OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ WYKŁAD 1. dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

Transkrypt

1 OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ WYKŁAD 1 dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

2 UWAGI WSTĘPNE kurs obejmuje 15 godzin zajęć dydaktycznych Cel kursu - przedstawienie zasad ochrony praw na dobrach niematerialnych Tematyka kolejnych zajęć:

3 TEMATYKA ZAJĘĆ 1. Pojęcie własności intelektualnej źródła praw na dobrach niematerialnych. 2. Zakres przedmiotowy i podmiotowy prawa autorskiego. Autorskie prawa osobiste i majątkowe. 3. Okres ochrony utworu, domena publiczna, dozwolony użytek prywatny i publiczny. Prawo cytatu. Plagiat. Odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich. 4. Umowy o przekazaniu praw autorskich i licencyjna. Wolne licencje, licencje Creative Commons. Ruch Wolnej Kultury. Organizacje zbiorowego zarządzania. 5. Pojęcie własności przemysłowej. Prawa własności przemysłowej i ich ograniczenia. Rejestracja i międzynarodowa ochrona własności przemysłowej. Umowy o przekazaniu praw własności przemysłowej i licencyjna. Naruszenie praw własności przemysłowej. 6. Bazy danych i zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

4 ZALICZENIE PRZEDMIOTU Ostatnie zajęcia- test jednokrotnego wyboru, ok. 25 pytań

5 WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA - CO TO TAKIEGO? Innowacyjność, kapitał intelektualny, własność intelektualna, gospodarka oparta na wiedzy - jak wykorzystać własne pomysły w prowadzeniu działalności gospodarczej, jak je ochronić? Istnienie stosownych przepisów stanowi dla przedsiębiorców dysponujących nowymi technologiami jeden z warunków koniecznych inwestowania (Michał du Vall,,Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2008, s. 18.) Własność rzeczy a własność intelektualna czy możliwa jest ochrona pomysłu? Pojęcie własności, w tym w szczególności prawo własności nierozerwalnie powiązane jest z rzeczą- przedmiotem materialnym. W przypadku WI sprawa się komplikuje. Przedmiotem WI jest najczęściej wytwór ludzkiego intelektu pomysł, który nie zawsze musi uzyskać postać materialną. Brak materialnego przedmiotu WI ułatwia obrót nią, ale też utrudnia jej ochronę.

6 CZYM JEST WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA? Rosnące zainteresowanie problematyką innowacyjności, kapitału intelektualnego czy gospodarką opartą na wiedzy nie doprowadziło do skodyfikowania własności intelektualnej i zebrania jej w jednym akcie prawnym. Brak zbiorczego aktu prawnego utrudnia ustalenie, co dokładnie kryje się pod hasłem własność intelektualna. Również doktryna prawa rozróżnia dwa rozumienia własności intelektualnej.

7 CZYM JEST WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA? W znaczeniu wąskim prawa składające się na własność intelektualną ograniczają się do utworów jako przedmiotów prawa autorskiego. W znaczeniu szerokim zakres ten ulega poszerzeniu o prawa własności przemysłowej, takie jak: wynalazki; wzory przemysłowe; wzory użytkowe znaki towarowe oznaczenia geograficzne; topografie układów scalonych; projekty racjonalizatorskie

8 CZYM JEST WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA? Na gruncie międzynarodowym zakres przedmiotowy pojęcia własność intelektualna został najpełniej określony w,,porozumieniu w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej. Zgodnie z jego treścią w skład własności intelektualnej wchodzą: utwory w rozumieniu prawa autorskiego; programy komputerowe; zbiory (bazy) danych; znaki towarowe; oznaczenia geograficzne; wzory przemysłowe; patenty; wzory masek (topografie) układów scalonych; informacje nieujawnione.

9 CZYM JEST WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA? Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO) definiuje pojęcie własności intelektualnej jako zbiór praw odnoszących się w szczególności do: dzieł literackich, artystycznych i naukowych, interpretacji artystów interpretatorów oraz wykonań artystów/ wykonawców, fonogramów i programów radiowych i telewizyjnych, wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej, odkryć naukowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych i usługowych, nazw handlowych i oznaczeń handlowych, ochrony przed nieuczciwą konkurencją.

10 CZYM JEST WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA? Wskazany powyżej zakres przedmiotowy własności intelektualnej poszerza się niekiedy o kolejne elementy. Najczęściej chodzi o: nazwy handlowe, markę, reputację, kapitał ludzki, relacje z klientami, kulturę organizacyjną i przywództwo czy siłę atrakcyjną przedsiębiorstwa (goodwill) Jednocześnie postępujący rozwój nowych technologii, a zwłaszcza zwiększenie możliwości oddziaływania na rynek za pomocą internetu pociąga za sobą rozciągniecie pojęcia własności intelektualnej na domeny internetowe jako elementy odróżniające przedsiębiorcę działającego w sieci. Niejednokrotnie oryginalne i wyróżniające się oznaczenie przedsiębiorcy będzie posiadało większe znaczenie dla przedsiębiorcy niż jego znak towarowy.

11 CZYM JEST WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA? Własność intelektualna zbiorcze określenie grupy monopoli prawnych, obejmujące niektóre dobra niematerialne (prawo autorskie) oraz niektóre własności przemysłowe (patenty oraz znaki towarowe). Dobro niematerialne to dobro występujące w obrocie cywilnoprawnym, nieposiadające postaci materialnej. Prawo własności intelektualnej (prawo o dobrach niematerialnych) termin obejmujący elementy różnych działów prawa, regulujące zasady korzystania z tzw. własności intelektualnej.

12 ŹRÓDŁA PRAW NA DOBRACH NIEMATERIALNYCH Podstawowymi źródłami prawa w Polsce są ustawy. Prawa na dobrach niematerialnych zostały uregulowane w 4 ustawach: 1. Utwory, programy komputerowe oraz przedmioty praw pokrewnych (np. artystyczne wykonania) objęte są ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 2. Ustawa o ochronie baz danych zawiera regulacje dotyczące baz danych w zakresie, w jakim nie stanowią one utworów. 3. Patenty, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe i oznaczenia geograficzne zostały objęte ustawą prawo własności przemysłowej. 4. Istotne znaczenie ma też ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

13 Warto pamiętać, że: istnieje wiele innych przepisów, które regulują korzystanie z dóbr niematerialnych - przede wszystkim przepisy kodeksu cywilnego o dobrach osobistych przepisy dotyczące dóbr niematerialnych można znaleźć również m.in w: kodeksie cywilnym w prawie prasowym w ustawie o ochronie dziedzictwa Fryderyka Chopina w prawie geodezyjnym i kartograficznym

14 Obecny kształt większości obowiązujących w Polsce ustaw z zakresu praw na dobrach niematerialnych uwarunkowany jest przepisami prawa międzynarodowego. Do najważniejszych z nich zaliczają się umowy administrowane przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (World Intellectual Property Organization- WIPO) konwencję berneńską oraz traktat WIPO o prawie autorskim (dotyczące praw autorskich) konwencję rzymską i traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i prawach pokrewnych (dotyczącą praw pokrewnych) konwencję paryską oraz układ o współpracy patentowej (dotyczące głównie praw patentowych) porozumienie madryckie (dotyczące znaków towarowych) porozumienie haskie (dotyczące wzorów przemysłowych)

15 Warto pamiętać, że: WIPO to nie jedyna organizacja międzynarodowa, z którą związane są wiążące Polskę umowy międzynarodowe. Istotne są również: porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS) - załącznik do porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), jak również europejska konwencja patentowa (zwana też konwencją o patencie europejskim)

16 DYREKTYWY UE dyrektywa w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (znaną jako INFOSOC) dyrektywa w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (znaną jako IPRED) dyrektywa w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych dyrektywa w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej

17 DYREKTYWY UE dyrektywa w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych dyrektywa w sprawie prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki dyrektywa w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych, w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową (znaną jako dyrektywa kabelsatelita) dyrektywa w sprawie ochrony prawnej baz danych

18 Warto pamiętać, że: w polskim prawie funkcjonuje zasada hierarchii aktów prawnych. Polskie ustawy muszą być zgodne z wiążącymi Polskę przepisami prawa międzynarodowego, a w szczególności europejskiego. Wiele z przyjętych w polskich ustawach rozwiązań wynika z konieczności realizacji tych zobowiązań, ale w wielu miejscach polski ustawodawca ma większą lub mniejszą swobodę