Obecne problemy Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Socjologia instytucji społecznych mgr Dorota Janiszewska Wykład 10: Obecne problemy Unii Europejskiej MIGRACJE Lektura uzupełniająca: S. Castles, M. J. Miller Migracje we współczesnym świecie, Warszawa 2011

2 Struktura wykładu 10 MIGRACJE : Wykład Teoretyczne ujęcia procesów migracyjnych Referat Problemy migracyjne w Unii Europejskiej Konwersatorium Czy migracje to błogosławieństwo czy przekleństwo Unii Europejskiej?

3 Skala współczesnych migracji W 2015 r. wg ONZ liczba migrantów międzynarodowych* wyniosła 244 mln, tj. 3,3% ludnosci świata. * Definicja ONZ obejmuje osoby, które przebywają w kraju niebędącym miejscem ich pochodzenia dłużej niż 12 miesięcy lub posiadających obywatelstwo obcego państwa. Przemieszczanie się ludności pociąga za sobą konsekwencje: gospodarcze, społeczne, polityczne, które wpływają zarówno na sytuację państw wysyłających, jak i przyjmujących.

4 Migracje ważnym zjawiskiem w historii ludzkości Migracje są jednym z najważniejszych zjawisk społecznych i gospodarczych na świecie ze względu na wielość i różnorodność: form, kierunków, motywów przemieszczania się grup i jednostek, oraz zmienność natężenia. Obraz:

5 Trudność jednoznacznego zdefiniowania zjawiska migracji Brak jednej, wyczerpującej i powszechnie przyjmowanej definicji migracji ze względu na: wielowymiarowy charakter zjawiska oraz przyjmowanie różnych perspektyw badawczych (m.in. z socjologii, antropologii, geografii, politologii, ekonomii czy historii) KRYTERIA: zmiany miejsca zamieszkania, zmiany społeczności czy otoczenia społecznego, przemieszczenie z jednej kultury czy subkultury do innej, czas trwania ruchu, dystans, zerwanie lub podtrzymywanie więzów z miejscem pochodzenia.

6 1) Kryterium przestrzenne (zmiana otoczenia geograficznego): a) G. L. Lewis (1982 r.): Migracja to przybywanie lub opuszczanie pewnego miejsca w inny sposob niż urodzenie lub śmierć. b) H. Kubiak, K. Slany (2002 r., Encyklopedia socjologii ): Migracje to względnie trwałe zmiany miejsca pobytu jednostek i grup w ramach określonej przestrzeni. Migracje wewnętrzne i międzynarodowe

7 2) Kryterium społeczne: S. N. Eisenstadt (1953 r.): Migracja to fizyczne przejście jednostki lub grupy z jednego społeczeństwa do innego. Przejście to wymaga zwykle porzucenia pewnego otoczenia społecznego i wejścia w inne, o odmiennym charakterze 3) Kryterium zakresu swobody podejmowania decyzji migracyjnych: Migracje dobrowolne i przymusowe

8 4) Kryterium czasu trwania: Migracje stałe (osiedleńcze) i czasowe Migracje niepełne 5) Kryterium przyczyn: Migracje polityczne, ekonomiczne, religijne, światopoglądowe. Obraz:

9 1) Demograficzne a) w państwie wysyłającym: Skutki migracji: odpływ ludności w wieku produkcyjnym, starzenie się społeczeństw, wyjazdy osób wykształconych, w tym wysokiej klasy specjalistów (drenaż mózgow). b) w państwach przyjmujących: napływ wysoko wykwalifikowanych kadr oraz ludności w wieku najbardziej efektywnym dla rozwoju gospodarczego i demograficznego.

10 2) Gospodarcze a) w państwie wysyłającym: Skutki migracji: zmniejszenie stopy bezrobocia, zwolnienie miejsc pracy w państwach wysyłających, dzięki transferom pieniędzy dokonywanym przez emigrantów podnosi się dochód rozporządzalny gospodarstw domowych pozostających w kraju, odpływ kadr często przyczynia się do spowolnienia gospodarki, rozłąka migracyjna niesie ryzyko dezintegracji rodzin.

11 2) Gospodarcze a) w państwach przyjmujących: Skutki migracji: napływ taniej siły roboczej ma pozytywny wpływ na wzrost produkcji i konsumpcji, wzrost obciążeń socjalnych oraz odpływ pieniądza spowodowany transferami prywatnymi, wzrost nierówności ekonomicznych imigranci, wykonując zazwyczaj gorsze prace, otrzymują niższe zarobki niż przedstawiciele społeczeństwa przyjmującego.

12 3) Społeczne i kulturowe a) w państwie wysyłającym: Skutki migracji: przenikanie nowych wartości, idei, wzorów zachowań, poznawanie przez migrantów nowych kultur i języków oraz doświadczanie zmian osobowościowych, korzyści po powrocie do kraju ze względu na kapitał: - kulturowy (nowe umiejętności i doświadczenia), - społeczny (kontakty nawiązane na obczyźnie), - pieniężny (oszczędności, które mogą zostać zainwestowane w kraju pochodzenia). b) w państwach przyjmujących: pogłębienie zrożnicowania narodowościowego, problemy związane z adaptacją i integracją migrantów, konflikty społeczne między miejscowymi a przybyszami.

13 Tendencje współczesnych migracji: 1) Globalizacja, 2) Przyspieszenie, 3) Zróżnicowanie, 4) Feminizacja, 5) Narastające upolitycznienie, 6) Rozpowszechnienie migracji tranzytowej. Obraz: ShutterStock

14 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: I TEORIA GEOGRAFICZNA 1) Model grawitacji E. G. Ravensteina (l. 80 XIX w.) 7 praw migracji: 1. Każdy przepływ ludności generuje przepływ powrotny. 2. Większość migrantów pokonuje niewielkie odległości. 3. Najczęstszym celem są centra hadlowo-przemysłowe. 4. Skłonność do emigracji ludności wiejskiej jest większa niż miejskiej. 5. Rodziny są mniej skłonne do migracji niż młodzi dorośli. 6. Kobiety są bardziej skłonne do migracji niż mężczyźni. 7. Wzrost ludności w dużych ośrodkach miejskich dokonuje się przez migrację, nie wzrost demograficzny.

15 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: II TEORIE EKONOMICZNE 1) Klasyczna makroekonomiczna(xix w.) migranci równoważą rynki pracy ZAŁOŻENIA: migrancidążą do maksymalizacji dochodów, mają pełną wiedzę o możliwych korzyściach, pracownicy mają jednakowe kwalifikacje i potrzeby, nie ma barier dla migracji.

16 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: II TEORIE EKONOMICZNE 2) Neoklasyczna migracja wynikiem różnic między popytem a podażą pracy migracja kompensuje różnice w płacach ZAŁOŻENIA: pełne zatrudnienie i wyłączność wpływu rynku pracy na migracje, migranci dokonują rachunku zysków i strat, różnice między jednostkami powodują, że w identycznych okolicznościach są podejmowane różne decyzje migracyjne wielkość przepływu jest sumą migracji indywidualnych

17 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: II TEORIE EKONOMICZNE 3) Nowa ekonomika migracji pracowniczych (l. 80. XX w.) decyzji o migracji nie podejmują wyizolowane jednostki, ale rodziny, gospodarstwa domowe lub wspólnoty lokalne ZAŁOŻENIA: celem nie maksymalizacja zysku, ale minimalizacja ryzyka, główną motywacją chęć zdywersyfikowania dochodów rodziny, teoria dla obszarów mało rozwiniętych, analiza miejsca pochodzenia, a nie miejsca docelowego migracji.

18 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: 4) Teoria dualnego rynku pracy II TEORIE EKONOMICZNE przyczyną międzynarodowych migracji jest strukturalny popyt rozwiniętych gospodarek zarówno na wysoko wykwalifikowanych pracowników, jak i na niżej wykwalifikowanych (pierwotny i wtórny rynek pracy) ZAŁOŻENIA: permanentny niedobór pracowników w krajach rozwiniętych, imigranci niezbędnym elementem rynku pracy, wyjaśnia za pomocą zmiennych makroekonomicznych prawie wyłącznie miejsce docelowe.

19 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: II TEORIE EKONOMICZNE 5) Podejście historyczno-instytucjonalne inspiracja marksistowską teorią polityczną ZAŁOŻENIE: Ponieważ w gospodarce światowej siła ekonomiczna i polityczna są rozłożone nierówno, migracja jest mobilizowaniem taniej siły roboczej na użytek kapitału.

20 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: II TEORIE EKONOMICZNE 6) Teoria systemu światowego inspiracja teorią I. Wallersteina o państwach rdzenia (centrum) i peryferii ZAŁOŻENIA: migracje naturalną konsekwencją rozwoju kapitalizmu i polaryzacji ekonomicznej świata, dzięki migracji państwa rdzenia mogą się szybciej rozwijać, a pozostałe obszary zostają peryferiami, migracje to globalny system podaży pracy prowadzący do pogłębiania się różnic w rozwoju państw.

21 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: III TEORIE SOCJOLOGICZNE 1) Teoria sieci migracyjnych wyjaśnia zjawisko migracji niezależnie od pierwszego przepływu pozwala prognozować ZAŁOŻENIA: związki interpersonalne między wcześnejszymi a kolejnymi migrantami zmniejszają koszty migracji (wcześniejsi migranci są źródłem informacji, mogą udzielić pomocy finansowej, w znalezieniu pracy lub zaaklimatyzowaniu się)

22 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: 2) Instytucjonalna III TEORIE SOCJOLOGICZNE ZAŁOŻENIE: po pierwszych migracjach, kolejne są generowane przez powiązania instytucjonalne (organizacje i przedsiębiorstwa ułatwiają migrację zmniejszając ryzyko przez dostarczanie informacji i pomoc)

23 Teorie migracji według dyscyplin naukowych: III TEORIE SOCJOLOGICZNE 3) Teoria skumulowanej przyczynowości bada sprzężenia zwrotne między migracją a jej skutkami ZAŁOŻENIE: każda kolejna migracja wynika z istnienia sieci zależności społecznych, a nie indywidualnych