GMO. Mity i Fakty. Tadeusz P. śarski Katedra Biologii Środowiska Zwierząt SGGW. wnioski wynikające z kampanii informacyjnej zrealizowanej w 2008 r.

Transkrypt

1 GMO Mity i Fakty wnioski wynikające z kampanii informacyjnej zrealizowanej w 2008 r. Tadeusz P. śarski Katedra Biologii Środowiska Zwierząt SGGW

2 GMO = Genetycznie Modyfikowany Organizm Genetycznie modyfikowane organizmy (GMO) są bardzo rozległym obszarem badawczej i gospodarczej działalności człowieka, obejmującym zarówno mikroorganizmy, rośliny jak i zwierzęta Wiele współczesnych produktów będących w powszechnym uŝyciu pochodzi z GMO, głównie mikroorganizmów i roślin. Osiągnięcia biotechnologii zwłaszcza uzyskane na mikroorganizmach są niepodwaŝalne i godne rozwijania. Dlaczego więc na świecie i w Polsce toczy się tak zaŝarta dyskusja na temat dopuszczenia do upraw modyfikowanych roślin i zwierząt?

3 GMO Fakty Wydaje się, Ŝe jądrem problemu GMO jest wielka naukowa i gospodarcza ekspansja kilku światowych gigantów agrobiznesu, producentów roślin GM, mających: główną pulę patentów na metody modyfikacji roślin nieograniczone wpływy na obrót produktami takimi jak ziarno GM wytwarzanych przez te same koncerny środki dla ochrony roślin i produkcji rolnej.

4 GMO Fakty Korporacje te mając mocne poparcie środowisk politycznych i niektórych międzynarodowych organizacji (np. WTO Światowej Organizacji Handlu) coraz aktywniej podporządkowują sobie wielkie obszary ziemi ornej a zatem i produkcji Ŝywności. Miliony hektarów powierzchni obsiewanych roślinami transgenicznymi to potęŝna broń w rękach wielkich producentów. Kto ma w ręku Ŝywność ten rządzi światem.

5 GMO - Obietnice i Fakty Narody są przy tym karmione nie tylko Ŝywnością pochodzącą z roślin modyfikowanych genetycznie ale i nośnymi hasłami humanitarnymi poprzez zwiększenie plonów zlikwidujemy głód na świecie zwiększy się zysk rolnika a jednocześnie spadną ceny Ŝywności zmniejszając zuŝycie pestycydów uzyskamy czystą Ŝywność wprowadzenie upraw GM roślin doprowadzi do zmniejszenia presji i degradacji ekosystemów złoty ryŝ wyleczy chore na ślepotę zmierzchową i kseroftalmię dzieci w III świecie Ŝywność pochodzącą z roślin modyfikowanych genetycznie jest w pełni bezpieczna

6 GMO - RZECZYWISTOŚĆ Wiedza o stanie środowiska i zachodzących w nim zmianach pozwala na podejmowanie działań dotyczących jego ochrony. Posiadamy szereg sposobów, które pozwalają wyeliminować lub ograniczyć działanie toksyn środowiskowych. Pierwiastki lub związki chemiczne, wprowadzone do środowiska pozostają w nim w tych samych ilościach a w wyniku naturalnych mechanizmów detoksykacyjnych a takŝe działań ludzkich są unieczynniane lub z niego usuwane.

7 . Z inną sytuacja mamy do czynienia w przypadku GMO czyli organizmów genetycznie modyfikowanych. GMO to Ŝywy organizm, który moŝe mutować, rozmnaŝać się, krzyŝować z innymi Ŝywymi organizmami, a takŝe moŝe się w środowisku przemieszczać. Wprowadzenie do środowiska transgenicznych organizmów lub fragmentów ich materiału genetycznego pociągnie za sobą powstanie trwałych nieodwracalnych skutków i nieprzewidywalne zmiany w naturalnym środowisku GMO mogą nieodwracalnie zmienićśrodowisko. Uwalnianie "zanieczyszczeń biologicznych" do środowiska moŝe przynieść większe zniszczenie od zanieczyszczeń chemicznych.

8 Mit I - poprzez zwiększenie areału upraw GMO i wzrost plonów zlikwidujemy głód na świecie GMO zamiast przyczyniać się do rozwiązania problemu głodu na świecie, dodatkowo powoduje jego pogłębienie. Rzeczywisty problem głodu nie tkwi w braku Ŝywności; na świecie produkuje się ją w wystarczającej ilości! Głód jest wynikiem niewłaściwej polityki rolnej i niewłaściwej dystrybucji Ŝywności. Technologia genetyczna niszczy związki rolniczej agrokultury. JeŜeli dopuścimy do dalszego szerzenia się technologii agro-genetycznej, bieda i głód będą się zwiększać

9 Mit I - poprzez zwiększenie areału upraw GMO i wzrost plonów zlikwidujemy głód na świecie Według tych danych od 2007 roku liczba głodujących wzrosła o 40 milionów, a od lat o 115 milionów Co roku umiera z głodu 15 milionów dzieci. NiedoŜywienie powoduje 55% z wszystkich zgonów dzieci na świecie - proporcja, jakiej nie osiągnęła Ŝadna choroba zakaźna od czasów zarazy morowej. Ok. 183 milionów dzieci waŝy mniej, niŝ powinny w swoim wieku. NiedoŜywienie dotyka połowę dzieci poniŝej piątego roku Ŝycia w Azji południowej i 1/3 dzieci w Afryce Subsaharyjskiej.

10 Mit II Rośliny GM dają wyŝszy plon Jednak na razie, nie ma Ŝadnych dowodów na to, Ŝe rośliny modyfikowane genetycznie mogą zapewnić większe zbiory z takiego samego areału. Badania Uniwersytetu w Kansas prowadzone w okresie 3 lat pokazały, Ŝe uprawy soi modyfikowanej genetycznie dostarczały o 10% mniejszych plonów, niŝ naturalna soja. Do podobnych wyników doszło działające w Wielkiej Brytanii, stowarzyszenie Soil Association, które porównywało róŝne badania produktywności roślin modyfikowanych genetycznie. Według raportu stowarzyszenia, w latach r. rząd USA wydał 12 miliardów dolarów na subsydia dla farmerów uprawiających genetycznie modyfikowane odmiany soi, kukurydzy i rzepaku. Roczny koszt subsydiów rządu USA dla upraw modyfikowanych genetycznie jest szacowany na 3 do 5 miliardów dolarów. NiŜsza cena produktów modyfikowanych genetycznie jest skutkiem subsydiów państwowych, a nie większej wydajności roślin GMO.

11 Mit II Rośliny GM dają wyŝszy plon

12 Mit III. Zmniejszając zuŝycie pestycydów uzyskamy czystą Ŝywność Zwiększone zuŝycie pestycydów w uprawach GM roślin = pogorszenie jakości zdrowotnej plonu

13 Mit III. Zmniejszając zuŝycie pestycydów uzyskamy czystą Ŝywność Zwiększone zuŝycie pestycydów w uprawach GM roślin = pogorszenie jakości zdrowotnej plonu

14 Mit III Zmniejszając zuŝycie pestycydów uzyskamy czystą Ŝywność Inne zagroŝenia związane z Ŝywieniem paszami uzyskanymi z roślin GM Obecność pozostałości Roundupu, produktów jej rozkładu i substancji technologicznych wywołuje zaburzenia rozrodu : hamowanie procesów podziału komórek zarodka, uszkodzenie komórek łoŝyska a takŝe zaburzenia syntezy hormonów sterydowych. Walsh Lance P.:Roundup Inhibits Steroidogenesis by Disrupting Steroidogenic Acute Regulatory (StAR) Protein Expression. Environ Health Perspect. 108, , (2000) Obecność toksyny Cry w produktach roślinnych moŝe mieć wpływ na funkcje jelit takŝe u ssaków ( silna reakcja immunologiczna na Cry 1Ac a takŝe obecność receptorów pcry 1 Ac w śluzówce jelita cienkiego myszy ) Vasquez-Pardon R.I. i wsp. Biochem. Biophis. Res. Com. 2000

15 Chem. Res. Toxicol., 2009, 22 ( 1), pp Oceniono toksyczność czterech fonulacji glyphosatu ( G) w rozcieńczeniach 10-5, na trzech rodzajach komórek ludzkich ( pępowinowych, łozyskowych i zarodkowych. To rozcieńczenie jest daleko niŝsze od stosowanych w rolnictwie i odpowiada niskim poziomom pozostałości w Ŝywności lub paszy. Formulacje handlowe zostały porównane z czystym glyfosatem G oraz z jego głównym metabolitem AMPA (kwas aminometylo fosforowy ) oraz z jednym stosowanym jako dodatek technologiczny POEA (poliethoksylo tallowaminą). Wszystkie formulatcje R powodują śmierć komórek w granicach 24 h, przez zahamowanie funkcji mitochondrialnej dehydrogenazy busztynianowej i martwicę, przez uwolnienie cytozolowej kinazy adenylowej Preparaty te powodują teŝ apoptozę przez uaktywnienie enzymatycznej funkcji kaspaz 3/7. Potwierdza to charakterystyczny rozpad DNA, kurczenie jąder ( pyknosis), i rozpad jąder ( karyorrhexis)

16 Mit IV Wprowadzenie upraw GM roślin doprowadzi do zmniejszenia presji i degradacji ekosystemów Dowody przeczące temu stwierdzeniu: a) wpływ na bioróŝnorodność Transgeniczne organizmy do których wprowadzono nową cechę a nie uzyskano jej ekspresji poprzez tradycyjne metody doskonalenia jakimi są selekcja i krzyŝowanie to nowe gatunki, Organizmy te mogą krzyŝować się z odmianami tego samego gatunku lub gatunkami pokrewnymi w tym dziko rosnącymi, przekazując cechy oporności na herbicydy lub produkcję toksyny owadobójczej. Rośliny te mogą sprzyjać tworzeniu populacji super chwastów, opornych szkodników, niszczyć populacje owadów poŝytecznych lub organizmów glebowych

17 Mit IV Wprowadzenie upraw GM roślin doprowadzi do zmniejszenia presji i degradacji ekosystemów Dowody z literatury naukowej StęŜenie toksyny Bt w poszczególnych częściach roślin bawełny i kukurydzy jest niejednorodne, najniŝsze w częściach generatywnych, które mają być przez nią chronione, a najwyŝsze w zielonych liściach. Wahania stęŝeń dotyczą takŝe okresu wegetacji (Mae-Wan Ho Ineffective against insect pests, harmful to health and biodiversity, yield drag, pest resistance. ISIS Press Release 26/09/05 Stwierdzono obecność toksyny Bt w w wodach rzek i sedymentach w pobliŝu pól uprawy kukurydzy w ilościach, które w warunkach doświadczalnych hamowały wzrost dŝdŝownic w glebie. Release and Potential Impacts of Biological Toxins Bt Genetically-Modified Corn Cropsand Biopesticide Application F. Gagné, M. Douville C. Blaise, A. Marineau. St. Lawrence Centre, Environment Canada, Montreal, Quebec, Canada; B. Lachance and G. Sunahara, Biotechnology Research Institute, Montreal, Quebec, Canada. Poster Communication Dec01 Pyłek genetycznie modyfikowanej kukurydzy oraz resztki poŝniwne obecne w ciekach przy uprawach polowych zawierające toksynę Bt działają niekorzystnie na organizmy wodne co moŝe doprowadzić do zaburzeń w łańcuchu troficznym ekosystemów wodnych Toxins in transgenic crop byproducts may affect headwater stream ecosystems E. J. Rosi-Marshall*,, J. L. Tank, T. V. Royer, M. R. Whiles, M. Evans-White, C. Chambers, N. A. Griffiths, J. Pokelsek*, and M. L. Stephen Biological sciences / environmental sciences pnas October 9, 2007 vol. 104 no

18 Mit IV Wprowadzenie upraw GM roślin doprowadzi do zmniejszenia presji i degradacji ekosystemów Oporność owadów na toksynę Bt W populacji występującego w Australii szkodnika bawełny motyla słonecznicy oręŝówki, Helicoverpa armigera którego istnienie stanowi powaŝny problem w uprawach bawełny nie tylko w Australii ale takŝe w Chinach, Indiach i w Afryce stwierdzono wytworzenie oporności na toksynę- Cry1Ac pozwalająca na tolerowanie 275- krotnie wyŝszej dawki tej toksyny, która zabija larwy motyli nieopornych.. Ponad 70 procent osobników tej populacji przeŝywała na bawełnie Bt wytwarzającej toksynę Cry1Ac Motyl słonecznica oręŝówka (Helicoverpa armigera) i larwa Ŝerująca na bawełnie, pomidorach i kukurydzy wg

19 Mit IV Wprowadzenie upraw GM roślin doprowadzi do zmniejszenia presji i degradacji ekosystemów Powstawanie chwastów opornych na glifosat

20 Mit IV Wprowadzenie upraw GM roślin doprowadzi do zmniejszenia presji i degradacji ekosystemów Dobrze udowodniony jest fakt przemieszczania nowych, obcych genów (np. genów oporności na środki chwastobójcze) z roślin GM (rzepak, kukurydza) na uprawy pokrewnych tradycyjnych roślin (nie-gm) a takŝe na pokrewne chwasty drogą przepylenia. Czołowe pismo naukowe Science z 2007 roku przynosi szereg niepokojących opinii. Podaje Ŝe poleganie na uprawach roślin GM tolerujących herbicyd glyfosat moŝe w niedalekiej przyszłości kosztować miliardy dolarów strat z powodu spadku wydajności. W dodatku bardzo prawdopodobnym jest, Ŝe straty będą czymś więcej niŝ stratami pieniędzy, poniewaŝ mogą one mieć niekorzystne, wielkie konsekwencje dla środowiska. Tak powaŝnie nauka ocenia zagroŝenia często bagatelizowane przez środowiska lobbujące za uprawami roślin GM.

21 Mit V. złoty ryŝ wyleczy chore na ślepotę zmierzchową i kseroftalmię dzieci w III świecie Złoty ryŝ, czyli produkt wyposaŝony w beta-karoten (prowitaminę A) według reklam przemysłu inŝynierii genetycznej, pomoŝe uchronić tysiące dzieci od ślepoty i miliony głodujących od innych chorób wynikających z niedoborów witaminy A. Jednak proste wyliczenie w oparciu o dane producenta pokazuje, Ŝe dorosła osoba musiałaby zjeść przynajmniej 12 porcji normalnej 300- gramowej racji ryŝu, Ŝeby zaspokoić zalecaną ilość prowitaminy A, co równa około 3,6 kg ryŝu, którego waga po ugotowaniu wyniesie 9 kg. Oznacza to, Ŝe standardowa dzienna racja 300 gram ryŝu w najlepszym razie dostarczyłaby 8% dziennego zapotrzebowania na witaminę A Nowa wersja złotego ryŝu zawiera 20 krotną ilość beta-karotenu. Pozostaje jednak nadal wątpliwe czy w przypadku.niedoboru białka, tłuszczu i cynku nastąpi przekształcenie beta karotenu w witaminę A i jej absorpcja z jelit Modyfikowany genetycznie ryŝ nie rozwiązuje podstawowych przyczyn niedoboru witaminy A, jakimi są bieda i brak zróŝnicowanej diety. Krótkoterminowe rozwiązania takie jak podawanie witamin w tabletkach lub dostarczanie Ŝywności są tanie i skuteczne

22 Mit VI Ŝywność pochodzącą z roślin modyfikowanych genetycznie jest w pełni bezpieczna Badania wskazujące na moŝliwość niekorzystnego wpływu pasz i Ŝywności GM na organizmy Ŝywe Badania wskazujące na negatywny wpływ pasz pochodzących z roślin GM na zdrowie zwierząt gospodarskich oraz laboratoryjnych stanowiących model odniesienia do ludzi są stosunkowo nieliczne a i te wielokrotnie podwaŝane, bądź kwestionowane przez innych badaczy i instytucje kontrolujące. których celem jak się wydaje nie jest dochodzenie do prawdy obiektywnej.

23 Informacje, budzące obawy, znajdujące się w oficjalnych materiałach Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa śywności (EFSA), dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin rekomendowanych przez Komisję Europejską do wprowadzenia na rynek i do uprawy w krajach UE. I. Kukurydza 1507 oporna na glufosynat amonowy (BASTA) oraz wytwarzajaca bialko Cry1F -badania Ŝywieniowe na ziarnie roślin nie traktowanych herbicydem -badania degradacji białka Cry1F wykonano jedynie w warunkach in vitro bez uwzględnienia specyfiki procesów trawiennych róŝnych gatunków zwierząt, a takŝe interakcji z innymi składnikami paszy, nie wyjaśniają czy pozostałości nie mogą znaleźć się w odchodach zwierząt. - badania toksyczności ostrej doustnej wykonane na nieznanej liczebnie grupie myszy, jedyne parametry w 14 dniowym doświadczeniu to przyrosty masy i sekcja bez badań patomorfologicznych narządów miąŝszowych - badania toksyczności subchronicznej 5 grup szczurów a 12 osobników, 90 dni, maksymalnie 33% dodatku kukurydzy, zmiany hematologiczne eozynopenia, proces obniŝania liczby granulocytów kwasochłonnych we krwi, np. spowodowany przez działanie hormonów kory nadnerczy Nie moŝna tego komentować jedynie zmiennością osobniczą czy związaną z płcią -badania Ŝywieniowe wykonano, jedynie na 35 kurczętach i 12 krowach utrzymywanych grupowo

24 II Kukurydza NK603 oporna na herbicyd Roundup W badaniach toksyczności przewlekłej zmiany hematologiczne. U szczurów otrzymujących najwyŝszy dodatek kukurydzy NK603 wystąpiła hyperchromia i makrocytoza ( krwinki młodociane) czyli zwiększenie stęŝenia hemoglobiny w krwinkach (MCHC) i ich objętości (MCV. Przyczyny, mogą być róŝne; zaburzenia hematopoezy), zmienność osobnicza, odwodnienie, niedobory witaminowe, zaburzenia wymiany gazowej z niedoczynnością tarczycy włącznie III Ziemniaki EH BASF ze zmienionym składem skrobi Badania toksykologiczne: grupy po 10 szczurów. Stwierdzono zmiany w układzie białokrwinkowym i wzrost masy śledziony (nie wykonano morfopatologii narządu), badania te są niezbędne dla oszacowania ryzyka zdrowotnego dla zwierząt a w konsekwencji dla ludzi Obecności cyst w strukturze tarczycy w większej liczbie przypadków w grupie szczurów otrzymującej transgeniczne ziemniaki. Wniosek: badania na zwierzętach chorych bądź patogenne działanie paszy, aktywność mikrosomalnych enzymów wątrobowych uczestniczących w procesach detoksykacyjnych ulega osłabieniu przy niedoczynności tarczycv

25 1.Malatesta M, i wsp., Ultrastructural Morphometrical and Immunocytochemical Analyses of Hepatocyte Nuclei from Mice Fed on Genetically Modified Soybean, Cell Struct Funct. 27 (2002): Malatesta M., i wsp., Ultrastructural Analysis of Pancreatic Acinar Cells from Mice Fed on Genetically modified Soybean, J Anat ; 201(5): ; 3. Malatesta M. i wsp., Fine Structural Analyses of Pancreatic Acinar Cell Nuclei from Mice Fed on GM Soybean, Eur J Histochem 47 (2003): Vecchio i wsp. Ultrastructural Analysis of Testes from Mice Fed on Genetically Modified Soybean, Eur J of Histochem.(2004) 48, no Malatesta M. i wsp.: Reversibility of hepatocyte nuclear modifications in mice fedon genetically modified soybean Eur. J, Histochem. 2005; vol. 49 ( 3 ), Długotrwałe badania przeprowadzone na myszach Ŝywionych GM soją RR wykazały zmiany w strukturze jąder komórkowych komórek wątroby, trzustki oraz jąder u samców. Badania te prowadzono przez 8 lub 24 miesiące. Autorzy sugerują, Ŝe obserwowane przez nich zmiany w strukturach komórkowych mogą mieć istotny wpływ na ich funkcje wewnątrz i zewnątrz wydzielnicze a w efekcie na przemiany metaboliczne u zwierząt Badania przeprowadzone ostatnio wykazały, Ŝe zaobserwowane zmiany w strukturze komórek wątrobowych ustępują po powrocie do Ŝywienia soją tradycyjną

26 Długoterminowe badania zlecone przez Austriacką Agencję ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa śywności, zarządzaną przez Austriackie Federalne Ministerstwo Zdrowia, Rodziny i MłodzieŜy. Badania prowadzone przez Uniwersytet Weterynaryjny we Wiedniu wykazały, Ŝe karmienie myszy genetycznie modyfikowaną kukurydzą (NK 603 x MON 810), spowodowało niŝszą plenność i zmniejszenie masy ciała. Jeden z prowadzących badanie profesorów prof. Zentek powiedział,ŝe była to bezpośrednia zaleŝność między dietą GM, i Ŝe myszy karmione tradycyjną kukurydzą rozmnaŝały się w bardziej efektywny sposób. Podczas badania austriaccy naukowcy wykonali kilka długotrwałych prób ( 20 tygodni) na myszach laboratoryjnych otrzymujących dietę zawierającą 33% kukurydzy GM (NK 603 x MON 810), i kontroli na kukurydzy nie-gm uŝywanej w wielu krajach. W porównaniu do grupy kontrolnej, statystycznie istotna wielkość miotów i spadki wagi szczurząt zostały udokumentowane w trzecim i czwartym miocie myszy w hodowli ciągłej Ŝywionych kukurydzą GM.

27 JuŜ sama moŝliwość negatywnych skutków dla ludzi i zwierząt przemawia za niedopuszczeniem w najbliŝszych latach ryzykownej innowacji jaką są pasze i Ŝywność GM oraz powstrzymaniem się od niepotrzebnego traktowania Polski jako laboratorium a Polaków jako królików doświadczalnych. Polska nie ma Ŝadnego powodu by sięgać po GMO mając nadprodukcję własnej cieszącej się dobrą marką i renomąŝywności. Wprowadzenie do obrotu i uprawy roślin GMO na teren Polski zagraŝa głównym priorytetom w rozwoju polskiego rolnictwa i strategii eksportu naszych produktów rolnych. Tradycyjne gatunki i stare odmiany roślin to nasze bogactwo biologiczne, które Polska wniosła do zuboŝonej przyrodniczo poprzez masowe stosowanie chemizacji rolnictwa zachodniej Europy.. Konkurentom zagranicznym moŝe zaleŝeć na wymuszeniu na Polsce zgody na uprawy GMO, aby podwaŝyć nasz atut czystej ekologicznie i genetycznie Ŝywności

28 Dziękuję za uwagę