Programy edukacyjne dla lekarzy pierwszego kontaktu dotyczące niewydolności serca

Transkrypt

1 Załącznik nr 2 Programy edukacyjne dla lekarzy pierwszego kontaktu dotyczące niewydolności serca I.1.Nazwa projektu: Ogólnopolski projekt edukacyjny w zakresie niewydolności serca dla lekarzy rodzinnych. 2. Projekt przygotowany na zamówienie Rady Programowej Programu POLKARD, przez Grupę Roboczą Niewydolności Serca Narodowego Programu Polityki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego na lata Cele projektu W latach przeprowadzono w ramach POLKARD-u ogólnopolski projekt oceniający aktualne postępowanie diagnostyczne i lecznicze w niewydolności serca, w losowo dobranych ośrodkach lecznictwa otwartego i zamkniętego (o profilu internistycznym i kardiologicznym) o różnym poziomie referencyjności. Realizacja tego projektu umożliwiła weryfikację postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w odniesieniu do obowiązujących standardów (ESC 2003). Celem badania w latach będzie przeszkolenie lekarzy ze specjalnością medycyna rodzinna z terenu całej Polski, z zakresu problematyki niewydolności serca (NS) ze szczególnym uwzględnieniem aspektu diagnostyki, leczenia, edukacji pacjentów z NS i analizą trudniejszych przypadków klinicznych. 4. Adresat wniosku: Ministerstwo Zdrowia Departament Polityki Zdrowotnej ul. Miodowa Warszawa 5. Maksymalna wysokość wnioskowanych środków: Rok ,- PLN Rok ,-PLN RAZEM ( ) ,- PLN 6. Zgodność założeń programu z priorytetami polityki zdrowotnej państwa. Projekt realizowany będzie w odpowiedzi na konkurs Ministerstwa Zdrowia POLKARD i pozostaje zgodny z programem polityki zdrowotnej państwa. Założenia programu, poprzez podniesienie kwalifikacji lekarzy i wzrost jakości udzielanych świadczeń medycznych, w konsekwencji mają doprowadzić do poprawy jakości opieki nad pacjentem z niewydolnością serca i wpłynąć na redukcję umieralności z powodu chorób układu krążenia. Redukcja umieralności z przyczyn sercowo-naczyniowych stanowi główne założenie Narodowego Programu POLKARD. II. Streszczenie Wyniki przeprowadzonych dotychczas badań oceniających postępowanie diagnostycznoterapeutyczne (IMPROVEMENT ) w stosunku do pacjenta z NS wskazują na

2 sukcesywną poprawę sytuacji zwłaszcza w zakresie farmakoterapii NS tj. częstości stosowania podstawowych w NS grup leków. Dane z POLKARD-u za lata wskazują wyraźnie na pewne obszary postępowania zarówno w odniesieniu do diagnostyki i farmakoterapii, które wymagają poprawy i powinny zostać uwzględnione w programie edukacyjnym, w tym niedoceniana rola edukacji pacjenta i rodziny (opiekuna). Projekt zakłada przeszkolenie wszystkich lekarzy rodzinnych w Polsce w zakresie niewydolności serca włączając do programu szkolenia elementy edukacji pacjenta (opiekuna). III. Zdefiniowanie problemu. 1. Opis problemu. Rozpoznanie NS najczęściej ma miejsce w szpitalu stanowi około 70% wszystkich rozpoznań NS, natomiast leczenie niewydolności serca odbywa się w ramach podstawowej opieki zdrowotnej oraz poradniach specjalistycznych. Właściwie prowadzona diagnostyka niewydolności serca stanowi podstawę rozpoznania i dalszego postępowania. Międzynarodowe badanie IMPROVEMENT, prowadzone także w Polsce (w latach: ) wśród lekarzy pierwszego kontaktu wskazało, że postępowanie z pacjentami z NS w istotny sposób odbiega od przyjętych standardów, zarówno w zakresie diagnostyki jak i stosowania poszczególnych grup leków i ich dawkowania. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, obok oceny klinicznej, badanie echokardiograficzne stanowi podstawę rozpoznania niewydolności serca. W polskiej części badania IMPROVEMENT jedynie 18% lekarzy pierwszego kontaktu wskazało echokardiografię serca jako badanie diagnostyczne. Z danych IMPROVEMENT jak i poprzedniej edycji programu POLKARD wynika, że zdecydowana większość lekarzy pierwszego kontaktu, oprócz oceny występowania klinicznych objawów NS, uznaje za podstawę diagnostyki NS: badanie elektrokardiograficzne i radiologiczne klatki piersiowej. W badaniu POLKARD u niespełna 20% pacjentów lekarzy POZ echo serca stanowiło podstawę rozpoznania niewydolności serca. W zakresie leczenia farmakologicznego na przestrzeni kilku ostatnich lat odnotowano poprawę w zakresie leczenia farmakologicznego NS i od realizacji badania IMPROVEMENT w Polsce znacznie wzrósł odsetek pacjentów otrzymujących leki z grup: ACE-Inhibitory czy B-blokery. Z badania POLKARD wynika jednak, że lekarze pierwszego kontaktu są bardziej ostrożni w stosowaniu leków, zwłaszcza B-blokerów, niż specjaliści. Problem stanowi nadal duża rozbieżność pomiędzy wytycznymi, a praktyką lekarską, w zakresie stosowania zalecanych dawek leków. Wstępnie można stwierdzić, że jedynie u około 1/3 pacjentów z niewydolnością serca stosowana jest optymalna terapia farmakologiczna. 2. Przyczyna istnienia problemu. Rozpatrując problem właściwej diagnostyki należy podkreślić, że w większości ośrodków problem stanowi dostępność badania echokardiograficznego. Niezależnie jednak od podjęcia kroków w kierunku zwiększenia dostępności aparatury i możliwości terapeutycznych należy zintensyfikować edukację lekarzy rodzinnych w zakresie diagnostyki, możliwości wykorzystania badania echokardiograficznego, monitorowania stanu klinicznego, znaczenia samokontroli pacjenta z niewydolnością serca oraz postępowania terapeutycznego zgodnie z aktualnymi wytycznymi. 3. Waga problemu dla społeczeństwa. Niewystarczające w odniesieniu do przyjętych standardów postępowanie z pacjentem z NS może przekładać się bezpośrednio na pogorszenie rokowania rozumiane jako zwiększone 2

3 ryzyko umieralności z przyczyn sercowo-naczyniowych, zwiększenie częstości ponownych hospitalizacji i pogorszenie jakości życia. Właściwa diagnoza jest kluczowa dla dalszego postępowania z pacjentem. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi europejskimi badanie echokardiograficzne jest niekwestionowanym standardem w rozpoznawaniu niewydolności serca i ocenie zaawansowania choroby. Na podstawie danych POLKARD można stwierdzić, że w sektorze lecznictwa otwartego NS pozostaje nie w pełni diagnozowana. W szczególności problem dotyczy pacjentów POZ, gdzie mniej niż połowa pacjentów miała wykonane echo serca w ciągu ostatniego roku poprzedzającego realizację projektu, natomiast około 30% pacjentów nigdy nie miało wykonanego badania. W odniesieniu do aktualnych zaleceń i standardów częstość wykonywania echo serca zwłaszcza wśród pacjentów POZ - jest zdecydowanie niezadowalająca. Brak badania echokardiograficznego może nasuwać wątpliwości względem trafności rozpoznania w konsekwencji także zastosowanego leczenia. Na podstawie wyników badania POLKARD znacznie rzadziej badanie echokardiograficzne wykonuje się u pacjentów starszych. Ostatnie badanie pokazało znaczną poprawę w zakresie farmakoterapii NS szczególnie w odniesieniu do częstości stosowania ACE-Inhibitorów i B-blokerów, których działanie wywiera korzystny wpływ na dalsze rokowanie. Jednak mimo stosunkowo dużego odsetka pacjentów przyjmujących zalecane leki, wykazano wyraźną różnicę w podejściu do leczenia lekarzy POZ i specjalistów. Lekarze POZ znacznie rzadziej stosowali B-blokery niż specjaliści. Na podstawie uzyskanych już danych z POLKARD można stwierdzić, że młodsi pacjenci wydają się być leczeni w sposób bardziej odpowiadający standardom niż osoby starsze. O ile wykazano, że częstość stosowania poszczególnych grup leków zalecanych w NS jest generalnie satysfakcjonująca to sposób dawkowania leków wymaga poprawy - pacjenci nie otrzymują odpowiednio wysokich dawek leków, które mogą je zabezpieczyć przed kolejnym incydentem lub przyspieszonym zgonem. Również właściwe kojarzenie leków wydaje się znacznie odbiegać od standardów. Zwłaszcza w początkowym okresie NS wydaje się, że ilość przyjmowanych i kojarzonych leków jest zbyt duża. Wniosek jaki sformułowano po realizacji badania dotyczył intensyfikacji edukacji lekarzy POZ w zakresie diagnostyki, zwłaszcza wykorzystania badania echokardiograficznego, monitorowania stanu klinicznego, znaczenia samokontroli pacjenta z niewydolnością serca oraz postępowania terapeutycznego zgodnie z aktualnymi wytycznymi. 4. Dotychczasowe próby rozwiązania problemu. Od czasu opublikowania danych z badania IMPROVEMENT ( ) odnotowano sukcesywny wzrost odsetka pacjentów lepiej leczonych. Jest to niewątpliwie wynik intensywnych akcji edukacyjnych prowadzonych przez środowiska naukowe. W ramach projektu POLKARD realizowane są również inne projekty, jak np. PP400M - Polski Projekt 400 Miast, który to projekt ukierunkowany jest na edukację lekarzy czy pielęgniarek, także w zakresie NS, pracujących w mniejszych miejscowościach i wsiach. Istnieje jednak potrzeba stworzenia globalnego programu edukacji lekarzy, w przyszłości również dla pielęgniarek, w zakresie niewydolności serca najlepiej w porozumieniu z Kolegium Lekarzy Rodzinnych. Badanie powinno uwzględniać również w dalszym etapie stworzenie programu edukacyjnego dla pacjentów. IV. Opis projektu. Metodyka i cele badania 3

4 Projekt o charakterze wieloośrodkowym, ogólnopolskim, prowadzony we współpracy z Kolegium Lekarzy Rodzinnych. Zakres działań edukacyjnych podejmowanych w odniesieniu do lekarzy rodzinnych opierać się będzie na wynikach projektu oceniającego podejście lekarzy POZ i specjalistów do kwestii diagnostyki i niewydolności serca. Projekt zakłada udział kilku ośrodków, koordynujących szkoleniami lokalnie na danym obszarze. W skład zespołu szkolącego wejdą 4 osoby. Maksymalną liczbę osób biorących udział w szkoleniu szacuje się na około 100 osób. Ogółem zaplanowano udział wszystkich lekarzy ze specjalizacją medycyna rodzinna. Lekarze otrzymają certyfikaty uczestnictwa uprawniające do uzyskania punktów szkoleniowych. Szkolenie zaplanowano jako obowiązujące dla wszystkich lekarzy rodzinnych (n=5.000), potwierdzone certyfikatem uczestnictwa i punktami edukacyjnymi. Zasadniczym celem badania jest podniesienie kwalifikacji lekarzy. Dla aktualnej oceny wiedzy w zakresie NS zostanie przeprowadzony krótki test oceniający znajomość standardów opieki nad pacjentem z niewydolnością serca. Po roku odbędzie się w losowo wybranej grupie lekarzy test sprawdzający. V. Etapy realizacji. Czas realizacji projektu 2007 r r. Etapy szerzej przedstawiono w planie rzeczowo-finansowym pozycja IX: Kosztorys. 1. Nawiązanie (wznowienie) współpracy z ośrodkami zajmującymi się problematyką niewydolności serca stworzenie kilku zespołów koordynujących pracami lokalnie a. Ośrodki, które brały udział w programie dotyczącym oceny postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w NS w latach Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii UJ CM. Kraków koordynator: Prof. Tomasz Grodzicki Instytut Kardiologii. II Klinika Kardiologii. Kraków koordynator: Prof. Jacek S. Dubiel Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AM. Gdańsk. koordynator: Dr med. Tomasz Zdrojewski b. Podjęcie współpracy z nowymi ośrodkami: Kolegium Lekarzy Rodzinnych koordynator: Dr med. Adam Windak 2. Przygotowanie założeń metodycznych projektu do sierpnia 2007 a. Przygotowanie narzędzi badawczych: ankieta wstępna (wypełniania przez lekarzy POZ przed szkoleniem) i końcowa (wypełniania po zakończeniu szkolenia) b. Przygotowanie materiałów dydaktycznych dla koordynatorów projektu c. Przygotowanie materiałów edukacyjnych dla lekarzy rodzinnych d lekarzy rodzinnych z terenu całej Polski z dostępnych w lokalnych Izbach Lekarskich list zarejestrowanych lekarzy ze specjalizacją medycyna rodzinna. e. Budowa bazy danych ( ) 3. Szkolenia koordynatorów badania (do sierpnia 2007) przeszkolenie kilku zespołów koordynujących; w skład każdego zespołu wejdą 4 osoby. 4. Przeprowadzenie szkoleń dla lekarzy POZ ze specjalizacją medycyna rodzinna a. Przeprowadzenie 50 szkoleń, w których uczestniczyć będzie około 100 lekarzy rodzinnych. Zakres tematyczny szkoleń obejmie: i. zapoznanie lekarzy z obowiązującymi standardami diagnostyki, leczenia, postępowania niefarmakologicznego i edukacji pacjentów z NS; 4

5 ii. zajęcia warsztatowe w mniejszych grupach: dyskusje nad trudnymi przypadkami; iii. szkolenie w zakresie edukacji pacjentów. Zajęcia prowadzone będą w 4 podgrupach po około 25 osób. Planuje się, że udział w szkoleniu poświadczony zostanie certyfikatem uczestnictwa oraz uprawniać będzie do odbioru punktów edukacyjnych. b. Przeprowadzenie badania ankietowego przed rozpoczęciem kursu i po jego zakończeniu celem oceny poziomu wiedzy wśród lekarzy: wyjściowej i po przeprowadzeniu szkolenia. 5. Promocja programu ma na celu upowszechnienie programu sposobu realizacji, zasięgu oraz uzyskanych wyników. Zaplanowano stworzenie strony internetowej, poświęconej realizowanemu badaniu: a. Umieszczenie informacji o badaniu b. Najnowsze wytyczne postępowania w NS - slajdy ze szkoleń c. Okresowa aktualizacja strony internetowej informacje o postępach prac i o wynikach po zakończeniu projektu 6. Opracowanie statystyczne. Przewiduje się, że w latach przeszkolonych zostanie 5000 lekarzy rodzinnych z terenu całej Polski. Analiza statystyczna ukierunkowana zostanie na ocenę wiedzy na temat postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w niewydolności serca przed szkoleniem oraz na ocenę skuteczności szkolenia przez porównanie danych wyjściowych i po zakończeniu szkolenia. Wyniki analizy przedstawione zostaną w raporcie końcowym z realizacji projektu. VI. Realizatorzy programu. Realizacja projektu prowadzona będzie przez kilka ośrodków na terenie całej Polski. Ośrodki te będą pełnić rolę lokalnych jednostek koordynujących i realizujących program na określonym obszarze, prowadząc szkolenia dla lekarzy rodzinnych. VII. Wymagania dla wykonywania projektu. Realizacja projektu powinna mieć charakter wieloośrodkowy. Nad przebiegiem całości projektu jako główny koordynator nadzór sprawować będzie ośrodek wnioskujący. Każdy zespół realizatorów zobowiązany będzie do składania kwartalnych sprawozdań z realizacji programu na danym terenie i przesyłania ankiet wypełnionych przez lekarzy podczas szkoleń. Centralna baza danych powstanie przy głównym ośrodku koordynującym, który dysponuje kadrą posiadającą doświadczenie w realizacji projektów o tematyce niewydolności serca, w tym o zasięgu ogólnopolskim. Ośrodek koordynujący posiada kadrę i zaplecze techniczne umożliwiające statyczne opracowanie danych (pakiety statystyczne: Statistica, SPSS, SAS). Wydaje się, że wystarczającym programem dla wykonania analiz statystycznych jest posiadanie pakietu statystycznego Statistica. VIII. Czas trwania badania Realizację projektu przewiduje się na okres 24 miesięcy: styczeń 2007-grudzień IX. Kosztorys (wstępny). RAZEM ( ) ,- PLN Rok ,- PLN Rok ,-PLN 5