Polityka społeczna i analiza rynku usług społecznych

Transkrypt

1 PODYPLOMOWE STUDIA ZARZĄDZANIA GOSPODARKĄ SPOŁECZNĄ Polityka społeczna i analiza rynku usług społecznych Dr hab. Ryszard Szarfenberg Wersja 2.0 Część dotyczącą analizy rynku usług społecznych poprowadzi Cezary Miżejewski

2 Cztery kontynenty pojęciowe i dwa wymiary naukowy czysty, naukowy zaangażowany i praktyczny Polityka społeczna w ujęciu akademickim cztery kontynenty POLITYKA SPOŁECZNA Kontynent etyczny: sprawiedliwośd, postęp i prawa ludzi

3 Problemy demarkacji na każdym z kontynentów pojęciowych Kontynent Ekonomiczny Socjologiczny Etyczny Politologiczny Problem oddzielenia, odróżnienia (demarkacji) Ekonomia i polityka gospodarcza a polityka społeczna Socjologia i socjotechnika (socjologia stosowana) a polityka społeczna Etyka i etyka praktyczna a polityka społeczna Politologia, administracja i polityka publiczna a polityka społeczna

4 Różne zakresy przedmiotowe pojęcia polityki społecznej podejście administracyjne Zakres polityki społecznej UJĘCIE WĄSKIE: Zabezpieczenie społeczne - Ubezpieczenie społeczne - Pomoc społeczna - pozostałe UJĘCIE ŚREDNIE: Praca Zabezpieczenie społeczne - Ubezpieczenie społeczne - Pomoc społeczna - pozostałe Obecnie minister pracy i polityki społecznej odpowiada za trzy działy administracji rządowej: praca, zabezpieczenie społeczne, sprawy rodziny. W tym sensie polityką społeczną jest prowadzenie dwóch ostatnich rodzajów spraw UJĘCIE SZEROKIE: Praca Zabezpieczenie społeczne Sprawy rodziny Edukacja Ochrona zdrowia Mieszkalnictwo Kultura Bezpieczeństwo osobiste (inne)

5 Różne źródła zaspokojenia potrzeb (dobrobytu) zakres podmiotowy Tradycyjne ujęcie polityki społecznej państwo powszechnego dobrobytu Podmioty ponadnarodowe Państwo Sektor rządowy Sektor samorządowy Sektor społeczny zorganizowany i niezorganizowany Dobrobyt społeczny i jego podział Sektor rynkowy formalny i nieformalny Inne źródła Rodzina, bliscy

6 Provision mix Polityka społeczna zakres instrumentalny Product mix świadczenia w różnych formach i pakietach Profession mix świadczenia są dostarczane przez różne profesje społeczne Organization mix świadczenia dostarczane przez organizacje i sieci z różnych sektorów Finance mix źródła finansowania świadczeo są zróżnicowane (Powell) Regulation mix źródła norm i standardów zróżnicowane (Powell)

7 Warianty zakresu pojęciowego polityki społecznej? Wąsko podmiotowo i przedmiotowo oraz instrumentalnie? Działalnośd socjalna paostwa przy pomocy udzielania świadczeo (pieniężnych) Szeroko podmiotowo i przedmiotowo oraz instrumentalnie? Działalnośd gospodarczo-społeczno-socjalna organizacji międzynarodowych, paostw, samorządów, organizacji pozarządowych non-profit, organizacji rynkowych for-profit za pomocą regulacji, finansowania i udzielania świadczeo w różnych formach Wąsko podmiotowo, szeroko przedmiotowo i instrumentalnie, np. paostwowa lub publiczna polityka społeczna

8 Polityka socjalna a polityka społeczna Kryterium porównania Przedmiot Cele Środki Sposoby działania Adresaci Polityka socjalna Polityka społeczna Materialne warunki bytu, konsumpcja towarów i Społeczeństwo, stosunki społeczne, organizacja usług, dochody pieniężne, poziom życia życia społecznego, jakość życia Poprawa materialnych warunków bytu Postęp społeczny, równowaga społeczna, (szczególnie najbiedniejszych), wzrost porządek społeczny, dobro wspólne, moc konsumpcji, pokój socjalny, łagodzenie narodu, harmonia między celami osobistymi i kwestii socjalnych społecznymi Bezekwiwalentne (w tym nieodpłatne) świadczenia społeczne Doraźne ratownictwo, interwencja, ochrona za pomocą wytwarzania i rozdzielania świadczeń społecznych Grupy słabe względnie (np. pracownicy najemni, lokatorzy) lub absolutnie (np. chorzy, bezdomni, niepełnosprawni) instytucjonalizacja, formalizacja i organizowanie warunków życia dla całych zbiorowości ; środki: ekonomiczne, prawne, informacyjne, kadrowe; style: liberalny, rygorystyczny, bodźcowy, opiekuńczy Perspektywiczne zapobieganie, planowanie, zmienianie struktury społecznej Społeczeństwo jako całość, wszyscy obywatele

9 Od polityki społecznej do polityki rozwoju społecznego W ujęciu najszerszym rozumie się politykę społeczną jako umiejętnośd wyboru podstawowych celów rozwoju społecznego na bliższą i dalszą metę i ustalenia zgodnie z nimi kryteriów oceny bieżącej działalności publicznej (Jan Danecki) Jest to raczej polityka rozwoju społecznego niż klasyczna polityka socjalna w sensie systemu świadczeo organizowanych i dostarczanych przez paostwo Historyczna ewolucja pojęd: od dobroczynności, przez pracę socjalną i politykę socjalną do polityki społecznej i polityki rozwoju społecznego

10 Korzyści ekonomiczne Jaki model rozwoju? Jednowymiarowy A rozwój gospodarczy B ekorozwój C rozwój sprawiedliwy Dwuwymiarowy D rozwój gospodarczy przyjazny dla środowiska E sprawiedliwy rozwój gospodarczy F rozwój ekospołeczny Trójwymiarowy G rozwój zrównoważony Korzyści środowiskowe Korzyści społeczne G. Atkinson i in. (red.) Handbook of Sustainable Development, 2007, s. 352 (rozszerzona interpretacja)

11 Trzy paradygmaty rozwoju

12 Ewolucja państwowej polityki społecznej

13 Od dobroczynności do polityki społecznej ujęcie historyczne Tradycyjna dobroczynność Polityka społeczna XX wieku Nieprofesjonalni dobroczyńcy Profesjonalizacja Profesjonalne służby społeczne wolontariat zatrudnienie Towarzystwa, ochronki, przytułki Etatyzacja Urzędy, placówki, zakłady

14 Geneza polityki społecznej w cieniu państwa Proces modernizacji, S. Rokkan Formowanie paostwa Budowanie narodu Uczestnictwo polityczne Redystrybucja dochodu Paostwowa polityka społeczna Prawa osobiste Prawa polityczne Prawa socjalne Rozwój statusu obywatela, T.H. Marshall Wiek XVII i wcześniej Wiek XX Czas

15 Rola: Rodziny Rynku Paostwa Dojrzałe welfare state i jego modele lata 80. XX wieku Liberalny Socjaldemokratyczny Konserwatywny Marginalna Centralna Marginalna Marginalna Marginalna Centralna Centralna Marginalna Pomocnicza Welfare state Dominująca forma solidarności Indywidualna Uniwersalna Pokrewieostwo Korporatyzm Etatyzm Dominujące miejsce solidarności Rynek Paostwo Rodzina Poziom dekomodyfikacji Minimalny Maksymalny Wysoki (dla żywiciela rodziny) Dominujące podejście do zarządzania ryzykami socjalnymi Welfare state Rezydualne Uniwersalistyczne Ubezpieczenie społeczne Regulacja rynku pracy Słaba Średnia Silna Zobowiązania socjalne rodziny / Słabe / Słabe / Maksymalne / poziom defamilizacji Defamilizacja silna Defamilizacja silna Defamilizacja słaba (familizm) Przykład USA Szwecja Niemcy, Włochy G. Esping-Andersen

16 Krytyka welfare state państwo przemiałowe Państwo opiekuńcze umiarkowana redystrybucja od bogatych do biednych Udział wydatków społecznych w PKB W a l k a p o li t y c z n a Wprowadzenie nowych grup do systemu redystrybucji W a l k a p o li t y c z n a Państwo przemiałowe redystrybucja do silnych grup interesu Kryzys fiskalny, przeciążenie państwa J.M. Buchanan, teoria wyboru publicznego

17 Krytyka welfare state - demoralizacja nieuczciwość, bezczynność, nieodpowiedzialność nagradza Klasyczna polityka społeczna karze Słabnące więzi rodzinne i społeczne Konsumpcjonizm Indywidualizm Rozpad małżeństw i rodzin Zdemoralizowana podklasa w miejskich gettach przedsiębiorczość, oszczędność, samoograniczenie Osłabienie innowacji i gospodarki Neokonserwatywna krytyka pomocy społecznej w USA, np. Charles Murray, Bez korzeni

18 Krytyka welfare state ekonomiczna Rozbudowana polityka społeczna welfare state Wysokie podatki i/lub składki Pełne zabezpieczenie od ryzyk socjalnych Gospodarka niższy wzrost gospodarczy, mniejsza konkurencyjność, mniejsza stabilność, mniejsze oszczędności, dławienie przedsiębiorczości Społeczeostwo mniejszy poziom indywidualnej zapobiegliwości, mniejsze bodźce do rodzenia dzieci, mniej stabilne rodziny, starzejące się społeczeństwo S. Golinowska

19 Nowe wyzwania przed polityką społeczną - społeczeństwo Spadek liczby urodzeo poniżej poziomu aspiracji Wzrost przeciętnej długości życia Dyskryminacja i nierówności pod względem płci Migracje i problemy z integracją imigrantów Zmiany zachodzące w modelu rodziny Obciążenie demograficzne, wyobcowanie, wzrost ubóstwa osób starszych Podziały i konflikty międzypokoleni owe Ubóstwo wielu regionów, rosnące ubóstwo dzieci Komisja Europejska

20 Nowe wyzwania - gospodarka Utrzymujące się bezrobocie Wypadanie z rynku pracy osób w wieku przedemerytal nym Niska jakośd edukacji, wypadanie młodzieży Pracownicy mają problemy z dostosowaniem się do szybkich zmian na rynku pracy Segmentacja rynku pracy, koniec pracy na całe życie, nowe formy zatrudnienia Komisja Europejska

21 Nowe wyzwania styl życia i system wartości Słabną tradycyjne więzi rodzinne Wykluczenie cyfrowe Obawy związane z globalizacją i zwiększonym kontaktem z innymi kulturami Rozwój biotechnologii - problemy bioetyczne Tendencja do indywidualizacji, koncentrowanie uwagi na konsumpcji Spada zaufanie do instytucji politycznych i udział w życiu publicznym Model konsumpcji zagrażający klimatowi i środowisku Nowe problemy społeczne: stres, depresja, otyłośd Komisja Europejska

22 Zasadnicze zmiany i makrowstrząsy Gospodarka narodowa Kobiety pracują nieodpłatnie w domu Tradycyjna rodzina wielodzietna Młode społeczeństwo Zmiana otoczenia Klasyczna polityka społeczna Zmiana otoczenia Umiędzynaro dowienie gospodarki Aktywizacja zawodowa kobiet Nietrwałe małżeństwa małodzietne Starzenie się ludności Kryzys i reformy klasycznej polityki społecznej

23 Reformy i megatrendy wpływ na politykę społeczną P. Sunley et al. Putting Workfare in Place: Local Labour Markets and the New Deal, 2006, s. 27

24 Makrozmiany i ich wpływ na politykę społeczną Zmiany demograficzne Zmiany gospodarcze Nowe problemy społeczne Polityka społeczna Zmiany kulturowe Zmiany polityczne Stare problemy społeczne Postęp technologiczny

25 Współczesne wyzwania i ich wpływ na politykę społeczną Charakterystyka zmiany (wyzwania) Dalsze starzenie się społeczeostwa Konsekwencje dla polityki społecznej Zwiększone zadania w zakresie finansowania emerytur i nawet w większym stopniu w obszarze ochrony zdrowia i opieki długoterminowej Globalizacja Mniej trwałe małżeostwo, większe zróżnicowanie form życia rodzinnego, więcej osób samotnych i samotnych rodziców, mniej dzieci Osłabienie kontroli społecznej ze strony rodziny i społeczności lokalnej, a także wzrost bezrobocia i nierówności Zwiększona aktywnośd paostwa w zakresie edukacji i/lub ograniczania ubóstwa w zależności od wyboru drogi poprawiania międzynarodowej konkurencyjności Obawy o kondycję rodziny w sferze materialnej (ubóstwo) i wychowawczej (zachowania antyspołeczne, przestępczośd); wzrost znaczenia polityki rodzinnej Wzrost znaczenia problemu naruszeo porządku społecznego i polityki wobec zachowao aspołecznych

26 Współczesne wyzwania i ich wpływ cd. Charakterystyka zmiany (wyzwania) Wzrost bezrobocia i związany z nim wzrost obciążeo dla budżetu socjalnego Narastające problemy ekologiczne Konsekwencje dla polityki społecznej Większe zaangażowanie polityki społecznej w sprawy zatrudnienia (np. kształcenie ustawiczne) Wzrost zaangażowania regulacyjnego i finansowego paostwa w tym obszarze Rozpowszechnione odwoływanie się do języka praw przez coraz większą liczbę grup o specjalnych potrzebach Kolejne obowiązki nakładane na paostwo w zakresie praw dzieci, osób niepełnosprawnych, osób starszych, kobiet Coraz bardziej szczegółowa i dostępna informacja o polityce społecznej oraz jej osiągnięciach w poszczególnych krajach i dziedzinach Żądania reform w celu osiągnięcia nakładów i/lub wyników takich, jak w krajach najlepiej radzących sobie z problemami społecznymi, głosowanie nogami

27 Współczesne wyzwania i ich wpływ cd. Charakterystyka zmiany (wyzwania) Wzrost zamożności i ogólnego poziomu życia Konsekwencje dla polityki społecznej Zwiększają się oczekiwania wobec poziomu realizacji praw jaki ma gwarantowad paostwo (np. już nie tylko szkolnictwo średnie, ale również wyższe) Wzrost zróżnicowania i złożoności struktury społecznej, bardziej zindywidualizowane życie i wielowymiarowe tożsamości Wzrost znaczenia międzynarodowych podmiotów polityki społecznej Wzrost znaczenia kultury konsumpcyjnej oraz zwiększona dostępnośd do wiedzy specjalistycznej Nacisk na elastycznośd, indywidualizację usług oraz ich konsekwencja w postaci coraz bardziej skomplikowanej polityki społecznej Polityka społeczna paostwa narodowego w coraz większym stopniu będzie kształtowana przez prawo międzynarodowe Polityka społeczna skoncentrowana coraz bardziej na konsumentach, słabnąca rola profesji społecznych (producentów usług) P. Wilding

28 Paradygmat Keynesowski Paradygmat neoliberalny Podejście inwestycji społecznych Diagnoza bezrobocia Polityka społeczna i gospodarka Kluczowe wartości i zasady Kluczowe normy działalności publicznej Niedostateczny popyt generuje bezrobocie i spowolniony wzrost gospodarczy Polityka społeczna pozytywnie wpływa na gospodarkę: rozwój ubezpieczeo społecznych wzmacnia popyt i stymuluje wzrost Równośd społeczna Praca dla wszystkich (mężczyzn) Dekomodyfikacja Duże paostwo Centralne planowanie gospodarcze Rozwój welfare state Kluczowe instrumenty Polityka wspierania popytu Rozwój ubezpieczenia społecznego Rozwój sektora publicznego Rekompensowanie bezrobocia Bezrobocie i inflacja powodowane są ograniczoną podażą spowodowaną sztywnością rynku pracy (zbyt duże koszty pracy, za dużo regulacji, zasiłki zniechęcają do pracy) Publiczne wydatki społeczne negatywnie wpływają na gospodarkę: polityka społeczna jako koszt i przyczyna powolnego wzrostu i inflacji Indywidualna odpowiedzialnośd Jakakolwiek praca Aktywizacja Odchudzone paostwo Deregulacja Demontaż welfare state Rozwiązania monetarystyczne nastawione na przeciwdziałanie inflacji Deregulacja rynku pracy Prywatyzacja usług społecznych i zdrowotnych, rozwój systemów kapitałowych w celu finansowania emerytur Aktywizacja i workfare (work + fare zamiast well + fare) Bezrobocie powiązane jest z brakiem odpowiednich kwalifikacji, aby znaleźd zatrudnienie i tworzyd nowe miejsca pracy Pozytywna rola gospodarcza nowych form polityki społecznej: polityki społeczne inwestujące w kapitał ludzki w celu wzrostu zatrudnialności i poziomu zatrudnienia, wspierania elastyczności rynku pracy (flexicurity), przygotowania gospodarki opartej na wiedzy Polityka społeczna jako warunek wstępny wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy Inkluzja (integracja) społeczna Jakośd zatrudnienia Podejście capabilities *zdolności-możliwości+ Równośd szans; zapobieganie zamiast naprawiania ( prepare rather than repair ) Paostwo upodmiotawiające Inwestycje Przekształcenie welfare state Inwestowanie w kapitał ludzki aby wzrosła konkurencyjnośd i tworzone były miejsca pracy Rozwój usług społecznych i polityk wspierających rynek pracy, wczesną edukację i opiekę nad dziedmi, kształcenie wyższe i ustawiczne, aktywne programy rynku pracy i na rzecz zatrudnienia kobiet Flexicurity (flexibility + security)

29 Zasadnicze problemy i dylematy aktywnej polityki społecznej Między ochroną a aktywizacją Polityka chroniąca sytuację poszukujących pracy Polityka chroniąca sytuację biernych Bierni zawodowo Polityka stymulująca przepływy w kierunku zatrudnienia Poszukujący pracy W tle są zadania polityki zatrudnienia, która ma zapewnić, że liczba miejsc pracy będzie wystarczająca, aby mogli pracować wszyscy zaktywizowani Zatrudnieni, samozatrudnieni Polityka chroniąca sytuację zatrudnionych

30 Zasadnicze problemy i dylematy Czy można uniknąd dylematu między wzrostem bezrobocia i hojną polityką społeczną (UE) a pełnym zatrudnieniem, skąpą polityką społeczną i wzrostem ubóstwa oraz nierówności (USA)? Czy można uniknąd trylematu niemożności pogodzenia pełnego zatrudnienia, niskiego poziomu nierówności i zrównoważonego budżetu? Czy można łączyd jednoczesne osiąganie celów zatrudnieniowych i egalitarystycznych?

31 Ku przedsiębiorczej i wielosektorowej polityce społecznej z zastosowaniem rynku

32 Klasyczny rząd i klasyczna polityka społeczna Koncentruje się na przepisach Nie mierzy działania swoich jednostek Koncentruje się na zasobach i produkcie Obywatel -petent KLASYCZNY RZĄD Wprowadza mechanizmy biurokratyczne Centralizacja władzy i kontroli Uruchamia tylko sektor publiczny Klasyczna paostwowa polityka społeczna Reaguje na problemy Koncentruje się na wydatkach D. Osborne, T. Gaebler, Rządzić inaczej

33 Przedsiębiorczy rząd nowe zarządzanie publiczne Koncentruje się na celach i misji Mierzy działania swoich jednostek Uwzględnia wyniki Obywatel-klient PRZEDSIĘBIORCZY RZĄD Wprowadza mechanizmy rynkowe Decentralizuje i demokratyzuje władzę Aktywizuje wszystkie sektory Reformy paostwowej polityki społecznej Zapobiega problemom Koncentruje się też na przychodach D. Osborne, T. Gaebler, Rządzić inaczej

34 Wielosektorowa polityka społeczna Jednosektorowa PS paostwo jako jedyny usługodawca Paostwo Usługa X Obywatele Wielosektorowa PS usługodawcy z różnych sektorów NGO-sy Usługa X Obywatele Firmy rynkowe Usługa X Obywatele

35 Jednosektorowa polityka społeczna bez rynku Klasyczne rozwiązanie organizacyjne z rejonizacją Przepisy Ministerstwo odpowiedzialne za usługę Okólniki Publiczne ogniwa pośrednie Finansowanie Kontrola Jednostka publiczna obsługująca rejon (rejonizacja) Usługi Obywatele w danym rejonie Sektor publiczny

36 Rynek w jednosektorowej polityce społecznej Rynek wewnętrzny bez rejonizacji Regulacje Ministerstwo odpowiedzialne za usługę Standardy Niezależne jednostki kontraktujące i finansujące Kontraktowanie Finansowanie Kontrolowanie P R Z E T A R G Jednostka publiczna konkurencja Jednostka publiczna W Y B Ó R Usługi Usługi Obywatele Sektor publiczny

37 Rynek z wielosektorową polityką społeczną Rynek wielosektorowy bez rejonizacji Ministerstwo odpowiedzialne za usługę Regulacje Standardy Niezależne jednostki kontraktujące i finansujące Kontraktowanie Finansowanie Kontrolowanie P R Z E T A R G Jednostka publiczna konkurencja Jednostka niepubliczna W Y B Ó R Usługi Usługi Obywatele Dalszy możliwy rozwój sytuacji: 1) wiele podmiotów finansujących (konkurencja między płatnikami), 2) wyodrębnienie podmiotów kontraktujących obsługujących duże sieci usługodawców (konkurencja między kontraktującymi, konsolidacja po stronie usługodawców)

38 Argumenty za wielością podmiotów świadczących usługi na podstawie kontraktu poziom usług realizowanych przez instytucje publiczne jest coraz częściej poddawany krytyce ze strony klientów i instytucji ich reprezentujących; zapewniane usługi powinny bardziej odpowiadać potrzebom odbiorcy niż tego, kto je świadczy - praktyka pokazuje, że podmioty publiczne coraz częściej działają w swoim stylu, nie są innowacyjne i elastyczne; konkurencja i rynek mogą wprowadzić mechanizmy zmniejszania kosztów i zwiększania jakości usług; kontrakty są lepsze, w znaczeniu merytorycznym i finansowym, niż większość dotychczasowych - najczęściej nieformalnych - związków organizacji pozarządowych i administracji. Gwarantują bowiem uprzednią definicję i standaryzację danej usługi, określają spodziewane jej efekty, poddawane są też monitoringowi i ewaluacji; wielość podmiotów świadczących daną usługę daje możliwość wyboru przez klienta/beneficjenta tej, która jest dla niego optymalna; motywacja sektora komercyjnego (zysk) i pozarządowego (etos odpowiedzialnego obywatela) jest lepszą motywacją do działania niż prawne zobowiązanie służb publicznych Z. Wejcman, Tak mało państwa, jak to możliwe - tak dużo, jak to konieczne, w: O kulturze kontraktu, BORIS 1998, s. 7

39 Etapy procesu kontraktowania 1. zebranie danych o istniejących problemach społecznych w gminie; 2. wybór przez władze lokalne priorytetowych obszarów dla wprowadzenia kontraktów; 3. uzyskanie informacji o potencjalnych realizatorach usługi ze strony samorządu i organizacji pozarządowych; 4. ustalenie procedur, m.in. zakresu zadań, ich specyfikacji i sposobów kontroli; 5. opracowanie umów i innych niezbędnych dokumentów, w tym odpowiedniej uchwały; 6. przeprowadzenie procedury przetargowej i rozpoczęcie realizacji zadania. Z. Wejcman, Tak mało państwa, jak to możliwe - tak dużo, jak to konieczne, w: O kulturze kontraktu, BORIS 1998, s. 7

40 Problem niskiej jakości usług społecznych usługi społeczne straciły poparcie opinii publicznej nie dlatego, że nie udało nam się wystarczająco przekonująco i elokwentnie argumentować, iż wymaga ich sprawiedliwość, albo wystarczająco dokładnie ukazywać głębokości ubóstwa ale przede wszystkim dlatego, że zwykli ludzie doświadczali tych usług jako poniżających i całkowicie nieskutecznych Howard Glennerster

41 Jakość usług a jakość życia Wpływ otoczenia społecznego Usługi społeczne Konsumenci nakłady Proces udzielania usług Produkt (usługi) Wyniki pośrednie (efekty) Wyniki ostateczne (wpływ) Jakośd usług Jakośd życia S. P. Osborne

42 Orientacja na produkcję, tradycyjne podejście biurokratyczne Kierunek jakość usług Orientacja na producenta nakłady proces Orientacja na producenta, wolontariusze jako współproducenci Tradycyjne relacje usługa Nowe relacje Dominacja rządów prawa / wartośd za pieniądze Doradzanie / decydowanie / wdrażanie / ocena usługa Orientacja na obywatela, tradycyjne podejście biurokratyczne wyniki satysfakcja Orientacja na konsumenta Orientacja na jakośd, konsument / obywatel jako (współ)decydent G. Bouckaert

43 Wymiary jakości usług usługi pomocy aktywizującej Nazwa komponentu jakości Definicja (pomoc społeczna na rzecz aktywizacji, samodzielności) Stosowalnośd zdolnośd nauki i technologii pracy socjalnej i pomocy społecznej do spowodowania poprawy w sferze aktywności i samodzielności przy najbardziej sprzyjających okolicznościach Skutecznośd stopieo w jakim poprawa aktywności i samodzielności klientów możliwa do osiągnięcia jest osiągana Efektywnośd zdolnośd do obniżenia kosztów bez zmniejszania osiągalnych efektów w zakresie aktywności i samodzielności Optymalnośd równoważenie poprawy aktywności i samodzielności klientów z kosztami tej poprawy Akceptowalnośd zgodnośd z oczekiwaniami, pragnieniami i życzeniami klientów i ich rodzin Legitymizacja zgodnośd ze społecznymi preferencjami wyrażonymi w zasadach etycznych, wartościach, normach zwyczajach, prawach i regulacjach Sprawiedliwośd zgodnośd z zasadą określającą sprawiedliwą dystrybucję usług pomocy i integracji społecznej i korzyści z niej płynących pomiędzy członków społeczeostwa A. Donabedian, pierwotnie do usług opieki zdrowotnej, tu z zastosowaniem do pomocy aktywizującej, usamodzielniającej

44 Model jakości usługi KLIENT USŁUGODAWCA Percepcja usługi przez udzielających usługę Gap 7 Percepcja usługi przez kierownictwo Gap 6 Servqual model, tłum. A. Wiącek

45 Siedem różnic (luk) z modelu jakości usługi Gap 1 luka między tym, jak kierownictwo postrzega oczekiwania klienta, a jego rzeczywistymi oczekiwaniami Gap 2 luka między tym, co kierownictwo uważa na temat usług, a tym, co określono w jej standardach Gap 3 luka między tym, co wyznaczają standardy jakości, a faktycznie udzielanymi usługami Gap 4 luka między jakością obiecaną w reklamach i innych zewnętrznych komunikatach, a tym jakich usług faktycznie się udziela Gap 5 luka między tym, czego klienci oczekują od usług, a tym co faktycznie otrzymują Gap 6 luka między tym, co postrzegają pracownicy, a tym co postrzega kierownictwo Gap 7 luka między tym, jak usługę postrzegają pracownicy udzielający usług, a tym jak ją widzą klienci

46 Redukcja luk w zależności od ich przyczyn L. Gaster, A. Squires, za: K. Opolski, P. Modzelewski, Zarządzanie jakością w usługach publicznych, s. 23

47 Rynek usług model konkurencyjności przykład ZOZ K. Opolski, K. Waśniewski, Zarządzanie jakością i ryzykiem w usługach zdrowotnych, Warszawa 2011, s. 84

48 Kilka uwag na temat analizy polityki społecznej

49 Cztery poziomy rozumienia i analizy usług społecznych I I II I II IV III I Poziom I indywidualni usługodawcy i ich klienci Poziom II organizacje usługowe i organizatorzy Poziom III sied organizacji i koordynatorzy Poziom IV ramy instytucjonalnofinansowe i politycy, administratorzy

50 Od rynku do rozwiązań nierynkowych Potrzeba społeczna Identyfikacja podstawowej usługi oraz jej cech Rynek na wyszczególnioną usługę Ewentualne rozwiązania rynkowe Identyfikacja problemów z rynkiem danej usługi Reakcje społeczne na problemy z rynkiem i problemy z tym związane Reakcje paostwa na problemy z rynkiem i reakcjami społecznymi i problemy z tym związane

51 Uwzględnienie zawodności rynku i państwa Usługa X D.L. Weimer, A.R. Vining

52 Problemy z usługami i reakcje ujęte wielosektorowo Identyfikacja podstawowej usługi oraz jej cech Kultura (normy, wzory) regulujące praktykę usługi Zwrotny wpływ rozwiązao na cechy i kulturę oraz problemy Identyfikacja problemów z cechami i kulturą danej usługi Reakcje społeczeostwa na problemy z cechami, kulturą usługi Zinstytucjonalizowane rozwiązania problemów usługi polityka społeczna w obszarze usługi Rozwiązania paostwowe Rozwiązania społeczne Rozwiązania rynkowe

53 Załącznik reformy polityki społecznej i ich obraz poprzez wydatki społeczne w PKB

54 Rodzaje reform rozwiniętej polityki społecznej Ograniczanie kosztów (cięcia wydatków społecznych) Rekomodyfikacja (ograniczanie dostępności, zmniejszanie hojności świadczeo) Rekalibracja Racjonalizacja (poprawianie struktury bodźców wobec wyraźnych nadużyd socjalnych) Uaktualnienie (uwzględnianie nowych potrzeb, nowych ryzyk socjalnych, nowych grup zagrożonych) Instytucjonalne przemieszczenie (przeniesienie odpowiedzialności za dany element polityki społecznej z paostwa do systemu stosunków umownych, np. układów zbiorowych) P. Pierson, C. Trampusch

55 Reformy radykalne, rewolucje Reformy wewnątrzmodelowe: zmiany, które uznawane są za reformy, ale nie powodują one przejścia międzymodelowego w ramach danej klasyfikacji (wskaźnik przynależności modelowej zmienia się, ale nie przekracza wartości krytycznej) Reformy radykalne: reformy powodujące przejście międzymodelowe w ramach danej klasyfikacji, np. od modelu socjaldemokratycznego do modelu liberalnego w klasyfikacji Espinga-Andersena Reformy rewolucyjne: reformy powodujące jednocześnie przejście międzymodelowe i pozaklasyfikacyjne, np. od modelu socjaldemokratycznego w klasyfikacji Espinga-Andersena, do modelu spoza klasyfikacji, np. paostwo skłaniające do pracy (workfare state) B. Vis

56 Reformy rewolucyjne Niektóre kierunki zmian oznaczają odejście zarówno od państwa (state), jak i od opiekuńczości (welfare) Tradycyjna forma welfare state => Określenie kierunku zmian Paostwo opiekuocze => Paostwo promowania zatrudnienia, paostwo pracy, paostwo skłaniające do pracy (workfare state) (Peck, 2001) Paostwo opiekuocze => Paostwo usamodzielniające (enabling state) (Gilbert, 2002) Paostwo opiekuocze => Paostwo dyscyplinujące (Jones i Novak, 1999) *Paostwo opiekuocze => Opiekuocze społeczeostwo (Rodger, 2001) *Paostwo opiekuocze => Paostwo inwestycji społecznych (Giddens, 1998) Fordowskie paostwo opiekuocze => Post-fordowskie paostwo opiekuocze (Burrows i Loader, 1994) Keynesowskie paostwo opiekuocze => Schumpeteriaoski system promowania zatrudnienia (workfare regime) (Jessop, 2000a) Biurokracja => Quasi-rynki (Bartlett, Le Grand i Roberts, 1998) Monopol paostwa => Pluralizm polityki społecznej (welfare pluralism) (Rao, 1996) Paostwo => Rynek (Loney et al., 1987) J. Clarke, z dodatkami RSz *

57 Od welfare state dokąd? Tradycyjna forma welfare state => Określenie kierunku zmian *Paostwo ekspansywne (expandierenden) => *Paostwo produkujące => Paostwo aktywizujące (Bandemer, Hilbert, 2001) Paostwo zapewniające (gewährleistenden) (Schuppert, 1997) *Paostwo narodowe => Paostwo konkurencyjne (Cerny, 1997) Nowoczesna opiekuoczośd => Postnowoczesna opiekuoczośd (Leonard, 1997) Welfaryzm => Post-welfaryzm, nowy menedżeryzm (Gewirtz, 2002) To, co społeczne => Śmierd tego, co społeczne (Rose, 1996) Model męskiego żywiciela rodziny Model dwojga żywicieli rodziny (J. Lewis, 2000) => Administracja publiczna => Nowe zarządzanie publiczne (Butcher, 1995) Hierarchia => Sieci (Rhodes, 1997) *Paostwo opiekuocze => Paostwo pracy (Golinowska, 2004) *Pasywna polityka społeczna => Aktywna polityka społeczna (Rymsza, 2004) *Paostwo opiekuocze => Wielosektorowa polityka społeczna (Grewioski, 2009) *Paostwo opiekuocze => Społeczeostwo pracy (workfare society, Duszczyk, 2009) J. Clarke, z dodatkami RSz *

58 Reformy modelu socjaldemokratycznego Państwo Rodzaj czystego modelu w 1985 Wyniki przynależności modelowej 1985 i 2002 Dania - Model konserwatywny i socjaldemokratyczny po 0,50 do hojnego workfare 0,56 Finlandia MSD Model socjaldemokratyczny 0,64 do modelu konserwatywnego 0,60 Norwegia MSD Model socjaldemokratyczny 0,83 do 0,81 Szwecja MSD Model socjaldemokratyczny 0,92 do 0,68 Rodzaj zmiany 1985 do 2002 r. Rewolucyjna Radykalna Wewnątrzmodelowa Kierunek zmiany MK/MSD=>MHW MSD=>MK Niewielkie zmniejszenie przynależności Wewnątrzmodelowa Silne zmniejszenie przynależności (> 20 punktów) Oznaczenia: MSD model socjaldemokratyczny; MK model konserwatywny; MHW model hojnego workfare B. Vis

59 Reformy modelu konserwatywnego Państwo Austria Belgia Francja Niemcy Holandia Rodzaj czystego modelu w 1985 MK MK MK MK MK Wyniki przynależności modelowej 1985 i 2002 Model konserwatywny 0,63 do 0,56 Model konserwatywny 0,67 do modelu socjaldemokratycznego 0,66 Model konserwatywny 0,69 do 0,56 Model konserwatywny 0,79 do 0,56 Model konserwatywny 0,76 do modelu socjaldemokratycznego 0,64 Rodzaj zmiany 1985 do 2002 r. Wewnątrzmodelowa Radykalna Wewnątrzmodelowa Wewnątrzmodelowa Radykalna Oznaczenia: MK model konserwatywny, MSD model socjaldemokratyczny. Kierunek zmiany Zmniejszenie przynależności MK=>MSD Zmniejszenie przynależności Zmniejszenie przynależności (silne > 20 punktów) MK=>MSD B. Vis

60 Reformy modelu liberalnego Państwo Rodzaj czystego Wyniki przynależności modelu w 1985 modelowej 1985 i 2002 Wielka ML Model liberalny 0,91 do Brytania 0,89 Irlandia ML Model liberalny 0,59 do modelu skąpego workfare 0,76 USA ML Model liberalny 0,68 do 0,73 Kanada - Model liberalny 0,34 do 0,43 Australia ML Model liberalny 0,84 do 0,72 Rodzaj zmiany 1985 do 2002 r. Wewnątrzmodelowa Rewolucyjna Wewnątrzmodelowa Wewnątrzmodelowa Wewnątrzmodelowa Oznaczenia: ML model liberalny, MSW model skąpego workfare. Kierunek zmiany Zmniejszenie przynależności ML=>MSW Zwiększenie przynależności Zwiększenie przynależności Zmniejszenie przynależności B. Vis

61 Wydatki społeczne w PKB Skandynawia SOCX database, OECD, oprac. R. Szarfenberg

62 Wydatki społeczne w PKB kontynent SOCX database, OECD, oprac. R. Szarfenberg

63 Wydatki społeczne w PKB Anglosasi SOCX database, OECD, oprac. R. Szarfenberg

64 Wydatki społeczne w PKB południe Europy SOCX database, OECD, oprac. R. Szarfenberg

65 Porównanie średnich wydatków społecznych w PKB dla czterech grup krajów SOCX database, OECD, oprac. R. Szarfenberg

66 Wydatki społeczne w PKB - kraje postkomunistyczne 25 Eurostat, oprac. R. Szarfenberg