliwości. Równoważy poziom miedzi i cynku, bierze udział w przemianie cholesterolu. Inozytol należy przyjmować z wapniem, ponieważ zwiększa on ilość fosforu w organizmie, 14 / 20

15 a wapń z inozytolem równoważy poziom fosforu i wapnia. Co spowoduje niedobór witaminy B9 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B9 Kwas foliowy (folacyna, witamina B9, niekiedy witamina M, witamina B11, kwas listny). Kwas foliowy zgodnie z pochodną łacińska jego nazwy (folium liść) występuje głównie w liściach roślin, szczególnie warzywach, szpinaku, sałacie, kapuście, brokułach, szparagach, kalafiorze, brukselce, a nieco w mniejszych ilościach występuje w ziarnach pszenicy, soi, słoneczniku, burakach, drożdżach piwnych i owocach. W organizmie może być syntezowany przez bakterie przewodu pokarmowego. Kwas foliowy reguluje metabolizm komórek, przez co odpowiada także za wzrost ciała. Wpływa on dobrotliwie na pracę systemu nerwowego. Niedobór witaminy B12 objawia się jako zespół neurologiczny powodowany zaburzonym metabolizmem metioniny z powodu braku faktorowego czynnika kobalaminy, a także zespołem hematologicznym. Posiada także pozytywny wpływ na rozwój noworodków i przyrosty masy ciała zwierząt młodych, cieląt i jałowizny. Witamina ta usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego, zapewnia sprawne działanie wątroby, żołądka i jelit, co jest istotnie 15 / 20

16 ważne dla prawidłowego wykorzystywania paszy. Kwas foliowy działa przeciwanemicznie, przeciwnowotworowo, pobudza procesy krwiotwórcze, w tym powstawanie erytrocytów. Niedobór kwasu foliowego może być przyczyną zahamowania wzrostu i regeneracji komórek w organizmie, a także występowania anemii, zaburzeń pracy układu nerwowego, zaburzeń w trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych, co w efekcie doprowadza do niedożywienia, obniżenia masy ciała i wydajności mlecznej u krów. Co spowoduje niedobór witaminy B12 w żywieniu bydła i za pomocą jakich dodatków paszowych możemy ją dostarczyć zwierzętom? Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: B12 Witamina B12 (kobalamina lub cyjanokobalamina) występuje obok innych witamin B w tkankach roślinnych i zwierzęcych, jednakże do jej syntezy potrzebny jest kobalt, który jest centralnym pierwiastkiem jej struktury chemicznej. Jako koenzym kobalamina bierze udział w przemianie węglowodanów, tłuszczów i kwasów nukleinowych, szczególnie w reakcjach metylacji. Bierze także udział w erytropoezie powstawaniu czerwonych ciałek krwi oraz prawidłowym funkcjonowaniu neuronów. Uczestniczy bowiem w tworzeniu otoczki mielinowej, ochraniającej komórki nerwowe neurony oraz produkcji neuroprzekaźników nerwowych, przez co reguluje procesy psychiczne i przekazywanie impulsów nerwowych. Niedobór witaminy B12 objawia się jako zespół neurologiczny powodowany zaburzonym 16 / 20

17 metabolizmem metioniny z powodu braku faktorowego czynnika kobalaminy, a także zespołem hematologicznym. Zwierzęta wykazują wtedy apatię, niechęcią do pobierania pokarmu, wykazują anemię, obniżoną kondycję i produkcyjność. Podawanie zbyt dużych dawek pasz treściwych powoduje wzrost stężenia kwasu propionowego w żwaczu, a wtedy jego mikroflora nie jest w stanie wyprodukować odpowiedniej potrzebnej ilości kobalaminy. Nadmiar witaminy, nawet w wyniku długotrwałego stosowania, nie powoduje wyraźnych reakcji toksyczny Przy niedoborze witaminy B12 zwierzęta wykazują anemię, obniżoną kondycję i produkcyjność. Witaminy grupy B w żywieniu bydła mlecznego: inne witaminy B Witamina B10 (kwas (p-aminobenzoesowy PABA) to organiczny związek chemiczny z grupy aminokwasów. Jest czynnikiem wzrostowym wielu bakterii; występuje w wielu roślinach i bywa określany także jako witamina B10, choć nie jest witaminą. Szkielet chemiczny kwasu p- 17 / 20

18 aminobenzoesowego jest obecny w kwasie foliowym. Estry kwasu p-aminobenzoesowego ( nowokaina i benzokaina) stosowane są w lecznictwie jako anestetyki środki znieczulające lokalnie. Witamina B13 (kwas orotowy) organiczny związek chemiczny uczestniczy w metabolizmie kwasu foliowego i witaminy B12. Kwas orotowy występuje w warzywach korzeniowych. Powstaje i jest niezbędna przy przemianach pirymidyn, np. w trakcie syntezy nukleotydów. Polepsza funkcjonowanie wątroby, spowalnia procesy starzenia się, obniża stężenie cholesterolu, działa odtruwająco zapobiega stłuszczeniu wątroby, chroni przed toksynami w tym miko toksynami. Zwiększa przyrost masy mięśniowej przyspiesza regenerację tkanek, zapobiega niedoborom białka. Witamina B15 (kwas pangamowy) działa podobnie jak witamina E jako przeciwutleniacz. Zwiększa produkcję żółci działa odtruwająco, stymuluje odpowiedź immunologiczną. Witamina B17 (amigdalina) organiczny związek chemiczny z grupy glikozydów występujący w nasionach wielu roślin, pestkowych, np. migdałowca, pigwy, śliw, brzoskwiń. 18 / 20

19 Niemal w każdym przypadku niedoboru witamin grupy B w konsekwencji obserwuje się obniżenie produkcji mlecznej, a zatem powstawanie strat ekonomicznych. Podsumowanie Analizując rolę witamin w przemianach ustrojowych, widać wielokierunkowy prozdrowotny ich wpływ dla funkcjonowania wszystkich narządów i tkanek. Niemal w każdym przypadku niedoboru witamin grupy B w konsekwencji obserwuje się obniżenie produkcji mlecznej, a zatem powstawanie strat ekonomicznych. Racjonalne uzupełnianie witamin w diecie wysokoprodukcyjnych krów zapewnienia im odpowiedni poziom zdrowia, dobrostanu, a ponadto pozwala ujawnić faktyczny potencjał mleczności tych zwierząt, a jednocześnie zwiększyć korzyści dla hodowcy. Choć wiadomym jest, że wszystkie witaminy są ważne dla prawidłowego przebiegu procesów życiowych, to często większą rolę przypisuje się suplementacji witamin, które muszą być pobrane z zewnątrz i nie mogą być wytworzone przez organizm krowy. Coraz wyższa mleczność u krów powoduje konieczność bilansowania wszystkich składników pokarmowych cukrów, białka, tłuszczów, związków mineralnych, antyoksydantów i witamin w dawkach pokarmowych krów. Dość powszechne jest mylne przekonanie, że skoro bydło jest w stanie samo wyprodukować witaminy grupy B, to uzupełnianie ich w diecie nie jest aż tak ważne. Stale wzrastający potencjał genetyczny zwierząt, związana z nim większa produkcyjność mleka, a zatem i obciążenie metaboliczne zwiększa zapotrzebowanie na wszystkie składniki żywieniowe w tym związki mineralne i witaminy. Niedobór energetyczny i mineralno-witaminowy nie tylko jest powodem mniejszej efektywności produkcji i reprodukcji zwierząt, ale zwiększa stres metaboliczny skutkujący immunosupresją niedoborem odporności, co w efekcie powoduje zwiększone ryzyko pojawiania się innych problemów zdrowotnych. Nie ma wątpliwości, że coraz wyższa mleczność u krów powoduje konieczność bilansowania wszystkich składników pokarmowych cukrów, białka, tłuszczów, związków mineralnych, antyoksydantów i witamin w dawkach pokarmowych krów. Bilansowanie to powinno dodatkowo uwzględniać stan fizjologiczny zwierząt jak wzrastające potrzeby płodu podczas ciąży. Powinna być zapewniona nie tylko odpowiednia ilość tych składników pokarmowych, ale także ich jakość i smakowitość dla zachęcenia pobrania zwiększonych porcji paszy w celu zrównoważenia potrzeb. Pozytywne efekty prozdrowotne u wysokowydajnych krów po uzupełnianiu niektórych witamin potwierdzają fakt niewystarczającej ich syntezy w żwaczu w stosunku do zapotrzebowania. 19 / 20

20 Szczególnie w okresach zwiększonego zapotrzebowania na te składniki, jak wysoka ciąża, okres okołoporodowy i laktacja, należy suplementować witaminy grupy B. Należy pamiętać także, że stosowanie dużych dawek pasz treściwych w żywieniu krów może zmieniać skład mikroflory żwacza, a tym samym zmniejszać syntezę niektórych witamin, np. biotyny lub innych witamin grupy B. Szczególnie groźne są przewlekłe podkliniczne niestrawności (jak np. podkliniczna kwasica żwacza), które oprócz obniżenia produkcji mleka przez dłuższy czas mogą nie ujawniać innych objawów choroby. Przyczyną niedoboru witamin mogą być także zaburzenia ich wchłaniania towarzyszące zmianom patologicznym kosmków jelitowych, chociażby po przebytych chorobach zakaźnych lub powstaniu zmian przerostowych błon śluzowych jelit. Także obecność pasożytów przewodu pokarmowego, które pochłaniają znaczne ilości witamin, w tym z grupy B, jest powodem do przeprowadzenia odrobaczenia, ale także uzupełnienia witamin. Reasumując, kompleks witamin B stosuje się zarówno w profilaktyce, jak też terapii złożonych niedoborów. Szczególnie w okresach zwiększonego zapotrzebowania na te składniki, jak wysoka ciąża, okres okołoporodowy i laktacja. Także podaje się je u osobników podatnych na zachorowania, często lub przewlekle manifestujących różne objawy niedomagania, wykazujących słabą kondycję i wydajność mleczną. Witaminy grupy B podaje się w okresach rekonwalescencji, zaburzeniach trawienia i przemiany materii, a także chorobach układu nerwowego, skóry i błon śluzowych. Dokładna łączna analiza ilości witamin w dawce pokarmowej oraz we krwi zwierząt choć wykonywana jest rzadko, choć pozwala to w skrajnych przypadkach dokładnie ocenić faktyczny bilans tych związków chemicznych w danym czasie. Artykuł pochodzi z czasopisma Trouw i My firmy Trouw Nutrition Polska. 20 / 20 Powered by TCPDF (