Prof, dr hab. Janina Pogorzelska Olsztyn Katedra Hodowli Bydla i Oceny Mleka Uniwersytet Warminsko-Mazurski Olsztvn

Transkrypt

1 Prof, dr hab. Janina Pogorzelska Olsztyn Katedra Hodowli Bydla i Oceny Mleka Uniwersytet Warminsko-Mazurski Olsztvn rozprawy doktorskiej mgr inz. Katarzyny Gajownik - Lazugi nt.: Ocena skutecznosci stosowania monitoringu komputerowego w wybranym stadzie krow mlecznych" wykonanej pod kierunkiem dr hab. Grazyny Niedzialek. W Polsce, podobnie jak w wielu krajach o wysokim poziomie hodowli bydla, sukcesywnie nast^powaly zmiany doskonal^ce organizacj? hodowli bydla mlecznego, jego ocen? i zarz^dzanie stadem. Nowoczesne formy uzytkowania krow mlecznych wymagaje zapewnienia optymalnych warunkow do produkcji mleka jak i dobrostanu krow. Jedn^ z drog poprawy i utrzymania wysokiej efektywnosci produkcji mleka, a tym samym skutecznego zarz^dzania stadem jest wykorzystanie komputera z oprogramowaniem. Aplikacja najnowszych rozwi^zah technicznych, organizacyjnych oraz informatycznych zapewnia nowoczesn^ organizacj? chowu i hodowli bydla wyrazajqc^ si? wysok^ produkcyjnosci^ optymalnym pokryciem potrzeb zywieniowych, dobrym rozrodem, mozliwosci^ monitorowania krow. Szybki i pelny dost?p do biez^cych informacji o kazdej krowie indywidualnie, grupie krow czy tez calym stadzie umozliwiaje komputerowe systemy zarz^dzania. Pozwalaj^ one na dlugoterminowe planowanie zarz^dzania stadem, a takze wzrost efektywnosci chowu i hodowli krow poprzez mozliwosc raportowania wydajnosci, stanu zdrowia, zywienia, sterowania rozrodem oraz optymalizacj? programu hodowlanego. Recenzowana rozprawa wpisuje si? wlasnie w ten obszar badan. Ocena formalna pracy Praca liczy 101 stron komputeropisu, w tym 21 rysunkow, 22 tabele i 8 fotografii oraz streszczenia w j?zyku polskim i angielskim zamieszczone na pierwszych stronach 1

2 opracowania. Autorka wykorzystala 180 pozycji pismiennictwa, w tym: 75 obcoj?zycznych, 5 stron intemetowych, 5 pozycji ksi^zkowych. Pod wzgl?dem redakcyjnym praca zawiera wszystkie rozdzialy wlasciwe dla tego typu opracowan naukowych. W rozdzialach Wst?p i eel pracy" oraz Przeglqd pismiennictwa" Autorka przedstawila problemy zwigzane z uzytkowaniem krow wysokowydajnych podaj^c wielkosc populacji, uwarunkowania produkcyjnosci, informujqc o problemach w rozrodzie, sygnalizuj^c jednoczesnie mozliwosc zastosowania nowoczesnych rozwi^zah w tym zakresie poprzez wykorzystanie komputerowego systemu zarz^dzania stadem. Zasadniczym celem pracy bylo dokonanie analizy porownawczej wybranych wskaznikow uzytkowosci mlecznej krow wskazuj^cych na zasadnosc wykorzystania i stosowania systemu zarz^dzania stadem krow mlecznych. Reaiizacja tego celu polegala na przeprowadzeniu analizy zgromadzonych parametrow uzytkowosci mlecznej, uzytkowosci rozplodowej i behawiom w stadzie 236 krow rasy polskiej holsztynskofiyzyjskiej w okresie roku przed wprowadzeniem systemu zarzqdzania stadem, a nast^pnie po rocznym okresie fimkcjonowania tego systemu. Z przegl^du metodycznej cz?sci pracy wylaniaj^ si? 2 pytania. Pierwsze - jesh potencjal produkcyjny stada to srednio ponad 10 tys. kg mleka za laktacj? od krowy" (cyt. - str. 32) to czy zastosowany w pracy podzial stada na 4 grupy technologiczne z podanymi przedzialami dobowej produkcji mleka (ponizej 15 kg, kg, kg, powyzej 25 kg), jak rowniez liczebnosc od 7 do 145 krow w grupach jest wlasciwy? Pytanie drugie - jak przedstawia si? sklad podstawowej dawki zywieniowej (czy jest w niej zarowno kiszonka z kukurydzy jak i sianokiszonka, bo te pasze wymienia Autorka w metodyce), na jakiej wielkosci produkcj? mleka ona wystarcza? Chodzi o tzw. dawk? podawan^ na stol paszowy dla wszystkich krow w oborze. Natomiast rozdzial Wyniki i ich omowienie" spowodowal pojawienie si? nast?pujecych pytan: - Czy na zaistnialy wzrost wydajnosci mleka w laktacji 305-dniowej krow obj?tych analizy po uruchomieniu monitoringu nie wplynql wiek krow - byty one przeciez o ponad rok starsze w porownaniu z krowami z pierwszego etapu badan? 2

3 - Zastanawia takze identyczny pod wzgl?dem liczebnosci krow w grupach i laktacjach stan stada w 3-letnim okresie prowadzonych obserwacji. Czy nie miaty miejsca zadne ubytki? - Obhczenia statystyczne zebranych wynikow badan, zamieszczone w tabelach w postaci sredniej (x), odchylenia standardowego (SD) oraz bl?du standardowego sredniej arytmetycznej (SE) wydajq si? zb?dne w przypadku SE. Moim zdaniem, byloby lepiej obok SD podac wspolczynnik zmiennosci, ktory jest klasycznq miar^ zroznicowania rozkladu cechy, a w rozdziale Wyniki i ich omowienie" ustosunkowac si? do ich wielkosci. Przeprowadzono juz wiele badan, ktorych istot^ byla analiza roznych komputerowych systemow w zakresie ich przydatnosci i funkcjonalnosci do zarzqdzania stadem krow. Nie znajduj? wi?c powodu utajnienia nazwy programu, ktory w badanym stadzie krow zostal zainstalowany, tym bardziej, ze opisowi jego fimkcjonowania poswi?cono kilkanascie stron z zamieszczonymi w pracy 13 wydrukami wybranych fiinkcji tego programu. Nalezalo oczekiwac wi?c szerszego omowienia wybranych wskaznikow produkcyjnych i reprodukcyjnych krow, co bylo jednym z celow pracy. Z tego zadania Autorka pracy wywi^ala si?, moim zdaniem, w stopniu dostatecznym, bo na tyle pozwolil dobor pozycji bibliograficznych. On to sprawil, ze dyskusja wynikow w przypadku niektorych analiz w niewielkim zakresie poparta jest szerszym spektrum naukowej literatury zrodlowej. Brak jest starannej kompilacji dotychczasowych wynikow badan dotycz^cych produkcyjnosci wysokowydajnych krow, miar^ ktorej jest wydajnosc i sklad chemiczny mleka w laktacji, a przeciez takie krowy byly przedmiotem podj?tych badan. Nie mog? zgodzic si? ze stwierdzeniem, ze por6wnanie uzyskanych wynikow badan z literature jest w tej cz?sci pracy utrudnione ze wzgl?du na brak doniesieh dotycz^cych tego typu badan". W pracy Autorka ograniczyla si? do laktacji standardowej, podczas gdy z danych podanych w tabelach (chocby z dlugosci srednich okresow mi?dzywycieleniowych) wynika, ze laktacje peine trwaly o kilkadziesi^t dni dluzej, co w przypadku wysokowydajnych krow stalo si? juz norm^. O tym tez mozna bylo napisac posilkujqc si? w szerszym zakresie literatura naukow^. 3

4 Na popraw? wskaznikow charakteryzujecych plodnosc krow wptyn^l niewqtpliwie zainstalowany system komputerowego zarz^dzania stadem. Przekonujq o tym nie tylko wartosci zawarte w tabelach 16-21, ale i powolanie si? na naukow^ literatur? z tego zakresu. Tutaj Autorka przytacza wi?cej i trafnie dobranych pozycji pismiennictwa. Prosilabym jednak o szersze wyjasnienie drastycznego, w sensie pozytywnym, spadku liczby wykonywanych zabiegow inseminacyjnych z 4,05 do 2,86 w IV grupie krow, stanowi^cych ponad 61% stada obj?tego analizy (s^ to krowy o najwi?kszych wydajnosciach - w laktacji 305-dniowej wydajnosc jednostkowa po zalozeniu monitoringu wynosila 13257,1 kg mleka - tabela 6). Sytuacja taka winna skutkowac skroceniem okresu mi^dzyci^zowego przynajmniej o jeden cykl plciowy, ale wyniki zamieszczone w tabeli 17 tego nie potwierdzajq. Przytoczone wyniki literaturowe o dlugosci trwania okresow mi?dzywycieleniowych dotyczq cz?stokroc badan z kohca ubieglego wieku - trudno wi?c uznac je za rekomendowane dla bydla holsztyhskofryzyjskiego, doskonalonego w kierunku zwi?kszenia wydajnosci mlecznej, co nie idzie w parze z rozrodem, o czym swiadcz^ wyniki wielu aktualnie prowadzonych badan. Interesujecym, popartym licznie i trafnie dobranym pismiennictwem, jest rozdzial zatytulowany: Zastosowanie nowoczesnych technologii w ocenie zachowania krow mlecznych w badanym gospodarstwie. Rozprawa zakohczona jest rozdzialem Podsumowanie i wnioski", ale nie oddaje on w pelni tresci zawartych w sformulowanym celu pracy. Prezentowane w tym rozdziale stwierdzenia raczej streszczeniem wynikow niz wnioskami. Trafhiejszym bylby rozdzial Podsumowanie", przy czym nalezaloby zrezygnowac z podawania tresci, ktore nie byly przedmiotem badan (np. w pkt. 1 - cyt.: zwi?kszona wydajnosc krow niewetpliwie wplyn^la na ogoln^ efektywnosc gospodarsk^"). Punkt 3 tego rozdziahi moglby brzmiec: Zmniejszona liczba zabiegow inseminacyjnych z 2,89 do 2,37 na zacielenie krowy wskazuje na wzrost skutecznosci wykrywania mi po wprowadzeniu komputerowego systemu zarz^dzania stadem. Korzystaj^c z uprawnien recenzenta pragn? jeszcze zwrocic uwag? na zaistniale uchybienia, ktore nalezaloby usun^c przed skierowaniem pracy do opublikowania: - w rozdziale Literatura" nalezaloby unikac pozycji typu: biuletyny, poradniki ODR, prace magisterskie, skrypty, itp.; 4

5 - nalezy uzupetnic brakuj^cy zakres stron w niektorych pozycjach Hteratuiy; - posilkowanie si? artykulami zaczerpni?tynii z czasopism specjalistycznych (jak Hoduj z glowe, bydjo, Rolnicze ABC, Hodowca Bydla, itp.) jest raczej zb?dne w opracowaniach naukowych; - zwrocic uwag? na opis srednich zamieszczonych pod tabelami 6-21 (chodzi 0 istotnosc roznic w rz?dach a nie w kolumnach). Oczekuj?, ze Autorka podczas obrony doktoratu ustosunkuje si? do moich uwag, a dyskusja pozwoli na wykorzystanie ich w przygotowaniu materialow do opublikowania. Ocena koncowa Sformulowany eel pracy zostal zrealizowany. Praca wnosi pewne aspekty poznawcze, umozliwiaj^c wykorzystanie ich w praktyce w zakresie mozliwosci poprawy efektywnosci produkcji bydl?cej poprzez wykorzystanie komputerowego systemu zarz^dzania stadem bydla mlecznego, szczegolnie w stadach wysokowydajnych. Podsumowanie Bior^c pod uwag? caloksztah przedstawionej do oceny rozprawy doktorskiej mgr inz. Katarzyny Gajownik - Lazugi nt.: Ocena skutecznosci stosowania monitoringu komputerowego w wybranym stadzie krow mlecznych" stwierdzam, ze spelnia ona w stopniu wystarczajecym wymagania okreslone w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. z 2003r., Nr 65, poz. 595, z pozniejszymi zmianami). W zwi^zku z powyzszym wnioskuj? do Wysokiej Rady Wydziahx Przyrodniczego Uniwersytetu Przyrodniczo - Humanistycznego w Siedlcach o przyj?cie rozprawy i dopuszczenie jej Autorki do dalszych etapow przewodu doktorskiego. 5