Ostre zatrucia u dzieci w latach badanie jednoośrodkowe w Poznaniu

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Krystyna Gontko 1,2 Joanna Mitkowska 2 Paweł Panieński 1,2 Krystian Ratajczak 1 Ostre zatrucia u dzieci w latach badanie jednoośrodkowe w Poznaniu Acute poisonings in children in the years single-centre study in Poznań 1 Zakład Medycyny Ratunkowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu p.o. Kierownika Zakładu: Lek. med. Paweł Panieński 2 Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu Dyrektor ds. medycznych: Dr n. med. Sylwia Świdzińska Dodatkowe słowa kluczowe: badanie jednoośrodkowe zatrucia dzieci Additional key words: single-centre study poisoning children Adres do korespondencji: Mgr Krystyna Gontko Zakład Medycyny Ratunkowej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Poznań, ul. 28 czerwca 1956 r. 194 Tel.: gontko@ump.edu.pl Zatrucie to zespół objawów klinicznych spowodowany wchłoniętą do organizmu trucizną. Trucizną określa się każdą substancję, która przyjęta w określonych ilościach może spowodować niekorzystne skutki dla organizmu. Celem pracy jest analiza częstości i rodzaju ostrych zatruć u dzieci w latach Materiał i metody: Badaniem objęto grupę 308 dzieci, które trafiły do Izby Przyjęć Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu z powodu podejrzenia lub rozpoznania ostrego zatrucia, w okresie od 1 stycznia 2010 do 31 grudnia 2012 roku. Wyniki: W wyłonionej grupie 308 dzieci, dziewczęta stanowiły 57,14%, a chłopcy 42,86%. Wiek dzieci wahał się od 5 doby życia do 215 miesiąca życia (średnia 122 ± 74). Substancjami toksycznymi, na które narażone zostały dzieci były kolejno: leki u 144 pacjentów, alkohol etylowy u 75 dzieci, tlenek węgla u 55 poszkodowanych i środki chemiczne u 34. Najczęściej do ostrego zatrucia dochodziło w październiku (11,69%), grudniu (11,04%) i wrześniu (10,71%). Spośród 308 dzieci przyjętych w Izbie Przyjęć Szpitala z powodu ostrych zatruć, hospitalizowano 278 (90,26%), w tym 11 pacjentów (3,57%) w Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej. W badanej populacji dominowały zatrucia lekami i dotyczyły one 63,89% dziewcząt oraz 36,11% chłopców w wieku od 2 do 213 miesiąca życia (średnia 120 ± 75). U 50,69% dzieci rozpoznano zatrucia celowe, 18 pacjentów (12,5%) spożyło mieszankę różnych leków, a dodatkowo pięcioro z nich przyjęło alkohol etylowy. U 4,86% dzieci zanotowano próbę samobójczą. Grupę tę stanowiły dziewczęta ze średnią wieku 178 ± 8 miesięcy. Zatrucia alkoholem etylowym dotyczyły 56% dziewcząt oraz 44% chłopców w wieku od 152 do 215 miesiąca życia (średnia 184 ± 17). U 5,33% pacjentów zanotowano spożycie alkoholu wraz z lekami, a 2,66% dodatkowo przyjęło substancje psychoaktywne. Z powodu zatrucia tlenkiem węgla pomocy udzielono 50,91% dziewczętom i 49,09% chłopcom w wieku od 5 doby życia do 209 miesiąca życia (średnia 96 ± 64). Poisoning is a clinical syndrome caused by the poison, which entered into the body. Poison is every substance that taken in the specified amounts may cause adverse effects. Objective: Statistical analysis of acute poisoning in children in the years Material and methods: The study group consisted of 308 children who went to the Admissions Room of the Specialized Health Care Mother and Child in Poznań because acute poisoning suspicion or diagnosis, in the period from 1 January 2010 to 31 December Results: In the group of 308 children, girls accounted for 57.14% and 42.86% boys. Children age ranged from 5 day old to 215 months of age (average 122 ± 74). Toxic substances, which children have been exposed were drugs in 144 patients, ethyl alcohol in 75 children, carbon monoxide - 55 injured and chemicals in 34. The most commonly acute poisoning occurred in October (11.69%), December (11.04%) and September (10.71%). Of the 308 admitted children, 278 (90.26%) were hospitalized, including 11 patients (3.57%) in the Intensive Care Unit (ICU). In study population poisonings with drugs were dominated and related to 63.89% of girls and 36.11% of boys, aged from 2 to 213 months of age (average 120 ± 75). In 50.69% of children intentional poisoning was diagnosed, in 18 patients (12.5%) mixture of different drugs was ingested, in five of them together ethyl alcohol. At 4.86% of the children reported a suicide attempt. This group accounted for girls with an average age of 178 ± 8 months. Ethyl alcohol poisoning related to 56% of girls and 44% of boys between the ages of 152 to 215 months, giving an average age of 184 ± 17 months. At 5.33% of the patients reported alcohol consumption along with medication, and 2.66% in addition took psychoactive substances. Because carbon monoxide poisoning aid granted to 50.91% girls and 49.09% boys between the ages of five day old to 209 months of age (mean 96 ± 64). Poisoning with household chemicals related to 58.82% of boys and 41.18% of girls (mean age 32 ± 36 months). Detergents were the 533

2 Zatrucie środkami chemicznymi gospodarstwa domowego dotyczyło 58,82% chłopców i 41,18% dziewcząt, w wieku od 8 do 209 miesiąca życia (średnia 32 ± 36). Najczęściej spożytym środkiem chemicznym były detergenty, u 50% dzieci ze średnią wieku 3 lata. Wnioski: ostre zatrucia z wyjątkiem zatruć środkami chemicznymi gospodarstwa domowego występowały częściej u dziewczynek niż chłopców. Najczęstszą przyczyną zatruć u dzieci jest nadużywanie leków i alkoholu etylowego. Przypadki prób samobójczych w grupie zatruć celowych obejmowały wyłącznie płeć żeńską. Zatrucia przypadkowe dotyczą głównie małych dzieci i są one najczęściej spowodowane środkami chemicznymi. most frequent ingested chemicals in 50% of children with an average age of 3 years. Conclusions: Acute poisoning with the exception of household products ingestion were more common in girls than in boys. The most common cause of poisoning in children were drugs overdose and ethanol ingestion. Cases of suicidal poisoning target group included only female sex. Accidental poisoning were observed mainly in young children and usually caused by chemicals. Wstęp Zatrucie to zespół objawów klinicznych spowodowany przeniknięciem trucizny do organizmu. Trucizną określa się każdą substancję, która przyjęta w określonych ilościach może spowodować niekorzystne skutki dla organizmu [13]. Rodzaj trucizny oraz charakter zatruć zależy od wieku dziecka. U małych dzieci do 5 roku życia zazwyczaj dochodzi do zatruć przypadkowych, spowodowanych spożyciem leków i środków chemicznych gospodarstwa domowego, natomiast wśród młodzieży mają one charakter zarówno zatruć przypadkowych jak i celowych - spośród tych ostatnich - głównie lekami i używkami [12,13]. Zatrucia nadal stanowią aktualny problem społeczny, co związane jest z rozwojem technologii przemysłowych oraz coraz bardziej powszechnym dostępem do wielu używek. W ciągu ostatnich dwudziestu lat zanotowano zmniejszenie liczby zgonów z powodu zatruć u dzieci. Badania przeprowadzone w Polsce w latach , określające umieralność wśród dzieci i młodzieży, kwalifikują zatrucia jako przyczynę zgonu na piątym miejscu [3,10,12]. W 1994 roku w Polsce współczynnik hospitalizacji dzieci z powodu zatrucia wynosił 160/100 tysięcy dla populacji do 4 roku życia [13]. Cel pracy Celem poniższego badania była analiza statystyczna ostrych zatruć u dzieci przeprowadzona jednoośrodkowo w latach Materiał i metody Do badania włączono grupę 308 dzieci spośród 352, które trafiły do Izby Przyjęć Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu, pełniącego stały ostry dyżur pediatryczny dla Poznania i okolic, z powodu podejrzenia lub rozpoznania ostrego zatrucia w okresie od 1 stycznia 2010 roku do 31 grudnia 2012 roku. Z dalszej analizy wykluczono 44 pacjentów, u których w dokumentacji nie zanotowano rodzaju środka toksycznego lub u których rodzaj narażenia na substancję trującą wykraczał poza ramy przyjętych pierwotnie założeń (np. ukąszenie przez jadowite owady). W analizie retrospektywnej uwzględniono takie czynniki, jak: wiek i płeć dziecka, miesiąc zdarzenia oraz rodzaj substancji toksycznej. Dane uzyskano na podstawie analizy retrospektywnej dokumentacji medycznej szpitala. Wyniki W wyłonionej grupie 308 dzieci dziewczęta stanowiły 57,14% (n=176), a chłopcy 42,86% (n=132) (rycina 1). Wiek dzieci wahał się od 5 doby życia do 215 miesiąca życia (17 lat i 11 miesięcy), dając średnią 122 miesiące ± SD 74 miesiące (10,17 lat). Substancjami toksycznymi, na które narażone zostały dzieci w badanej grupie były kolejno: leki u 144 pacjentów, alkohol etylowy u 75 dzieci, tlenek węgla u 55 poszkodowanych i środki chemiczne u 34 (odpowiednio: 46,75%, 24,35%, 17,86% i 11,04%) (rycina 2). Rycina 1 Płeć w badanej grupie dzieci. Gender in the group of children. Rycina 2 Przyczyna zatrucia w badanej grupie dzieci. The cause of toxicity in the group of children. Najczęściej do ostrego zatrucia dochodziło w październiku u 36 dzieci (11,69%), następnie w grudniu (11,04%) i wrześniu (10,71%), a najmniej zatruć zaobserwowano w okresie wakacyjnym: w lipcu u 19 pacjentów (6,17%) i sierpniu - 16 dzieci (5,19%) oraz u tej samej liczby w marcu (rycina 3). Spośród 308 dzieci przyjętych w Izbie Przyjęć Szpitala z powodu ostrych zatruć, hospitalizowano 278 (90,26%), w tym 11 pacjentów (3,57%) w Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej (OIOM), gdzie stanowili 3,65% wszystkich hospitalizowanych w tym oddziale pacjentów. Trzydzieścioro dzieci 534 K. Gontko i wsp.

3 Rycina 3 Liczba zdarzeń w poszczególnych miesiącach w badanej grupie dzieci. The number of events each month in the group of children. Tabela I Zatrucie lekami wg Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD - 10) w badanej grupie dzieci. Poisoning by drugs according to the International Classification of Diseases (ICD - 10) in the group of children. ICD 10 n % Średnia wieku [miesiące] T 36 Antybiotyki 5 3,47 53 T 38 Leki hormonalne 7 4,86 50 T 39 Leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne T 40 Środki narkotyczne i halucynogenne 10 6, T 42 Leki przeciwpadaczkowe i uspokajająco - nasenne 13 9, T 43 Leki psychotropowe 11 7, T 44 Leki działające na autonomiczny układ nerwowy 1 0, T 45 Leki działające układowo 10 6,94 88 T 46 Leki działające na układ sercowo - naczyniowy 5 3,47 56 T 47 Leki działające na układ pokarmowy 2 1, T 48 Leki działające na układu oddechowy 39 27, T 49 Leki działające na skórę i błonę śluzową 5 3,47 78 Tabela II Spożycie środków chemicznych gospodarstwa domowego w badanej grupie dzieci. Consumption of household chemicals in the group of children. ICD - 10 n % Średnia wieku [miesiące] T 52 Rozpuszczalniki organiczne 6 17,65 30 T 54 Substancje żrące 1 2,94 20 T 55 Detergenty T 56 Metale 1 2,94 23 T 57 Pestycydy 9 26,47 29 (9,74%) zwolniono do domu z zaleceniami dotyczącymi dalszego postępowania, w tym troje dzieci po spożyciu alkoholu wypisano na żądanie rodziców. Dzieci z rozpoznaniem ostrego zatrucia w okresie 3-letniej obserwacji stanowiły 0,22% pacjentów przyjętych w szpitalnej Izbie Przyjęć (w 2010 roku zatrucia rozpoznawano u 0,26% pacjentów, w 2011 roku - u 0,12%, a w 2012 roku - u 0,21%). W badanej populacji dominowały zatrucia lekami i dotyczyły one 63,89% dziewcząt (n=92) oraz 36,11% chłopców (n=52) w wieku od 2 do 213 miesiąca życia (17 lat i 9 miesięcy), średnia wieku wyniosła 120 miesięcy ± SD 75 miesięcy. Najczęściej do zatruć spowodowanych spożyciem leków dochodziło u 16,67% we wrześniu; 11,11% w październiku oraz u 10,42% dzieci w kwietniu i maju, a najrzadziej w sierpniu (4%) oraz lipcu i grudniu (6%). U siedemdziesięciu trojga dzieci (50,69%) rozpoznano zatrucia celowe, w tym 18 pacjentów (12,5%) spożyło mieszankę różnych leków, a dodatkowo pięcioro z nich przyjęło alkohol etylowy. Pozostałe siedemdziesiąt jeden przypadków (49,31%), głównie u małych dzieci do 5 roku życia, było spowodowanych zatruciem przypadkowym. U siedmiorga pacjentów (4,86%) zanotowano próbę samobójczą. Grupę tę stanowiły dziewczęta ze średnią wieku 178 miesięcy ± SD 8 miesięcy. Spośród 144 dzieci hospitalizowanych z powodu zatruć lekami, dziewięcioro (6,25%) wymagało leczenia w OIOM. Najczęściej przyjmowaną grupą leków - u 39 dzieci (27,08%), były środki działające na układ oddechowy (głównie leki przeciwkaszlowe, następnie przeciwastmatyczne i wykrztuśne, jak: dekstrometorfan, salbutamol i ambroksol). Leki te częściej spożywały dziewczęta (n=29) oraz dzieci powyżej 11 roku życia. W 2010 roku zanotowano 11 przypadków spożycia tych leków, w 2011 roku - 8, a w 2012 roku Dwoje pacjentów wymagało leczenia w OIOM. Kolejną pod względem częstości spożycia grupą, były leki o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym (głównie pochodne acetaminofenu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych - NLZP). Przyjęło je 36 dzieci (25%), a wśród nich 24 dziewczęta. Średnia wieku wyniosła 110 miesięcy. W 2010 roku zaobserwowano 7 przypadków zatrucia tymi lekami, w 2011 roku - 9, a w 2012 roku aż 20 (tabela I). Zatrucia alkoholem etylowym dotyczyły 42 dziewcząt (56%) oraz 33 chłopców (44%) w wieku od 152 miesiąca życia do 215 miesiąca życia, dając średnią wieku 184 miesiące (15 lat i 4 miesiące) ± SD 17 miesięcy. Oznaczone stężenie etanolu we krwi żylnej wynosiło 0,335-3,5 g/l. U czwórki pacjentów (5,33%) zanotowano spożycie alkoholu wraz z lekami, a dwoje (2,66%) dodatkowo przyjęło środki narkotyczne (marihuanę i amfetaminę). Najczęściej do spożycia alkoholu dochodziło w grudniu (16%) oraz maju (10,67%), a najrzadziej w styczniu i lutym - u 4% dzieci. Troje pacjentów (4%) przekazano do ośrodka toksykologicznego, a kolejnych troje rodzice wypisali na własne żądanie. W 2010 roku obserwowano 25 przypadków spożycia alkoholu, w , a w 2012 roku W analizowanej grupie nie odnotowano zatruć alkoholem metylowym. Z powodu zatrucia tlenkiem węgla (CO) pomocy udzielono 28 dziewczętom (50,91%) i 27 chłopcom (49,09%) w wieku od 5 doby życia do 209 miesiąca życia (średnia wieku 96 miesięcy ± SD 64 miesięcy). Oznaczony poziom hemoglobiny tlenkowęglowej (HbCO) w krwi włośniczkowej wahał się od 0,9% do 36,3%, a średnia wyniosła 10,4% ± SD 9%. Najczęściej do ekspozycji dochodziło w lutym (25,45%), grudniu (21,82%) oraz październiku (18,18%), a w lipcu i wrześniu nie zanotowano przypadków zatruć tlenkiem węgla. Jedno dziecko (1,82%) wymagało leczenie w OIOM. W 2010 roku do zatrucia doszło u 13 dzieci, w 2011 roku - u 18, a w 2012 roku - u 24. Zatrucie środkami chemicznymi gospodarstwa domowego dotyczyło 20 chłopców (58,82%) i 14 dziewcząt (41,18%) w wieku 535

4 od 8 do 209 miesiąca życia (średnia wieku 32 miesiące ± SD 36 miesięcy). W 2010 roku średnia wieku wynosiła 44 miesiące, a w 2011 i 2012 roku 24 miesiące. Najwięcej przypadkowych zatruć tymi substancjami zanotowano w styczniu i maju (14,71%) oraz czerwcu, lipcu i wrześniu (14,71%), a w lutym i marcu nie występowały. Najczęściej spożytym środkiem chemicznym były detergenty u 17 dzieci (50%) ze średnią wieku 3 lat (tabela II). W roku 2010 obserwowano 14 przypadków zatruć środkami chemicznymi, w tym 10 dzieci spożyło detergenty; w roku przypadków zatruć (zatruć detergentami nie zanotowano), a w 2012 roku 11 przypadków, w tym u siedmiorga dzieci detergentami. Dyskusja Powyższa analiza została przeprowadzona w celu przedstawienia statystyki zachorowalności dotyczącej ostrych zatruć u dzieci. Zatrucia u dzieci i młodzieży stanowią poważny problem ogólnoświatowy, dotykający kraje rozwinięte jak i rozwijające się oraz są jedną z najczęstszych przyczyn wypadków powodujących zagrożenie życia. Zarówno w statystyce zachorowalności, jak i umieralności dla populacji wieku rozwojowego obserwuje się tendencje wzrostową [12]. Wiek i płeć dzieci odgrywa istotną rolę w poszczególnych rodzajach zatruć, dając istotny statystycznie związek pomiędzy wiekiem dziecka a rodzajem środka powodującego zatrucie. W badanej pracy w każdym rodzaju zatruć z wyjątkiem zatruć środkami chemicznymi gospodarstwa domowego, dominowały dziewczęta. W materiale własnym, pierwszą co do częstości przyczyną zatruć były leki i dotyczyły 46,75% dzieci, w której dominowały dziewczynki oraz pacjenci w wieku około 10 lat. Zatrucia przypadkowe spowodowane lekami dotyczą niemowląt i małych dzieci, co związane jest z przechowywaniem leków w miejscach łatwo dostępnych, zaniedbaniem ze strony rodziców i opiekunów oraz często nadmiernym zainteresowaniem dzieci tym, czego się im zakazuje, przy dużej w tych grupach wieku sprawności ruchowej. Natomiast zatrucia celowe, występujące wśród młodzieży, spowodowane są formą nieprzemyślanych reakcji pod wpływem emocji lub rówieśników [5,12]. Do leków najczęściej powodujących zatrucia należały preparaty o działaniu na układ oddechowy, głównie leki przeciwkaszlowe oraz w drugiej kolejności pod względem częstości - leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe (acetaminofen, itp). Należy zwrócić uwagę, że mimo potencjalnie silnego działania, a w przypadku ich nadużycia - w zależności od przyjętej dawki - nawet działania zagrażającego życiu, leki te nie tylko są dostępne w aptekach bez recepty, ale można je nabyć nawet w takich placówkach handlowych, jak supermarket, kiosk z prasą czy stacja benzynowa. Zauważono również w analizowanej pracy tendencję wzrostową w poszczególnych latach, jeśli chodzi o zatrucia lekami przeciwkaszlowymi, co w wieku dojrzewania stało się swoistą modą. Według Szkolnickiej [11], środki farmakologiczne dostępne bez recepty wśród młodzieży między 14 a 19 rokiem życia są główną przyczyną ostrych zatruć. Badania przeprowadzone w Bydgoszczy przez Zielińską-Dudę i wsp. [12] jako główną przyczynę zatruć lekami podają neuroleptyki, a następnie NLPZ. Znaczącą rolę w analizowanej grupie, w zatruciach celowych odegrały próby samobójcze, które dotyczyły dziewcząt w wieku około 14 lat i polegały na celowym zażyciu dużych dawek leków. Fakt ten można tłumaczyć większą labilnością emocjonalną i tendencją do depresji u dziewcząt niż chłopców [4]. Badania Mordasiewicz-Goliszewskiej i wsp. [4] przeprowadzone kilka lat temu w Warszawie również wskazują na płeć żeńską jako predysponującą do prób samobójczych w wieku między 12 a 17 rokiem życia. Potwierdzają to prace innych autorów [7,12]. W wielu krajach, w tym w Polsce wzrasta liczba prób samobójczych w postaci celowych zatruć, co związane jest z większą dostępnością leków stosowanych w celach samobójczych (głównie neuroleptyków) [4,12]. Drugą co do częstości przyczyną zatruć był alkohol etylowy. W badanej grupie większość stanowiły dziewczęta oraz młodzież w wieku około 15 lat, co jest zgodne z pracami Hartman i wsp. [1], w której znaczącą część stanowiły dzieci w wieku lat, a także badanie Siniewicza i wsp. [8], gdzie dominowała grupa wiekowa lat. Odmienne wnioski dotyczące płci wynikają z prac innych autorów [2,6,9], w których to dominowali chłopcy. Jedynie w badaniu przeprowadzonym w Łodzi przez Siniewicza i wsp. [8] zauważono tendencję wzrostową spożywania alkoholu u dziewcząt. Była ona zbliżona procentowo do odsetka stwierdzanego u płci męskiej. Jest to tym bardziej niepokojące, że dziewczęta, które kontakt z alkoholem rozpoczynają przez 16 rokiem życia są szczególnie narażone na ciężkie zespoły uzależnienia. W analizowanej pracy obserwowano tendencję wzrostową spożywania alkoholu przez populację dzieci i młodzieży w poszczególnych latach, na co uwagę zwracają także inni badacze [6,8]. Stężenie alkoholu w surowicy w prezentowanych badaniach wahało się między 0,335 a 3,5 g/l, co jest zbliżone do wyników badania Skotnickiej-Kolonowicz i wsp. [9], w którym stężenie alkoholu, zarówno w powietrzu wydychanym, jak i w surowicy, mieściło się w granicach od 0,5 do 4,4 g/l. Kamińska i wsp. [2] analizując wyniki przeprowadzonego w Katowicach badania zauważają wzrost spożycia alkoholu związany z rozpoczęciem roku szkolnego we wrześniu i październiku, ale także i grudniu, natomiast w powyższej pracy tendencję tę obserwowano najczęściej w grudniu i maju. Wielu autorów podkreśla, że powodem nadużywania substancji psychoaktywnych i występowania uzależnień u dzieci i młodzieży jest chęć odurzania się w celach odczuwania przyjemności, zaspokojenia ciekawości oraz eliminacji nudy. Znaczący wpływ ma także środowisko, potrzeba ucieczki od problemów rodzinnych i szkolnych. Zauważają również, że sięganie po środki odurzające w wieku rozwojowym nie jest zjawiskiem przypadkowym i panuje powszechny pogląd, że niewłaściwe środowisko rodzinne, a także wypaczona osobowość dziecka jest głównym zalążkiem powodującym uzależnienie [8]. W materiale własnym trzecią przyczyną ostrych zatruć był tlenek węgla, na który narażenie obejmowało tylko kilka procent dziewcząt więcej w porównaniu z chłopcami. Ten podobny odsetek u obu płci jest typowy dla zatruć przypadkowych. Obserwowano wzrastającą tendencję zatruć tym gazem w latach , co zauważyła również Pawłowska-Kamieniak i wsp. [5], w badaniach której częstość zatrucia tlenkiem węgla wzrosła z 10,36% do 28,61% przypadków. Stężenie hemoglobiny tlenkowęglowej we krwi włośniczkowej wyniosło średnio 10,4%, a ekspozycję na ten gaz obserwowano głównie w okresie grzewczym. Zatrucia tlenkiem węgla można wiązać ze złymi warunkami socjalno-bytowymi, z niesprawnymi lub złej jakości junkersami oraz z brakiem świadomości społeczeństwa o zagrożeniach związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem piecyków gazowych lub przewodów kominowych [5]. Ostatnią przyczyną zatruć w analizowanej grupie dzieci były zatrucia środkami chemicznymi gospodarstwa domowego. Tu dominowali chłopcy, a także dzieci w wieku niespełna 3 lat. W analizowanej pracy obserwowano pozytywne zjawisko zmniejszania się częstości zatruć środkami chemicznymi w gospodarstwie domowym, głównie detergentami, ale niepokój budzi obniżająca się średnia wieku dzieci z 44 miesiąca życia na 24 miesiąc życia. W badaniach Zielińskiej- Dudy i wsp. [12] zatrucia środkami chemicznymi były drugą co do częstości przyczyną, a w analizowanej pracy - czwartą. Wyniki badań przeprowadzonych w Lublinie w latach oraz [5] przynoszą niepokojący wzrost częstości zatruć pestycydami z 2,08% na 7,46%, a w prezentowanych badaniach zatrucia tą grupą środków chemicznych było - zaraz po detergentach - drugą co do częstości przyczyną zatruć. Najczęstszą przyczyną zatruć środkami chemicznymi jest niedostateczna opieka nad dziećmi i brak wyobraźni rodziców i opiekunów, którzy pozostawiają takie środki w miejscach łatwo dostępnych lub w nieprawidłowo oznaczonych opakowaniach. Bardzo często dochodzi do przelewania substancji toksycznych do butelek po napojach spożywczych i w konsekwencji ich omyłkowego spożycia [5,12]. Zatrucia wśród dzieci i młodzieży, to nadal aktualny i poważny problem, co powinno skłaniać do intensywnych działań profilaktycznych poprzez edukację społeczeństwa oraz zmniejszanie powszechnej dostępności do środków toksycznych [5,12]. Wnioski 1. Ostre zatrucia z wyjątkiem zatruć środkami chemicznymi gospodarstwa domowego występowały częściej u dziewczynek niż u chłopców. 2. Najczęstszą przyczyną zatruć u dzieci jest nadużywanie leków i alkoholu etylowego. 3. Przypadki prób samobójczych w grupie zatruć celowych obejmowały wyłącznie płeć żeńską. 4. Najczęściej spożytym w zatruciach zamierzonych lekiem był dekstrometorfan. 536 K. Gontko i wsp.

5 5. Zatrucia przypadkowe dotyczą głównie małych dzieci i są one najczęściej spowodowane środkami chemicznymi. Piśmiennictwo 1. Hartman P., Jackowska T., Grzelczyk-Wielogórska M. i wsp.: Nadużywanie alkoholu przez dzieci i młodzieży jako przyczyna hospitalizacji w oddziale pediatrycznym. Postępy Nauk Med. 2011, 12, Kamińska H., Zachurzok-Buczyńska A., Gawlik A., Małecka-Tendera E.: Zatrucia alkoholem etylowym wśród dzieci i młodzieży hospitalizowanych w Klinice Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Górnośląskiego Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach w latach doniesienie wstępne. Przegl. Lek. 2012, 69, Kułaga Z., Litwin M., Wójcik P. i wsp.: Aktualne trendy zewnętrznych przyczyn zgonów dzieci i młodzieży w Polsce. Probl. Hig. Epidemiol. 2009, 90, Mordasiewicz-Goliszewska M., Albrant-Kuzia G., Słowikowska R. i wsp.: Celowe zatrucia u dzieci i młodzieży w materiale kliniki ogólnopediatrycznej. Pol. Merkur. Lekarski 2006, 21, Pawłowska-Kamieniak A., Mroczkowska-Juchkiewicz A., Gołyska D., Pac-Kożuchowska E.: Analiza przypadkowych zatruć u dzieci hospitalizowanych w Klinice Pediatrii w latach i Probl. Hig. Epidemiol. 2011, 92, Pawłowska-Kamieniak A., Mroczkowska-Juchkiewicz A., Gołyska D., Pac-Kożuchowska E.: Analiza społeczno-kliniczna przypadków upojenia alkoholowego u dzieci. Probl. Hig. Epidemiol. 2011, 92, Sidor K., Mikołajczyk W., Horwarth-Stolarczyk A.: Ostre zatrucia u dzieci hospitalizowanych w Szpitalu Klinicznym nr 3 w Warszawie w latach Pediatr. Pol. 2002, 77, Siniewicz K., Sysa V., Chruślińska E. i wsp.: Narastający problem nadużywania alkoholu u dzieci i młodzieży w środowisku łódzkim. Przegl. Pediatr. 2006, 36, Skotnicka-Klonowicz G., Grochocińska P., Kuziemska A.: Zatrucia alkoholem jako problem w oddziale klinicznym medycyny ratunkowej dla dzieci. Zdrow. Publiczne 2011, 121, Strange G.W.R., Ahrens W.R., Schafermeyer R.W., Toepper W.C.: Medycyna ratunkowa wieku dziecięcego. Elsevier Urban & Partner, Wrocław, Szkolnicka B.: Prescription and over-the-counter medicals in deliberate self-poisoning and accidental overdosing - preliminary study. Przegl. Lek. 2005, 62, Zielińska-Duda H., Koszczyńska J., Czerwionka- Szaflarska M.: Analiza zatruć chemicznych u dzieci i młodzieży. Pediatr. Współcz. 2011, 13, Ziółkowska H.: Ostre zatrucia u dzieci. Nowa Pediatr. 2009, 2,