Sprawozdanie z II Ogólnopolskiej Konferencji Dydaktycznej, Aksjologiczne i teleologiczne problemy dydaktyki, Toruń

Transkrypt

1 Anna Frąckowiak Sprawozdanie z II Ogólnopolskiej Konferencji Dydaktycznej, Aksjologiczne i teleologiczne problemy dydaktyki, Toruń Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wraz z Wyższą Szkołą Oficerską Wojsk Rakietowych i Artylerii im. gen. Józefa Bema zorganizował w dniach 19 i 20 października 1992 r. kolejną (tj. drugą) ogólnopolską konferencję dydaktyczną pod hasłem Aksjologiczne i teleologiczne problemy dydaktyki. Celem Konferencji było określenie aksjologicznych podstaw celów edukacyjnych, przedyskutowanie metodologicznych zasad formułowania celu edukacyjnego i systemu celów, podjęcie próby sformułowania dydaktycznych celów edukacji oraz ukazanie roli celów w realizacji procesu dydaktycznego. Otwarcia Konferencji dokonali: prof. dr hab. Roman Schulz - dyrektor Instytutu Pedagogiki UMK i płk dypl. Andrzej Piotrowski - komendant Wyższej Szkoły Oficerskiej w Toruniu. To ważne wydarzenie naukowe dla toruńskich uczelni uświetnił swoją obecnością JM, Rektor UMK, prof. dr hab. Sławomir Kalembka. Pan Rektor wystąpił z przemówieniem powitalnym do uczestników konferencji, życząc wszystkim owocnych i przyjemnych obrad. Obrady plenarne rozpoczęły się 19 października 1992 r. o godz w sali odczytowej Biblioteki Głównej UMK. W obradach uczestniczyli prawie wszyscy zaproszeni goście - przedstawiciele 12 polskich uniwersytetów, 9 wyższych szkół pedagogicznych oraz innych uczelni i ośrodków naukowych zajmujących się pracą badawczą w zakresie dydaktyki i kształceniem nauczycieli. Konferencję zaszczycili swoją obecnością tacy uczeni i nauczyciele akademiccy, jak: prof. dr hab. Teresa Kukołowicz z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego; ks. prof. dr hab. Janusz Tarnowski z Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie; doc. dr hab. Zofia Matulka ze stołecznego Instytutu Badań Edukacyjnych; prof. dr hab. Joanna Rutkowiak z Uniwersytetu Gdańskiego; prof. dr hab. Barbara Żechowska z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; prof. dr hab. Kazimierz Denek z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; prof. dr hab. Zofia Żukowska z Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie i przedstawiciele prawie wszystkich szkół oficerskich z całego kraju. Z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego uczestniczyli: prof. dr hab. Barbara Mazur; prof. dr hab. Alicja Siemiak-Tylikowska; prof. dr hab. Tadeusz Lewowicki; prof. dr hab. Władysław Piotr Zaczyński i dr hab. Stefan Mieszalski. 1

2 Na szczególną uwagę zasługuje obecność gości miejscowych w Osobach Księdza Dziekana mgr. Józefa Nowakowskiego, reprezentanta Toruńskiej Kurii Diecezjalnej i Księdza dr. Jana Kalinowskiego z parafii w Wąbrzeźnie. W obradach naszych uczestniczyli też przedstawiciele miejscowych szkół akademickich, a także nieakademickich, ośrodków i centrów naukowo-dydaktycznych oraz kierownicy katedr, zakładów i pracowni metodyk szczegółowych w UMK. Ogółem w Konferencji wzięło udział ponad sto osób. Liczbę tę powiększyła jeszcze grupa doktorantów Instytutu Pedagogiki UMK, młodych oficerów WP, wykładowców WSOWRiA w Toruniu; przodujących nauczycieli-praktyków; studentów dziennych i zaocznych studiów pedagogicznych i nauczycielskich. Obrady plenarne w pierwszym dniu Konferencji - którym już tradycyjnie przewodniczyli profesorowie: Alicja Siemiak-Tylikowska z UW i Józef Półturzycki z UMK - skoncentrowane były na zagadnieniach aksjologii w dydaktyce. Jako pierwszy, referat wygłosił prof. dr hab. Władysław P. Zaczyński (UW) na temat:.antynomia celu i wartości w wychowaniu. Wystąpienie prof. Zaczyńskiego było znakomitym wprowadzeniem do rozważań o celach i wartościach w edukacji, ukazywało bowiem drogi i bezdroża naukowego myślenia w tej materii. Z kolei ks. prof. dr hab. Janusz Tarnowski (ATK) skoncentrował się bliżej w swym wystąpieniu na filozoficznych podstawach celów edukacji, akcentując takie zdarzenia w wychowaniu (i kształceniu), które nazywa się spotkaniem. Chodziło oczywiście o spotkanie z nauczycielem, a ściślej, z prawdziwym człowiekim, który będąc symbolem wyższych wartości, może coś zmienić w życiu wychowanka i ucznia. Z dużym zainteresowaniem słuchaczy spotkały się też referaty Pani Docent Zofii Matul ki (Aksjologiczne założenia dydaktyki w świetle filozofii personalistycznej) i Pani Profesor Teresy Kukołowicz (Wolność jako wartość w procesie nauczania). Na zakończenie pierwszej części plenarnych obrad zaprezentował swój referat Pan Profesor Tadeusz Lewowicki. Jego wystąpienie zatytułowane O aksjologicznych podstawach celów edukacji spotkało się z żywym przyjęciem uczestników Konferencji, pobudziło do dyskusji o źródłach celów wychowania i kształcenia. Po zaprezentowaniu referatów programowych odbyła się (w godzinach popołudniowych) dyskusja panelowa pod hasłem Nowe wartości edukacji. Dyskusji tej przewodniczyły: prof. dr hab. Joanna Rutkowiak i prof. dr hab. Eugenia Anna Wesołowska..Na szczególną uwagę zasługują następujące wystąpienia dyskutantów: prof. dr hab. Barbary Żechowskiej na temat Odpowiedzialność jako wartość i cel edukacyjny ; prof. Lidii Chmielewskiej, która mówiła o wartościach i możliwościach kształcenia przez sztukę; 2

3 dr Marianny Barlak o odkrywaniu wartości jako zasadniczym celu edukacji; dr Haliny Gajdamowicz o nowych wartościach i przemianach celów kształcenia i dr Moniki Kardaczyńskiej o kształtowaniu się świadomości aksjologicznej. Z wyjątkowym uznaniem audytorium spotkało się (wspomniane wyżej) wystąpienie Pani Profesor Barbary Żechowskiej, wystąpienie odznaczające się wysokimi walorami intelektualnymi i oryginalnym (filozoficznym) ujęciem zagadnienia odpowiedzialności". Stąd trudno się dziwić, że wokół tego wystąpienia skoncentrowała się dyskusja, a w efekcie poruszenia emocjonalnego i myślowego, jakie to wystąpienie wywołało, zrodziły się nowe i twórcze idee. Po żywej, a nawet wręcz burzliwej dyskusji panelowej, odbyła się tzw. dyskusja ogólna, której przewodniczyli: prof. dr hab. Zofia Żukowska i płk dr Jan Maj- kut. W dyskusji ogólnej wzięli udział m. in. prof. dr hab. Zygmunt Wiatrowski, który ustosunkował się do zagadnień poruszonych w dyskusji panelowej; dr Jolanta Derbich jako autorka interesującego wystąpienia na temat: Dziecko jako wartość i podmiot w procesie kształcenia psychomotorycznego i inni. Drugi dzień obrad, które odbyły się w sali konferencyjnej WSOWRiA, rozpoczął się (i upłynął) pod hasłem zagadnień teleologii dydaktycznej. Obradom w tym dniu przewodniczyli: prof. dr hab. Barbara Żechowska, prof. dr hab. Władysław Zaczyński, doc. dr hab. Zofia Matulka i prof. dr hab. Józef Kargul. A referaty wygłosili: prof. dr hab. Kazimierz Denek i dr Renata Szałachowska, Teoretyczne podstawy formułowania ogólnego celu kształcenia ; prof. dr hab. Zofia Żukowska; Cele kształcenia nauczycieli rozpatrywane w kategoriach: Człowiek - Pedagog - Specjalista"; prof. dr hab. Roman Schulz, Idea kształcenia dla innowacji źródłem nowych celów edukacyjnych ; prof. dr hab. Barbara Mazur i prof. dr hab. Alicja Siemiak-Tylikowska, Sposób formułowania celów a efekty kształcenia ; dr Barbara Makles, W poszukiwaniu formuły celu edukacyjnego i dr hab. Bronisław Siemieniecki, Cele kształcenia w komputerowym wspomaganiu procesu dydaktycznego. Po referatach programowych odbyła się dyskusja panelowa pod hasłem: optymalizacja teleologii kształcenia. W dyskusji udział wzięli: dr hab. Stefan Mieszalski, dr Grażyna Olejniczak-Miłkowska, prof. dr hab. Władysław Puślecki, prof. dr hab. Krystyna Duraj-Nowakowa i dr Józefa Bałachowicz. Po dyskusji panelowej - zgodnie z planem - odbyła się dyskusja ogólna, której przewodniczyli profesorowie: Zofia Matulka i Józef Kargul. Do zabrania głosu zostali zaproszeni: prof. dr hab. Zofia Żukowska, prof. dr hab. Zygmunt Wiatrowski, dr Henryk Góra, dr Janina Świrko-Pilipczuk, dr Paweł Prusak, płk dr 3

4 Stanisław Specjalski i dr Kazimierz Moroz. Podsumowania obrad dokonali: prof. dr hab. Józef Półturzycki - twórca i organizator cyklu toruńskich konferencji dydaktycznych i płk dr Jan Majkut. W zakończeniu relacji z obrad, z satysfakcją należy stwierdzić, że wystąpienia (referaty, komunikaty i głosy w dyskusji) wskazywały na konieczność porzucenia ideologicznych dogmatów (i barier) dydaktyki i postulowały poszukiwanie nowej filozofii edukacyjnej w klimacie wolności i prawdy o człowieku. Ton wystąpień i dyskusji wskazywał wyraźnie na to, że filozofia i aksjologia nie mogą być nakazane odgórnie w procesie dydaktyczno-wychowawczym, lecz poszukiwane w aktywnym i twórczym dialogu. W dialogu, w którym krytycznie oceniając ideologię minionych dziesięcioleci, nie może zabraknąć głosu o wartościach chrześcijańskich i ogólnoludzkich oraz żywych myśli współczesnego humanizmu. I tak w sesji pierwszej wskazywano na triadę najwyższych wartości (tzw. transcendentaliów), tj. prawdę, dobro i piękno. Chociaż różnie odpowiadano na pytanie o ich istotę, to zgadzano się z poglądem, że problematyka wartości (tych najwyższych) jest podstawą teorii pedagogiki i praktycznej edukacji. Sesja druga wyraźnie eksponowała tezę, że wiedza o celach edukacji musi opierać się na ogólnej wiedzy o wartościach. Cele edukacyjne z kolei - jako nadrzędna kategoria w dydaktyce - mają wpływać na wszelkie decyzje nauczyciela o podjęciu lub zaniechaniu danego działania skierowanego na ucznia. Stąd w drugim dniu obrad tak wiele można było się dowiedzieć nie tylko o tym, że znaczenie celów jest tak wielkie w procesie kształcenia, ale także i o tym, jak i jakie cele lekcji formułują nauczyciele? Jak wygląda praktyka szkolna zdiagnozowana pod kątem teleologii dydaktycznej, a szczególnie czy i jak operacjonalizuje się cele (poznawcze, kształcące i wychowawcze) realizowane na poszczególnych lekcjach? Zaprezentowano w tej materii interesujące wyniki bogatych badań dotyczących sposobu formułowania celów lekcji, pokazano prawidłowości i nieprawidłowości w tym zakresie, występujące w codziennej praktyce szkolnej. Przenosząc problematykę aksjologiczną w edukacji na płaszczyznę działań praktycznych proponujemy zorganizowanie następującej konferencji (trzeciej) poświęconej uczestnikom procesu edukacyjnego, tj. uczniom, nauczycielom, a także innym osobom partycypującym w jego przebiegu (bezpośrednio bądź pośrednio). Chcemy się zastanowić m. in. nad tym, co jest istotą współdziałania nauczyciela z uczniem (jako człowieka z człowiekiem i z dziełami mówiącymi o człowieku), jak kształtować relację uczeń - nauczyciel", jaki wzorzec interakcji uczestników procesu dydaktycznego najlepiej wpływa na efektywność nauczania i intelektualny rozwój ucznia. 4

5 5