Raport końcowy. Projekt jest finansowany ze środków norweskich i środków krajowych

Transkrypt

1 Raport końcowy

2 Raport kon cowy został opracowany w ramach projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia finansowanego ze s rodko w norweskich i s rodko w krajowych. Zespół projektowy: prof. dr hab. Ewa Rokicka (koordynator projektu) dr Marta Petelewicz dr Tomasz Drabowicz dr Wojciech Woz niak mgr Bartłomiej Przybylski mgr Marcin Gon da mgr Mariusz Kowalczyk mgr Beata Gambrych mgr Maciej Tomczak Doktoranci Katedry Socjologii Ogólnej: mgr Magdalena Dys ko mgr Lucyna Motylewicz mgr Małgorzata Pietras-Mrozicka mgr Marcin Ograbek

3 Spis treści Wprowadzenie... 4 Zarządzanie i administrowanie projektem... 6 Analiza potrzeb absolwento w szko ł s rednich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zro wnowaz onym i jakos cią z ycia... 7 Organizacja seminarium przygotowawczego Opracowanie siatki zajęc modułu specjalizacyjnego Przygotowanie i obsługa strony internetowej modułu specjalizacyjnego Opracowanie strategii promocyjnej Przygotowanie konspekto w zajęc Szkolenie pracowniko w z zakresu geometrycznej analizy danych Konsultowanie przygotowanych materiało w Przygotowanie materiało w pomocniczych do poszczego lnych zajęc Testowanie i ewaluacja wybranych zajęc Wizyta studyjna w Uniwersytecie w Bergen Przygotowanie podręcznika dla studento w dotyczącego kwestii teoretycznych związanych z rozwojem zro wnowaz onym i jakos cią z ycia Przygotowanie podręcznika dla studento w dotyczącego pomiaru i analizy jakos ci z ycia Przygotowanie i organizacja studenckich warsztato w terenowych Jakość życia i rozwój zrównoważony diagnoza, strategia, wdrożenie Szkolenie zewnętrzne w zakresie analiz strukturalnych Organizacja studyjnych wizyt terenowych w miejscach związanych z działalnos cią partnero w w konteks cie rozwoju zro wnowaz onego Przygotowanie oferty i indywidualnych plano w praktyk dla studento w modułu specjalizacyjnego Organizacja międzynarodowej konferencji naukowo-dydaktycznej Przygotowanie narzędzia i schematu cyklicznej ewaluacji zajęc oraz warsztato w Organizacja seminarium podsumowującego Zakon czenie Aneks... 66

4 Wprowadzenie Projekt nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia był przedsięwzięciem edukacyjno-badawczym wdrażanym od 1 stycznia 2015 roku. Głównym celem projektu było zwrócenie uwagi naukowców, studentów i opinii publicznej (lokalnej i regionalnej) na potrzebę kształcenia w zakresie związków rozwoju gospodarczego i kształtu polityki społecznej na poziomie miasta, województwa i kraju z zagadnieniami ochrony środowiska. Kluczowym rezultatem przedsięwzięcia jest stworzenie nowego modułu specjalizacyjnego, wypełniającego lukę w systemie edukacji, propagującego idee zrównoważonego rozwoju w kontekście jakości życia (Quality of life). Nowy moduł specjalizacyjny bazuje na innowacyjnych metodach dydaktycznych wykorzystujących nowoczesne metody nauczania. Ma na celu przekazanie studentom kompleksowej wiedzy oraz kształtowanie umiejętności zastosowania jej w praktyce. Nastawienie na praktyczne zastosowania zdobytej w trakcie przygotowania i realizacji modułu wiedzy zostało zagwarantowane w efekcie nawiązania partnerstwa z instytucjami pozaakademickimi, których działalność jest mocno związana z problematyką zrównoważonego rozwoju: dwiema dużymi prywatnymi firmami produkcyjnymi, organizacją pozarządową i lokalną instytucją samorządową. Projekt zakończył się 31 maja 2016 roku. Liderem projektu była Katedra Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego. Partnerami przedsięwzięcia byli: Atlas sp. z o.o.; Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi reprezentowane przez Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa Łódzkiego; Zakłady Chemiczne Organika SA; Centrum Zrównoważonego Rozwoju.

5 Projekt nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia był finansowany ze środków norweskich oraz środków krajowych. Ostatnie merytoryczne zadanie realizowane w maju 2016 roku w ramach projektu i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia dotyczyło podsumowania wszystkich przeprowadzonych prac wdrożeniowych. Zgodnie z harmonogramem opracowane wnioski zostały zebrane w postaci raportu. Raport podsumowuje wszystkie przeprowadzone działania, zarówno organizacyjnotechnicznych, jak i merytoryczne. Ze względu na fakt, iż w ramach wdrażania przedsięwzięcia przygotowano szereg odrębnych materiałów raportów, sprawozdań, prezentacji czy publikacji opracowanie w przeważającej części nie powiela wcześniejszych treści, lecz jedynie podsumowuje wykonane prace, odsyłając do właściwych źródeł (upublicznionych na stronie internetowej projektu).

6 Zarządzanie i administrowanie projektem Zarządzanie i administrowanie projektem Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie było prowadzone przez Zespół Koordynujący, w skład którego weszli: 1) koordynator projektu, prof. dr hab. Ewa Rokicka; 2) zastępca koordynatora projektu, mgr Maciej Tomczak, oraz trzech pracowników zaangażowanych do obsługi administracyjnej projektu: 3) sekretarka Katedry Socjologii Ogólnej UŁ, mgr Beata Gambrych, 4) pracownik naukowy Wydziału Ekonomiczno- Socjologicznego UŁ, mgr Marcin Gońda i 5) pracownik Biura ds. Rozliczeń UŁ, mgr Mariusz Kowalczyk 1. Spotkania Zespołu Koordynującego odbywały się w ramach cotygodniowych z wyłączeniem przerw świątecznych i wakacyjnych zebrań całego Zespołu Projektowego. Jednocześnie, w zakresie działań i czynności projektowych odnoszących się do Partnerów, funkcjonował Zarząd Partnerski, składający się z: 1) koordynatora projektu, prof. dr hab. Ewa Rokicka; 2) zastępcy koordynatora projektu, mgr. Maciej Tomczak, 3) przedstawiciela firmy Atlas, dr. Jacka Michalaka, 4) przedstawicielki Biura Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego (Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego Województwa Łódzkiego), mgr Joanny Dytrych, 5) przedstawicielki Zakładów Chemicznych Organiki, mgr Agnieszki Augustynowicz i 6) przedstawiciela Centrum Zrównoważonego Rozwoju, mgr. inż. Zbigniewa Tynenskiego. 1 Zatrudnienie mgr. Marcina Gońdy oraz mgr. Mariusza Kowalczyka nastąpiło w efekcie przeprowadzenia zapytań ofertowych.

7 Analiza potrzeb absolwentów szkół średnich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia Pierwsze merytoryczne zadanie realizowane od stycznia do marca 2015 roku w ramach projektu i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia dotyczyło analiz potrzeb absolwentów szkół średnich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia. W związku z tym Zespół Projektowy przeprowadził analizę danych zastanych w wyżej wymienionym zakresie, między innymi: krajowych programów nauczania, dokumentów programowych czy wyników badań. Jednocześnie wśród studentów socjologii Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego zrealizowano badania ankietowe, dotyczące, z jednej strony, wiedzy na temat zrównoważonego rozwoju, a z drugiej strony oczekiwań i sugestii względem procesu kształcenia, które mogłyby znaleźć zastosowanie w ramach nowego modułu specjalizacyjnego. Zgodnie z harmonogramem projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie wnioski z przeprowadzonych analiz danych zastanych oraz wyników ankiet zostały wraz z adekwatnymi rekomendacjami zebrane w postaci raportu pt. Raport i rekomendacje dotyczące analizy potrzeb absolwentów szkół średnich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia. Analiza danych zastanych między innymi, krajowych programów nauczania, dokumentów programowych czy wyników badań w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia, pozwala stwierdzić, iż o ile na poziomie ustawodawstwa oraz deklaracji zrównoważony rozwój jest uznawany za fundamentalnie istotny i niezbędny dla zabezpieczenia środowiska naturalnego przed dalszą degradacją czy utrzymania poziomu życia i dobrostanu ludności, o tyle na poziomie kształcenia (na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym) występują istotne braki.

8 Realizowane programy nauczania pozostają w zdecydowanej większości ograniczone do wybranych zagadnień, a tym samym nie poruszają problematyki w sposób zróżnicowany i wieloaspektowy, a przede wszystkim, interdyscyplinarny. Niewątpliwie jest to konsekwencja tradycyjnego podejścia do zakresu tematycznego zajęć szkolnych, skupionych wyłącznie na danym zakresie problemowym. Co więcej, wyniki badań empirycznych pokazują, że system edukacji okazuje się niewydolny. Przekazywana wiedza na temat zrównoważonego rozwoju jest słabo przyswojona. Ponadto nie utrwalanie jej na kolejnych poziomach edukacji prowadzi do regresu nabytego wcześniej zasobu wiadomości. Z kolei najważniejsze wnioski wynikające z przeprowadzonych badań ankietowych ze studentami socjologii I stopnia, które należy wziąć pod uwagę przy projektowaniu modułu specjalizacyjnego, przedstawiają się następująco: na podstawie udzielonych odpowiedzi, stwierdzić można iż poziom wiedzy odnośnie zrównoważonego rozwoju jest niski. Ankietowani mieli problem z odpowiedziami zarówno na pytania otwarte, jak i zamknięte. Pojęcie to łączą głównie ze społecznymi aspektami zrównoważonego rozwoju, co prawdopodobnie związane jest z profilem studiów oraz specyfiką problematyki poruszanej na zajęciach; studenci szczególnie cenią aktywne formy zajęć, dające możliwość połączenia wiedzy teoretycznej z praktyką oraz rozwojem osobistych kompetencji. Należy odnieść się i bazować na zaletach zajęć wskazywanych przez studentów takich jak: poszerzanie wiedzy, rozwój osobisty, a starać się unikać powtarzalności treści, przeteoretyzowania i monotonii na zajęciach; warta podkreślenia jest potrzeba kontaktu z praktykami i chęć zdobywania kompetencji w oparciu o działania i rozwiązywanie realnych problemów. Realizacja tych postulatów powinna zostać zapewniona w ramach modułu specjalizacyjnego; specjalizacja oraz możliwość odbycia praktyk zawodowych w trakcie studiów uważne są przez studentów za istotny element ścieżki kariery.

9 Pełna wersja raportu pt. Raport i rekomendacje dotyczące analizy potrzeb absolwentów szkół średnich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia, prezentacja wyników przeprowadzonych badań oraz analiz w zakresie edukacji zrównoważonej, są dostępne na stronie internetowej przedsięwzięcia.

10 Organizacja seminarium przygotowawczego W piątek 27 marca 2015 roku na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego odbyło się seminarium przygotowawcze (wraz z panelem eksperckim) zorganizowane w ramach projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia. Celem spotkania Zespołu Projektowego z Partnerami przedsięwzięcia było przedstawienie wyników dotychczas przeprowadzonych działań i czynności, to znaczy: wniosków z analiz danych zastanych (między innymi, programów nauczania czy dokumentów programowych); wniosków z badań ankietowych przeprowadzonych wśród studentów socjologii Uniwersytetu Łódzkiego; wstępnej charakterystyki modułu specjalizacyjnego. Jednocześnie, Partnerzy projektu w ramach panelu ekspertów zostali poproszeni o przygotowanie prezentacji dotyczącej możliwości oddziaływania reprezentowanych podmiotów na jakość życia i środowisko. W seminarium uczestniczyli: ze strony Lidera projektu Katedry Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego: prof. dr hab. Ewa Rokicka (koordynator projektu) dr Tomasz Drabowicz dr Marta Petelewicz dr Wojciech Woźniak ze strony Partnerów projektu: dr Jacek Michalak (Atlas sp. z o.o.) Joanna Dytrych (Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa Łódzkiego) Anna Szymańska (Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego

11 mgr Bartłomiej Przybylski mgr Maciej Tomczak mgr Beata Gambrych mgr Magdalena Dyśko mgr Marcin Ograbek w Łodzi Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa Łódzkiego) Agnieszka Augustynowicz (Zakłady Chemiczne Organika SA) Zbigniew Tynenski (Centrum Zrównoważonego Rozwoju) Zgodnie z harmonogramem projektu wnioski z seminarium przygotowawczego wraz z rekomendacjami zostały zebrane w postaci raportu pt. Raport dotyczący przygotowania i organizacji seminarium przygotowawczego. Rekomendacje z panelu ekspertów. Seminarium przygotowawcze rozpoczęło się o godzinie Koordynator projektu, prof. dr hab. Ewa Rokicka, przywitała wszystkich zebranych, dziękując przedstawicielom Partnerów przedsięwzięcia za przybycie. Profesor Rokicka przypomniała uczestnikom, że głównym celem projektu jest poprawa jakości kształcenia poprzez wdrożenie nowego modułu specjalizacyjnego na kierunku socjologia. Jednocześnie odniosła się do kwestii źródeł finansowania projektu, to znaczy uzyskania środków z Funduszu Stypendialnego i Szkoleniowego w ramach Rozwoju Polskich Uczelni. Po krótkim wprowadzeniu profesor Rokicka, rozpoczynając część seminarium zatytułowaną Zrównoważony rozwój, jakość życia i środowisko w systemie kształcenia, poprosiła dr Martę Petelewicz o przedstawienie pierwszej prezentacji. Wystąpienie dr Petelewicz dotyczyło wyników badań empirycznych (ankietowych) przeprowadzonych wśród absolwentów szkół średnich studentów socjologii I i II stopnia Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Wiedza respondentów na temat zrównoważonego rozwoju oraz oczekiwania w stosunku do procesu dydaktycznego stanowić będą punkt wyjścia do opracowania właściwego programu modułu specjalizacyjnego.

12 Po wystąpieniu dr Petelewicz profesor Rokicka zwróciła uwagę Partnerów, że o ile w ramach wdrażanego projektu oferta nowych zajęć będzie skierowana jedynie do studentów socjologii, o tyle w przyszłości przewidywane jest udostępnienie modułu dla wszystkich osób kształcących się na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym, a nawet Uniwersytecie Łódzkim. Następnie koordynator projektu poprosiła dr Wojciecha Woźniaka oraz mgr Bartłomieja Przybylskiego o przedstawienie drugiej prezentacji. Wystąpienie dr. Woźniaka oraz mgr. Przybylskiego koncentrowało się na omówieniu wyników analiz danych zastanych, to znaczy: wytycznych wynikających z kluczowych dokumentów krajowych i międzynarodowych, programach nauczania czy różnego rodzaju dokumentach programowych. Prezentacja dotyczyła nie tylko teoretycznych założeń, stanowiących konsekwencję obowiązujących norm prawnych, lecz również podejmowała zagadnienie realnych działań i czynności, realizowanych (lub nie) przez różne podmioty. Następnie profesor Rokicka poprosiła dr. Tomasza Drabowicza o przedstawienie kolejnej prezentacji, która dotyczyła ramowej charakterystyki modułu specjalizacyjnego. Wystąpienie dr. Drabowicza podzielone było na trzy części, skupione kolejno na: (1) przedstawieniu ogólnych informacji o module (wynikających z założeń zawartych we wniosku), (2) źródłach inspiracji dla poszczególnych zaplanowanych wstępnie zajęć (programach studiów dotyczących zrównoważonego rozwoju, realizowanych na innych zagranicznych uczelniach) oraz (3) przygotowanej, właściwej charakterystyce modułu specjalizacyjnego (wskazaniu potencjalnych tematów i zagadnień). Po wszystkich wystąpieniach profesor Rokicka zaprosiła uczestników seminarium do dyskusji i komentarzy na temat zaprezentowanych wystąpień. Jako pierwszy głos zabrał dr Jacek Michalak, pytając o kwestie organizacyjne związane z utworzeniem nowego modułu specjalizacyjnego jego usytuowanie w istniejącej strukturze studiów. Po wyjaśnieniach udzielonych przez dr. Woźniaka, Jacek Michalak odniósł się do problemów wynikających z dyrektyw oraz prawodawstwa Unii Europejskiej, które powinny znaleźć zastosowanie w zajęciach modułowych (między innymi, obowiązków raportowania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa CSR i sprawozdawczości zintegrowanej). Następnie Zbigniew Tynenski skomentował przeprowadzone badania empiryczne,

13 zauważając, że wyniki pozostają mocno uzależnione od charakterystyki samych studentów Uniwersytetu Łódzkiego. Jego zdaniem realizacja analogicznych badań wśród, na przykład, studentów Politechniki Łódzkiej przyniosłyby inne rezultaty. Niemniej jednak, uznał, że wiedza wynikająca z udzielonych odpowiedzi jest cenna. Natomiast komentując przedstawioną propozycję modułu specjalizacyjnego, stwierdził, że kluczową kwestią jest zwrócenie uwagi potencjalnych kandydatów na praktyczne wykorzystanie i zastosowanie różnego rodzaju zasad wynikających z założeń zrównoważonego rozwoju. W tym momencie dr Jacek Michalak dodał, że z perspektywy dużego pracodawcy, pewne działania i czynności w zakresie zrównoważonego rozwoju czy społecznej odpowiedzialności biznesu, zachodzą niejako automatycznie. Jest to przede wszystkim konsekwencja obowiązujących norm prawnych. W związku z tym absolwent nie musi mieć szczególnie rozbudowanej wiedzy teoretycznej w wyżej wymienionym zakresie (na przykład o obowiązującym prawie), lecz powinien posiadać (nabyć podczas studiów) umiejętność spojrzenia na kwestie środowiskowe i społeczne z innego punktu widzenia (niż konkretny przedsiębiorca). Zdaniem Zbigniewa Tynenskiego jest to istotne, ale nie mniej ważne jest perspektywiczne i względnie globalne spojrzenie na zachodzące przeobrażenia społeczne, ekonomiczne czy technologiczne. Tym samym, jego zdaniem, ważne są kompetencje w zakresie długofalowego przewidywania konsekwencji aktywności funkcjonujących podmiotów. Z takim spojrzeniem nie zgodzili się dr Jacek Michalak i Agnieszka Augustynowicz, uznając, że współcześnie większą wartość ma wąska specjalizacja, ograniczająca się jedynie do pewnych wybranych aspektów konkretnej działalności. Agnieszka Augustynowicz dodała, że z jej wiedzy i doświadczenia kwestia zrównoważonego rozwoju jest w pewnym (podstawowym) stopniu wdrażana i jednocześnie propagowana już na poziomie przedszkola czy szkoły podstawowej, choć nie pozostaje tak nazwana.

14 Dr Jacek Michalak zauważył, że realizacja zaproponowanego moduł specjalizacyjnego jest przyszłościowa, ponieważ w nieodległej perspektywie wiele organizacji prywatnych i państwowych będzie musiało zmierzyć się z nowymi normami prawnymi wynikającymi z ustawodawstwa Unii Europejskiej. Tym samym, jego zdaniem, konieczne będą osoby posiadające umiejętność przełożenia wiedzy teoretycznej (szeroko pojętej) na praktyczne działania. W tym momencie profesor Ewa Rokicka zauważyła, że z toczącej się dyskusji wyłania się jednak pewien potencjalny problem nieprzekładalności perspektywy teoretycznej na praktyczne funkcjonowanie czy zastosowanie w rzeczywistości społecznej. Zdaniem Anny Szymańskiej współczesne podejście do zrównoważonego rozwoju nie ogranicza się do aspektów środowiskowych czy kulturowych, lecz także szerszego planowania przestrzennego. W opinii Anny Szymańskiej istotną cechą absolwenta nowego modułu specjalizacyjnego będzie wspomniana wcześniej umiejętność innego spojrzenia na problematykę funkcjonowania różnych organizacji. Odnosząc się natomiast konkretnie do modułu specjalizacyjnego, Anna Szymańska wyraziła wątpliwości na temat programu SPAD, służącego do przeprowadzania geometrycznej analizy danych. Jej zdaniem w administracji publicznej stosuje się innego rodzaju programy komputerowe do wielowymiarowej analizy statystycznej (SPSS), a tym samym zdobyta przez studentów wiedza nie znajdzie praktycznego zastosowania. Koordynator projektu Ewa Rokicka odpowiadając, stwierdziła, że obsługa powszechnie stosowanych programów komputerowych wchodzi w zakres podstawy programowej kierunku socjologia. Natomiast wprowadzenie nowego programu jest niejako spojrzeniem w przyszłość. Doktor Drabowicz oraz doktor Woźniak dodali, że geometryczna analiza danych jest coraz popularniejsza na zagranicznych uczelniach oraz w międzynarodowych korporacjach. Tym samym zdobycie umiejętności posługiwania się nowym programem będzie miało charakter cennej wartości dodanej. Ponadto można oczekiwać, że w najbliższej przyszłości program SPAD znajdzie w Polsce szersze zastosowanie.

15 Po wymianie ostatnich uwag pierwsza część seminarium dobiegła końca. Po przerwie kawowej przystąpiono do dalszych merytorycznych prac. Druga część seminarium przygotowawczego, zatytułowana panel ekspercki, skupiona była na prezentacjach Partnerów projektu, dotyczących (1) praktycznych aspektów funkcjonowania poszczególnych podmiotów w realnym środowisku społeczno-gospodarczym, oraz (2) ich zapotrzebowania na specjalistów, stażystów i pracowników, i (3) profili kompetencyjnych potencjalnych kandydatów. Jako pierwszy głos zabrał dr Jacek Michalak, przedstawiając prezentację zatytułowaną Społeczna odpowiedzialność i zrównoważony rozwój Grupy Atlas. Dr Jacek Michalak stwierdził, że Grupa Atlas przez wiele lat w dużym stopniu realizowała różnego rodzaju założenia odnoszące się do zrównoważonego rozwoju. Natomiast w pierwszej dekadzie XXI wieku Grupa zdecydowała się na usystematyzowanie swoich działań, których jednym ze skutków było uzyskanie adekwatnych certyfikatów. Następnie głos zabrała Anna Szymańska, która omówiła kwestie funkcjonowania Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa Łódzkiego w strukturach Biura Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi. Stanowiło to punkt wyjścia do przedstawienia zagadnienia zrównoważonego rozwoju w codziennej działalności administracji publicznej (między innymi, przygotowaniu i wdrożeniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego czy strategii rozwoju regionu). Jako trzecia głos zabrała Agnieszka Augustynowicz, prezentująca wybrane aspekty związane ze zrównoważonym rozwojem grupy kapitałowej Organika SA. O ile różnego rodzaju działania i czynności były podejmowane przez Organikę co najmniej od początku lat 90. XX wieku, o tyle strukturalizowanie wiedzy i doświadczenia w tym zakresie nastąpiło w ostatnich latach (podobnie, jak miało to miejsce w przypadku Grupy Atlas). Jako ostatni głos zabrał Zbigniew Tynenski, opisując najpierw historię powstania, a następnie dotychczas podejmowane prace przez fundację Centrum Zrównoważonego Rozwoju. Organizacja w swym funkcjonowania stara się postawić nie tylko na propagowanie, lecz także na praktyczne wdrażanie różnego rodzaju kwestii wywodzących się z zasad zrównoważonego rozwoju.

16 Po wystąpieniach Partnerów profesor Rokicka ponownie zaprosiła wszystkich uczestników do dyskusji i wymiany uwag. Zbigniew Tynenski w odniesieniu do prezentacji Anny Szymańskiej zauważył, że jego zdaniem władze wojewódzkie powinny większą uwagę poświęcić kwestii rozwoju logistycznego województwa, w tym zwłaszcza transportu lotniczego. Anna Szymańska odpowiedziała, że w tym zakresie sytuacja regionu, a nawet całej Polski nie wygląda najlepiej. Lotniska budowane w najbliższym sąsiedztwie naszego kraju, zwłaszcza w okolicach Berlina, będą jej zdaniem zaspokajały potrzeby ludności, a tym samym wpłyną negatywnie na plany budowy dużego krajowego lotniska. Zbigniew Tynenski dodał, że jego zdaniem w Polsce, w pobliżu skrzyżowania autostrad A1 oraz A2 potrzebne jest lotnisko typu towarowo-przeładunkowego. Profesor Rokicka komentując wystąpienie Anny Szymańskiej, zauważyła, że wyraźnie zarysowuje się problem praktycznego przełożenia pewnych strategii (organizacyjnych) na realne funkcjonowanie społeczności. Jej zdaniem istnieją również braki w badaniach uwzględniających zróżnicowania lokalne (miast czy gmin województwa). Anna Szymańska odpowiedziała, że jest to konsekwencja zakresu obowiązków Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego Województwa Łódzkiego. Prowadzone prace w zakresie planowania ograniczone są do całego regionu (województwa), a nie poziomu lokalnego. Stopień szczegółowości uzyskiwanych danych nie jest na tyle duży, aby możliwe było uwzględnienie pewnych indywidualnych aspektów lokalnych. W tym momencie Wojciech Woźniak skierował pytanie do Anny Szymańskiej, dotyczące koordynacji prac czy szerszej współpracy poszczególnych szesnastu obserwatoriów terytorialnych, funkcjonujących na terenie kraju. Anna Szymańska odpowiedziała, że istnieje krajowe obserwatorium terytorialne, odpowiedzialne za gromadzenie danych na poziomie ogólnopolskim. W momencie prowadzenia badań w skali kraju, poszczególne regionalne obserwatoria odpowiedzialne są za ich wykonanie na poziomie regionalnym. Niemniej jednak każdy z ośrodków regionalnych monitoruje sytuację danego województwa uwzględniając nierzadko własne

17 specyficzne wskaźniki. Prowadzi to w konsekwencji do sytuacji pewnego zróżnicowania dostępnych danych, a tym samym ich częściowej nieprzekładalności. W tym momencie dr Jacek Michalak wyraził swoje zdziwienie, że w badaniach zaprezentowanych przez Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa Łódzkiego wiedza podmiotów gospodarczych o zrównoważonym rozwoju jest raczej nikła. Sytuacja, w której część przedsiębiorców nie dysponowała wiedzą na ten temat, jest dla niego zaskakująca, ale jednocześnie potwierdza potrzebę uruchomienia modułu specjalizacyjnego. Joanna Dytrych, odpowiedzialna za badania prowadzone przez Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa Łódzkiego, potwierdziła, że pojęcie zrównoważonego rozwoju nie jest bliskie przedsiębiorcom. W badaniach niemal każdorazowo konieczne było wyjaśnianie (charakterystyka) wyżej wymienionego pojęcia. Profesor Rokicka skierowała pytanie do Jacka Michalaka oraz Agnieszki Augustynowicz dotyczące oferty składanej wobec klienta, w tym zwłaszcza charakteru wytwarzanych produktów. Dr Jacek Michalak odpowiedział, że w tym zakresie podejmowane są różnego rodzaju działania, wynikające w dużym stopniu, choć nie wyłącznie, z obowiązujących norm prawnych. Niemniej jednak firmy starają się o propagowanie pozytywnego przekazu na swój temat zarówno w zakresie czynności podejmowanych w ramach swojej działalności, jak i w zakresie przygotowanego produktu. Następnie profesor Rokicka poprosiła mgr. Macieja Tomczaka o przedstawienie ostatniej prezentacji. Wystąpienie mgr. Tomczaka dotyczyło kolejnych etapów wdrażania projektu, uwzględniających zarówno prace zaplanowane do wykonania przez zespół projektowy, jak i zadania wyznaczone dla Partnerów. Po ostatniej wymianie zdań, koordynator projektu, prof. dr hab. Ewa Rokicka, jeszcze raz dziękując wszystkim zebranym za przybycie oraz dyskusję, a także wyrażając nadzieję dalszej owocnej współpracy, zakończyła seminarium.

18 Seminarium przygotowawcze wraz z panelem ekspertów i przeprowadzona dyskusja, przełożyły się na opracowanie następujących kluczowych wniosków i rekomendacji: Pierwszy z kursów modułu specjalizacyjnego Wprowadzenie do zrównoważonego rozwoju powinien dostarczyć studentom kluczowych informacji na temat możliwości zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Tym samym, o ile istotne jest wyjaśnienie znaczenia zrównoważonego rozwoju jako takiego, o tyle nie mniej ważne jest zwrócenie uwagi na jego znaczenie w kontekście współczesnej rzeczywistości społecznej, a także przenikania z innymi aspektami życia; Trzeci kurs modułu specjalizacyjnego Miejskie i regionalne planowanie powinien zostać rozbudowany o dodatkowe zagadnienia, wynikające i związane ze zrównoważonym rozwojem. Zakres poruszanych tematów nie powinien ograniczać się wyłącznie do ochrony przyrody i krajobrazu, budownictwa mieszkaniowego i jego bilansu energetycznego czy systemu transportowego; Czwarty kurs modułu specjalizacyjnego Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) społeczne i ekologiczne aspekty prowadzenia działalności gospodarczej powinien zostać bardziej wyeksponowany. We współczesnej gospodarce świadome oddziaływanie przedsiębiorstw na środowisko lokalne i regionalne, podejmowanie czy wspieranie różnego rodzaju inicjatyw, ale też wielowymiarowa współpraca w zakresie produkcji i konsumpcji wytwarzanych dóbr, stanowi kluczowy element prowadzenia działalności rynkowej; Rozważając zagadnienia poszczególnych kursów modułu specjalizacyjnego należy w miarę możliwości zwracać uwagę na trzy główne aspekty: społeczne, środowiskowe oraz gospodarcze; Sugerowaną formą kształcenia jest stworzenie warunków do jak najszerszej, samodzielnej pracy. Wydaje się, że najbardziej skuteczną i pożądaną metodą zdobywania wiedzy jest przejście od postawionych problemów do teorii, która wskazuje na właściwie rozwiązania;

19 Ogólnie program modułu specjalizacyjnego powinien być w większym stopniu skupiony na praktycznych aspektach zastosowania wiedzy i przełożenia umiejętności na konkretne działania i czynności. Oznacza to przede wszystkim: skoncentrowanie uwagi na kluczowych wskaźnikach, umożliwiających śledzenie postępów w rozwoju instytucji; weryfikacji różnego rodzaju danych twardych i miękkich; ćwiczenia w zakresie przygotowywania raportów. W konsekwencji absolwenci modułu specjalizacyjnego powinni charakteryzować się kwalifikacjami pozwalającymi im na przygotowanie i przeprowadzenie wielowymiarowych analiz, wykorzystujących zróżnicowane mierniki. Co więcej, absolwent modułu specjalizacyjnego powinien być zdolny do opisu działalności określonego podmiotu (przedsiębiorstwa czy organizacji) z innej perspektywy niż czynione jest to w ramach tejże instytucji. Szerzej rzecz ujmując, chodzi o wykształcenie umiejętności przekładania założeń teorii i języka naukowego na język zadań praktycznych. Pełna wersja raportu pt. Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia, jest dostępna na stronie internetowej przedsięwzięcia.

20 Opracowanie siatki zajęć modułu specjalizacyjnego Zgodnie z harmonogramem projektu, po przeprowadzeniu analizy potrzeb absolwentów szkół średnich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia oraz zapoznaniu się z potrzebami pracodawców, przedstawionymi w trakcie seminarium przygotowawczego, Zespół Projektowy przystąpił do opracowania siatki zajęć nowego modułu specjalizacyjnego. Przedstawiona poniżej siatka stanowi ostateczny efekt wszystkich prac i konsultacji, zarówno o charakterze wewnętrznym (prowadzonych na uczelni), jak i zewnętrznych (prowadzonych z Partnerami projektu). Dokument Opis przedmiotów modułu SuDeSS zawierający siatkę zajęć oraz opisy poszczególnych przedmiotów (przedstawiający: wymagania, efekty kształcenia, treści kształcenia, kontrolę efektów kształcenia i literaturę) wraz z liczbą godzin i przypisanymi punktami ECTS, są dostępne na stronie internetowej przedsięwzięcia.

21 Siatka modułu specjalizacyjnego: ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W PRAKTYCE POMIAR, EWALUACJA I ZARZĄDZANIE Kierunek i typ studiów: Socjologia, studia stacjonarne I stopnia Lp Nazwa przedmiotu Ogółem wykł Liczba godzin Inne rodzaje zajęć 2 Ćw aud Konw Lab.infor Forma zal. zal. lub E Punkty ECTS Semestr Wprowadzenie do praktyki zrównoważonego rozwoju E+zal Społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju E+zal Metody badań jakości życia i zrównoważonego rozwoju Zal Umiejętności komunikacyjne Zal Miejskie i regionalne planowanie Zal Społeczna odpowiedzialność biznesu Zal Uczelniana nomenklatura posługuje się następującymi rodzajami zajęć dydaktycznych: wykłady, seminaria, ćwiczenia audytoryjne, laboratoria informatyczne i konwersatoria. Podział ten odwołuje się do tradycyjnych metod nauczania. W nauczaniu przedmiotów modułowych dydaktycy posługują się szerszym spektrum metod, wykorzystują metody tradycyjne, aktywizujące oraz mieszane. Przyporządkowanie przedmiotów do rodzajów zajęć ma zatem często umowny charakter.

22 7. Wieloraka analiza korespondencji i analiza skupień Zal Praktyki studenckie 60 Zal Studia przypadków zrównoważonego rozwoju Zal Seminarium licencjackie 60 Zal Razem liczba godzin

23 Przygotowanie i obsługa strony internetowej modułu specjalizacyjnego Zgodnie z harmonogramem projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie w 2015 roku została uruchomiona strona internetowa modułu specjalizacyjnego, zapewniająca komunikację pomiędzy wykładowcami (Zespołem Projektowym) a studentami. Najważniejszą jednak rolą strony internetowej było zapewnienie informacji o bieżących wydarzenia w ramach przedsięwzięcia oraz upublicznienie produktów (raportów i materiałów) przygotowanych podczas prac nad modułem specjalizacyjnym. Zawartość strony internetowej Zakładki poziome: 1. Projekt ogólny opis przedsięwzięcia (w tym wstępny opis modułu) 2. Dla kogo opis Katedry Socjologii Ogólnej UŁ oraz charakterystyka studentów (który rok itd.) 3. Publikacje m. in. podręczniki, rekomendacje 4. Partnerzy charakterystyka wszystkich partnerów 5. Kontakt dane teleadresowe, ale także możliwość zadawania pytań Jednocześnie, na stronie głównej wyświetla się ogólna informacja na temat projektu i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia oraz aktualności, sprawozdające postępy prac w cyklu co najmniej miesięcznym. Ze względu na zmiany organizacyjne w Instytucie Socjologii UŁ oraz Katedrze Socjologii Ogólnej, treści zamieszczone na pierwotnej stronie internetowej (socjolgia.uni.lodz.pl) zostaną w przyszłości przeniesione pod inny adres (zrownowazonyrozwoj.uni.lodz.pl).

24 Opracowanie strategii promocyjnej Celem strategii promocyjnej jest rozpowszechnienie wśród studentów dokonujących wyboru modułu specjalizacyjnego informacji odnośnie projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie. 1. Identyfikacja grupy docelowej: Najważniejszą grupą docelową kampanii promocyjnej są studenci II roku socjologii (studia stacjonarne, I stopnień), którzy mogą wybrać opracowany program, jako moduł wybieralny realizowany w trakcie III roku. Szerszą kategorią odbiorców jest środowisko akademickie: Instytut Socjologii, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, naukowcy zajmujący się tematem zrównoważonego rozwoju spoza łódzkiego ośrodka. 2. Cele promocji: Dotarcie do studentów II roku i przekonanie do wyboru opracowanego programu jako modułu specjalizacyjnego Dotarcie z informacją o realizowanym programie zajęć dotyczących zrównoważonego rozwoju do szerszej grupy studentów socjologii (również z I roku) Przekazanie informacji o aktywności członków Katedry Socjologii Ogólnej związanej z tematyką rozwoju zrównoważonego. Rozbudowa sieci kontaktów z innymi ośrodkami akademickimi zajmującymi się tematyką zrównoważonego rozwoju.

25 3. Koncepcja komunikacji proponowane działania: Grupa docelowa: studenci/cel: rekrutacja Kanały internetowe: strona projektu należy rozwinąć informacje zawarte na stronie, umieścić program specjalizacji, ofertę (wyjazdy, praktyki,), uwypuklić możliwość kontaktu pomiędzy praktykami a studentami, wypowiedzi partnerów, sylwetka absolwenta mailing przygotować informator rozsyłany na maila dla studentów II roku, zawierający informacje o programie, wyjazdach, ofercie praktyk, przekazujący zwięźle największe korzyści/ szanse z wyboru specjalizacji. informacja na stronie Wydziału i w newsletterze Uniwersytetu Łódzkiego plakat w gablocie, na drzwiach spotkanie informacyjne ze studentami II roku, na którym przedstawione zostanie charakterystyka modułu: zajęcia, przekazywane treści, a także podkreślone mocne strony: duża ilość zajęć praktycznych, w tym obsługa innowacyjnego oprogramowania SPAD, możliwość kontaktu z praktykami, aktywne formy prowadzenia zajęć etc. przekazanie informacji innymi kanałami np. poprzez zaangażowanie innych studentów. Studenci III roku wzięli udział w zajęciach testujących przygotowywany program. W związku z bardzo pozytywną oceną zajęć i warsztatów testujących program przez studentów trzeciego roku, istnieje możliwość włączenia studentów w działania promocyjne. Zarówno w fazie koncepcyjnej przygotowania informatora, jak rozpowszechniania informacji kanałami nieformalnymi. Grupa docelowa: środowisko akademickie/cel: promocja Katedry Socjologii Ogólnej UŁ, budowanie relacji, budowanie powiązania Katedry z tematyką Kanały internetowe: Strona projektu

26 Kontakty bezpośrednie: Udział w konferencjach i seminariach Organizacja konferencji dydaktycznej Wyjazd studyjny Organizacja sesji tematycznej na Ogólnopolskim Zjeździe Socjologicznym Założenie strategiczne: Specjalizacja jako odpowiedź na potrzeby rynku pracy Innowacyjne formy uczenia ukierunkowanie na praktykę Możliwość bezpośredniego kontaktu z ekspertami i praktykami Aktualna tematyka (Eko, zielone, zrównoważone) Innowacyjne metody statystyczne (unikalny program komputerowy, rzadkie umiejętności, szerokie zastosowanie) Raportowanie społeczne nowe regulacje Biznes administracja publiczna instytucje trzeciego sektora Najważniejsze działania w ramach promocji programu dydaktycznego to opracowanie informatora dla studentów II roku oraz organizacja spotkania. Zarówno spotkanie i rozesłanie informatora powinny odbyć się w okresie miesiąca dwóch tygodni poprzedzających rozpoczęcie rekrutacji na poszczególne moduły.

27 Przygotowanie konspektów zajęć Kolejnym etapem realizacji projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie, było przygotowanie szczegółowych konspektów zajęć. Opracowane informacje uwzględniają zagadnienia, które powinny zostać poruszone w ramach wszystkich przedmiotów modułu specjalizacyjnego. Dokument Konspekty zajęć modułu SuDeSS (tematy, cele, kwestie kluczowe, pytania problemowe, pytania sprawdzające, formy pracy studentów, literatura obligatoryjna i dodatkowa) jest dostępny na stronie internetowej przedsięwzięcia.

28 Szkolenie pracowników z zakresu geometrycznej analizy danych W ostatnim tygodniu września 2015 roku ( ) na Wydziale Ekonomiczno- Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego miało miejsce szkolenie z zakresu geometrycznej analizy danych (analizy korespondencji i wielowymiarowej analizy korespondencji) zorganizowane w ramach projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia. W szkoleniu uczestniczyli: ze strony Lidera projektu Katedry Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego: prof. dr hab. Ewa Rokicka (koordynator projektu) dr Tomasz Drabowicz dr Marta Petelewicz dr Wojciech Woźniak mgr Bartłomiej Przybylski mgr Maciej Tomczak mgr Małgorzata Pietras- Mrozicka mgr Magdalena Dyśko mgr Marcin Ograbek zaproszone osoby: dr Magdalena Rek-Woźniak (Katedra Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej, Instytut Socjologii UŁ) dr Mariusz Sokołowicz (Katedra Gospodarki Regionalnej i Środowiska, Instytut Gospodarki Przestrzennej UŁ) dr Tomasz Warczok (Katedra Socjologii Kultury, Instytut Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie) mgr Maren Toft (doktorantka w Department of Sociology and Human Geography, Faculty of Social Sciences, University of Oslo, Norwegia) Prowadzącym szkolenie był profesor Johannes Hjellbrekke z Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Bergen (Norwegia).Prof. Hjellbrekke jest

29 uznanym ekspertem w zakresie badań nad ruchliwością i stratyfikacją społeczną, badań nad elitami oraz zastosowaniem (wielowymiarowej) analizy korespondencji w badaniach socjologicznych. Poprzednie edycje szkolenia z zakresu geometrycznej analizy danych prowadził m.in. na London School of Economics (2015), University of California w Berkley (2008) i Manchester University (2004, 2009 i 2010).

30 Konsultowanie przygotowanych materiałów Po zapoznaniu się z przesłanymi dokumentami przygotowanymi w ramach projektu i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia, to jest Opisem przedmiotów modułu SuDeSS oraz Konspektami zajęć modułu SuDeSS, partnerzy projektu zgłosili następujące uwagi: Zaprezentowany, w przesłanych dokumentach, moduł specjalizacyjny zakłada wyposażenie studentów w wiedzę i umiejętności przydatne w praktyce jednostek administracji samorządowej. Dużą zaletą modułu specjalizacyjnego jest zawarcie kursów kształcących praktycznie w metodach analiz wielowymiarowych, przydatnych w analizach regionalnych. W obu przesłanych dokumentach inny jest układ przedmiotów. W przeciwieństwie do Konspektów zajęć modułu SuDeSS, Opisy przedmiotów SuDeSS nie są uporządkowane chronologicznie. Nie określono rodzaju prowadzonych zajęć w przypadku przedmiotu Metody badań jakości życia i zrównoważonego rozwoju. Wątpliwości budzi kurs Umiejętności komunikacyjne, który jedynie w pośredni sposób jest powiązany z tematyką modułu, nie poszerzając wiedzy a wpływając na rozwój osobisty studentów. Zaproponowana tematyka może okazać się mało interesująca, biorąc pod uwagę inne składowe tego modułu, znacznie bardziej zaawansowane merytorycznie i wymagające dużej wiedzy, choćby z zakresu metod analizy jakościowej. W kontekście prowadzonych analiz w jednostkach samorządu terytorialnego na szczeblu regionalnym, bardzo istotna jest kwestia monitorowania i ewaluacji procesów rozwojowych. Stąd niezwykle oczekiwana od absolwentów studiów wyższych jest umiejętność doboru wskaźników oraz zestawienia ich w spójny system monitorowania sytuacji społeczno-gospodarczej. Sugeruje się zatem rozbudowanie tej tematyki w ramach niniejszego modułu specjalizacyjnego.

31 W dokumencie Opisy przedmiotów SuDeSS w opisie kursu Wieloraka analiza korespondencji i analiza skupień z wykorzystaniem programu SPAD, wbrew tytułowi mowa tylko o wielorakiej analizie korespondencji. Brak konsekwencji w nazewnictwie metody analizy korespondencji, która określana jest jako wieloraka lub wielowymiarowa. Nazwy są synonimiczne, jednak w data mining częściej wskazuje się na analizy wielowymiarowe np. wielowymiarową analizę porównawczą. Kurs Wieloraka analiza korespondencji i analiza skupień z wykorzystaniem programu SPAD, jest wymagający pod względem merytorycznym. Wobec powyższego, wskazane byłoby wprowadzenie studentów w tematykę analiz eksploracyjnych, opartych o analizy wielowymiarowe, porządkowanie liniowe i nieliniowe. W przypadku zakresu tematycznego przedmiotu Miejskie i regionalne planowanie należy zwrócić uwagę na problemy związane nie tylko z urbanizacją, ale również z pozostałymi fazami rozwoju miast (suburbanizację, dezurbanizację i reurbanizację) np. depopulację, starzenie się ludności, gentryfikację, rewitalizację. Warto rozważyć dodanie zajęć skoncentrowanych na tematyce rewitalizacji i problemach z nią związanych. Jest to jeden z głównych tematów w dyskusji nad problemami rozwoju miast w kontekście kontrrewolucji urbanistycznej i hasła powrotu do centrum istotnego wyzwania w planowaniu miejscowym. Ponadto, opis kursu Miejskie i regionalne planowanie jest niejednoznaczny pojęciowo. Należy rozróżnić proces planowania na planowanie przestrzenne i strategiczne. Dodatkowo należy oddzielić planowanie miejscowe (również miejskie) od regionalnego. Przykład: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy, jest prawem miejscowym, w przeciwieństwie do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa. Planowanie regionalne, jest planowaniem ogólnym, natomiast planowanie miejskie jest planowaniem miejscowym. Planowanie strategicznie, to nie tylko strategie rozwoju, ale także strategie branżowe, które powinny być ze sobą integrowane. Efektem kursu powinna być wiedza studentów na temat planów oraz strategii obowiązujących na różnych szczeblach administracyjnych.

32 w części Wprowadzenie do zrównoważonego rozwoju, zasady Agendy 21 stanowiące podstawy prawne UE i wielu krajów sygnatariuszy Agendy, powinny (naszym zdaniem) być wyeksponowane. Zasady te w pewnym sensie dookreślają, co to jest zrównoważony rozwój, pozwalają zrozumieć bezpośrednio sens i zakres (lokalny i globalny) lepiej, niż mało precyzyjne logicznie i zakresowo różne definicje. 2. W całym materiale daje się odczuć brak symetrii w odniesieniu do ładów. Wyraźne preferencje ma ład (obszar) społeczeństwo, co w kontekście założeń i podmiotu (Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii) jest zrozumiałe. Natomiast skupienie się ładu gospodarka głównie na podmiocie gospodarczym, zubaża tę część programu nauczania o aspekty zasobowe i ich wykorzystywanie, które mają inne umocowania logiczne, formalne, prawne, etc., dotyczy to zasobów mineralnych, energetycznych, rolnych, leśnych, ich racjonalnego pozyskiwania, przetwarzania, dystrybucji, handlu itp. W Konspekcie słabo zauważalny jest obszar (ład) środowisko, występujący nie jako obszar samodzielny i generator rozwoju, ale jako tło innych zagadnień. Pewno na to za późno (wykonana została przez Autorów Konspektu olbrzymia praca) żeby zmieniać układ logiczny wykładów wg obszarów o jednakowej wadze polityka i administracja, gospodarka, ład przestrzenny, społeczeństwo, środowisko i końcowo spinać w całość. Poza tym kierunek studiów na tym Wydziale tłumaczy dość marginalne (w naszej subiektywnej ocenie) potraktowanie obszaru środowisko. W Konspekcie pominięte są zagadnienia polityki globalnej i polityki państwa polskiego, w odniesieniu do zasad Agendy 21 i do obecnej sytuacji w UE i Polsce. Nie chodzi o upolitycznienie wykładów, lecz o uświadomienie wagi politycznych decyzji, wzajemnych relacji między polityką a społeczeństwem, skutków tych relacji i decyzji politycznych. Może warto wskazać także na różne formy i narzędzia społecznopolityczne dialogu i rozwiązywania konfliktów między władzą a społeczeństwem, w doświadczeniach Polski, a zwłaszcza innych krajów o wyższym poziomie demokracji (bezpośredniej) jak np. Szwajcaria.

33 Konspekt w zakresie możliwości praktycznego wykorzystania, obejmuje materiał edukacyjny o charakterze ogólnym, do poziomu zdefiniowania (badania, analizy, umiejętność doboru wskaźników, itp.) stanu istniejącego. W naszym odczuciu student nie tylko powinien zdefiniować jak jest, ale spróbować zaproponować jak powinno być, co należy w tej sytuacji zrobić. Zmieni to charakter studiów ze statycznych (wykuwanie na blachę) na dynamiczne, pobudzające do twórczego myślenia. Student powinien otrzymać wiedzę o instrumentach i narzędziach rozwoju prawnych, finansowych, organizacyjnych i innowacyjnych (systemowe, produktowe, technologiczne). W oparciu o wiedzę teoretyczną (jak w Konspekcie) powinien np. na wybranym lub wskazanym problemie spróbować go zdefiniować i rozwiązać, wskazując optymalne narzędzia, a następnie określić efekty i rezultaty. Ten sposób praktycznego budowania zrównoważonego rozwoju jest bliski formule Studiów Wykonalności dla przedsięwzięć, Strategii, Programów i Planów samorządowych i sektorowych. Możliwe, że ta część Konspektu w zamyśle Autorów, jest przewidziana w praktykach. Praktyka taka w Biurze Planowania Przestrzennego, które w swojej bieżącej pracy obejmuje wszystkie łady, byłaby strzałem w dziesiątkę. W Centrum Zrównoważonego Rozwoju, kilkunastu studentów w różnym czasie i z różnych uczelni miało praktyki lub zdobywało materiały do swoich prac dyplomowych. Działalność bieżąca CZR zobligowana jest realizacją aktualnych projektów innowacyjnych, jednak widzimy możliwość, w oparciu o projekty bieżące i zrealizowane, przeszkolenia studentów w ramach praktyk w kierunkach praktycznego wykorzystania wiedzy o zrównoważonym rozwoju. Wydaje się, że aspekt przygotowania studenta do praktycznego wykorzystania studiów, powinien być uwidoczniony w treści Konspektu.

34 Przygotowanie materiałów pomocniczych do poszczególnych zajęć Uzupełnieniem przygotowanych dokumentów pt. Opis przedmiotów modułu SuDeSS oraz pt. Konspekty zajęć modułu SuDeSS, a tym samym problematyki nowego modułu specjalizacyjnego, stały się materiały pomocnicze, które będą stanowić wsparcie dla studentów korzystających z dostępnej oferty kształcenia. Pakiet edukacyjny obejmuje zróżnicowane materiały, od tradycyjnych drukowanych czy dostępnych w formie elektronicznej, poprzez różnego rodzaju bazy danych i wskaźników statystycznych, na opracowaniach multimedialnych i filmowych kończąc. Fakt, że są one udostępnione dla wszystkich odbiorców, powoduje że studenci będą mogli korzystać z nich w sposób swobodny i nieograniczony. Pełna wersja pakietu edukacyjnego do zajęć jest dostępna na stronie internetowej przedsięwzięcia.

35 Testowanie i ewaluacja wybranych zajęć Studia przypadków zrównoważonego rozwoju oraz Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) społeczne i ekologiczne aspekty prowadzenia działalności gospodarczej Hospitacje instytucji W ramach zajęć Hospitacje Instytucji Instytucje sektora prywatnego i publicznego a rozwój zrównoważony i społeczna odpowiedzialność biznesu realizowanych dla studentów socjologii (13 osób wykorzystany limit miejsc) III roku, studia stacjonarne I stopnia realizowane były aktywne formy zajęć proponowane do realizacji w ramach przygotowywanego modułu. Studenci mieli możliwość bezpośredniego kontaktu z praktykami działającymi w różnych obszarach: instytucjach pozarządowych, administracji publicznej oraz w biznesie. Zorganizowane zostały cztery wyjazdy studyjne: Kopalnia Piasku Grudzeń Las należąca do spółki Atlas, zakład produkcyjny spółki Atlas w Zgierzu, Zakłady Chemiczne Organika oraz siedziba organizacji pozarządowej Centrum Rozwoju Zrównoważonego. Zostało również zorganizowane spotkanie z przedstawicielką Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego działającego w ramach Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi. W każdej z odwiedzanych instytucji studenci mieli możliwość wysłuchania krótkiej prezentacji za strony partnerów, a także zadawania pytań. Równie istotna była możliwość obserwacji pracy pracowników na różnych stanowiskach. Testowaniu podlegało wiele aspektów zajęć, zarówno aspekty organizacyjne, jak i merytoryczne. Podstawowe zalety: Bezpośredni kontakt z praktykami Możliwość obserwacji specyfiki pracy w różnych zakładach, na różnych stanowiskach Możliwość zadawania pytań Możliwość omówienia kwestii analizowanych na zajęcia z punktu widzenia praktycznego, przedyskutowania sposobów ich realizacji np. zaleceń związanych ze zrównoważonym rozwojem, czy społeczną odpowiedzialnością biznesu

36 Zwiększenia zaangażowania studentów oraz ich motywacji do aktywnego udziału w zajęciach Ryzyka: Trudność dopasowania harmonogramu prowadzonych zajęć do możliwości organizacji spotkań ze strony instytucji Organizacja wyjazdów wiąże się z koniecznością pokrycia kosztów transportu Ograniczona możliwość wpływu na wybór przedstawicieli instytucji spotykających się ze studentami (pod kątem ich kompetencji związanych z wygłaszaniem prezentacji, prelekcji czy dyskusji ze studentami), jak i doboru tematu do dyskusji (mimo wcześniejszych ustaleń) W dłuższym okresie podtrzymanie zainteresowania ze strony instytucji zewnętrznych do organizacji spotkań ze studentami Rekomendacje: Budowa sieci organizacji współpracujących z Katedrą, które umożliwią realizację spotkań ze studentami Pozyskiwanie funduszy na wyjazdy studyjne zarówno wewnętrznie (w ramach Wydziału), jak i zewnętrznie Planowanie zajęć w blokach trzygodzinnych umożliwiających realizację wizyt, bądź spotkanie z ekspertem Układanie programu wizyt studyjnych z wyprzedzeniem, co umożliwi przygotowanie teoretyczne studentów do rozmów z praktykami i aktywnej obserwacji w ramach zajęć tradycyjnych Testowanie i ewaluacja zajęć Metody badań jakości życia i zrównoważonego rozwoju Elementy planowanych zajęć testowane były w ramach zajęć: Badania jakości życia. Od diagnozy do zmiany społecznej. Zajęcia te realizowane były ze studentami I roku, II stopnia socjologii stacjonarnej (19 osób).

37 Część zajęć realizowana była w formie konwersatoryjnej, druga koncentrowała się na dostępnych bazach danych związanych z tematyką jakości życia oraz obsługą interaktywnych narzędzi do wizualizacji danych i wykorzystaniem wizualizacji przy tworzeniu raportów. Zrealizowany został następujący plan zajęć: Część konwersatoryjna 1. Wprowadzenie historia badań jakości życia, problemy definicyjne, funkcje, kwestie aksjologiczne 2. Jakość życia kwestie teoretyczne koncepcja E. Allardta, sfery jakości życia, operacjonalizacja pojęcia 3. Wskaźniki społeczne (za szczególnym uwzględnieniem wskaźników jakości życia). Badania jakości życia w Polsce Diagnoza społeczna, GUS 4. Badania jakości życia wyróżnionych kategorii- dzieci, osoby starsze, osoby niepełnosprawne 5. Community studies jakość życia w mieście i regionie 6. Happiness studies (badania nad szczęściem) 7. Syntetyczne wskaźniki jakości życia, rankingi 8. Prezentacja projektów Część warsztatowa I część zapoznanie z bazami danych i interaktywnymi technikami wizualizacji danych 1. EUROFOUND 2. EUROSTAT 3. GAP MINDER / OECD 4. DIAGNOZA SPOŁECZNA/GUS 5. ESS/EVS 6. Opracowanie danych 7. Opracowanie danych, przygotowanie prezentacji

38 Podstawowe zalety: Połączenie wiedzy teoretycznej z jej zastosowaniami, zarówno w postaci realizacji badań empirycznych, jak i tworzenia raportów Budowanie umiejętności wyszukiwania i obsługi baz danych zawierających informacje odnośnie jakości życia, zrównoważonego rozwoju oraz innych kwestii społecznoekonomicznych Praktyczne zastosowania przekazywanej wiedzy Poprzez aktywną formę zajęć warsztaty komputerowe udało się uzyskać wysoki poziom zaangażowania studentów W związku z tym, że studenci realizowali w ramach warsztatów komputerowych zadania indywidualne możliwe było rozwiązywanie problemów z obsługą baz danych na bieżąco, co pozwoliło na zwiększenie efektywności kształcenia Studenci wykonywali zadanie w małych grupach wymagające wykorzystania umiejętności, które zdobyli na zajęciach, co pozwoliło na wspólne doskonalenie oraz zwiększyło kompetencje pracy w grupach Studenci zwiększyli umiejętności krytycznego spojrzenia na dane oraz wskaźniki, zyskali świadomość podstawowych błędów popełnianych w raportach i prezentacjach danych opartych na wskaźnikach społecznych. Ryzyka: Większość dostępnych baz danych i narzędzi wizualizacji jest dostępna w języku angielskim, kompetencje studentów w posługiwaniu się tym językiem są zróżnicowane Efektywne wykorzystanie baz danych i przygotowywanie raportów/prezentacji opartych na wskaźnikach społecznych wymaga co najmniej podstawowej wiedzy teoretycznej w tym zakresie Nierówne tempo pracy w realizacji zadań indywidualnych na warsztatach komputerowych Nierówne obciążenie pracą w realizacji zadań grupowych

39 Rekomendacje: Realizacja kursu powinna być poprzedzona zajęciami wyposażającymi studentów w podstawową wiedzę ze statystyki oraz teoretyczne aspekty zrównoważonego rozwoju i jakości życia Realizacja zajęć w mniejszych grupach (do 20 osób) Ułożenie zajęć w schemat trzygodzinnych bloków wprowadzenie do technicznej obsługi bazy i narzędzia, a następnie praca z danymi i samodzielne przygotowanie wizualizacji Udostępnienie studentom materiałów w języku polskim umożliwiające obsługę baz danych i narzędzi bez znajomości języka angielskiego na wysokim poziomie (będzie to element podręcznika) Utrzymanie znacznej liczby zadań indywidualnych, zwiększenie liczby zadań grupowych. Studia przypadków zrównoważonego rozwoju oraz Problemy ekologiczne i ich rozwiązywanie. Socjolog jako animator zmiany W ramach studenckich warsztatów terenowych Jakość życia i rozwój zrównoważony diagnoza, strategia, wdrożenie testowane były case studies oraz warsztatowe formy pracy. W warsztatach wzięło udział 14 studentów (12 studentów III roku socjologii stacjonarnej I stopnia, 2 studentki I roku socjologii II stopnia). W ramach aktywności podjętych w trakcie warsztatów można wyróżnić trzy podstawowe formy pracy: pracę grupową przygotowaną przed warsztatami i zaprezentowaną w formie prezentacji, grupowe rozwiązywanie case studies przygotowanych przez przedstawicieli partnerów oraz zaprezentowanie wyników na sesji z udziałem przedstawicieli partnerów jako osób oceniających, gra symulacyjna. Zadania obejmowały trzy obszary tematyczne, były one obecne w trakcie wszystkich form pracy: raportowanie finansowe i certyfikacja firm w obszarze CSR, komunikacja z otoczeniem instytucji, strategie jednostek terytorialnych i ich monitorowanie. Studenci podzieleni na trzy grupy, przed wyjazdem na warsztaty mieli za zadanie przygotować prezentacje teoretyczne dotyczące wyżej wymienionych zagadnień. Pierwsze zadanie miało na celu z jednej strony przygotowanie merytoryczne z drugiej zaś zapoznanie studentów z formą pracy uczenia się

40 od siebie. Charakterystyka pracy w poszczególnych etapach: Prezentacje, przygotowane przed warsztatami: Odniesienie do wizyt studyjnych Samodzielne zdobywanie informacji Przygotowanie prezentacji uczenie się od siebie Wystąpienie przed nauczycielami i kolegami Rozwiązywanie case study: Praca w małych grupach (4 5 studentów + opiekun naukowy /przedstawiciel partnera) Współpraca, zaangażowanie Bezpośredni kontakt z partnerami i pracownikami naukowymi Realne zadania Zastosowanie wiedzy w praktyce Prezentacja efektów pracy warsztatowej: o Przygotowanie pod presją czasu o Konieczność selekcji informacji o Konfrontacja z odbiorcą zadania o Odpowiedź na informację zwrotną Podstawowe zalety: Zwiększenie motywacji studentów Kontakt bezpośredni pomiędzy studentami oraz pracownikami naukowymi i przedstawicielami partnerów Oddziaływanie, zaangażowanie całej grupy, szczególnie na zajęciach warsztatowych i w ramach gry symulacyjnej

41 Praca na realnych zadaniach, co zwiększało zaangażowanie studentów oraz poczucie możliwości wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce Zrozumienie mechanizmów, zależności i znaczenia różnych zjawisk Możliwość pokazania realnych ograniczeń Rozwijanie różnych typów umiejętności Konfrontacja z oceną praktyków Ryzyka: Formuła uczenia się od siebie wymaga rzetelnego przygotowania ze strony studentów Pozyskanie od instytucji zewnętrznych interesujących case studies możliwych do wykorzystania w praktyce dydaktycznej Podtrzymanie / rozwój współpracy z partnerami zewnętrznymi Konieczność pozyskania środków na organizację warsztatów poza uczelnią (istnieje również możliwość przeprowadzenia analogicznych zajęć w nieco zmienionej formule stacjonarnie) Nierównomierne zaangażowanie studentów w rozwiązywanie zadań grupowych Rekomendacje: Utworzenie zbioru case studies, które będą wykorzystywane w praktyce dydaktycznej Współpraca z partnerami projektu oraz pozyskanie nowych instytucji zainteresowanych współpracą w ramach warsztatów Organizacja zajęć w blokach kilkugodzinnych Ograniczenie liczebności grup studenckich

42 Społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju (ćwiczenia konwersatoryjne, 30 godzin) W semestrze wiosennym roku akademickiego przetestowano program zajęć z przedmiotu Społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju (ćwiczenia konwersatoryjne w wymiarze 30-stu godzin). Przedmiot pod tym tytułem zaoferowano w ramach modułu wybranego przez studentów 1 roku studiów stacjonarnych II stopnia socjologii. Zajęcia prowadzone były dla 11 studentów. W programie zajęć znalazły się tematy dotyczące problematyki zarządzania wspólnymi zasobami (E. Ostrom), dylematu więźnia, tragedii wspólnych zasobów (G. Hardin), logiki działania zbiorowego (M. Olson), historycznych (Wyspy Wielkanocne, cywilizacja Majów) i współczesnych (Chiny i Australia) przykładów rozwoju niezrównoważonego (J. Diamond), roli prywatnych przedsiębiorstw w zapewnieniu podstaw zrównoważonego rozwoju (J. Diamond), koncepcji ubóstwa jako niedostatku możliwości i jej związku z wyzwaniami związanymi z zapewnieniem zrównoważonego rozwoju (A. Sen), oraz narastania nierówności majątkowych i roli państwa opiekuńczego w XXI wieku (T. Piketty). W ramach zajęć studenci przygotowywali prezentacje z wybranych przez siebie tematów. Dyskusjom i ocenie grupy podlegały nie tylko kwestie merytoryczne wystąpień, ale również sposób prezentacji przygotowanego materiału co przyczyniało się do poprawy umiejętności miękkich związanych ze skuteczną komunikacją interpersonalną. Ewaluacja przedmiotu odbędzie się w czerwcu 2016 r. Ponadto w semestrze zimowym roku akademickiego 2015/16 odbyły się zajęcia w języku angielskim w ramach kursu Human Ecology and Sustainable Development, adresowane do studentów zagranicznych studiujących na Uniwersytecie Łódzkim w ramach programu Erasmus. W ramach przedmiotu zrealizowano wybrane tematy z zakresu opracowywanego przedmiotu Społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju i wykorzystano literaturę zgromadzoną w projekcie. Ze względu na różny poziom wiedzy na temat zrównoważonego rozwoju u uczestników kursu (7 osób z Hiszpanii, Turcji, Rumunii i Włoch), testowane były tutaj tylko wybrane zagadnienia wchodzące w skład kursu.

43 Wizyta studyjna w Uniwersytecie w Bergen W dniach kwietnia 2016 roku, dwoje pracowników Katedry Socjologii Ogólnej (dr Marta Petelewicz i dr Wojciech Woźniak) odbyło zaplanowaną w projekcie Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie wizytę studyjną w Bergen. Gospodarzem wizyty była Katedra Socjologii Uniwersytetu w Bergen oraz profesor Johannes Hjelbrekke, który we wcześniejszej fazie realizacji projektu prowadził szkolenie z wielowymiarowej analizy korespondencji przy wykorzystaniu oprogramowania SPAD oraz koncepcji teoretycznych Pierre a Bourdieu jednego z klasyków francuskiej socjologii drugiej połowy XX stulecia. Podczas wizyty studyjnej pracownicy Katedry mieli okazję wziąć udział w seminarium zespołu socjologów pracujących w Bergen, gdzie zaprezentowali dorobek Katedry z uwzględnieniem projektów badawczych związanych z problematyką jakości życia, zrównoważonego rozwoju i nierówności społecznych, a także wygłosili związane z tą tematyką referaty naukowe i wzięli udział w dyskusji. Zapoznali się również z programami dydaktycznymi realizowanymi w ramach zajęć na studiach socjologicznych w bergeńskiej uczelni oraz z praktycznymi problemami funkcjonowania uczelni. Ponadto, w czasie warsztatów konwersatoryjnych z profesorem Hjelbrekke omówiono perspektywy stosowania wielowymiarowej analizy korespondencji i programu SPAD tak w zastosowaniach badawczych, jak i podczas dydaktyki realizowanej w ramach utworzonego podczas projektu modułu dydaktycznego dla studentów socjologii Uniwersytetu Łódzkiego. Omówiono także możliwości przyszłej współpracy w realizacji wspólnych przedsięwzięć badawczych oraz edukacyjnych. Perspektywy współpracy badawczej są otwarte, profesor Hjelbrekke zgodził się być doradcą w przygotowywanym przez zespół Katedry Socjologii Ogólnej projekcie badawczym, który zostanie zgłoszony do konkursu w jednej z krajowych agencji grantowych. Profesor Hjelbrekke pomógł również nawiązać kontakty z socjologami z Uniwersytetu w Oslo, którzy również będą uczestniczyć we wspomnianej inicjatywie badawczej. Perspektywy stałej instytucjonalnej współpracy

44 z Uniwersytetem w Bergen są utrudnione ze względu na fakt, że profesor Hjelbrekke najbliższe lata spędzi w Paryżu, gdzie będzie kierował Francusko-Norweskim Centrum Uniwersyteckim. Dr Petelewicz i dr Woźniak wzięli udział również w wykładzie profesora Clausa Offe, światowej sławy socjologa zajmującego się problematyką ruchów społecznych oraz rozwoju i przyszłości Unii Europejskiej, wizytującego Uniwersytet w Bergen.

45 Przygotowanie podręcznika dla studentów dotyczącego kwestii teoretycznych związanych z rozwojem zrównoważonym i jakością życia Podręcznik zatytułowany W kierunku zrównoważonego rozwoju. Koncepcje, interpretacje, konteksty. autorstwa Ewy Rokickiej i Wojciecha Woźniaka poświęcony jest analizie teorii i praktyki zrównoważonego rozwoju. Publikacji przyświecają trzy cele. Pierwszy polega na omówieniu charakteru i zakresu "ekologizacji" teorii rozwoju. Służy temu prezentacja genezy i ewolucji koncepcji zrównoważonego rozwoju oraz krytyka jej artykulacji, pokazująca, że ideologia zrównoważonego rozwoju jest eklektyczna i często niejasna. Drugi cel to próba zarysowania związku między teorią a praktyką, czemu służy omawianie charakteru i skali degradacji środowiska i wpływu, jaki na środowisko ma rozwój światowej gospodarki eksploatujący surowce Ziemi w sposób zagrażający środowisku. Pokazany jest tu proces instytucjonalizacji idei zrównoważonego rozwoju poprzez tworzenie rozmaitych ciał na poziomie lokalnym, narodowym i ponadnarodowym, których zadaniem ma być kontrola procesów gospodarczych z punktu widzenia dbałości o zrównoważony rozwój. Trzeci cel to pokazanie koncepcji zrównoważonego rozwoju jako celu polityki, w tym polityki gospodarczej oraz ośrodka skupienia walki politycznej na różnych poziomach zarządzania. Rozwój zrównoważony nie dotyczy wyłącznie jakości środowiska, jest ważnym przedmiotem analiz w ekonomii politycznej Omówione tu są różne wątki, m.in. dotyczące społecznych nierówności oraz politycznej rywalizacji o władzę w kontekście promowania lub zwalczania idei zrównoważonego rozwoju. Książka składa się z ośmiu rozdziałów i posłowia. Rozdział 1. Wyzwania zrównoważonego rozwoju Rozdział 2. Źródła zrównoważonego rozwoju Rozdział 3. Ewolucja koncepcji. Zobowiązania i traktaty dotyczące zrównoważonego rozwoju. (Kluczowe dokumenty, kluczowe wydarzenia). Rozdział 4. Definiowanie zrównoważonego rozwoju i charakterystyka głównego nurtu Rozdział 5. Rozwój zrównoważony głównego nurtu a podejścia radykalne

46 Rozdział 6. Zrównoważony rozwój aspekt gospodarczy Rozdział 7. Zrównoważony rozwój jako wyzwanie polityczne Rozdział 8. Zrównoważony rozwój- aspekt środowiskowy Posłowie Podręcznik liczy 224 strony. Jest dostępny na licencji Creative Commons BY-NC-SA 3.0 na stronie internetowej projektu.

47 Przygotowanie podręcznika dla studentów dotyczącego pomiaru i analizy jakości życia Podręcznik metodologiczny: Jakość życia lokalnie i globalnie. Pomiar i wizualizacja autorstwa Tomasza Drabowicza oraz Marty Petelewicz przeznaczony jest dla szerokiego grona czytelników, szczególnie dla studentów kierunków społecznych. Zawiera teoretyczne wprowadzenie w tematykę badań jakości życia. W części praktycznej obejmuje badania jakości życia na poziomie globalnym i lokalnym. Prezentuje podejście do analiz jakości życia instytucji międzynarodowych: ONZ, OECD i Eurostatu oraz bogato ilustrowane informacje dotyczące obsługi udostępnianych przez nie baz danych, eksploratorów danych oraz narzędzi wizualizacji. Druga część poświęcona jest zaprezentowaniu innowacyjnego sposobu analizy danych dotyczących jakości życia analizie wielowymiarowej z wykorzystaniem oprogramowania Spad. Analizy zostały zaprezentowane na przykładzie badań jakości życia w Łodzi. W obu częściach zaprezentowane jest krok po kroku jak przeprowadzić analizę i wizualizację danych. Książka składa się z sześciu rozdziałów: 1. Jakość życia wprowadzenie 2. Wskaźnik Rozwoju Społecznego HDI 3. Jakość życia w statystyce europejskiej 4. Jakość życia w badaniach OECD 5. Jakość życia w badaniach na poziomie lokalnym badania łódzkie 6. Analiza danych z wykorzystaniem oprogramowania Spad Podręcznik liczy 186 stron. Jest dostępny na licencji Cerative Commons na stronie internetowej projektu.

48 Przygotowanie i organizacja studenckich warsztatów terenowych Jakość życia i rozwój zrównoważony diagnoza, strategia, wdrożenie Studenckie warsztaty terenowe Jakość życia i rozwój zrównoważony diagnoza, strategia, wdrożenie miały na celu testowanie materiałów opracowanych w ramach przygotowania nowego modułu specjalizacyjnego oraz zastosowanie aktywizujących, zespołowych metod dydaktycznych. Nie mniej ważnym aspektem warsztatów był bezpośredni kontakt pomiędzy studentami a przedstawicielami instytucji partnerskich. O ile uczestnicy mieli okazję wcześniej spotkać się z Partnerami projektu w trakcie studyjnych wizyt terenowych, o tyle w momencie warsztatów studenci wykorzystali dotychczas zdobytą wiedzę i umiejętności w rozwiązywaniu praktycznych zadań. Studenckie warsztaty terenowe Jakość życia i rozwój zrównoważony diagnoza, strategia, wdrożenie zostały zorganizowane w Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym Inwest w Smardzewicach w dniach stycznia 2016 r. Studenckie warsztaty terenowe zostały podzielone na trzy części. W trakcie pierwszej studenci mieli zaprezentować informacje w zakresie następujących zagadnień: Certyfikacja i normalizacja oraz raportowanie pozafinansowe zgodnie z obowiązującymi standardami Konsultacje społeczne komunikowanie Strategie rozwoju jednostek terytorialnych Studenci wyszukiwali niezbędne informacje oraz przygotowywali krótkie wystąpienia i prezentacje przed przyjazdem na warsztaty pod kierunkiem dr Marty Petelewicz. Było to swoiste wprowadzenie do właściwych zagadnień przewidzianych na warsztatach terenowych, przypominające i zarazem powtarzające wiadomości zdobyte wcześniej w trakcie studyjnych wizyt terenowych.

49 W trakcie drugiej części studenckich warsztatów terenowych uczestnicy zostali podzieleni na małe grupy (liczące od pięciu do sześciu osób) i wraz z członkami Zespołu Projektowego mieli za zadanie rozwiązywanie zagadnień problemowych przygotowanych przez Partnerów projektu: w przypadku Grupy Atlas studenci mieli przygotować projekt ankiety przeznaczonej do badania satysfakcji klientów; w przypadku Zakładów Chemicznych Organika studenci mieli przygotować projekt zasad komunikowania z otoczeniem firmy w sytuacji kryzysowej; w przypadku Biura Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi (Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego Województwa Łódzkiego) studenci mieli opracować zasady monitorowania wskaźników ze strategii województwa niedostępnych w statystyce publicznej. Efekty prac były przedstawiane w postaci krótkiej prezentacji demonstrowanej przed wszystkimi uczestnikami studenckich warsztatów terenowych, po której miał miejsce komentarz przedstawiciela instytucji partnerskiej oraz dyskusja. Ostatnia część studenckich warsztatów terenowych była z kolei poświęcona na ćwiczenie współpracy grupowej wśród studentów i prowadzenia komunikacji (negocjacji). Pełna wersja sprawozdania z studyjnych wizyt terenowych pt. Rekomendacje z warsztatów i wizyt terenowych, jest dostępna na stronie internetowej przedsięwzięcia.

50 Szkolenie zewnętrzne w zakresie analiz strukturalnych W środę 20 stycznia oraz w czwartek 21 stycznia 2016 roku na Wydziale Ekonomiczno- Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego odbyło się szkolenie z zakresu analiz strukturalnych (IBM SPSS AMOS) zorganizowane w ramach projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie. W szkoleniu uczestniczyli: ze strony Lidera projektu Katedry Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego: prof. dr hab. Ewa Rokicka (koordynator projektu) dr Tomasz Drabowicz dr Marta Petelewicz ze strony Katedry Metod i Technik Badań Społecznych, Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego: dr Aneta Krzewińska dr Wojciech Jabłoński dr Katarzyna Grzeszkiewicz- Radulska dr Wojciech Woźniak mgr Bartłomiej Przybylski mgr Maciej Tomczak Prowadzącą szkolenie była dr Jolanta Perek-Białas z Zakładu Socjologii Gospodarki i Edukacji, Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz z Instytutu Statystyki i Demografii Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się na problematyce aktywności osób starszych, starzenia się społeczeństw i społeczno-ekonomicznych konsekwencji tego procesu oraz na analizie zachowań ekonomicznych gospodarstw domowych (oszczędzanie, dochody, wydatki). Dr Perek-Białas posiada bogate doświadczenie dydaktyczne (zajęcia uniwersyteckie i szkolenia) dotyczące wykorzystania metod statystycznych w analizach zjawisk społeczno-ekonomicznych oraz statystycznej analizy danych zastanych.

51 Organizacja studyjnych wizyt terenowych w miejscach związanych z działalnością partnerów w kontekście rozwoju zrównoważonego Istotnym aspektem projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia jest jego aplikacyjny charakter. Oznacza to nie tylko położenie nacisku na możliwość praktycznego zastosowania wszystkich opracowanych i przygotowanych materiałów, lecz także skorzystanie z nawiązanej współpracy z instytucjami partnerskimi. Studenci w ramach zajęć Instytucje sektora prywatnego i publicznego a rozwój zrównoważony i społeczna odpowiedzialność biznesu realizowali studyjne wizyty terenowe w miejscach związanych z działalnością parterów w kontekście rozwoju zrównoważonego: w Centrum Zrównoważonego Rozwoju 17 listopada 2015 r. (w miejscu planowanej realizacji projektu Rogóźno ); w Grupie Atlas sp. z o.o. 26 listopada 2015 r. (w Kopalni Piasku Kwarcowego Grudzeń Las Sp. z o.o.) oraz 3 grudnia 2015 r. (w Wytwórni Klejów i Zapraw Budowlanych w Zgierzu); w Zakładach Chemicznych Organiki 15 grudnia 2015 r. (w Organika-Car Łódź oraz Zakładach Chemicznych Organika). Dodatkowo, na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym (10 grudnia 2015 r.) przedstawicielka Biura Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego (Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego) zaprezentowała schemat organizacyjny i wykonywane zadania. Studyjne wizyty terenowe zrealizowano w okresie listopad-grudzień 2015 r. Należy zauważyć, iż pierwotnie wizyty były zaplanowane na okres marzec-maj 2016 r. Zmiana w harmonogramie przedsięwzięcia podyktowana była koniecznością dostosowania prac Zespołu Projektowego do planu zajęć realizowanego na Wydziale Ekonomiczno- Socjologicznym UŁ w roku akademickim 2015/2016. Zajęcia ze studentami, którzy mieli wziąć udział w wizytach studyjnych zostały przesunięte, niezależnie od Zespołu Projektowego, z semestru letniego na semestr zimowy.

52 Jednocześnie, w miejsce jednego trzydniowego wyjazdu do zakładów Grupy Atlas sp. z o.o., zorganizowano dwie jednodniowe wizyty. Z kolei w momencie opracowania wniosku o dofinansowanie wydawało się niemożliwe zorganizowanie wizyty w Zakładach Chemicznych Organiki, która ostatecznie miała jednak miejsce. W ramach prowadzenia monitoringu i ewaluacji działań podejmowanych w projekcie po zakończeniu każdej wizyty terenowej uczestnicy studenci biorący udział w zajęciach Instytucje sektora prywatnego i publicznego a rozwój zrównoważony i społeczna odpowiedzialność biznesu zostali poproszeni o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej. Niezależnie od rodzaju, czasu i miejsca, wszyscy studenci ocenili pozytywnie możliwość udziału w studyjnych wizytach terenowych w miejscach związanych z działalnością partnerów w kontekście rozwoju zrównoważonego. Powyższe opinie dotyczyły zarówno aspektów organizacyjnych, jak i merytorycznych. W konsekwencji uczestnicy byli zadowoleni z partycypacji w jednym z przejawów wdrażania projektu, uznając iż ten przyczynił się do zwiększenia ich wiedzy. Pełna wersja sprawozdania z studyjnych wizyt terenowych pt. Rekomendacje z warsztatów i wizyt terenowych, jest dostępna na stronie internetowej przedsięwzięcia.

53 Przygotowanie oferty i indywidualnych planów praktyk dla studentów modułu specjalizacyjnego Kluczowym zadaniem nowego modułu specjalizacyjnego, opracowanego w ramach projekt i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia, jest nabycie przez studentów wiedzy i umiejętności, pozwalających na podjęcie zatrudnienia w urzędach, organizacjach i przedsiębiorstwach, zajmujących się szeroko pojmowaną problematyką zrównoważonego rozwoju. Uzupełnieniem wszystkich zajęć teoretycznych będą praktyki, umożliwiające zdobycie doświadczenia w rzeczywistym miejscu pracy. Program praktyk dla studentów modułu specjalizacyjnego został opracowany na podstawie wszystkich przeprowadzonych analiz materiałów i danych odnoszących się do procesu kształcenia oraz wniosków z dyskusji i oczekiwań przedstawionych zarówno przez studentów uczestniczących w wyjazdach studyjnych i studenckich warsztatach terenowych Jakość życia i rozwój zrównoważony diagnoza, strategia, wdrożenie, jak i partnerów projektu. Program praktyk dla studentów modułu specjalizacyjnego ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W PRAKTYCE POMIAR, EWALUACJA I ZARZĄDZANIE Student ma możliwość pogłębić swoją wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne zdobyte podczas modułu specjalizacyjnego Zrównoważony rozwój w praktyce. Pomiar, ewaluacja i zarządzanie o doświadczenia i naukę związaną z realizacją praktyk. Efekty kształcenia osiągane w ten sposób są istotne z punktu widzenia pełnienia w przyszłości określonych funkcji w podmiotach gospodarczych, instytucjach publicznych lub organizacjach, zwłaszcza zajmujących się problematyką zrównoważonego rozwoju. Celem praktyk jest także wzmacnianie efektów kształcenia poprzez praktyczne zastosowanie i weryfikację wiedzy zdobytej przez studentów w trakcie zajęć modułowych.

54 Należy zauważyć, iż nawiązane podczas realizacji projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie relacje z podmiotami zewnętrznymi obejmują instytucje działające w trzech obszarach o różnej, specyficznej charakterystyce funkcjonowania: sektorze pozarządowym, biznesie prywatnym i publicznej jednostce samorządowej. Wszystkie są cennymi partnerami oraz potencjalnie obiecującymi miejscami odbywania praktyk dla studentów socjologii i ewentualnego przyszłego zatrudnienia absolwentów. Efekty kształcenia uzyskiwane poprzez studencką praktykę: Wiedza: W wyniku przeprowadzonych praktyk student powinien poznać specyfikę form organizacyjnych podmiotu (instytucji/organizacji), w którym będą miały miejsce praktyki. Ponadto student powinien wykazać się znajomością funkcji spełnianych przez podmiot (instytucję/organizację), w którym będzie praktykować. Student powinien również wykazać się znajomością podstawowych problemów wynikających z konfrontacji statutowych i normatywnie określonych funkcji podmiotu (instytucji/organizacji), w których będzie praktykować z rzeczywistością praktyki społecznej. Student powinien poznać wzajemne oddziaływanie i wpływ między podmiotem (instytucją/organizacją) realizacji praktyk a środowiskiem społecznym w kontekście zrównoważonego rozwoju. Umiejętności: W wyniku przeprowadzonych praktyk student powinien umieć posługiwać się kluczowymi pojęciami i terminami z zakresu działalności podmiotu (instytucji/organizacji), w którym będą realizowane praktyki. Student powinien posiadać również umiejętność analizy problemów, których rozwiązywaniem zajmuje się dany podmiot (instytucja/organizacja) pod kątem możliwości aplikacji określonych rozwiązań praktycznych zgodnych z obowiązującym stanem prawnym. Ponadto student powinien posiadać umiejętność warsztatowego przygotowania rozwiązania określonych problemów zawodowych, charakterystycznych dla podmiotu (instytucji/organizacji), w którym odbywa praktyki. Rozpiętość tych umiejętności związana jest ze specyfiką obszaru zawodowego.

55 Postawy/Kompetencje: W wyniku przeprowadzonych praktyk student zwiększy swoją wiedzę na temat stosowania zasad zrównoważonego rozwoju w praktyce zawodowej. Student powinien zapoznać się z realnym stosowaniem zasad społecznej odpowiedzialności biznesu w praktyce rynkowej. Student będzie rozumiał wpływu koncepcji zrównoważonego rozwoju na politykę i procesy podejmowania decyzji. Jednocześnie student powinien bardziej świadomie poruszać się po rynku pracy. Student powinien wkraczać na rynek pracy bogatszy o kompetencje charakterystyczne dla poszczególnych pól zawodowych oraz doświadczenie konfrontacji wiedzy akademickiej z praktyką społecznego działania. Praktyki powinny ułatwić aktywne i refleksyjne uczestnictwo w kształtowaniu przestrzeni zawodowego ładu instytucjonalnego pozwolić na aplikację wiedzy zdobytej na module specjalizacyjnym Zrównoważony rozwój w praktyce pomiar, ewaluacja i zarządzanie do zawodowej rzeczywistości. Program praktyk dla studentów modułu specjalizacyjnego Szczegółowy program praktyk powinien uwzględniać indywidualne uzgodnienia między podmiotem (instytucją/organizacją) realizacji praktyk, uczelnią a studentem-praktykantem. Plany praktyk będą się różnić w zależności od sektora, w jakim prowadzi działalność podmiot (instytucja/organizacja) realizacji praktyk. 1. Zapoznanie studenta z regulaminem wewnętrznym podmiotu przyjmującego na praktykę, przepisami o dyscyplinie pracy, bhp i ppoż.; 2. Zapoznanie studentów z wymiarami społecznej odpowiedzialności biznesu podmiotu przyjmującego na praktykę, tj.: a. strukturą organizacyjną podmiotu, obiegiem dokumentów, ich klasyfikacją i zasadami przechowywania oraz archiwizowania; b. z kulturą organizacyjną podmiotu przyjmującego na praktykę; c. z działalnością społeczną i gospodarczą podmiotu przyjmującego na praktykę; 3. Identyfikacja przez studenta specyfiki otoczenia podmiotu przyjmującego na praktykę (zwłaszcza społecznego);

56 4. Identyfikacja procesów planowania działań w podmiocie przyjmującym na praktykę; 5. Identyfikacja narzędzi w zakresie gospodarowania zasobami materialnymi i niematerialnymi w podmiocie przyjmującym na praktykę w kontekście zrównoważonego rozwoju; 6. Identyfikacja zarządzania zasobami informacyjnymi i finansowymi oraz organizacji procesów decyzyjnych w podmiocie przyjmującym na praktykę; 7. Praktyczne uczestnictwo w działaniach operacyjnych podmiotu przyjmującego na praktykę; 8. Zapoznanie studenta z metodami oceny funkcjonowania podmiotu przyjmującego na praktykę.

57 Organizacja międzynarodowej konferencji naukowo-dydaktycznej We wtorek 15 marca 2016 roku na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego odbyła się międzynarodowa konferencja naukowo-dydaktyczna pt. Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo. Wyzwania edukacyjne (Sustainable development, sustainable society. Educational challenges). Głównym celem spotkania było zaprezentowanie efektów wdrażania projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie, zarówno przez przedstawicieli Zespołu Projektowego, Partnerów, jak i uczestników studentów zajęć Instytucje sektora prywatnego i publicznego a rozwój zrównoważony i społeczna odpowiedzialność biznesu, biorących udział w wyjazdach studyjnych i studenckich warsztatach terenowych Jakość życia i rozwój zrównoważony diagnoza, strategia, wdrożenie. Ze względu na udział w konferencji zewnętrznych ekspertów profesora Dietera Eissela z Uniwersytetu im. Justusa Liebiga w Giessen (Niemcy), oraz profesor Liisy Haikio, dyrektor Programme in Comparative Social Policy and Welfare z Uniwersytetu w Tampere (Finlandia) wszyscy uczestnicy mieli okazję zapoznać się z podejściem do problematyki zrównoważonego rozwoju z różnych perspektyw. Z kolei ostatni panel konferencji umożliwił wymianę doświadczeń między przedstawicielami trzech projektów realizowanych na Wydziale Ekonomiczno- Socjologicznych, które są wdrażane przy wsparciu środków norweskich. Program konferencji: Otwarcie konferencji ( ) Moderator: Ewa Rokicka Sesja plenarna: Institutionalization of sustainable development (sesja w języku angielskim) ( ) 1. Dieter Eissel, Uniwersytet im. Justusa Liebiga w Giessen, Niemcy Green cities. How to gain sustainability at the local level

58 2. Liisa Haikio, Uniwersytet w Tampere, Finlandia Institutionalization of Sustainable Development in Decision-Making and Everyday Life Practices 3. Bartłomiej K. Przybylski, Uniwersytet Łódzki Łódź City Centre Revival Programme in the framework of sustainability 4. Wojciech Woźniak, Uniwersytet Łódzki Sustainable development as a task for educational system Przerwa na lunch ( ) Panel I: Projekt Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo. Doświadczenia pracodawców, dydaktyków i studentów ( ) 1. Maciej Tomczak, Uniwersytet Łódzki Prezentacja założeń i realizacji projektu 2. Marta Petelewicz, Uniwersytet Łódzki Rozwój zrównoważony w praktyce dydaktycznej 3. Wystąpienie przedstawiciela/ki studentów socjologii, III rok, uczestników projektu Dyskusja panelowa z udziałem Partnerów i uczestników projektu: Agnieszka Augustynowicz, Zakłady Chemiczne Organika Joanna Dytrych, Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi, Regionalne Obserwatorium Terytorialne Jacek Michalak, Grupa Atlas Zbigniew Tynenski, Centrum Zrównoważonego Rozwoju Marta Petelewicz, Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Przedstawiciel/ka studentów socjologii, studia II stopnia Moderator: Maciej Tomczak Przerwa na kawę ( )

59 Panel II: Szkolnictwo wyższe a kształcenie dla potrzeb zrównoważonego rozwoju. Wyzwania rynku pracy, doświadczenia z realizacji projektów edukacyjnych i perspektywy współpracy ( ) Prezentacja projektów dydaktycznych związanych ze zrównoważonym rozwojem i dyskusja panelowa z udziałem pracowników Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego: Ewa Rokicka, Katedra Socjologii Ogólnej Aleksandra Nowakowska, Instytut Gospodarki Przestrzennej Jakub Kronenberg, Katedra Wymiany Międzynarodowej Tomasz Dorożyński, Katedra Wymiany Międzynarodowej Moderator: Tomasz Drabowicz

60 Przygotowanie narzędzia i schematu cyklicznej ewaluacji zajęć oraz warsztatów Celem ewaluacji zajęć nowego modułu specjalizacyjnego opracowanego w ramach projektu i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia, było przygotowanie narzędzi i schematu cyklicznej oceny zajęć oraz warsztatów. Zgodnie z poczynionymi założeniami, dokonywanie analizy każdego cyklu dydaktycznego, pozwoli na wprowadzanie zmian zgodnie z bieżącymi oczekiwaniami studentów, a tym samym lepsze dostosowanie oferty i treści kształcenia do potrzeb grup docelowych. Na potrzeby ewaluacji opracowano wzory trzech narzędzi początkowej, bieżącej i końcowej ankiety ewaluacyjnej. Pierwszy kwestionariusz będzie wypełniany przez studentów przed przystąpieniem do zajęć (w momencie rozpoczęcia partycypacji w nowym module specjalizacyjnym). Z kolei ostatni, w momencie zakończenia korzystania z oferty. Odpowiedzi udzielone przed udziałem i po udziale, pozwolą na porównanie oczekiwań i osiągniętych wymiernych rezultatów oraz korzyści w ujęciu całego nowego modułu specjalizacyjnego. Natomiast ankiety bieżące będą wypełniane przez studentów po zakończeniu danego cyklu zajęć i przyczynią się do oceny konkretnego przedmiotu. Badania będą prowadzone metodą ankiety audytoryjnej, rozdawanej wszystkim studentom, uczestnikom zajęć wypełniania. nowego modułu specjalizacyjnego, do samodzielnego

61 Organizacja seminarium podsumowującego Ostatnim działaniem przewidzianym w harmonogramie projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie, była organizacja i przeprowadzenie seminarium podsumowującego. Celem tego działania było poddanie ostatecznej ocenie wszystkich zrealizowanych czynności i osiągniętych rezultatów. Pośrednio, przedmiotem wymiany uwag między przedstawicielami Zespołu Projektowego a Partnerami był kwestia dalszej współpracy. W prowadzonych konsultacjach uczestniczyli: ze strony Lidera projektu Katedry Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego: prof. dr hab. Ewa Rokicka (koordynator projektu) dr Tomasz Drabowicz dr Marta Petelewicz dr Wojciech Woźniak mgr Bartłomiej Przybylski mgr Maciej Tomczak ze strony Partnerów projektu: dr Jacek Michalak (Atlas sp. z o.o.) Anna Szymańska (Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa Łódzkiego) Agnieszka Augustynowicz (Zakłady Chemiczne Organika SA) Zbigniew Tynenski (Centrum Zrównoważonego Rozwoju) Ze względu na główne zajęcia oraz obowiązki zawodowe, zarówno przedstawicieli Zespołu Projektowego, jak i Partnerów, seminarium podsumowujące przyjęło kształt konsultacji prowadzonych drogą elektroniczną.

62 Zakończenie Realizacja projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo opracowanie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia została pomyślnie zakończona. W trakcie okresu wdrożeniowego od stycznia 2015 roku do końca maja 2016 roku wypracowano wszystkie założone rezultaty, a tym samym przygotowano: szczegółową analizę potrzeb dydaktycznych studentów socjologii w zakresie ich świadomości ekologicznej oraz wdrażania innowacyjnych metod dydaktycznych korzystających z interdyscyplinarnych doświadczeń z wykorzystaniem metod wspieranych komputerowo (zob. Raport i rekomendacje dotyczące analizy potrzeb absolwentów szkół średnich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia); analizę zapotrzebowania na specjalistów z dziedziny Quality of life (zob. Raport dotyczący przygotowania i organizacji seminarium przygotowawczego. Rekomendacje z panelu ekspertów); program modułu (w tym siatkę zajęć) przygotowany we współpracy z sektorem prywatnym i instytucjami nieakademickimi z uwzględnieniem zagadnień jakości życia w kontekście zrównoważonego rozwoju, wraz z sylabusami przedmiotów (zob. Moduł specjalizacyjny Zrównoważony rozwój w praktyce. Pomiar, ewaluacja i zarządzanie); stronę internetowa projektu, zawierającą multimedialne materiały dydaktyczne oraz bazę publikacji; program promocji modułu, promujący moduł i towarzyszące mu idee wśród absolwentów szkół średnich i studentów oraz promujący partnerstwa pomiędzy uczelniami, środowiskami biznesu i instytucjami nieakademickimi w zakresie poprawy jakości życia społeczeństw (zob. Program promocji modułu); pakiety edukacyjne do zajęć, zawierające materiały pomocnicze i ćwiczeniowe (zob. Pakiety edukacyjne do zajęć);

63 raport z ewaluacji i testowania elementów programu modułu (zob. Raport z ewaluacji i testowania elementów programu modułu); podręcznik dla studentów, dotyczący teoretycznych aspektów jakości życia i rozwoju zrównoważonego (zob. W kierunku zrównoważonego rozwoju. Koncepcje, interpretacje, konteksty); podręcznik dla studentów, dotyczący pomiaru i analizy jakości życia z wykorzystaniem metod wspieranych komputerowo (zob. Jakość życia globalnie i lokalnie. Pomiar i wizualizacja); rekomendacje z warsztatów i wizyt terenowych dla procesu dydaktycznego z uwzględnieniem rekomendacji (zob. Rekomendacje z warsztatów i wizyt terenowych); plan i program praktyk dla studentów modułu w podmiotach nieakademickich i biznesowych (zob. Program praktyk dla studentów Modułu specjalizacyjnego Zrównoważony rozwój w praktyce. Pomiar, ewaluacja i zarządzanie); plan ewaluacji i monitoringu postępów studentów i efektywności kształcenia projektowanego modułu (zob. Plan ewaluacji Modułu specjalizacyjnego Zrównoważony rozwój w praktyce. Pomiar, ewaluacja i zarządzanie). Jednocześnie 15 marca 2016 roku na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego zorganizowano międzynarodową konferencję naukowo-dydaktyczną pt. Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo. Wyzwania edukacyjne (Sustainable development, sustainable society. Educational challenges). Warto zauważyć, iż poza wszystkimi wskazanymi powyżej działaniami i czynnościami, stanowiącymi założone efekty projektu, można również umówić o innych rezultatach, będących wartością dodaną przedsięwzięcia. W takim ujęciu najważniejszym wynikiem jest nawiązanie wzajemnej współpracy z Partnerami projektu, zarówno przedstawicielami instytucji samorządowych, jak i zwłaszcza sektora biznesu. Wymiana wiedzy była cennym doświadczeniem, poszerzającym nie tylko zawartość i problematykę poruszaną w ramach nowego modułu specjalizacyjnego,

64 lecz również bieżącej pracy dydaktyczno-naukowej pracowników Katedry Socjologii Ogólnej UŁ. Poczynione wstępne deklaracje pozwalają przypuszczać, że nawiązana współpraca będzie kontynuowana; niekoniecznie w sformalizowanym charakterze. Innego rodzaju cennym doświadczeniem była możliwość udziału w studenckich warsztatach terenowych Jakość życia i rozwój zrównoważony diagnoza, strategia, wdrożenie. Dla zdecydowanej większości członków Zespołu Projektowego była to pierwsza okazja, w ramach prowadzonych zajęć, do współpracy ze studentami poza zapleczem stricte akademickim. Problematyka warsztatów i wynikający z nich plan, przekładał się na dynamicznych charakter nawiązanych relacji, a tym samym osiągnięcie większej efektywności. Warto również zauważyć, iż wybrane zajęcia nowego modułu specjalizacyjnego będą w przyszłym roku akademickim prowadzone dla studentów socjologii. Poniżej zaprezentowano przeformułowaną i przygotowaną do realizacji siatkę zajęć.

65 Siatka modułu specjalizacyjnego: ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W PRAKTYCE POMIAR, EWALUACJA I ZARZĄDZANIE Kierunek i typ studiów: Socjologia, studia stacjonarne I stopnia