ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. X X X, NR 1, WARSZAWA 1979 STANISŁAW ZĄBEK

Transkrypt

1 ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. X X X, NR 1, WARSZAWA 1979 STANISŁAW ZĄBEK D YNAM IK A INFILTRACJI W O D Y W GLEBĘ P IA SZC ZY STĄ I GLIN IASTĄ W UGORZE CZARNYM, POD LUCERNĄ I ROŚLINAM I JEDNOROCZNYMI W ŚW IETLE 4-LETNICH B AD AN POLOW YCH Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Oddział Sląs'ki we Wrocławiu Od dawna istnieje problem zwiększenia infiltracji w ody w glebę, aby ułatwić jej przemieszczanie się w głąb profilu, co zm niejszy spływ pow ierzchniowy działający destruktywnie na glebę. Przenikanie w ody w glebę w praktyce jest w znacznym stopniu uzależnione od sposobu użytkowania gleby: pod roślinnością drzewiastą działanie opadów na glebę jest znacznie złagodzone, a infiltracja zwiększona [10]. Natomiast w przypadku gleb uprawnych o infiltracji decydują nie tylko struktura, skład mechaniczny gleby, jej położenie i stosunki wodogruntowe, lecz ponadto płodozmian i podporządkowane mu następstwo roślin, agrotechnika, fauna glebowa, wilgotność gleb oraz właściwości fizykochem iczne roztw orów glebow ych, na które w pływ ma nawożenie. Geneza gleby ma również w pływ na panujące w niej stosunki wodne, a to z kolei decyduje o w yborze m etody badania infiltracji w polu. W y stępujące w zmianowaniu rośliny różnią się budową systemu korzeniowego oraz jego masą i zasięgiem [6 ], co ma istotny w pływ na szybkość infiltracji i magazynowanie wody glebow ej. Zróżnicowanie agrotechniki dla poszczególnych upraw znajduje swe odzwierciedlenie w infiltracji [3, 1 0 ]. Fizykochem iczne właściwości roztw orów glebow ych, a szczególnie lepkość i skład kationowy, w sposób istotny w pływ ają na infiltrację. Można również o infiltracji w ody w glebę wnioskować pośrednio, śledząc zasięg jej zwilżania po opadach pod różnymi uprawami [7], badając w profilu glebow ym rozkład w ilgoci [2 ] lub oznaczając ilościow o wodę wolną [8 ]. Publikacje z tego zakresu mają najczęściej charakter wycinkow y, np. w pływ głębokości uprawy gleby na infiltrację [1 0 ], w pływ struktury gleby na infiltrację [3, 4], związek infiltracji ze spływ em pow ierzchnio

2 86 S- Ząbek w ym [11], skład m echaniczny i budowa profilu glebow ego [12]. W niektórych z tych prac poruszono zagadnienia m etodyczne. W większości przypadków badania te ograniczone są do jednej gleby i jednorazow ego pomiaru infiltracji w polu. Brak jednak publikacji inform ujących o dynam izm ie infiltracji w poszczególnych latach w warunkach określonej uprawy. Takie badania byłyby podstawą do wyjaśnienia szeregu praktycznych problem ów pod warunkiem jednak, że będą one w miarę kom pleksowe. WARUNKI I ZAKRES BADAŃ W latach w Laskowicach Oławskich podjęto cykl badań na dwu glebach uprawnych: piaszczystej luźnej i gliniastej lekkiej (tab. 1 ) w czarnym ugorze, obsianych lucerną lub innymi roślinami w płodozm ianie. Gleba gliniasta zajm uje położenie równinne, zaś gleba piaszczysta występuje na zboczu, które w olno opada ku potokow i Laskowicka Woęła. Skład mechaniczny gleby w doświadczeniach z polowym badaniem i n f i l t r a c j i w Laskowicach Oławskich Mechanical composition of s o il in tho experiment on fie ld in filtr a tio n at Laskowice Oławskie Tabela 1 Rodzaj gleby S o il kind Poziobi od - do w cm H orizon, from -to, cm średnica cząstek ziem istych w mm Determination of earthy p a rticles in mm 1,0-0,1 0,1-0,0 2 0,0 2-0,0 0 2 > 0,0 0 2 Piaozczysta luźna ,0 12,0 2,0 5,0 Loo33 sandy s o i l ,0 9,0 1,0 4, ,0 9,0 * 0,0 4,0 G liniasta lekka ,0 1o,0 8,0 19,0 Light loaoy s o l i ,0 1 4,0 9,0 1 5, ,0 2 0,0 2 2,0 3 3, ,0 2 5,0 1 8,0 1 3,0 Obie gleby sąsiadują z sobą, lecz pola, gdzie zlokalizowano 4-letnie badania, są odległe od siebie o około 600 m. W oda gruntowa pod obu glebami zalegała dość nisko: w piaszczystej na głębokości około 1, 8 m [13], w glebie gliniastej lekkiej poniżej 2 m. Oba kom pleksy glebowe użytkowane są rolniczo przez m iejscow y zakład doświadczalny IUNG. Gleba piaszczysta luźna stanowi kompleks żytni słaby w klasie bonitacyjnej V /V I, natomiast gleba gliniasta lekka kompleks pszenno-żytni w klasie bonitacyjnej IIIb/IV. Schemat doświadczeń polow ych na obu glebach obejm ował te same obiekty:

3 Infiltracja w glebach ugorowych i pod roślinami 87 czarny, lucerna na zielonkę w ciągu 4 lat, w płodozmianie: owies (1973 r.), rzepak ozim y (1974 r.), żyto (1975 r.), łubin gorzki (1976 r.). Poszczególne obiekty (poletka) miały po 54 m 2 (18,0X3,0 m), rozlosowano je w 3 powtórzeniach, co wraz z drogami dojazdowym i czyniło ogólną powierzchnię doświadczenia 84,0X19,5 = 1626 m2. Wiosną 1972 r. zasiano lucernę w rządki w rozstawie 1 2 cm, a jesienią skoszono ją wraz z chwastami. W następnych latach wczesną wiosną lucernę bronowano, a później chwasty w m iędzyrzędziach wycinano ręcznie. Poletka pozostawione w czarnym ugorze wczesną wiosną kultyw atorow ano i bronow a no; powtarzano to latem i jesienią. Poletka z roślinami płodozmiennymi uprawiano norm alnym trybem: orka do 2 0 cm, siew rzędowy, chemiczna walka z chwastami. Lucernę koszono 2-3 razy do roku. Plony zielonki na glebie piaszczystej wahały się od 250 do 290 q/ha, co pokrywało się z plonami w doświadczeniu obok [13], natomiast na glebie gliniastej lekkiej w granicach q/ha. Terminy pomiarów infiltracji wody. Celem wykazania zmienności infiltracji skutkiem rozw oju roślin, a w szczególności ich systemu korzeniowego (rys. 2, 3), dokonano po 2 pomiary infiltracji na każdym z obiektów: na początku wegetacji i w okresie kwitnienia, to jest wtedy, gdy większość roślin uprawnych zyskuje maksimum masy nadziemnej i korzeniow ej. Był to w ięc moment, w którym można uważać, że działania korzeni roślin i świata zwierzęcego na fazę stałą gleby osiągają sw oje maksimum. W naszych badaniach pierwszy termin pom iarów przypadał w III dekadzie kwietnia, a drugi w czerw cu (rys. 1 ). Sposób wykonywania pomiarów. Do badań zastosowano infiltrom etr połow y z dwoma pierścieniami o jednakowej wysokości (35 cm) i różnej średnicy (cylinder zewnętrzny 0 45 cm, wewnętrzny 0 25 cm). Po ścięciu roślin kosą oba pierścienie wciskano współśrodkowo do gleby na głębokość 5 cm, a następnie napełniano wodą do jednakowego poziomu (h cm), uzupełniając jej ubytek stosownie do poziomu odpowiednio ustawionego wodowskazu pływakowego. Stały poziom wody w infiltrom etrze z zasady niemal jest przestrzegany w e wszystkich m e todach laboratoryjnych. W warunkach polo w y ch uzupełnianie w ody do stałego poziomu z biurety zastosował Mugsgrawe (cytowane za [11]). Szybkość infiltracji obliczano jako sumę ilości dolanej do wyrównania poziom u w ody w czasie 5 godzin trw ającego pomiaru. W naszych badaniach na każdym obiekcie zastosowano 3 infiltrom etry różniące się w y sokością słupa w ody: 5, 10 i 20 cm. Warunki wilgotnościowe. Na wiosnę 22.IV.1974 r. na glebie piaszczystej nie było zasadniczych różnic w wilgotności gleby między ugorem czarnym, lucerną i rzepakiem (tab. 2 ). Stan ten był odzw ierciedleniem działającej w yrów nująco na w ilgoć gleby pogody zim ow ej, mimo

4 8 8 S. Ząbek Rys. 1. Okres pomiarów infiltracji na tle dobowych opadów i średnich temperatur dobowych w Laskowicach Oławskich w latach a termin pomiarów, b opady, с temperatura Infiltration measurement periods against the background of daily rainfalls and mean daily air temperatures at Laskowice Oławsikie in a measurement date, b rainfalls, с temperature

5 Infiltracja w glebach ugorowych i pod roślinami 89' Rys. 2. System korzeniowy żyta do głębokości 30 cm w okresie strzelania w źdźbło a i początkach kwitnienia b, na glebie piaszczystej luźnej 1 i gliniastej lekkiej 2 w doświadczeniu z polowym badaniem infiltracji Roots system of rye to the depth of 30 cm at the shootforming stage a and at the flowering start b, on loose sandy soil 1 and light loamy soil 2 in the experiment on field infiltration Rys. 3. System 'korzeniowy lucerny podczas pierwszego odrostu na glebie piaszczystej 1 i gliniastej lekkiej 2 Root system of alfalfa during the first regrowth, on loose sandy soil 1 and light. loamy soil 2

6 T a b e l a 2 W ilgotność w procentach wag. w p r o filu gleby p ia s z c z y s te j i g lin i a s t e j le k k ie j w Laskowicaoh Oławskich w doświadczeniu nad dynamiką polo773j i n f i l t r a c j i Moisture in weight % in the p ro files of sandy and lig h t loamy s o il at Laskowico Oławskie in the experiment on fie ld in filtr a tio n dynamics Głębokość pobrania próbki Gleba piaszozysta Sandy s o il Gleba glin ia sta lekka Light loamy s o il 22.IV 12.VI 22.IV 1 2.VI Sampling depth cm baro lucerna rzepak rape bare lucerna rzopak rape 1 9 '7 4 bare lucerna rsopalc rape bare luce m a rzepak rape ,5 6,4 4,5 3,2 2,8 2,9 2,8 15,1 11, , ,6 5,2 8,6 11,6 4,6 4,3 16,0 5,7-50 5,8 4, ,0 6,1 5,8 12, ,7 6,6-75 5,6 3, ,9 5,6 4, ,6 3, ,5 3, ,8 5,2 9, ,1 5,6-1 9 '7 5 bare lucerna żyto rye bare lucerna żyto rye bare lucerna żyto rye bare luce rna żyto rye 10 6,0 7,5 5,0 6,9 2,8 3,7 12,6 12,2 11,3 8,0 4,1 3,3 25 6,5 6, ,3 3,0 2,3 10,5 10,3 11,0 6,7 4,2 3,6 50 5,6 8,3 6,7 6,6 3,8 7,1 10,4 11,4 11,7 7,3 3,9 4, ,9 5,4 5,5 13,8 4,4 3,9 10,7 10,9 11,5 10,2 3,5 4,1

7 Infiltracja w glebach ugorowych i ipod roślinami 91 że był to okres suszy wczesnowiosennej. W drugim terminie (10-15.VI) opadu było 17,9 mm. Wzrosła wilgotność we wszystkich poletkach oraz różnice pod tym względem między ugorem i poletkami z roślinnością. W 1975 r. w kwietniu stosunki wilgotnościow e w glebie piaszczystej i gliniastej lekkiej były analogiczne jak w roku ubiegłym, mimo że kształtowały się na w yższym poziomie. W YNIKI BADAŃ Jak wynika z przeprowadzonych pom iarów na ugorze czarnym (rys. 4), po 5 godzinach średnie szybkości infiltracji w ody dla trzech rów noległych pom iarów są zgodne jedynie w trzech przypadkach na glebie piaszczystej oraz w dwu przypadkach na glebie gliniastej lekkiej. Proporcjonalny wzrost infiltracji ze wzrostem wysokości słupa w ody w in filtrometrze w obrębie terminu pomiaru można stwierdzić jedynie w dwu przypadkach. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że na glebie piaszczystej w ugorze czarnym średnia szybkość infiltracji w określonym terminie stopniowo m aleje od 5,55 m m /m in słupa w ody w 1973 r. do 3,38 mm/min w 1976 r., gdy tymczasem na glebie gliniastej lekkiej nie stwierdzono w tym samym okresie tak jednolitego spadku infiltracji. Średnio za cały okres pom iarów szybkość infiltracji w glebie piaszczystej luźnej w ugorze czarnym wynosiła 3,64 m m/min, a w przypadku gleby gliniastej lekkiej 1,34 m m /m in słupa wody. Na poletkach z lucerną (rys. 5) zgodność trzech rów noległych pom iarów została osiągnięta w trzech przypadkach na glebie piaszczystej i w trzech przypadkach na glebie gliniastej. Średnia z pom iarów w poszczególnych terminach wahała się w przypadku gleby piaszczystej m iędzy 7,13 i 4,61 m m/min słupa wody. Średnia dla całego okresu lat wynosiła 5,9 mm/min. W przypadku gleby gliniastej pod lucerną najwyższa średnia wynosiła 4,2 mm/min, a najniższa 1,63 mm/min. Za lata średnia infiltracja wynosiła 2,47 m m /m in słupa w ody. W obu terminach na lucernie średnie wartości infiltracji różnią się m iędzy sobą na przestrzeni roku. Na glebie piaszczystej infiltracja w drugim terminie 1975 i 1976 r. była niższa niż w pierwszym, w 1974 r. obie średnie b yły zbliżone (6,76 i 6,53 m m/min) i nie różniły się zbytnio od średniej z 1973 r. (6,48 mm/min). Na glebie gliniastej największą różnicę stwierdzono w 1974 r. W pozostałych latach różnice te leżały w pobliżu średniej w ieloletniej. Zbliżony, lecz nie identyczny obraz dynamiki infiltracji stwierdzono na obiektach z roślinami w płodozmianie (rys. 6 ). Zgodność rów noległych powtórzeń została osiągnięta w pięciu przypadkach na glebie piaszczystej oraz w dwu przypadkach na glebie gliniastej lekkiej. P roporcjonalny wzrost infiltracji w glebie w obrębie terminu pomia-

8 Rys. 4. Średnia szybkość infiltracji ustalona po 5 godzinach pomiaru z trzech obiektów przy różnej wysokości (5, 10, 20 cm) słupa wody w infiltrometrze w ugorze czarnym na glebie piaszczystej i gliniastej lekkiej w okresie lat w Lasikowicach Oławskich 2, 3, 4 powtórzenia; wysokość słupa wody w infiltrometrze: a 5 cm, b 10 cm, с 20 cm Mean infiltration rate determined after 5 hours of measurement for 3 treatments at different water layers (5, 10, 20 cm) in 'the infiltrometer in the bare fallow on sandy and light loamy soil in at Laskowice Oławskie 1, 2, 3, 4 replications; water column height in the infiltrometer: a 5 cm, b 10 cm, c 20 cm

9 Rys. 5. Średnia szybkość infiltracji ustalona po 5 godzinach pomiaru z trzech obiektów iprzy różnej wysokości (5, 10, 20 om) słupa wody w infiltrometrze 'pod lucerną na glebie piaszczystej i gliniastej lekkiej w okresie lat w Laskowicach Oławskich objaśnienia jak w rys. 4 Mean infiltration rate determined after 5 hours of measurement for 3 treatments under alfalfa on sandy and light loamy soil in at Laskowice Oławskie explanations see Fig. 4

10 Rys. 6. Średnia szybkość infiltracji ustalona po 5 godzinach pomiaru z trzech obiektów przy różnej wysokości słupa wody w infiltrometrze pod owsem, rzepakiem ozimym, żytem i łubinem na glebie piaszczystej i gliniastej lekkiej w okresie ' lat w Las'kowicach Oławskich objaśnienia jak w rys. 4 Mean infiltration rate determined after 5 hours of measurement for 3 treatments under oats, winter rape, rye and lupine on sandy and light loamy soil in at Laskowice Oławskie explanations see Fig. 4

11 Infiltracja w glebach ugorowych i pod roślinami 95* ru wysokości słupa w ody w infiltrom etrze zaznaczył się w czterech przypadkach tylko na glebie piaszczystej. Najwyższa średnia infiltracji stosowanych poziom ów w ody w infiltrometrze (5, 1 0 i 2 0 cm) w terminie pom iarów dla gleby piaszczystej przypada dla żyta* 7,9 i 7,4 mm/min, dla owsa 6,72 mm/min, dla łubinu 6,22 i 5,20 m m /m in i najniższa dla rzepaku ozimego 5,91 i 5,31 mm/min słupa wody. Na glebie gliniastej lekkiej najwyższa i najniższa średnia wystąi 5,20 m m /m in i najniższa dla rzepaku ozimego 5,91 i 5,31 m m /m in słupa wody. Pozostałe średnie, szczególnie na łubinie i owsie, a w mniejszym stopniu na życie, zbliżają się do średniej z okresu czterech lat, w yn o szącej 2,09 mm/min. WNIOSKI Z czteroletnich badań polo w y ch infiltracji w ody w glebę wynikają następujące wnioski: 1. W glebie piaszczystej luźnej pozostającej przez 4 lata w stanie ugoru czarnego stwierdzono spadek szybkości infiltracji w ody z 5,55 mm/ /m in w 1973 r. do 3,28 m m/min w 1976 r., czyli o około 40%. Takich zmian nie stwierdzono ani pod lucerną, ani pod roślinami w płodozm ianie w obu badanych glebach. 2. Roślinność w okresie wegetacji zwiększa szybkość infiltracji: na glebie piaszczystej lucerna o 62%, rośliny w płodozmianie średnio o 7 3 % ; na glebie gliniastej le k k ie j lucerna zwiększała szybkość infiltracji 0 84%, rośliny w płodozmianie o 56%. 3. Na glebie piaszczystej luźnej rośliny zbożowe o korzeniu wiązkowym (owies, żyto) zwiększyły infiltrację w ody o ponad 30% w stosunku do roślin o korzeniu palowym (rzepak, łubin). Takiej prawidłowości nie stw ierd 2;ono na glebie gliniastej lekkiej. 4. Różnice m iędzy średnią szybkością infiltracji w ody w glebę w terminach wiosennym i letnim utrzymują się w ciągu 4 lat pod uprawianymi roślinami na obu badanych glebach. Różnice te występują również na ugorze na glebie gliniastej lekkiej, natomiast na glebie piaszczystej luźnej różnic pod tym względem nie stwierdzono. 5. Proporcjonalny do trzech wysokości (5, 10, 20 cm) warstwy w ody w infiltrom etrze wzrost infiltracji w doświadczeniu polow ym stwierdzono jedynie w sporadycznych przypadkach, dlatego jako wartość miarodajną dla danego obiektu i terminu przyjęto średnią z trzech głębokości 1 trzech rów noległych powtórzeń. LITERATURA [1] Coclkroft B., Barley K. P., Greacen E. L.: The pentration of clays by fine probes and root tips. Australian Journal of Soil Research, 1969.

12 S. Ząbek [2] Dobrzański В.: Gospodarka wodą w glebie lessowej. Ann. UMCS Lublin 1947, Sec. B, [3] Ehlers W.: Strukturzustand und zeitliche Änderung der Wasser und Luftgehalte während einer Vegetationsperiode in ungearbeiteten Loess-Parabraunerde. Z. Acker u. Pflanzenbau 1973, 137, [4] Hartge K. H.: Die Sackungsneigung der Aspect der Struikturstabilittat. Z. Acker u. Pflanzenernährung u. Bodenkunde 1969, 122, [5] Hartge K. H.: Beurteilung der Erfolgschauen von Untergrundmeliorationen. Z. Acker u. Pflanzenbau 1971, 134, [6] Koehnlein J., Vetter H.: Ernteruckstande u. Wurzelbildung. Verlag Pul Parey, Berlin u. Hamburg [7] Mie-czyński T.: Gleboznawstwo terenowe. Biblioteka puł. nr 16, [8] Mitscherlich E. A.: Zur Bestimmung der Wasserdurchlässigkeit beim gewachsenen Boden. Plant u. Soil 8, 1956, [9] Pennman H. L.: Vegetation and hydrology. Technical Communication No. 53, Commonwealth Bureau of Soil Harpenden ;[10] Rauhe H., Kunze A.: Die Messung von Wasserdurchlässigkeit u. Feldkapazität als Methoden zur Beurteillung verschiedener Bodenbearbeitungsmassnahmen. Z. f. Acker u. Pflanzenbau 106, 1958, [11] V a li-s S.: Poćatek povrchoveho odtoku. Kniżnice odbomych a vedeokych spisu, vysokeho uceni Technickeho v Brne. Roönik 1973, swazek В 36. [12] Ząbek S.: Wpływ składu mechanicznego i budowy profilu czterech rodzajów gleby na wsiąkanie wody. Roczn. glebozn. 29, 1976, [13] Ząbek S.: Nawożenie i nawadnianie w zadarnianiu luźnych gleb piaszczystych. Zesz. probl. Post. Nauk roi. z. с. ЗОМБЕК ДИНАМИКА ИНФИЛЬТРАЦИИ ВОДЫ В ПЕСЧАНУЮ И СУГЛИНИСТУЮ ПОЧВУ В СОСТОЯНИЕ ЧЕРНОГО ПАРА ПОД ЛЮЦЕРНОЙ И ПОД ОДНОЛЕТНИМИ РАСТЕНИЯМИ В ПЕРИОДЕ 4-ГОДОВЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ Институт агротех/ники, удобрения и почвоведения, Силезский филиал во Вроцлаве Резюме В двух полевых опытах проведенных на рыхлой песчаной почве (частиц Ф < 0,02 мм 5 /о) и на легкой суглинистой почве (частиц ф < 0,02 мм 33%) изучали в течении 4-х лет в Ляско-вицах Олавских влияние растительности на динамику впитывания воды в почву. В опытах учитывались одинаковые варианты: 1. черный пар (4 года), 2. люцерна (4 года), 3. однолетние растения в севообороте: овес (1973 г.), яровой рапс (1974 г.), рожь (1975 г.) и люпин (1976 г.). В полевых измерениях пользовались двухкольцевые инфильтрометри в которых применялись три глубины столба воды: 5, 10 и 20 см; воду поддерживали на неизменном уровне в течение всего 5-часового ведения измерений. Для каждого объекта в поле и каждой толщины слоя воды проводили измерения в 3-х повторностях. В сезоне вегетации были проведены две серии измерений: в начале вегетации растений и перед 'их цветением, когда корневая система достигает максимум развития. На песчаной почве скорость инфильтрации в среднем за 4 года составляла:

13 Infiltracja w glebach ugorowych i pod roślinami 97 под черным паром 3,64 мм на мин ( = 100) водного столба, под люцерной 5,9 мм на мин ( = 162) и под растениями в севообороте 6,4 мм на мин ( = 172). С течением времени на почве содержанной под черным паром инфильтрация понизилась с 5,55 мм на мин (1973 г.) до 3,28 мм на мин (1967 г.). На легком суглинке скорость инфильтрации в среднем за 4 года составляла: под черным парсм 1,43 мм на мин ( = 100), под люцерной 2,47 мм на мин ( = 184), под растениями в севообороте 2,09 мм на мин ( = 156). Растения с мочковатым корнем: овес, рожь повысили инфильтрацию воды в песчаную почву па 30% более по сравнении с растениями со стержневым корнем: painc, люпин. S. ZĄBEK DYNAMICS OF WATER INFILTRATION INTO SANDY AND LOAM Y SOIL IN BARE FALLOW, UNDER ALFALFA AND ANUAL PLANTS IN THE LIGHT OF 4-YEAR FIELD EXPERIMENTS Institute of Soil Science and Cultivation of Plants, Silesian Branch Division in Wrocław Summary In two field experiments carried out at Lasikowice Oławskie in the 4-year period ( ) on loose sandy soil (5% particles of <0.02 mm in dia) and on light loamy soil (30 /o particles as above) the effect of vegetation on the dynamics of water infiltration into soil was studied. In both experiments identical were the following treatments: 1 bare fallow (4 years), 2 alfalfa (4 years), 4 annual plans: oats (1973), winter rape (1974), rye (1975) and lupine (1976). In field measurements a double rings iniiltrometers were'used. Three water layers: 5, 10 and 20 cm were maintained at a constant level in the infiltrometers during the 5-hour measurement. For every treatment in the field the measurement was carried out parallelly for each water layer in 3 replications. Two measurement series were carried out in the growing season: at the growth start and before flowering, when the root system reached its maximum of the development. On the sandy soil the 4-year mean infiltration rate amounted as follows: in the bare fallow to 3.64 mm/min (-100), under alfalfa to 5.9 mm/min ( = 162) and under crop rotation plants to 6.4 mm/min ( = 173). On the same soil in the bare fallow the infiltration decreased with the passage of years from 5.55 mm/min (1973) to 3.28 mm/min (1976). On light loamy soil the 4-year mean infiltration rate amounted: in the bare fallow to 1.43 mm/min ( = 100), under alfalfa to 2.47 mm/min ( = 184) and under crop rotation plants to 2.09 mm/min ( = 156). Plants with the fibrous root (oats, rye) caused an increase of the water infiltration rate into sandy soil by 30% ac compared to plants with the tap root (rape, lupine). Doc. dr hab. Stanisław Ząbek Oddział Wrocławski IUNG Wrocław, Engelsa 5

14