CHOROBY METABOLICZNE W STADACH KRÓW MLECZNYCH

Transkrypt

1 CHOROBY METABOLICZNE W STADACH KRÓW MLECZNYCH Intensyfikacja produkcji bydła mlecznego w kierunku uzyskiwania coraz wyższych wydajności mlecznych sprawia, że krowa staje się zwierzęciem o ogromnym obciążeniu metabolicznym. Zmienność wskaźników produkcyjnych i zdrowotnych oceniana na podstawie wielu badań i obserwacji przeprowadzonych w ostatnich latach, skłoniły do zweryfikowania poglądów, że osiągane wysokie wydajności mleczne krów nie stanowią bezpośredniej przyczyny występowania chorób, lecz sprawiają, że zwierzęta stają się bardziej wrażliwe na błędy żywienia, utrzymania i pielęgnacji. Wypływa stąd wniosek, że wysoką wydajność mleczną można uzyskać przede wszystkim przez dostosowanie środowiska produkcyjnego do genetyczno-fizjologicznych i osobniczych potrzeb organizmu zwierząt. W praktyce często popełniany jest błąd polegający, na przecenianiu konieczności dostosowania składu dawki pokarmowej do planowanej wydajności mlecznej z równoczesnym ignorowaniem podstawowych potrzeb przeżuwaczy w zakresie fizjologicznych aspektów trawienia w przedżołądkach. Wiele zaburzeń równowagi metabolicznej nie wywołuje żadnych objawów somatycznych, a jedynym zewnętrznym dowodem na istnienie odchyleń jest obniżenie wskaźników wydajności i osłabienie funkcji rozrodczych. Wraz ze wzrostem wydajności mlecznej rosną wymagania w stosunku do hodowcy, który musi wykazać się dużymi umiejętnościami w organizowaniu dobrej jakości bazy paszowej, bilansowaniu dawek pokarmowych i umiejętnym żywieniu w poszczególnych grupach technologicznych. Chcąc uzyskać wysoką i stabilną produkcję mleka należy produkować bardzo dobrej jakości pasze objętościowe, aby zużywać stosunkowo mniej pasz treściwych. W żywieniu

2 należy przestrzegać zasady, że krowa powinna zjadać tyle pasz objętościowych, ile jest to możliwe i tyle pasz treściwych ile to jest konieczne. Warunkuje to prawidłowe funkcjonowanie żwacza, zdrowotność, efekty produkcyjne i ekonomiczne. Dobra jakość i strawność oraz struktura pasz wpływają na szybkość przechodzenia przez żwacz. Znajomość własnych pasz objętościowych, w określonych optymalnych warunkach zbioru, warunkuje właściwy dobór oraz witalne właściwości składu i ilości mieszanki treściwej. Istotnym okresem w czasie, którego hodowcy powinni zwracać szczególna uwagę na apetyt krów, jest okres przejściowy tj. 3 tygodnie przed wycieleniem. Specyficzne właściwości biologiczne krów rasy holsztyno-fryzyjskiej wymagają odpowiedniego przygotowania do laktacji. Bardzo ważnym celem żywieniowym jest utrzymanie dobrego apetytu, co jest szczególnie trudne, ponieważ płód oraz wody płodowe wypełniają jamę brzuszną i utrudniają pracę żwacza. W okresie przejściowym pobranie suchej masy spada do kg. Większa utrata apetytu może świadczyć o różnych procesach metabolicznych i często jest wynikiem błędów z poprzedniej laktacji, a szczególnie nadmiernego otłuszczenia. W porównaniu do okresu zasuszenia zapotrzebowanie na energię w okresie przejściowym wzrasta o około 20%. Dawka pokarmowa w tym okresie powinna umożliwiać odpowiedni rozwój cielęcia, sekrecję jakościowo dobrej siary i łagodny poród. Między 20 a 7 dniem przed porodem miąższ gruczołu mlekowego rozrasta się o 50%, a ciężar zwiększa się z 14 do 20 kg. Również zmiany hormonalne i zbliżający się poród wpływają negatywnie na pobranie paszy (nawet o 20-30%). Krowa w okresie okołoporodowym, ze względu na zachodzące zmiany metaboliczne, hormonalne i immunologiczne, jest szczególnie narażona na zachwianie równowagi między wytwarzaniem aktywnych form tlenu (rodników), a możliwościami antyoksydacyjnymi komórek. Ma to istotny wpływ na osłabienie odporności, ponieważ aktywne postacie tlenu hamują

3 aktywność limfocytów T i ograniczają migracje makrofagów. We krwi wzrasta liczba leukocytów, limfocytów, monocytów, a w mleku komórki somatyczne. Żywienie w okresie przejściowym powinno stymulować rozwój błony śluzowej żwacza, a przede wszystkim brodawek. Efektem jest wzrost powierzchni wchłaniania lotnych kwasów tłuszczowych ze żwacza i obniżenie zagrożenia chorobami metabolicznymi. W dawce pokarmowej powinno się umieścić pasze, które krowa będzie otrzymywała po porodzie, ponieważ żwacz uczy się trawienia nowych pasz. Stopniowe zwiększanie koncentracji energii powinno niwelować obniżone pobranie paszy. Należy jednak pamiętać, że zwiększenie koncentracji energii, przy stosowaniu tylko pasz treściwych, może powodować problemy z fermentacją w żwaczu. Dlatego za optymalne uważa się stopniowe zwiększanie ilości zadawanych pasz treściwych przed porodem: 3 tygodnie przed porodem - 1,0 1,5 kg 2 tygodnie przed porodem - 2,0 3,0 kg 1tydzień przed porodem - 3,0 5,0 kg Powyższy sposób zadawania pasz pozwala mikroflorze żwacza na przystosowanie się do pasz skarmianych po wycieleniu, jak również w pewnym stopniu do zapobieżenia wystąpienia pierwotnych schorzeń metabolicznych. W okresie tym nie należy stosować suszonych wysłodków buraczanych, melasy, kwaśnego węglanu sodu oraz kredy pastewnej, które podnoszą dodatnia wartość bilansu kationowo-anionowego (DCAB). Bardzo ważne jest dostarczenie w okresie przejściowym odpowiedniej ilości białka dobrej jakości, którego celem jest maksymalna synteza białka mikroorganizmów żwacza, jak również dobry status immunologiczny siary. Niezbędne jest prawidłowe zbilansowanie składników mineralnych i witaminowych. Wynika to z intensywnego wzrostu płodu oraz rozpoczętej produkcji siary. Organizm do porodu przygotowuje się hormonalnie, zwiększając wydzielanie parahormonu (PTH) przez przytarczyce oraz produkcję w nerkach aktywnej formy witaminy D 3.

4 Na kilka dni przed ocieleniem należy stopniowo zwiększać dawkę wapnia i magnezu, jak również ograniczyć pasze zawierające dużę ilości potasu. Dodatek sodu zwiększa spożycie i wykorzystanie pasz oraz produkcję mleka. Dlatego lizawki solne dla krów w okresie przejściowym są niezbędne. Pierwiastek ten sprzyja wchłanianiu magnezu, co zapobiega porażeniu poporodowemu, zatrzymaniu łożyska oraz innym zaburzeniom metabolicznym. Najważniejszym w tym okresie mikroelementem jest selen, od którego zależy aktywność enzymu peroksydazy glutationowej. Jest jedynym z czynników odporności komórkowej i hormonalnej, ponieważ zwiększa liczbę limfocytów T i B oraz produkcję immunoglobulin klasy M i G. Ważną rolę odgrywa kobalt, ponieważ jest niezbędny do syntezy wit. B 12 oraz istotnym składnikiem enzymów białkowych i przemian kwasów nukleinowych. Istotną rolę w okresie przejściowym odgrywają witaminy. Szczególne znaczenie przypisuje się witaminie E, która bierze czynny udział w niwelowaniu wolnych rodników i odpowiedzi immunologicznej. Ważny jest również udział beta-karotenu, który spełnia podobna rolę jak wit. E, a ponadto wykazuje pozytywny efekt w profilaktyce zatrzymania łożyska i mastitis oraz w zawartości tej prowitaminy w siarze. Przygotowując krowę do porodu należy bezwzględnie zabezpieczyć ją przed zakażeniem wymion bakteriami środowiskowymi. Zbierająca się w wymieniu siara powiększa wymię i otwiera kanały strzykowe. Stwarza to możliwość wnikania zarazków do wnętrza strzyków. Bardzo dobre rezultaty, zabezpieczające przed poporodowym zakażeniem, szczególnie bakteriami środowiskowymi, osiągane są przy zastosowaniu osłonek zewnętrznych strzyków preparatem o nazwie DRY DIP. Zabieg ten należy przeprowadzić na dni przed porodem.

5

6