Podstawowa typologia organizacji

Transkrypt

1 Wiesław Gonciarski

2 Podstawowa typologia organizacji Komercyjne realizujące cele biznesowe (produkcja i usługi); Publiczne (państwowe i samorządowe) świadczące usługi dla obywateli i organizacji sektora prywatnego, zapewniające bezpieczeństwo i sprawne funkcjonowanie państwa. Społeczne niezależne od państwa, działające dla dobra wspólnego, niedążące do zysku i wykorzystujące wolontariat.

3 Działalnośd komercyjna prowadzona jest pod postacią przedsiębiorstwa Cechy przedsiębiorstw (zamiast definicji): 1) P. jest systemem składającym się z zasobów oraz procesów zachodzących na tych zasobach oraz między nimi. 2) Wyodrębnienie ekonomiczne. 3) Posiadanie osobowości prawnej [lub zdolności prawnej i sądowej(s.jawna) lub występowanie jako podmiot stosunków prawnych(osoba fizyczna)]. 4) Wyodrębnienie organizacyjne i terytorialne. 5) Powinny działać zgodnie z zasadami gospodarności. 6) Prowadzą działalność na własne ryzyko. 7) Są utworzone dla ciągłej działalności, a nie jednorazowego przedsięwzięcia.

4 Motywy wyboru formy prawnej podmiotu gospodarczego 1) rozmiar i skala działalności; 2) wielkość niezbędnych (posiadanych) zasobów kapitałowych; 3) koszty prowadzenia działalności gospodarczej; 4) możliwość pozyskiwania wspólników; 5) czas niezbędny dla założenia firmy; 6) ewentualna forma zatrudnienia pracowników; 7) kwalifikacje posiadane przez założycieli; 8) wymogi prawne (np. bankowość, ubezpieczenia)

5 Klasyfikacja form działalności gospodarczej (prywatnej) 1. P. własności indywidualnej; 2. Spółki; 3. Podmioty ponadnarodowe; 4. Spółdzielnie;

6 Przedsiębiorstwo własności indywidualnej Oznacza prowadzenie działalności gospodarczej w oparciu o zasoby, które zaangażował przedsiębiorca pragnący osiągnąć zysk. Działanie takich firm reguluje ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004 r., nr 173, poz z późniejszymi zmianami). Właściciel ma prawo do całego wygenerowanego zysku, ale też ponosi pełne ryzyko dotyczące całego majątku.

7 Prowadzenie niektórych rodzajów działalności wymaga zezwolenia lub koncesji. Należą do nich m.in.: Niektóre sposoby magazynowania substancji i składowania odpadów, Wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią, alkoholem oraz tytoniem, Działalność związana z paliwami i energią, Działalność związana z ochroną osób i mienia, Niektóre usługi transportowe, Rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.

8 Istota spółki i klasyfikacja spółek (kryterium źródła prawa) Spółka to przedsięwzięcie dwóch lub więcej osób. Z punktu widzenia prawnego spółka jest przede wszystkim umową, w ramach której wspólnicy zobowiązują się wnieść określony wkład i dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Rodzaje spółek Spółki cywilne (kodeks cywilny) Spółki handlowe (kodeks spółek handlowych)

9 Spółka cywilna - działa wg. KC art jest to spółka osobowa; - nie posiada osobowości prawnej; - przedsiębiorcą nie jest spółka lecz jej wspólnicy; - jest formą zorganizowanego współdziałania na podstawie zawartej na piśmie umowy; - wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. - każdy wspólnik ma prawo do bezpośredniego prowadzenia i kontroli spraw spółki; - każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i jednocześnie uczestniczy w stratach, bez względu na ich rodzaj; - nie obowiązuje już regulacja dotycząca przekroczenia przychodów netto 800 tys. Euro w dwóch kolejnych latach, by przekształcić ją w s.jawną.

10 Spółki handlowe Regulacje: Kodeks spółek Osobowe: jawna, partnerska, komandytowa oraz komandytowo-akcyjna. Kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjna.

11 Spółki osobowe Mimo wyróżnienia czterech rodzajów spółek osobowych mamy do czynienia z jednym modelem spółki osobowej. Wynika to z faktu, że spółki: partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna są odmianami spółki jawnej. Różnice między nimi sprowadzają się do zakresu odpowiedzialności osobistej wspólników. Regulacja kodeksowa tych spółek jest fragmentaryczna, a w kwestiach nieuregulowanych odsyła do spółki jawnej.

12 Cechy spółek osobowych 1) posiadają zdolność prawną; 2) obowiązuje w nich osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki ( w niektórych z ograniczeniami); 3) powoływane są do prowadzenia przedsiębiorstwa, a więc tylko w celach gospodarczych (co odróżnia je od s.cywilnych); 4) prowadzą przedsiębiorstwo pod własną firmą. (Firma wg.kc to nazwa przedsiębiorcy). 5) powstają z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców; 6) s.jawna zawarta na piśmie, a s. partnerska i spółki komandytowe akt notarialny.

13 Spółka jawna - można ją tworzyć niezależnie od wielkości przedsięwzięcia; - nie jest osobą prawną (tzw. ułomna osobowość prawna); - może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania (w przeciwieństwie do cywilnej); - wspólnicy prowadzą sprawy spółki, ale bez specjalnego wynagrodzenia; - odpowiedzialność w pierwszej kolejności z majątku spółki; - VAT płaci spółka, a podatek dochodowy każdy ze wspólników; (coraz bardziej popularna forma prowadzenia działalności gospodarczej).

14 Spółka partnerska - jest s. utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu (także kilku zawodów); Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne, Do wolnych zawodów zaliczamy zawody: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego. Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce. Wymóg prowadzenia pełnej księgowości. Sp.p. może kierować zarząd.

15 Spółka komandytowa Dwa rodzaje wspólników: - komplementariusze ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność całym swoim majątkiem; - komandytariusze odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości sumy komandytowej, tj. oznaczonego w umowie kwotowo zakresu odpowiedzialności (najczęściej nie przekracza wkładu); - komandytariusz uczestniczy w zysku proporcjonalnie do jego wkładu (chyba, że umowa stanowi inaczej); - sprawy spółki prowadzą i ją reprezentują komplementariusze; - komandytariusze mają duże uprawnienia kontrolne. Istnieje możliwość opodatkowania dochodu podatkiem ryczałtowym 19%. Wymóg prowadzenia pełnej księgowości.

16 Spółka komandytowo-akcyjna Podobna do komandytowej; W rolę komandytariusza wciela się akcjonariusz; Nie odpowiada on za zobowiązania spółki; Komplementariusze wykonują obowiązki menedżerskie; Kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej 50 tys. Zł Można ustanowić radę nadzorczą (jeśli akcjonariuszy jest ponad 25 jest to obowiązkowe); Należy zwoływać walne zgromadzenie wspólników.

17 SPÓŁKI KAPITAŁOWE Od spółek osobowych spółki kapitałowe wyróżnia: zmienny kapitał i skład osobowy, posiadanie osobowości prawnej, skierowanie odpowiedzialności za zobowiązania spółki na samą spółkę, wyodrębnienie majątku spółki, prowadzenie spraw spółki pośrednio przez wspólników i ukształtowanie praw i obowiązków wspólników wobec spółki w sposób zróżnicowany.

18 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Art kodeksu spółek handlowych - posiada osobowość prawną; - ograniczenie ryzyka wspólników do wysokości wniesionego kapitału; - może być utworzona przez jedną lub więcej osób; - istnieje organ zwany zgromadzeniem wspólników; - umowa w formie aktu notarialnego; - kapitał zakładowy co najmniej 5 tys. zł; udziały nominalnie nie mniejsze niż 50 zł - konieczność powołania zarządu; - można powołać radę nadzorczą lub komisję rewizyjną (jeśli kap. zakład. jest większy niż 500 tys. zł, a wspólników jest więcej niż 25 jest to obowiązkowe).

19 Spółka z o.o. Odpowiedzialnośd i reprezentacja Za zobowiązania spółki z o.o. odpowiada spółka całym swoim majątkiem. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Za zobowiązania spółki mogą dopowiadać solidarnie członkowie zarządu, ale tylko wtedy, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna (odpowiedzialność subsydiarna). Spółkę reprezentuje oraz prowadzi jej sprawy Zarząd. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

20 Wady: Koszty aktu notarialnego, wpisu do rejestru handlowego i jego ogłoszenia Duża odpowiedzialność zarządu Wymóg prowadzenia pełniej księgowości i badania sprawozdań Niemożność prowadzenia niektórych typów przedsiębiorstw, Podwójne opodatkowanie dochodów.

21 Spółka akcyjna - założycielem może być jedna lub więcej osób (fizycznych lub/i prawnych); nie może jej zawiązać wyłącznie jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; - ustanowienie i podpisanie statutu przez założycieli; - zarząd prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje; - rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich obszarach; - walne zgromadzenie wspólników podejmuje uchwały w istotnych dla spółki kwestiach; - kapitał zakładowy co najmniej 100 tys. zł; - pełna rachunkowość, publikacja rocznych raportów finansowych, obowiązek audytu finansowego.

22 Akcje Rodzaje akcji: - akcje imienne i akcje na okaziciela. - akcje uprzywilejowane i akcje zwykle. 1. ułamek całego kapitału akcyjnego wyrażający stosunek nominalnej wartości akcji do sumy tego kapitału, 2. dokument ucieleśniający inkorporowanie w nim prawa udziałowe, majątkowe w spółce: innymi słowy akcja jest papierem wartościowym. 3. akcja to ogól praw i obowiązków akcjonariusza wobec spółki.

23 Podmioty ponadnarodowe Spółka europejska: - Rozporządzenie Rady (WE) nr 2157/2001 w sprawie statutu spółki europejskiej; - Dyrektywa Rady nr 2001/86/WE oraz - Ustawa z r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz.U. nr 62, poz. 551 z póź. zmianami). Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych: - Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2137/85. Spółdzielnia europejska - rozporządzenie Rady (WE) nr 1435/ Dyrektywa Rady (WE) nr 72/2003

24 Spółka europejska to forma prowadzenia działalności gospodarczej na skalę całej Unii Europejskiej. Jest odpowiednikiem krajowej spółki akcyjnej. Podlega rejestracji w rejestrze handlowym tego państwa, w którym znajduje się jej statutowa siedziba (w Polsce w Krajowym Rejestrze Sądowym - KRS). SE mogą tworzyć tylko spółki kapitałowe zarejestrowane w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ta nowa instytucja w systemie prawnym Wspólnoty ma na celu ułatwienie prowadzenia działalności przez duże podmioty, posiadające spółki zależne w wielu państwach członkowskich. Kapitał zakładowy: co najmniej 120 tys. euro. Księgowość prowadzi się na podstawie przepisów prawa państwa siedziby.

25 Spółdzielnie Są dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzą działalność gospodarczą (a także społeczną i oświatowo-kulturalną). Działają na zasadzie samorządności i samodzielności. Spółdzielnia jest osobą prawną. Organy spółdzielni: walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli), rada nadzorcza, zarząd.

26 Cechy spółdzielni Zrzeszeniowy charakter Dobrowolność zrzeszania i wystąpienia Reguła demokracji w zarządzaniu Maksymalizacja korzyści członków Zmiana liczby członków i zmiana funduszu udziałowego jest wewnętrzną sprawą spółdzielni Zasada otwartych drzwi"

27 Struktura organizacyjna spółdzielni: 1. organy samorządu spółdzielni; walne zgromadzenie; rada nadzorcza, zarząd; w spółdzielniach, w których walne zgromadzenie jest zastąpione przez zebranie przedstawicieli - zebrania grup członkowskich 2. aparat administracyjny spółdzielni; 3. aparat wykonawczy (komórki operatywne)

28 Fundacje - to organizacje pozarządowe powoływane dla realizowania celów społecznych lub gospodarczo użytecznych. - Cechą charakterystyczną jest niedochodowość celu, dla którego zostały utworzone. W Polsce zasady działania reguluje: Ustawa o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984, Dz.U. z 1984r. Nr 21, poz. 97 Fundacja podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. O wpisaniu fundacji do KRS sąd zawiadamia ministra właściwego ze względu na zakres jego działania oraz cele fundacji oraz właściwego ze względu na siedzibę fundacji starostę.

29 Fundacja Fundacja składa corocznie właściwemu ministrowi sprawozdanie ze swojej działalności. - Zasadą jest, że całość swoich dochodów musi przeznaczać na cele określone w statucie. - W fundacji nie ma instytucji członkostwa; - Jedynym obligatoryjnym organem kolegialnym fundacji jest zarząd (ale można powołać Radę Fundacji lub Komisję Rewizyjną); - Posiada osobowość prawną; - Fundatorem może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna.

30 Przykładowe fundacje FUNDACJA NA RZECZ POMOCY DZIECIOM Z GRODZIEŃSZCZYZNY FUNDACJA "ADAMA" SZANSA XXI" FUNDACJA IUS ET LEX FUNDACJA NADZIEJA - DLA CHORYCH NA NOWOTWORY FUNDACJA GIMNAZJUM AKADEMICKIEGO "FUNDACJA IM. JACKA PONICKIEGO" LATA" FUNDACJA "MILENIUM 2000-POMNIK CHRYSTUSA KRÓLA" FUNDACJA NA RZECZ HEMATOLOGII FUNDACJA SZKOŁA W LESIE FUNDACJA KULTURY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ "ARTOS FUNDACJA "RODZINA FUNDACJA JAZZARIUM FUNDACJA NA RZECZ SZPITALA UBOGICH W BIECZU IMIENIEM ŚWIĘTEJ JADWIGI KRÓLOWEJ FUNDACJA NA RZECZ GALERII PRO ARTE

31 Stowarzyszenia Konstytucja podstawą swobody zrzeszania się. Organizacje zwane stowarzyszeniami funkcjonują w oparciu o ustawę Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2001 nr 79, poz. 855 z późn. zmianami) Stowarzyszenie to organizacja, która: - tworzona jest na zasadach dobrowolności i samorządności, - posiada trwałe cele niezarobkowe, - samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące swojej działalności (regulaminy). - Stowarzyszenia mogą być (1)rejestrowe (z osobowością prawną) lub (2)zwykłe.

32 Stowarzyszeniami nie są: 1) organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, w których Polska jest stroną, 2) kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne. 3) organizacje religijne,których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków. 4) komitety wyborcze powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i Senatu, wyboru Prezydenta RP, wyborami do Parlamentu Europejskiego oraz organów samorządu terytorialnego, 5) partie polityczne.

33 Źródła finansowania Działalność zarejestrowanego stowarzyszenia może być finansowana poprzez: składki członkowskie darowizny spadki ofiarność publiczną dochody z własnej działalności. Stowarzyszenie obowiązane jest mieć zarząd i organ kontroli wewnętrznej. Stowarzyszenia rejestrowane (KRS - Krajowy Rejestr Sądowy) min.15 osób i stowarzyszenia zwykłe min. 3 osoby

34 Kontrola zewnętrzna Jest prowadzona przez: wojewodę właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia starostę właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia Organ kontrolujący ma prawo: dostępu do dokumentów uchwalonych na walnym zebraniu żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień złożyć wniosek do sądu rejestrowego o rozwiązanie stowarzyszenia

35 Przykłady stowarzyszeo w Polsce Stowarzyszenia Stop Korupcji Stowarzyszenia Edukatorów Stowarzyszenia Wolontariuszy Wobec AIDS Stowarzyszenia Sportów Ekstremalnych Mielec Stowarzyszenia Popierania Inicjatyw Społecznych Stowarzyszenia Inspektorów Ochrony Radiologicznej Stowarzyszenia Chorych na Łuszczycę Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków Forum - Stowarzyszenia Edukacji Menedżerskiej Stowarzyszenia Inżynierów Techników i Mechaników Polskich Stowarzyszenia Aktywności Społeczno- Artystycznej Nie Po Drodze Forum Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół 49 LO Szkoły Stowarzyszenia Kultury i Edukacji - Okopowa Forum Polskiego stowarzyszenia Chorych na Hemofilię XVI Oddział Stowarzyszenia Hodowców Kotów Rasowych

36 Agencje rządowe Agencja w znaczeniu publiczno-prawnym oznacza podmiot będący jednostką organizacyjną wydzieloną z ministerstwa i tworzoną w celu realizowania określonych zadań państwa. Agencje nie stanowią jednolitej kategorii prawnej. Agencje powstałe w drodze ustawowej można podzielić na: - państwowe osoby prawne, państwowe jednostki organizacyjne i zakłady budżetowe. Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa, Agencja Rezerw Materiałowych. Agencje będące spółkami akcyjnymi : m.in.: Państwowa Agencja Węgla Kamiennego, Państwowa Agencja Informacyjna, Polski Fundusz Gwarancyjny, Agencja Rozwoju Przemysłu).