Poniżej opisuję skrótowo znaczenie witamin, zakwaszaczy, probiotyków i prebiotyków w funkcjonowaniu organizmu zwierzęcego.

Transkrypt

1 Zakaz stosowania antybiotyków w paszach zmusza do nowego spojrzenia na żywienie zwierząt. Antybiotyki podawane w paszy miały za zadanie ograniczenie rozwoju bakterii chorobotwórczych w przewodzie pokarmowym zwierząt i strat z powodu chorób, a także stymulowanie organizmu do intensywniejszego rozwoju. Od zawsze dążono do podawania zwierzętom pasz zawierających niezbędne składniki pokarmowe, optymalne dla danego gatunku. Te niezbędne składniki to białka, węglowodany, tłuszcze, makro- i mikroelementy oraz witaminy stymulujące rozwój organizmu. W miarę postępu genetycznego w hodowli zwierząt wzrastało ich zapotrzebowanie na zbilansowane składniki pokarmowe i witaminy. Niestety, nie ma nic za darmo. Osiągnięcie większej wydajności zwierząt odbywa się kosztem wydelikacenia ich pod względem zdrowotnym. Dlatego współczesne zwierzęta gospodarskie wymagają bardzo dobrych warunków zoohigienicznych, w tym otrzymywania doskonałej paszy uzupełnionej w aminokwasy syntetyczne (zwierzęta monogastryczne), związki mineralne, witaminy, zakwaszacze, probiotyki, prebiotyki itp. Wytwórnie pasz w premiksach, koncentratach i paszach pełnoporcjowych dążą do zaspokojenia coraz większych wymogów żywieniowych zwierząt. Poniżej opisuję skrótowo znaczenie witamin, zakwaszaczy, probiotyków i prebiotyków w funkcjonowaniu organizmu zwierzęcego. Witaminy są związkami organicznymi koniecznymi do utrzymywania wszystkich funkcji życiowych organizmu, czyli wzrostu, zdrowia, płodności i wydajności. Witamina A (retinol, witamina odpornościowa, witamina wzrostu, witamina ochronna dla nabłonka) chroni skórę i nabłonek, wpływa na zdrowotność, wzrost, płodność, zwiększa odporność przeciw chorobom poprzez stymulację wytwarzania przeciwciał, reguluje przemiany węglowodanów, białek i tłuszczów. Wytwarzana jest z ß-karotenu występującego w paszy roślinnej, głównie zielonej, a samoistnie występuje w mleku. Witamina B1 (tiamina, aneuryna, witamina antyneurotyczna, witamina przeciw chorobie Beri) reguluje przemiany węglowodanów, wpływa na funkcjonowanie tkanki nerwowej i mięśnia sercowego, pełni funkcję ochronną w przewodzie pokarmowym wpływając na perystaltykę (ruchy) jelit oraz absorpcję (wchłanianie) tłuszczu i aktywność enzymów. Źródłem witaminy B1 są zboża, produkty mączne i śruty poekstrakcyjne z roślin oleistych, produkty mleczarskie i 1 / 5

2 drożdże piwne. Witamina B2 (ryboflawina, laktoflawina) bierze udział w przemianach białkowych, tłuszczowych i kwasów nukleinowych; u loszek wpływa na proces reprodukcji, a u drobiu na wylęgowość. Niedobory hamują wzrost, pogarszają wykorzystanie paszy i są przyczyną biegunek. Występuje w dużych ilościach w mleku i drożdżach piwnych. Witamina B4 (cholina) bierze udział w budowie fosfolipidów, w transporcie tłuszczów i w ich przemianie oraz przy przekazywaniu bodźców nerwowych (tworzenie acetylocholiny) i stanowi część składową komórek chrzęstnych. Niedobory wiążą się z przetłuszczeniem wątroby, wadami stawów i kości, okaleczaniem u drobiu, rozkraczaniem się prosiąt, postawą siedzącego psa u świń, zahamowaniem wzrostu, zwiększonymi upadkami piskląt. Szczególnie bogate w cholinę są drożdże i niektóre śruty z roślin oleistych. Witamina B6 (pirodoksyna, adermina) uczestniczy w przemianie białkowej, tłuszczowej i węglowodanowej oraz w przemianach pierwiastków mineralnych. Niedobory powodują zahamowanie wzrostu, charłactwo, zapalenia skóry, zmiany w układzie nerwowym, uszkodzenia wątroby i serca, marne wyniki wylęgu. Występuje w zbożach, produktach mącznych, śrutach roślin oleistych. Witamina B12 (cyjanokobalamina, czynnik APF, witamina przeciwanemiczna) uczestniczy w tworzeniu się krwi i w procesach przemiany materii; szczególnie ważna w tworzeniu się aminokwasów. Niedobory powodują zaburzenia wzrostu, anemię, szorstkość sierści i zapalenia skóry, słabe upierzenie, gorsze wylęgi, skłonności do kanibalizmu. Witamina C (kwas askorbinowy, witamina przeciw szkorbutowi) bierze udział w procesach utleniania i redukcji, w budowie hormonów sterydowych, w krzepnięciu krwi, podnosi odporność organizmu na infekcje, wspomaga budowę i funkcjonowanie tkanek kolagenowych (kości, chrząstek i skóry). Niedobory powodują zaburzenia wzrostu i płodności, zwiększenie podatności na infekcje, krwawienie z błon śluzowych, zmniejszenie stabilności skorupy podczas wysokich temperatur. Występuje w ziemniakach, burakach, mleku w proszku i roślinach zielonych. Witamina D3 (cholekalcyferol, witamina przeciwkrzywiczna) reguluje gospodarką wapniową i fosforową, czyli stymuluje budowę szkieletu. W paszach występuje w mleku i w niewielkich 2 / 5

3 ilościach w sianie. Organizm może ją syntetyzować pod wpływem promieniowania słonecznego. Należy dostarczać ją zwierzętom w formie syntetycznej. Witamina E (tokoferol, witamina przeciw bezpłodności, witamina płodności, witamina przeciw dystrofii) steruje przemianami węglowodanów i kreatyny, przemianami mięśniowymi i glikogenem, wpływa na rozwój gruczołów płciowych, chroni ciążę, reguluje przemiany hormonalne i stymuluje tworzenie przeciwciał, czyli zwiększa odporność organizmu, działa antytoksycznie w przemianie komórkowej, zapobiega zwyrodnieniu wątroby i degeneracji mięśni. Zawartość witaminy E w paszach roślinnych jest bardzo zróżnicowana. Witamina H (biotyna) uczestniczy w procesach przemiany materii: syntezie kwasów tłuszczowych, glikonogenezie i pośrednio w syntezie białka. Jest powszechna w paszach roślinnych i zwierzęcych, szczególnie dobrze przyswajana z kukurydzy i śruty sojowej. Niedobór powoduje zahamowania wzrostu, zburzenia płodności, słabe upierzenie, zapalenia skóry, zapalenia racic i pękanie podeszew u świń, wady kopyt, otłuszczanie wątroby i nerek u drobiu. Witamina K3 (henadion, witamina koagulująca, witamina przeciwkrwotoczna) wpływa na syntezę białek, a szczególnie na krzepnięcie krwi. Syntetyzowana jest przez bakterie w jelitach. W paszach naturalnych występuje w niewielkich ilościach. Witamina PP (niacyna, kwas nikotynowy, amid kwasu nikotynowego) jest budulcem koenzymu uczestniczącego w reakcjach przemiany materii, niezbędnego do normalnego funkcjonowania skóry i organów trawienia. Bogate w kwas nikotynowy są drożdże, otręby, zielonki i roślinne pasze białkowe. Kwas foliowy (kwas pteroiloglutaminowy) działa przeciwanemicznie, uczestnicząc w tworzeniu czerwonych ciałek krwi, w przemianie białkowej i kwasu nukleinowego oraz wspomaga tworzenie przeciwciał. Niedobory mogą spowodować anemię i zaburzenia płodności. Występuje dość powszechnie; szczególnie bogaty w tę witaminę jest susz z lucerny i drożdże. Kwas pantotenowy (czynnik filtracyjny, czynnik zapobiegający zapaleniu skóry u piskląt) kieruje przemianą białkową, węglowodanową i tłuszczową, jest nieodzowny dla prawidłowego funkcjonowania skóry i błon śluzowych, ubarwienia włosów i odporności przeciw infekcjom. Szczególnie bogate w kwas pantotenowy są produkty mleczarskie, drożdże, produkty mączne, 3 / 5

4 susz z zielonek i śruty z roślin oleistych. W celu utrudnienia rozwoju bakterii chorobotwórczych w przewodzie pokarmowym sięgamy po kwasy organiczne i ich sole. Do bioaktywnych preparatów antybakteryjnych ograniczających występowanie bakterii chorobotwórczych zaliczamy kwas mlekowy, sorbowy, fumarowy, cytrynowy. Zwierzęta, którym podawano kwas mrówkowy i dwumrówczan potasu, wykazywały leprze przyrosty. Skuteczniejszą metodą zwalczania bakterii chorobotwórczych w przewodzie pokarmowym jest podawanie zwierzętom monogastrycznym probiotyków i prebiotyków. Probiotyki są produktami zawierającymi wyselekcjonowane szczepy bakterii zmieniających florę bakteryjną jelit w sposób korzystny dla zdrowia zwierzęcia. Podane zwierzęciu w probiotyku pojedyncze lub mieszane kultury żywych bakterii ułatwiają utrzymanie właściwej równowagi w obrębie mikroflory saprofitycznej. Natomiast prebiotyki są substancjami opornymi na trawienie, które selektywnie pobudzają wzrost i aktywność pożądanych szczepów bakterii obecnych w przewodzie pokarmowym. Prebiotyki to najczęściej niestrawne oligosacharydy, pochodne fruktozy i galaktozy. Stanowią one substrat fermentacyjny dla niektórych wybranych szczepów bakterii i selektywnie pobudzają ich namnażanie i rozwój tak, by zdominowały mikroflorę przewodu pokarmowego. Prebiotyki wiążą w świetle jelita wodę i tym samym zwiększają objętość treści jelitowej i kału stanowiąc odpowiednie środowisko i pożywkę fermentacyjną dla probiotyków. Wszystkie znane bakterie probiotyczne należą do grupy bakterii kwasu mlekowego z rodzajów: Lactococcus, Lactobacillus, Streptococcus, Leuconostoc, Pediococcus, Bifidobacterium i Entrococcus. Cechy bakterii probiotycznych: - Bezpieczeństwo dla zdrowia zwierząt (są niepatogenne, nie wytwarzają toksycznych metabolitów). - Odporność na przetwarzanie technologiczne. - Odporność na niskie ph i działanie soków żółciowych w przewodzie pokarmowym zwierząt. - Zdolność do przylegania do tkanki nabłonkowej jelit oraz do wzrostu, czyli łatwość kolonizacji przewodu pokarmowego. - Pochodzenie od naturalnej mikroflory bakteryjnej. 4 / 5

5 Badania wykazały, że współdziałanie probiotyków z prebiotykami poprawia funkcjonowanie jelit, łagodzi zaparcia i biegunki, usprawnia perystaltykę i sekrecję jelitową, ogranicza rozwój mikroflory patogennej, poprawia wchłanianie składników mineralnych (szczególnie wapnia i magnezu), działa przeciwnowotworowo, poprawia pracę wątroby, poprawia działanie układu odpornościowego, sprzyja lepszemu wykorzystaniu pasz poprzez wytwarzanie własnych enzymów. Umiejętne stosowanie wiedzy dotyczącej żywienia zwierząt pozwala na prowadzenie intensywnej produkcji zdrowej i smacznej żywności pochodzenia zwierzęcego. Paweł Stachera KPODR Minikowo, Oddział w Przysieku 5 / 5