PRZYKŁADY GIER, ZABAW ORAZ ĆWICZEŃ ARTYKULACYJNYCH, SŁUCHOWYCH, FONACYJNYCH I ODDECHOWYCH.

Transkrypt

1 PRZYKŁADY GIER, ZABAW ORAZ ĆWICZEŃ ARTYKULACYJNYCH, SŁUCHOWYCH, FONACYJNYCH I ODDECHOWYCH. mgr Agnieszka Kasperczuk Centrum Terapii Mowy i Słuchu Logo Center

2 Zalecenia dotyczące prowadzenia zabaw logopedycznych z dziećmi Ćwiczenia ortofoniczne należy rozpoczynać już w najmłodszych grupach przedszkolnych, ponieważ jest to intensywny okres pojawiania się głosek, a narządy artykulacyjne w wieku 5-6 lat osiągają pełną gotowość. Sprawne działanie narządów mowy umożliwia prawidłowe wymawianie wszystkich głosek. Ćwiczenia artykulacyjne powinny być wykonywane dokładnie i bez pośpiechu. Ćwiczenia mogą mieć charakter zabawowy lub zadaniowy. Powodzenie ćwiczeń ortofonicznych zależy od systematyczności i dokładności w ich prowadzeniu.

3 Zalecenia dotyczące prowadzenia zabaw logopedycznych z dziećmi We wszystkich zabawach czynnie powinien uczestniczyć nauczyciel, który wyjaśnia i jednocześnie demonstruje wykonywane ruchy narządów mowy. Dzieci obserwują wzór prawidłowego układu narządów artykulacyjnych nauczyciela, porównują go ze swoim i starają się naśladować. Dobrze, jeśli zabawy przeprowadza się w mniejszych grupach, w przypadku dzieci szczególnie ruchliwych nawet kilkuosobowych. Doskonałą pomocą są małe lusterka, choć duże lustro też powinno się znaleźć w sali ćwiczeń.

4 Ćwiczenia narządów artykulacyjnych Ćwiczenia języka, warg i podniebienia przygotowują dziecko do prawidłowego mówienia. Można je prowadzić w formie zabawy. Dzieci mają naturalną skłonność do wielokrotnego powtarzania ulubionych zabaw, stąd jeśli potraktujemy ćwiczenie jako zabawę, będzie ono dla dziecka autentyczną przyjemnością. Rola dorosłego polega na pokazaniu poprawnie wykonanego ćwiczenia i zachęcaniu dziecka do pracy przez chwalenie za podejmowany wysiłek, choćby efekty nie były od razu widoczne. Powtarzajmy proste ćwiczenia przechodząc do coraz trudniejszych. Sprawmy, aby dziecko odczuwało radość i zadowolenie. Niech będzie to czas dobrej zabawy. Nie krytykujmy, ani nie zmuszajmy do ćwiczeń. Czas trwania i liczbę powtórzeń należy dostosować do indywidualnych potrzeb oraz możliwości dziecka.

5 Zabawy i ćwiczenia warg i policzków Minki naśladowanie min: -wesołej - płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha, -smutnej - podkówka z warg, -obrażonej - wargi nadęte, -zdenerwowanej - wargi wąskie. Zabawa w Minki do wiersza Wychowawczyni pokazuje dzieciom jakie minki robią zwierzątka, które będą występowały w wierszu. Podczas czytania wiersza dzieci nasłuchują o jakim zwierzątku wychowawczyni mówi i wykonują odpowiednie minki. ryjek świnki wargi wysunięte do przodu, lekko rozchylone na brzegach dziobek ptaka złączone wargi wysunięte daleko do przodu uśmiech konia warga górna uniesiona do góry tak, by było widać wszystkie zęby, przy czym górna warga jest ruchliwa wiewiórka gryząca orzechy pracuje dolna warga warczący pies uniesiona górna warga, zęby widoczne

6 Zabawy i ćwiczenia warg i policzków Jest na podwórzu świnek gromada Każda ze świnek smacznie zajada. I każda świnka już po posiłku, Wysuwa ryjek nie bez wysiłku. W stajni stoją koniki gniade, patrzą na ptaków dużą gromadę. Ptaki swe dziobki w przód wyciągają, Koniki dziobki ich wyśmiewają. Na drzewie rude wiewiórki siedzą, Ruszają wargą, orzechy jedzą. Twarde łupinki na dół zrzucają, I o porządek wcale nie dbają. Widzą to pieski, o czystość proszą I w górę wyraźnie wargi unoszą. One tu dobrze porządku pilnują, Dlatego warczą i kły pokazują. Całuski - przesyłanie całusków, wargi wysunięte do przodu, cmokanie. Rybka - wysuwanie warg do przodu i rozszerzanie na końcu jak u ryb. Zły pies naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wargi, wyszczerzanie zębów, warczenie psa. Gorąca zupa dmuchanie na złożone w kształcie talerza ręce.

7 Zabawy i ćwiczenia warg i policzków Echo - dobitne wymawianie za nauczycielem samogłosek a, o, i,u Zgadnij jaką samogłoskę mówię? Dzieci siedzą półkolem przed wychowawczynią, która wyraźnie, prawidłowo wymawia głoski a, i, u, e, o, y. Następnie wymawia" je bezgłośnie, a dzieci rozpoznają każdą z nich z ruchów warg. Po tym wstępie dzieci umawiają się, jaką głoskę będą bezgłośnie wypowiadać, a wychowawczyni zgaduje, wskazując u których dzieci ruchy warg były prawidłowe.

8 Zabawy i ćwiczenia warg i policzków Kotki dziecko robi pyszczek (wargi do przodu) i przesuwa nim w prawą i w lewą stronę. Kotek ma wąsy i nimi porusza (między wargami dziecko trzyma słomkę). Kot ziewa, oblizuje się itp. Masaż warg - nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej. Baloniki - nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego, balon pękł - dziecko palcami uderza w policzki. Zajęczy pyszczek wciąganie policzków do jamy ustnej. Motorek - parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora. Wzywanie pomocy - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e-o - naśladowanie karetki pogotowia, i-u - naśladowanie policji, e-u - naśladowanie straży pożarnej.

9 Zabawy i ćwiczenia warg i policzków Gwizdanie Wargi układamy jako do samogłoski u" i poruszamy dzióbkiem w prawo i lewo Nakładanie/ przegryzanie dolnej wargi na górna i odwrotnie Przetrzymywanie ołówka nad górną wargą Dmuchanie przez złączone wargi. Półuśmiech. Odciągamy na przemian kąciki warg.

10 Zabawy i ćwiczenia języka Kotki - kotek pije mleko (szybkie ruchy języka w przód i w tył, kotek oblizuje się (czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi). Zmęczony piesek - dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty na brodę. Sięgnij jak najdalej - kierowanie języka do nosa, do brody, w prawą i w lewą stronę. Szczoteczka - język to szczoteczka do zębów, która po kolei czyści zęby górne od strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z obu stron. W trakcie zabawy naśladujemy płukanie buzi wodą - powietrze z jednego policzka przechodzi do drugiego itp. Język na defiladzie - język maszeruje jak żołnierz: na raz - czubek języka na dolną wargę, na dwa - czubek języka do prawego kącika ust, na trzy - czubek języka na górną wargę, na cztery - czubek języka do lewego kącika ust.

11 Zabawy i ćwiczenia języka Cyrkowiec - język próbuje wykonać różne sztuczki np. górkę - czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza, rurkę - przez którą można wdychać lub wydychać powietrze, szpilkę - układanie wąskiego języka, wahadełko - przesuwanie językiem do kącików ust w stronę prawą i lewą, język nie dotyka warg. Łyżeczka - unoszenie przodu i boków języka, Łopatka - wysuwanie płaskiego i szerokiego języka, itp. Koniki - czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie, parska, śmieje się iha, iha. Żabka - dziecko z talerzyka zbiera płatki kukurydziane za pomocą czubka języka, stara się wyciągnąć długi język, jak u żaby. Język masażysta - czubek języka masuje delikatnie podniebienie, dziąsła na górze i dole, wargi, policzki od środka, próbuje rysować kreseczki, kółeczka. Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu;

12 Zabawy i ćwiczenia języka Ćwiczenie pionizacji języka - Dotykamy palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je "zaczarowanym miejscem", "parkingiem" itp.. w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać; Ćwiczenie pionizacji języka - Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków halls (z wgłębieniem w środku) itp; Ćwiczenie pionizacji języka - Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach; Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania; Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła; Młotek - Ćwiczenie pionizacji języka - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa;

13 Zabawy i ćwiczenia języka Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz; Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony; Sklejanie pierogów nagryzanie brzegów języka zębami (masaż i rozciąganie języka); Wyżymaczka przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby;

14 Zabawy i ćwiczenia języka Liczenie zębów dotykanie czubkiem języka najpierw górnych, a potem dolnych zębów; Schodki czubek języka dotyka górnych jedynek, górnej wargi, a następnie nosa buzia cały czas otwarta; Zabawa logopedyczna z lusterkami Wesołe miny chłopca i dziewczyny. Nauczyciel pokazuje satyryczne rysunki przedstawiające różne miny. Proponuje ćwiczenia języka i warg. Dzieci powtarzają ćwiczenia pokazywane przez nauczyciela, sprawdzając w lustrze ich wykonanie.

15 Gimnastyka narządów artykulacyjnych Prowadzący rozdaje dzieciom lusterka i prosi, aby posłuchały wiersza i w trakcie powtarzały wykonane przez niego ćwiczenia artykulacyjne patrząc w lusterka. Źródło: Języczkowe przygody i inne bajeczki logopedyczne Anna Tońska- Morawiec.

16 Kuchenna logopedia Propozycje zabaw dla najmłodszych: wylizywanie talerza po jedzeniu, rysowanie językiem "obrazków" na talerzu pokrytym rozpuszczonymi lodami, kefirem, kisielem (dobrze jak talerz jest ciemny - lepiej widać rysunek). jedzenie słonych paluszków bez przytrzymywania ich dłonią. trzymanie zębami i wargami lekkich produktów na małej plastikowej łyżeczce. oblizywanie językiem warg posmarowanych czekoladą, miodem, dżemem. lizanie czubkiem języka lizaków i lodów z wysuniętym daleko językiem. zbieranie językiem z talerza pokruszonych chrupek kukurydzianych, ryżu preparowanego, płatków śniadaniowych. przy porannym myciu zębów język wita sie z każdym ząbkiem, przy wieczornym każdemu mówi dobranoc. chłodzenie zupy na talerzu, herbaty w szklance, chuchanie na zziębnięte ręce (np. po zimowym spacerze), żucie skórek od chleba, suszonych śliwek, jabłek itp.

17 Zabawa w naśladowanie Dlaczego ziewa hipopotam ćwiczenia logopedyczne dla dzieci Ewa Morkowska

18 Ćwiczenia pionizacji języka Przykładowe materiały do ćwiczeń pionizacji języka wykorzystywane w terapii logopedycznej, źródło:

19 Ćwiczenia podniebienia miękkiego gra na instrumentach dętych trąbka, organki, flet, piszczałki; nadmuchiwanie baloników; puszczanie baniek mydlanych; dmuchanie przez nos na watkę zawieszoną na nitce; wymawianie przy dość szeroko otwartych ustach: ka, ko, ke,ku, ki aka, oko, eke, uku, iki, ga, ge, gu, gi, go, aga, ege, ugu, igi, ogo; nadymanie policzków, wypuszczanie powietrza nosem; płukanie gardła wodą gulgotanie; ziewanie kaszlenie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej, chrapanie na wdechu i wydechu, wymawianie sybal: ak-ka, ag-ga, uk-ku, ug-gu, uku, aka, ok-ko, og-go, ek-ke, egge, ik-ki, ig-gi, yk-gi oddychanie : wdech przez nos, wydech przez usta, naśladowanie śmiechu staruszka /ho ho ho ho/, dziewczynki / hi hi hi/, pana /hu hu hu/, pani /ha ha ha/, staruszki /he he he/,

20 Ćwiczenia usprawniające wymowę W powyższych pozycjach książkowych znajdą Państwo mnóstwo pomocnych ćwiczeń i materiałów wykorzystywanych podczas usprawniania narządów artykulacyjnych.

21 Ćwiczenia oddechowe Ćwiczenia oddechowe poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są najczęściej w formie zabawowej, przy wykorzystaniu różnych środków, np. piórek, piłeczek, wody mydlanej, chrupek, wiatraczków itp. Są także wplatane w opowieści i zabawy ruchowe. Rodzaje ćwiczeń oddechowych: kształtujące oddychanie brzuszno-przeponowe, mobilizujące aparat oddechowy, łączące oddychanie z ruchem oddechowo-fonacyjne.

22 Ćwiczenia oddechowe Przykłady ćwiczeń oddechowych Spacer na łące. Dziecko wyobraża sobie że jest na łące. Podchodzi do każdego kwiatka i wącha go wciąga powietrze nosem, zatrzymuje wdech i wypuszcza powietrze nosem zabawa Huśtanie misia na brzuchu. Prezentujemy ćwiczenie; leżymy na plecach, na brzuch umieszczamy książkę, a na niej siedzi miś. Robimy wdech i brzuch uwypukla się; wydech i brzuch opada łączenie ćwiczeń oddechowych z ćwiczeniami gimnastycznymi. Wdech wykonujemy z jednoczesnym podnoszeniem rąk, wydech połączony z powolnym krzyżowaniem rąk z przodu lub opuszczaniem w dół

23 Ćwiczenia oddechowe Przykłady ćwiczeń oddechowych wykonanie wdechu i zdmuchanie świeczki (powoli szybko) na wydechu zdmuchiwanie kartki papieru z gładkiej powierzchni zabawa ze słomką, przenoszenie kawałków styropianu do kubeczka, dmuchanie na styropian słomką wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczki

24 Ćwiczenia oddechowe Przykłady ćwiczeń oddechowych gra na organach, trąbce gwizdku balonik naśladowanie dmuchania balonu zmarznięte ręce dmuchanie na ręce, bo zmarzły gwizdanie na jednym wydechu dmuchanie na własną grzywkę czarodziejski obrazek każde dziecko dostaje kartkę na której jest kropla tuszu, dziecko dmucha na nią przez słomkę tak aby powstał czarodziejski obrazek liczenie na jednym wydechu (ciągiem)- dmuchanie na wiatraczek naśladowanie lokomotywy wydmuchiwanie nadmiaru pary ffff, szszsz. naśladowanie balonika wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem sssss Zdmuchiwanie mlecza długo, aż spadną wszystkie nasionka

25 Ćwiczenia oddechowe Pomoce do ćwiczeń oddechowych

26 Ćwiczenia oddechowe Przykłady zabaw oddechowych Dmuchamy piórka. Nauczyciel rozdaje dzieciom piórka. Może to być dowolna zabawa piórkami, np.: podrzucanie lekkich piórek i dmuchanie na nie tak, by jak najdłużej utrzymały się w powietrzu. Latawce przy akompaniamencie do piosenki Kolorowy taniec-połamaniec. Polega ona na tym, że dzieci trzymają po jednej kartce w zielonym lub żółtym kolorze, ujmują ją za dwa rogi (karta w pozycji pionowej na wysokości ust). W trakcie lekkiego potrząsania przez nauczyciela grzechotką dzieci wykonują głęboki wdech nosem (usta zamknięte), podczas uderzania grzechotką o dłoń dmuchają w dolną część kartki (z kartki robią stoliczek pozycja pozioma). Następnie nauczyciel pokazuje, w jaki sposób należy zgniatać i formować z kartek kolorowe kulki. Podczas śpiewania piosenki (w siadzie klęcznym) nauczyciel zachęca dzieci do przekładania kulki z ręki do ręki (w trakcie I zwrotki żółtej, podczas II zielonej). Po zakończeniu piosenki spacer na czworakach z jednoczesnym dmuchaniem na zmianę w żółte i zielone kulki (zgodnie z instrukcją nauczyciela). Długi język ćwiczenie polega na dmuchaniu na przyklejony na nosie kawałek bibuły sięgający aż do brody tak, by jak najdłużej utrzymać z dala od twarzy i wprawić w ruch. Mówimy dzieciom, że jest to długi język jak u węża.

27 Ćwiczenia oddechowe Przykłady zabaw oddechowych Wiosenny wiatr - dzieci delikatnie dmuchają na papierowe trawki długim strumieniem powietrza. Naśladują wiosenny wiatr. Prowadzący zwraca uwagę na prawidłowy tor oddechowy. Wirujące śnieżynki - ćwiczenie oddechowe. Dzieci dmuchają na kuleczki z waty imitujące śnieżynki. Zadaniem dzieci jest dmuchanie w taki sposób aby kulki wirowały. Konfetti. W tym zadaniu dzieci, wykorzystując słomki do napojów, wciągają powietrze nosem i dmuchają na konfetti umieszczone w słoiku.,,tańczący płomyk. Nauczyciel stawia przed chętnym dzieckiem świecę i ją zapala. Przestrzega dzieci przed dotykaniem zapałek i płomienia świecy. Zadaniem dziecka jest tak lekko dmuchać na płomyk świecy, aby nie zgasł.,,talerz truskawek. Nauczyciel wraz z chętnymi dziećmi wycina nadrukowane na serwetkach truskawki. Następnie chętne dzieci przenoszą je za pomocą słomki i układają na papierowych talerzach.

28 Ćwiczenia fonacyjne Ich zadaniem jest nauczenie dzieci właściwego posługiwania się głosem. Dziecko nie powinno piszczeć, krzyczeć czy przekrzykiwać się. Mówienie powinno rozpoczynać się z wydechem. Są to też ćwiczenia emisyjne, dzięki którym głos staje się przyjemniejszy dla ucha. Prowadzą one do zniesienia napięcia mięśni krtani i gardła. Ćwiczenia fonacyjne powinny być prowadzone po podstawowych ćwiczeniach oddechowych, a potem łącznie z tymi ćwiczeniami oddechowymi, które wydłużają fazę wydechową. Z przedszkolakami możemy bawić się elementami ćwiczeń fonacyjnych wykorzystując nosowe głoski m i n np. dzieci mruczą przez nos- jakby wydłużając wymowę m lub n. Wymowie tych głosek towarzyszy zawsze drganie skrzydełek nosa i warg, co łatwo sprawdzić przez dotyk palcem.

29 Ćwiczenia fonacyjne Przykłady ćwiczeń fonacyjnych wymawianie długo samogłosek: a, e, o, u, i, y (śpiewnie),każdej oddzielnie, kilkakrotne powtarzanie tej samej głoski, np. aaa (płynnie, rytmicznie), zabawa "śpij laleczko" - dzieci kołyszą lalki i śpiewają: aaa, lalki jednak płaczą: uuu, przychodzi pajacyk, który dziwi się, że lalki płaczą i mówi: ooo, one jednak nadal płaczą: uuu, usłyszał to koziołek i śpiewa swoją kołysankę: eee, lalki dalej płaczą: uuu, a dzieci im śpiewają: aaa, w odwiedziny do lalek przyszła myszka, która też stara się je uciszyć: iii, ale to nie pomaga, lalki płaczą: uuu, wreszcie przychodzi ostatni gość- małpka, która martwi się, dlaczego lalki płaczą: yyy, one jednak wreszcie zasypiają...(można przeprowadzić zabawę z podziałem na role, wymyślić podobne zabawy), zabawa "Echo"- wywoływanie poszczególnych samogłosek, powtarzanie ich głośno a następnie coraz ciszej, łączenie wymowy samogłosek ze spółgłoskami: m,n (ma,me,mo...) i w odwrotnym kierunku (am, em, om...),

30 Ćwiczenia fonacyjne Przykłady zabaw fonacyjnych Zabawa ruchowa z użyciem ćwiczeń ortofonicznych syczące węże. Zadaniem dzieci jest naśladowanie syczenia węża w rożnym tempie i o różnej głośności. Dzieci wykonują ćwiczenia według opisu nauczyciela: Na jednym wydechu wymawiajcie sylaby: mi-je-mi-jo Na dwóch sąsiednich dźwiękach zróbcie syrenę: i-ja-i-ja-i-ja Na kolejnych dźwiękach wyśpiewujcie coraz wyżej: ma-me-mi-mo-mu.,,odgłosy Lodowej Krainy. Dzieci dobierają się w pary, tworząc zaprzęgi. Na dźwięk dzwonków zatrzymują się i naśladują odgłosy, jakie usłyszała Królowa Zima : chodzenia po śniegu (skrzyp, skrzyp, skrzyp), jazdy na sankach (szu, szu, szu), na nartach (wiu, wiu, wiu) i na łyżwach (fiu, fiu, fiu).,,koncert świerszczy. Dzieci naśladują cykanie świerszczy, powtarzając za nauczycielem: cyk, cyk, cyk raz energicznie, a następnie szeptem, wydłużając sylabę na jednym wydechu. Następnie na grzechotce i trójkącie dzieci wystukują rytm cykania świerszczy.

31 Ćwiczenia fonacyjne Przykłady zabaw fonacyjnych Odwiedziny w przedszkolnej sali. Nauczyciel pokazuje wybrane zabawki. Mówi, co mogą robić, jakie odgłosy wydawać. Dzieci naśladują odgłosy wydawane przez zabawki, np. lalki płaczą uu, uu, uu; wołają: ma-ma, ta-ta; trąbka trąbi tu, tu, tu; samochód jedzie brum, brum, brum... Naśladujemy instrumenty. Nauczyciel pokazuje dzieciom kolejno wybrane instrumenty perkusyjne oraz prawidłowy sposób wydobywania z nich dźwięków. Dzieci nazywają je, a następnie naśladują dźwięki, jakie one wydają. Np.: bębenek: bum, bum, bum, kołatka: klap, klap, klap, trójkąt: cyk, cyk, cyk, grzechotka: szu, szu, szu, tamburyn: pac, pac, pac.

32 Ćwiczenia fonacyjne Przykłady zabaw fonacyjnych O mamma mia! Celem zabawy jest rozpoczynanie mówienia wraz z wydechem oraz zniesienie napięcia mięśni gardła i krtani. Wszyscy stoją w rzędzie i wypowiadają: O mamma mia! w następujący sposób: -raz wolno, a raz szybko, -sylabami z przedłużeniem samogłosek, -jedną sylabę cicho, a drugą głośno. Najpierw wolno, potem coraz szybciej. Cicho-głośno Celem zabawy jest nauka właściwego gospodarowania oddechem w czasie recytacji oraz stosowanie odpowiedniego tempa mowy, siły głosu, dykcji i akcentu. Wszyscy mówią znany wiersz, używając średniego natężenia głosu. Następnie nauczycielka umawia się z dziećmi, że będą recytować wiersz głośniej lub ciszej w zależności od podanego sygnału( wzniesiona lub opuszczona ręka).

33 Ćwiczenia słuchowe Ćwiczenia kształtujące słuch fonematyczny - rozwijają zdolność precyzyjnego słyszenia i różnicowania dźwięków mowy, uczą dzieci wyodrębniać z potoku mowy wyrazy, w wyrazach- sylaby, w sylabach- głoski, a także uchwycić kolejność głosek w wyrazie (wyróżniać głoski w nagłosie, śródgłosie i wygłosie), odróżniać poszczególne głoski, np. dźwięczne od bezdźwięcznych, itp., tego rodzaju ćwiczenia przeznaczone są dla dzieci starszych, młodsze natomiast rozpoznają, porównują i naśladują naturalne dźwięki z otoczenia (np. odgłosy zwierząt, pojazdów, itp.)

34 Ćwiczenia słuchowe Przykładowe ćwiczenia słuchowe rozróżnianie dźwięków mowy ludzkiej, świata przyrody, instrumentów muzycznych, itp, wsłuchiwanie się w ciszę- wyłapywanie i nazywanie dźwięków z otoczenia, np. tykanie zegara, szum wiatru, brzęczenie muchy, itp., rozpoznawanie osób po głosie- kolegów, którzy naśladują np. głosy zwierząt, zabawy "W ciemnej piwnicy", "Kto cię woła?", określanie źródła i kierunku dźwięku, łączenie w pary przedmiotów, wydających takie same dźwięki, liczenie dźwięków, rozpoznawanie melodii nuconej lub granej, zabawa "Echo rytmiczne"- powtarzanie dźwięków następujących po sobie, początkowo takich samych, później różnych graficzne odtwarzanie wysłuchanych rytmów za pomocą kresek, kółek, itp.,

35 Ćwiczenia słuchowe Przykładowe ćwiczenia słuchowe wyróżnianie wyrazów w zdaniu, ilość wyrazów ilustruje liczba klocków, klaśnięć, itp. różnicowanie wyrazów(wskazywanie na obrazku), które różnią się tylko jedna głoską, powoduje to zmianę znaczenia wyrazu, np. bułka-półka, domek-tomek, góra-kura, dama-tama, koza-kosa, rok-lok, kasa-kasza, kos-kosz, buty-budy, itp., rozróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej: szafa-safa, sanki-szanki, dziecko ma określić kiedy mówimy prawidłowo, wydzielanie sylab w wyrazach, dzielenie na sylaby imion, prostych wyrazów, np. z wyklaskiwaniem ilości sylab wyodrębnianie głosek w nagłosie, śródglosie i wygłosie wyodrębnianie samogłoski w nagłosie- wydłużanie samogłoski nagłosowej, wyszukiwanie imion rozpoczynających się od wybranej samogłoski,

36 Ćwiczenia słuchowe Przykładowe zabawy słuchowe Dźwiękozabawki Celem zabawy jest rozpoznawanie w otoczeniu przedmiotów wydających określone dźwięki oraz rozwijanie zdolności różnicowania dźwięków. W zabawie tej dzieci nazywają przedmioty z najbliższego otoczenia, które wydają typowe dla siebie dźwięki. Mogą również te dźwięki różnicować: - syczenie- balonik, z którego uchodzi powietrze, żmija itd. - Dzwonienie telefon, dzwonek u drzwi, dzwon kościelny itd. - Warczenie- odkurzacz,kosiarka itd. - Tykanie, szumienie, gwizdanie, skrzypienie, pukanie, szuranie. Dzieci próbują naśladować odgłosy tych przedmiotów.

37 Ćwiczenia słuchowe Przykładowe zabawy słuchowe Zabawy doskonalące pamięć słuchową i słowną Zgadnij co słyszysz, Zgadnij czyj to głos, Zgadnij jakie były dźwięki, - zapamiętywanka ( zapamiętywanie kolejności powtarzanych wyrazów), - słuchanie opowiadań i przypomnienie zapamiętanych zdarzeń Zagadki muzyczne: Kto schował się za parawanem? ćwiczenie przeznaczone jest dla młodszych i starszych dzieci. Należy rozpoznać po dźwięku, jaki instrument gra w ukryciu (dzieci, które nie znają nazw instrumentów lub nie komunikują się werbalnie mogą wskazywać na ilustracji), jakie zwierzę wydaje takie odgłosy?, jaki przedmiot?

38 Ćwiczenia słuchowe Przykładowe zabawy słuchowe Dźwiękowe memo -pojemniki po jogurtach (z zamknięciami), oklejone do pary w takich samych barwach. W każdym znajduje się dokładnie taka sama ilość różnorodnych materiałów sypkich np. groch, piasek, łuskany groszek, koraliki itp. Zadaniem dzieci jest odszukanie tak samo brzmiących pojemników (ułatwieniem jest ten sam kolor). W wersji trudniejszej nauczyciel chowa za parawanem swój pojemnik, uczeń musi tylko po odgłosie odnaleźć dokładnie taki sam. W miarę możliwości rozszerzamy ilość dźwięków zwiększając ilość pojemników. Dzieci bardzo lubią tę zabawę, szczególnie kiedy to one zadają dźwiękową zagadkę.

39 Ćwiczenia dykcyjne Ćwiczenia do powtarzania Raz żabka z Rabki dostała sapki, Bo zamiast botków nosiła klapki. Kura biała piała, Kaczka czkawkę miała. Gdyby słota była złota, to by słotę kryła pozłota. Nie marszcz czoła! A po suszy szosa sucha. Szedł Sasza suchą szosą. Suchą szosą Sasza szedł. Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego. Stół z powyłamywanymi nogami. Kruk przy kruku tkwi na bruku. No cóż, że ze Szwecji. Koszt poczt w Tczewie.

40 Ćwiczenia dykcyjne Łamańce samogłoskowe Nauczyciel wymawia wyrażenia, dzieci powtarzają. W domu Ani ani ani. W domu Oli ni fasoli. W domu Eli nie wiedzieli. W domu Uli nie wyczuli. W domu Izy dwie walizy. Wierszyk na dykcję BĄK Spadł bąk na strąk, a strąk na pąk. Pękł pąk, pękł strąk, a bąk się zląkł.

41 Ćwiczenia dykcyjne Tara bara Kasa, Kasia, kasza, kacza, kara, Tasa, tasia, tasza, tacza, tara, Basa, Basia, basza, bacza, bara, Dasa, dasia, dasza, dacza, dara, Rasa, rasia, rasza, racza, rara Wasa, wasia, wasza, wacza, wara. Głośno i wyraźnie wypowiadaj połączenia: "abba, obbo, ubbu, ebbe, ibbi, ybby"; "assa, osso, ussu, esse, issi, yssy". Wybierz sobie różne spółgłoski i łącz je z samogłoskami według powyższego wzoru. Każda głoska musi być słyszalna! W różnym tempie wypowiedz: "da-ta-za-sa-dza-ca-na-ła"; "di-ti-zi-si dzi"; "zia-sia-dzia-cia-nia"; "ga-ka-ha-cha"; "gia-kia-hia-chia".

42 WSPÓŁPRACA NAUCZYCIELI Z RODZICAMI, PSYCHOLOGAMI I LOGOPEDAMI mgr Agnieszka Kasperczuk Centrum Terapii Mowy i Słuchu Logo Center

43 Interdyscyplinarność i współpraca kluczem do sukcesu

44 Współpraca z psychologiem Jednym z pierwszych, a zarazem trudnych momentów w życiu Przedszkolaka, jest przyjście do przedszkola i związana z nim adaptacja. Dla wielu dzieci, zwłaszcza tych 3-, 4-letnich jest to bardzo trudne doświadczenie, któremu towarzyszy ogromne przeżycie. Każde z dzieci inaczej reaguje na nową rzeczywistość, jaką jest przedszkole. Na każde dziecko oddziałuje duża ilość silnych bodźców. Zasady panujące w przedszkolu różnią się od wymogów domowych. Dlatego rolą nauczyciela jest czujna obserwacja dzieci oraz ewentualne objęcie dziecka opieką psychologiczną. Objawy wskazujące na potrzebę konsultacji z psychologiem: Unika kontaktu z rówieśnikami, Rozwija się wolniej niż jego rówieśnicy, Sprawia duże trudności wychowawcze,

45 Współpraca z psychologiem Przez dłuższy czas wykazuje niepokojące objawy somatyczne, np. zaczęło się moczyć, często budzi się w nocy i jest niespokojne, ma tiki, przestało jeść, W zabawach powtarza sceny przemocy seksualnej, Wychowuje się w rodzinie alkoholowej, Przeżywa rozwód lub rozstanie rodziców, Gdy znajduje się w tak zwanej grupie ryzyka ciążowo okołoporodowego (istotne problemy w okresie ciąży lub okresie okołoporodowym) Gdy dziecko nie osiąga przewidzianych dla danego wieku osiągnięć rozwojowych Gdy dziecko nie chce i nie potrafi bawić się zabawkami, unika całej grupy, Gdy ma problemy z nawiązaniem relacji społecznych, Gdy nie nawiązuje prób komunikacji z otoczeniem stosownych do wieku,

46 Współpraca z psychologiem Gdy wykazuje w sposób przewlekły nasilone reakcje złości, smutku, agresji, płaczu, lęku, nie potrafi radzić sobie z niepowodzeniami Gdy funkcjonuje w swoim świecie i jest miernie zainteresowane otoczeniem. Dzięki współpracy nauczyciela z psychologiem prowadzone są działania diagnostyczne, dotyczące możliwości psychofizycznych dziecka, we współpracy z pedagogiem konstruowane są również opinie psychologiczne na temat zaobserwowanego funkcjonowania dziecka oraz programy wspierania dziecka. Współpraca psychologa z nauczycielami jest bardzo ważna w celu minimalizowania skutków zakłóceń i/lub zaburzeń rozwojowych występujących u dzieci oraz minimalizowania zaburzeń zachowania przedszkolaków. Psycholog nawiązuje współpracę z nauczycielami w celu inicjowania różnych form pomocy wychowawczej jak również w celu rozwiązywania problemów wychowawczych.

47 Współpraca z logopedą W rozwoju językowym dziecka niezmiernie ważne jest oddziaływanie wielu czynników, w szczególności należy podkreślić wpływ środowiska rodzinnego, przedszkola i pracy logopedy. Ważna jest również postawa nauczyciela przedszkola, jego wykształcenie, osobowość i talent pedagogiczny w rozwijaniu poprawnej polszczyzny, korygowaniu podstawowych wad wymowy, inspirowaniu do twórczości słownej, w ścisłym kontakcie z rodzicami i logopedą. Wyrabianiu u dziecka dużej motywacji do doskonalenia języka przez rodzinę, przedszkole, logopedę i uświadomienie płynących z tego korzyści przynosi wiele satysfakcji. Obecność logopedy w każdym przedszkolu powinna być obligatoryjna. Właściwa współpraca logopedy, nauczyciela i rodziców jest gwarancją powodzenia terapii logopedycznej. Celem nadrzędnym współpracy logopedy i nauczyciela przedszkola winno być poszukiwanie efektownych metod współpracy przedszkola, rodziny, logopedy w zakresie rozwijania prawidłowej mowy dziecka i jego sprawności językowej.

48 PRZYKŁADOWE FORMY REALIZACJI WSPÓŁPRACY LOGOPEDY I NAUCZYCIELA W PRZEDSZKOLU: 1. Zapoznanie rodziców z aspektem rozwoju mowy dziecka na zebraniu z udziałem logopedy - prelekcja: " Rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym oraz podstawowe wady wymowy tego okresu". 2. Diagnoza logopedyczna dzieci i udostępnienie wyników badań zainteresowanym. 3. Objecie opieką logopedyczną wyznaczonych dzieci i prowadzenie zajęć logopedycznych w przedszkolu przez wykwalifikowanego logopedę: - udzielanie porad i wskazówek, - zaprowadzenie zeszytów logopedycznych, dzienników logopedycznych. 4. Poinstruowanie nauczyciela przez logopedę o sposobach korektywy wad wymowy z dziećmi przedszkolnymi - prowadzenie cyklicznych zajęć z profilaktyki logopedycznej. 5. Indywidualne spotkania rodziców z nauczycielka grupy w celu wymiany spostrzeżeń i omówienie rozwoju dziecka w tym zakresie. 6. W przypadku trudności nawiązania kontaktu z psychologiem, audiologiem, ortodontą, laryngologiem, foniatrą.

49 PRZYKŁADOWE FORMY REALIZACJI WSPÓŁPRACY LOGOPEDY I NAUCZYCIELA W PRZEDSZKOLU: 7. Pobudzanie dzieci do aktywności słownej przez udział w uroczystościach, inscenizacjach, teatrzykach, montażach słowno - muzycznych z udziałem i przy współpracy środowiska rodzinnego. 8. Konkurs recytatorski "Dziecięce wierszowanie" - zasiadanie rodziców i logopedy w jury. Zwrócenie szczególnej uwagi na prawidłową wymowę, dykcje, prozodię wypowiedzi. 9. Budzenie zainteresowań literackich wśród dzieci poprzez włączanie się do akcji " Cała Polska czyta dzieciom". Głośne czytanie wierszy, prozy przez rodziców, logopedę, dzieci, nauczycieli. 10. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych poprzez nawiązywanie współpracy z biblioteką i udziałem w cyklu zajęć bibliotecznych. 11. Przeprowadzenie ankiety wśród rodziców wszystkich grup na temat " Czy Twoje dziecko mówi poprawnie". 12. Prowadzenie gazetki informatycznej dla rodziców dotyczącej zagadnień logopedycznych i pedagogicznych. Udostępnienie rodzicom literatury dotyczącej rozwoju mowy dziecka.

50 Współpraca z rodzicami Większość rodziców troszczy się o wszechstronny rozwój i wychowanie swoich dzieci. Niestety, niepokojąco zwiększa się też liczba rodziców, którzy poświęcają swoim dzieciom zbyt mało czasu. Włączenie rodziców w proces wychowawczo - dydaktyczny ma niezwykle cenną wartość zarówno dla dzieci, rodziców oraz nauczycieli. Wspólne działanie przygotowuje dziecko zarówno do szkoły jak i do życia. Niewątpliwie naczelnym celem współdziałania nauczycieli i rodziców w przedszkolu jest: dobro dziecka, któremu trzeba stwarzać, w porozumieniu z rodzicami, warunki optymalnego rozwoju; dążenie do usprawniania pracy wychowawczej z dziećmi; lepsze poznanie dzieci przez nauczycieli i rodziców zarówno w środowisku przedszkolnym jak i domowym; wzajemne poznanie się i zrozumienie nauczycieli i rodziców; wzmacnianie więzi emocjonalnej między nauczycielami i rodzicami podczas wspólnie wykonywanych zadań

51 Współpraca z rodzicami

52 Współpraca z rodzicami Nie powinno się lekceważyć niepokojących symptomów i jak najwcześniej udać się do specjalisty. Należy zachęcać rodziców do zadawania pytań, walki ze stereotypami, że,,dziecko wyrośnie i trzeba poczekać - może samo przejdzie. Powinno się uświadomić wagę stwierdzenia:,,im wcześniej rozpocznie się terapię, tym szybciej dziecko osiągnie sukces. Lepiej zapobiegać, niż leczyć - korygować wady wymowy i uchronić dzieci przed stresem, frustracją, problemami z czytaniem i pisaniem w szkole. Jest to wielkie wyzwanie i misja do spełnienia przez logopedów, lekarzy pierwszego kontaktu, nauczycieli przedszkoli i szkół.

53 Literatura 1. A. Tońska-Mrowiec - Języczkowe przygody i inne bajeczki logopedyczne 2. E. Morkowska Dlaczego ziewa hipopotam 3. B. Toczyska Głośno i wyraźnie 9 lekcji dobrego mówienia 4. G. Billewicz, B. Zioło, Z. Bator- Ćwiczenia dykcyjne dla dzieci przedszkolnych i szkolnych : jesień : [głoski szumiące] 5. A. Tońska- Mrowiec, I. Pojmaj- Zabawy słuchowe Ćwiczenia dla uczniów klas O i M. Malkiewicz- Jarmark logopedyczny. Wybór zabaw Wspomagających mowę przedszkolaków 7. R. Sprawka,j. Graban- Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci od 4 do 7 lat 8. T. Bogdańska, G.M. Olszewska Rymowanki do ćwiczeń dykcji