OCENA SYSTEMÓW I PLANÓW REAGOWANIA NA AWARIE W POLSCE NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO

Transkrypt

1 PROJEKT CIVILARCH Ochrona ludzi i środowiska przed awaryjnymi uwolnieniami substancji chemicznych do rzek OCENA SYSTEMÓW I PLANÓW REAGOWANIA NA AWARIE W POLSCE NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Koordynator części polskiej projektu: Mieczysław Borysiewicz Wykonawcy projektu: Ryszard Grosset Wanda Kacprzyk Katarzyna Rymwid-Mickiewicz Anna Szewczuk-Krowicka Recenzent: Waldemar Kaak Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludności Instrument Finansowy Ochrony Ludności Warszawa 2010 r.

2 Mechanizm finansowania: Obszar strategiczny projektu: Tytuł projekt: Akronim projektu: Numer umowy projektu: Instrument Finansowy Ochrony Ludności Gotowość (w zakresie reagowania w sytuacjach kryzysowych) Ochrona ludzi i środowiska przed awaryjnymi uwolnieniami substancji chemicznych do rzek CIVILARCH /2008/507817/SUB/A3 Okres realizacji projektu: r r. Beneficjent: Beneficjent Zrzeszony: Zadanie: Działanie: Raport: Region Wschodniej Macedonii i Tracji Instytut Ochrony Środowiska D. Realizacja działań pilotowych D.3. Ocena skuteczności istniejących planów reagowania na awarie Ocena systemów i planów reagowania na awarie w Polsce na przykładzie województwa lubuskiego Realizacja: od lutego do sierpnia 2010 r. Niniejszy raport opracowano w Instytucie Ochrony Środowiska w ramach projektu CIVILARCH Ochrona ludzi i środowiska przed awaryjnymi uwolnieniami substancji chemicznych do rzek, który jest realizowany dzięki wsparciu finansowemu Unii Europejskiej z Instrumentu Finansowego Ochrony Ludności. Zaprezentowane w raporcie informacje odzwierciedlają poglądy autorów. Komisja Europejska nie ponosi prawnej odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki wynikające z ich wykorzystania. 2

3 System Zarządzania Kryzysowego. Zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom jest priorytetowym zadaniem dla wszystkich szczebli administracji samorządowej i rządowej w Polsce (rys. 1). Wojewoda 1 zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków na zasadach określonych w odrębnych ustawach (zał. 1). Rys poziomowa struktura zarządzania kryzysowego w Polsce POZIOM 1 Prezes Rady Ministrów Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego POZIOM 2 Wojewoda Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego POZIOM 3 Starosta Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego POZIOM 4 Wójt, Burmistrz, Prezydent Miasta Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego Wojewoda Lubuski powołał 2 i określił zasady funkcjonowania Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (WZZK). Do jego zadań należy m.in.: q ocena występujących i potencjalnych zagrożeń mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo publiczne oraz prognozowanie tych zagrożeń; q przygotowywanie propozycji działań i przedstawianie wojewodzie wniosków dotyczących wykonania, zmiany lub zaniechania działań ujętych w wojewódzkim planie reagowania kryzysowego; q przekazywanie do wiadomości publicznej informacji związanych z zagrożeniami; q opiniowanie wojewódzkiego planu reagowania kryzysowego. Na podstawie Wojewódzkiego Planu Reagowania Kryzysowego, zatwierdzonego w 2008 r. przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, w działania ratownicze włączane są kompetentne służby i instytucje w zależności od rodzaju zagrożenia w przypadku awaryjnych zagrożeń wód w skład WZZK wchodzi Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz zaproszeni specjaliści, jeżeli zajdzie taka potrzeba. Plan jest aktualizowany na bieżąco i systematycznie (co najmniej raz na dwa lata) poddawany przeglądowi. 1 na mocy ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U.z 2009 r. nr 31, poz. 206 z późn. zm.) 2 na mocy ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (DzU z 2007 r. nr 89, poz 590 z póź. zm.) 3

4 W przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej przewodniczący Zespołu Wojewoda Lubuski zwołuje posiedzenie Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, obsługiwanego przez Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody. Po posiedzeniu Zespołu, w zależności od zaistniałej sytuacji oraz wypracowanych ustaleń, następuje: q podjęcie czynnej koordynacji działań ratowniczych i porządkowo-ochronnych prowadzonych przez jednostki organizacyjne zaangażowane w reagowanie kryzysowe na obszarze województwa, q zabezpieczenie procesu stałej, całodobowej wymiany informacji dotyczących zagrożeń i podejmowanych działań (między innymi z marszałkiem województwa) oraz podjęcie współdziałania ze służbami (zespołami) innych organów administracji publicznej i organizacjami pozarządowymi, q uruchomienie systematycznego monitorowania zagrożenia i jego skutków oraz prognozowania dalszego rozwoju zdarzeń, q wypracowanie propozycji decyzji i rozwiązań operacyjno-taktycznych zapewniających właściwe i skuteczne wykorzystanie dostępnych na szczeblu wojewódzkim sił i środków ratowniczych (np. zasobów Wojewódzkiego Magazynu OC, takich jak: odzież ochronna lub sprzęt pływający), q koordynacja procedur związanych z dysponowaniem na potrzeby akcji ratowniczych sił i środków ze szczebla centralnego, w tym sił i środków znajdujących się w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej (np. Jednostki Ratownictwa Chemicznego Sił Zbrojnych) oraz pochodzących z pomocy zagranicznej. W sytuacjach kryzysowych związanych z wystąpieniem awarii z udziałem niebezpiecznych substancji, Wojewoda, poprzez Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, podejmuje działania i stosuje środki niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków określając w szczególności związane z tym obowiązki organów administracji i podmiotów korzystających ze środowiska (rys. 2). Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG) 3 stanowi integralną część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa ukierunkowanej na ratowanie życia, zdrowia, mienia lub środowiska, która obejmuje prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. System ten skupia oprócz jednostek ochrony przeciwpożarowej inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilno-prawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych. KSRG zorganizowany jest w sposób zapewniający jego ciągłe funkcjonowanie na poszczególnych poziomach (rys. 3), tj.: q powiatowym, jako podstawowym poziomie wykonawczym działań ratowniczych na obszarze gmin i powiatu, q wojewódzkim, tj. na poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych na obszarze województwa, q krajowym, tj. na poziomie wspomagania i koordynacji działań ratowniczych na obszarze całego kraju. System funkcjonuje w dwóch stanach: q stałym czuwaniu i doraźnym reagowaniu, polegającym na podejmowaniu działań ratowniczych przez własne siły i środki powiatu i gmin, q wykonywaniu działań ratowniczych wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, wtedy uruchamiany jest poziom wspomagania i koordynacji ze szczebla wojewódzkiego, a przy dużych lub złożonych działaniach ratowniczych ze szczebla krajowego. 3 rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (DzU z 1999 r. nr 111, poz.1311) 4

5 Rys. 2. Schemat organizacyjny struktur zarządzania kryzysowego na poziomie województwa w zakresie awaryjnego uwolnienia substancji chemicznych do wód powierzchniowych RZĄDOWY ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO, obsługiwany przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa KW Państwowej Straży Pożarnej KW Policji Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska WOJEWODA LUBUSKI WOJEWÓDZKI ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej Nadodrzański Oddział Straży Granicznej Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Powiatowe Centra Zarządzania Kryzysowego Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Telewizja, radio, prasa Gminne/Miejskie Centra Zarządzania Kryzysowego 5

6 Rys. 3. Schemat funkcjonowania Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego Poziom WOJEWÓDZKI WSKR Siły i środki ponadpowiatowe, w tym grupy specjalistyczne wchodzące w skład Wojewódzkiego Odwodu Operacyjnego Poziom KRAJOWY KCKRiOL Siły i środki ponadwojewódzkie, w tym Centralnego Odwodu Operacyjnego Poziom POWIATOWY PSK/MSK Siły i środki powiatowe Zdarzenie awaryjne na rzece Instytucje współpracujące: - Policja - WIOŚ - PWIS - Straż Graniczna - RZGW - Formacje Obrony Cywilnej - Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej - inne 6

7 Na poziomie powiatu przyjmowane są wszelkie zgłoszenia o zdarzeniach wymagających podjęcia działań ratowniczych w oparciu o procedury ujęte w planach ratowniczych. Działania ratownicze realizowane są również wówczas, gdy siły i środki gminnych podmiotów ratowniczych są niewystarczające i wymagają wsparcia z poziomu wojewódzkiego i krajowego. Struktura KSRG w poszczególnych powiatach zależy od rodzaju zagrożeń i sieci jednostek ratowniczych. Poziom wojewódzki spełnia rolę wspomagającą i koordynacyjną w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, w którym ma miejsce zdarzenie. Podstawowe siły i środki KSRG na poziomie województwa to wojewódzki odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i środki z poziomów powiatowych) oraz krajowa baza sprzętu specjalistycznego. Dysponowanie jednostek systemu KSRG do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa Państwowej Straży Pożarnej (PSP), współdziałające z Wojewódzkim Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody oraz administracją zespoloną, np. Komendantem Wojewódzkim Policji, Wojewódzkim Inspektorem Ochrony Środowiska (WIOŚ), Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym (PWIS) i niezespoloną, np. Oddziałem Straży Granicznej, Regionalnymi Zarządami Gospodarki Wodnej (RZGW), Urzędem Żeglugi Śródlądowej, Wojewódzką Komendą Uzupełnień (WKU). Istotną rolę w zakresie koordynacji działań jednostek KSRG z podmiotami współdziałającymi z systemem na obszarze województwa pełni wojewoda, poprzez Wojewódzki Zespół Zarządzenia Kryzysowego. Podstawowe siły i środki KSRG na poziomie krajowym, to centralny odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i środki z poziomów wojewódzkich), krajowe bazy sprzętu specjalistycznego oraz siły i środki szkół PSP. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się przez Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności (KCKRiOL). Uruchamianie ww. poziomów wspomagania następuje na żądanie kierującego działaniami ratowniczymi przez powiatowe stanowisko kierowania (PSK) - przy uruchamianiu poziomu wojewódzkiego, a przez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa (WSKR) - przy uruchamianiu poziomu krajowego. W przypadku zagrożeń wymagających współdziałania na szczeblu krajowym podmiotów KSRG z podmiotami innych resortów, rolę koordynatora pełni minister właściwy do spraw wewnętrznych przy pomocy Zespołu ds. Kryzysowych i Centrum Zarządzania Kryzysowego tworzonego na bazie KCKRiOL. Elementem KSRG jest ratownictwo chemiczne i ekologiczne prowadzone m.in. przez: 1) grupy ratownictwa chemicznego i ekologicznego oraz grupy wodno-nurkowe PSP wykorzystujące do działań ratowniczych specjalistyczny sprzęt ratowniczy, 2) jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do systemu w zakresie wynikającym z ich możliwości sprzętowo-technicznych, ze szczególnym uwzględnieniem środków ochrony osobistej. Na terenie województwa lubuskiego KSRG stanowią: q Komenda Wojewódzka PSP w Gorzowie Wlkp., q 12 Komend Powiatowych/Miejskich PSP, q 19 Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych, q 106 jednostek ochotniczych straży pożarnych włączonych do systemu. Aktualnie na terenie całego województwa służbę pełni 943 zawodowych strażaków. Specyfika akcji na wodach śródlądowych (najczęściej na rzekach) w województwie lubuskim powoduje najczęściej konieczność włączenia do działań sił ponadpowiatowych akcje koordynowane są z poziomu stanowiska kierowania Lubuskiego Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej, którym jest WSKR. 7

8 Do podstawowych zadań PSP 4 należy rozpoznawanie zagrożeń oraz organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń. W celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska w przypadku awaryjnego uwolnienia substancji niebezpiecznej do rzek 5 podejmowane są działania na rzecz: q zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzenianiu się zanieczyszczenia, q zapewnienia sił i środków do zwalczania zagrożenia, q prowadzenia skutecznych działań ratowniczych. Na podstawie przeprowadzonych analiz zagrożeń i zabezpieczenia operacyjnego podległego obszaru opracowano w województwie lubuskim powiatowe i wojewódzkie plany ratownicze. Plany są sprawdzane w drodze ćwiczeń praktycznych z udziałem wszystkich podmiotów KSRG. Aktualizowane co roku plany są zatwierdzane odpowiednio przez starostę - dla obszaru powiatu i wojewodę - dla obszaru województwa. W wojewódzkim planie ratowniczym, opracowanym przez Komendanta Wojewódzkiego PSP, zostały określone m.in. procedury działania i uruchamiania systemu ratowniczo-gaśniczego na poziomie województwa lubuskiego w odniesieniu do poszczególnych typów zagrożeń oraz organizacyjnotechniczne sposoby likwidacji zagrożeń wymagających zaangażowania w działania ratownicze znacznych sił i środków (np. klęski żywiołowe) oraz zagrożeń, które mogą powstać na granicy powiatów lub województwa. Zapewnienie koordynacji międzypowiatowej oraz współpracy z sąsiednimi województwami, a także ze szczeblem krajowym jest w gestii Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego, które stanowi kluczowy element systemu zarządzania kryzysowego (patrz wyżej, rys. 2). Zadania z zakresu ratownictwa ekologicznego na wodach realizowane są w województwie lubuskim przez specjalistyczne grupy ratownictwa wodnego powołane przez Lubuskiego Komendanta Wojewódzkiego PSP. Grupy powstały w Komendzie Powiatowej PSP w Nowej Soli oraz Komendzie Miejskiej PSP w Gorzowie Wlkp., czyli tam, gdzie występuje największe zagrożenie zanieczyszczeń wód głównie Odry i Warty oraz ich dorzeczy. Ponadto lokalizacja grup w skrajnych miejscach województwa gwarantuje ich efektywne i szybkie dysponowanie w zależności od miejsca wystąpienia zagrożenia. Do zadań grup ratownictwa wodnego należą: q rozpoznawanie zagrożeń oraz ocena prognozowania ich rozwoju oraz skutków dla ludzi i środowiska; q analizowanie powstałych awarii oraz katastrof chemicznych i ekologicznych; q ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych skażeniem substancją niebezpieczną; q identyfikacje substancji stwarzającej zagrożenie w czasie powstałego zdarzenia; q prognozowanie rozwoju skażenia środowiska i ocena rozmiarów zagrożenia; q dostosowanie sprzętu oraz technik ratowniczych do miejsca zdarzenia i rodzaju substancji stwarzającej zagrożenie; q przepompowywanie i przemieszczanie substancji niebezpiecznej do nowych lub zastępczych zbiorników; q neutralizację substancji niebezpiecznej substancjami chemicznymi; q związywanie substancji niebezpiecznej sorbentami; q stawianie zapór na ciekach lub obszarach wodnych zagrożonych skutkami rozlania substancji toksycznych; q zbieranie substancji niebezpiecznej z powierzchni wody. Wyróżnia się następujące fazy działań jednostek PSP podczas ratownictwa chemicznego: q faza I ograniczenie wielkości rozlewu; 4 na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (DzU z 1991 r. nr 88, poz. 400 z późn. zm,) 5 na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU z 1991 r. nr 81, poz. 351 z późn. zm,) 8

9 q faza II usuwanie oleju z powierzchni wody; q faza III gromadzenie mieszaniny wodno-olejowej; q faza IV doczyszczanie powierzchni wody; q faza V obróbka zebranej mieszaniny wodno-olejowej. Następujące metody zwalczania rozlewów olejowych są powszechnie stosowane w Polsce: q zbieranie oleju z powierzchni wody, q sorbowanie, czyli pochłanianie przez niektóre materiały lub związki chemiczne substancji ropopochodnych, q zestalanie olejów (metoda stosowana w odniesieniu do niewielkiej grupy olejów, które za pomocą różnych substancji można zestalić i jako rozdrobnione ciało stałe wydobyć z wody). Do zabronionych w Polsce metod likwidacji rozlewów olejowych zalicza się: dyspergowanie, spalanie, zatapianie, ze względu na ich małą skuteczność i poważne ryzyko wtórnego zanieczyszczenia środowiska. Jednostki KSRG w województwie lubuskim dysponują 21 łodziami i pontonami z silnikami, a także różnymi rodzajami zapór i innym niezbędnym do działań sprzętem: q zapora sztywna 100 m, q zapora płaszczowa 100 m, q zapora sorpcyjna 180 m, q mata sorpcyjna szt. 2, q skimer szt.2, q separator oleju szt. 2. Grupy ratownictwa wodnego na wodach śródlądowych wspomagane są podczas działań przez grupy ratownictwa chemicznego z Gorzowa Wlkp. i Zielonej Góry oraz grupę nurków z Komend Powiatowych PSP w Świebodzinie i Międzyrzeczu. W przypadku zagrożenia awarią przemysłową lub w przypadku jej wystąpienia w zakładzie, który nie posiada zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, PSP realizuje zadania statutowe. W przeciwnym wypadku Komendant Wojewódzki niezwłocznie przystępuje do realizacji zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego. Po zakończeniu działań operacyjno-ratowniczych właściwe jednostki Państwowej Straży Pożarnej, we współpracy z prowadzącym zakład, są zobowiązane do: q zebrania i przeanalizowania informacji dotyczących zaistniałej awarii, q sprawdzenia, czy prowadzący zakład podjął wszystkie konieczne środki zaradcze, q opracowania zaleceń dla prowadzącego zakład dotyczących zastosowania w przyszłości określonych środków zapobiegawczych, q sprawdzenia, czy prowadzący zakład wdrożył ww. zalecenia. Ponadto prowadzone są stałe szkolenia, ćwiczenia i manewry pozwalające na uzyskanie przez ratowników umiejętności niezbędnych do skutecznych działań oraz wypracowanie wniosków w zakresie rozwoju procedur i technik ratowniczych. Cykliczne manewry pozwalają na zapoznanie się z nowym sprzętem i wprowadzają nowych ratowników w procedury działań ratowniczych. Biorą w nich również udział inne podmioty: POLICJA, przedstawiciele wydziałów zarządzania kryzysowego i ochrony środowiska oraz samorządów lokalnych. Do najważniejszych ćwiczeń prowadzonych od momentu powstania Komendy Wojewódzkiej PSP w Gorzowie na wodach Odry można zaliczyć: 9

10 q zwalczanie rozlewów substancji ropopochodnych na dużych ciekach wodnych,,odra 99 okolice mostu granicznego w Słubicach - 26 września 1999 r. Były to manewry na poziomie krajowym, w których oprócz sił i środków wojewódzkich brały udział siły krajowe Centralnego Odwodu Operacyjnego; q zwalczanie wycieku substancji ropopochodnej z terenu bazy magazynowej PKN Orlen ORLEN NOWA SÓL czerwiec 2003 r. q wyznaczanie oraz budowę aktywnych i biernych pól, odcinków i obszarów operacyjnych głównie w oparciu o zapory sztywne, technologię oczyszczania brzegów z zanieczyszczeń olejowych oraz ich utylizację ODRA 2007 Urad 7 wrzesień 2007 r. W trakcie ćwiczeń i manewrów doskonali się: q umiejętności prowadzenia, kierowania i koordynacji działań ratowniczych, q systemy alarmowania, współdziałania i dowodzenia różnymi służbami na miejscu akcji, q współdziałanie służb ratowniczych województwa lubuskiego w ramach zintegrowanego systemu ratowniczego, q współpracę pomiędzy polskimi i niemieckimi służbami ratowniczymi w przypadku awarii w strefie przygranicznej. Z uwagi na fakt, iż rzeka Odra jest rzeką graniczną, niezbędne jest współdziałanie strony polskiej i niemieckiej w zapobieganiu i zwalczaniu zagrożeń wód. Zasady współpracy w zakresie transgranicznego zanieczyszczenia wód pomiędzy Polską i Niemcami regulują: q Umowa zawarta między Republiką Federalną Niemiec a Rzeczpospolitą Polską z dnia 10 kwietnia 1997 roku o wzajemnej pomocy podczas katastrof, klęsk żywiołowych lub innych poważnych wypadków; q Porozumienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej i Ministra Spraw Wewnętrznych Meklemburgi Pomorza Przedniego, Brandenburgi i Saksonii o wzajemnej pomocy podczas katastrof, klęsk żywiołowych i innych poważnych wypadków, podpisane w Słubicach 18 lipca 2002 r.; q Porozumienie między Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej a Zarządem Federalnym Służby Ratownictwa Technicznego zawarte w Warszawie 20 sierpnia 1998 r. Odbywają się wspólne ćwiczenia i manewry w zakresie zwalczania skutków nadzwyczajnych zagrożeń środowiska oraz cyklicznie prowadzone są ćwiczenia łączności alarmowej między Wojewódzkim Stanowiskiem Koordynacji Ratownictwa a Centrum Ratownictwa Frankfurt nad Odrą. Jako przykład można podać polsko-niemieckie ćwiczenia dotyczące: q usuwania nadzwyczajnych zanieczyszczeń z wód granicznych (Świecko, 14 września 2000 r.), q prowadzenia działań ratowniczych podczas wycieku substancji ropopochodnej do rzeki Odry w strefie przygranicznej (Urad, 8 września 2009 r.) Na terenie województwa lubuskiego od roku 2000 przeprowadzono ponad 40 akcji usunięcia substancji ropopochodnych z rzek (głównie Odry, Nysy Łużyckiej i Warty). Do poważniejszych należy zaliczyć likwidację plam substancji ropopochodnych w rejonie portów rzecznych w Kostrzynie nad Odrą i Uradzie. W województwie lubuskim dotychczas nie wystąpiły sytuacje mające znamiona poważnej awarii, zgłaszanej do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, charakteryzujące się następującymi wskaźnikami zanieczyszczenia śródlądowych wód powierzchniowych: q cieku naturalnego lub kanału, na długości co najmniej 5 km, 10

11 q jeziora lub innego naturalnego zbiornika wodnego albo sztucznego zbiornika usytuowanego na wodach płynących, o powierzchni co najmniej 1 ha. W ramach współudziału Inspekcji Ochrony Środowiska w akcjach ratowniczych jej inspektorzy, na polecenie Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, podejmują następujące działania: q oceniają i rozpoznają miejsce wystąpienia poważnej awarii pod względem potencjalnego wpływu jej skutków na stan środowiska, q proponują zakres niezbędnych działań podejmowanych przez jednostki ratownictwa w zakresie ochrony środowiska, q prowadzą badania stopnia zanieczyszczenia środowiska przy ścisłej współpracy z PSP i innymi właściwymi organami, q prowadzą kontrole u sprawcy poważnej awarii lub podejrzanego o jej spowodowanie, q wydają zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska. Jeśli przeprowadzona akcja ratownicza nie doprowadziła środowiska do stanu właściwego, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Zielonej Górze podejmuje następujące działania: q prowadzi badania w zakresie stopnia zanieczyszczenia środowiska lub zarządza ich przeprowadzenie przez sprawcę zanieczyszczenia, q występuje do sprawcy zanieczyszczenia o przeprowadzenie badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii i zobowiązuje go do doprowadzenia zanieczyszczonego środowiska do stanu właściwego, q współpracuje z organami ścigania w zakresie wnioskowania o ukaranie sprawców poważnej awarii, q nadzoruje działania mające na celu ograniczenie wtórnego skażenia środowiska, q prowadzi nadzór, w uzasadnionych przypadkach, nad doprowadzeniem środowiska do stanu właściwego we współpracy z innymi organami administracji publicznej. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. z 2006r., nr 191, poz z późn. zm.) wraz ze szczegółowymi aktami wykonawczymi 6 stanowi podstawę prawną do zapewnienia pomocy medycznej każdej osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Wojewoda Lubuski opracował 7 w 2007 r. Wojewódzki Plan Działania Systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne 8, który jest sporządzany na okres 3 lat z możliwością corocznej aktualizacji. Plan obejmuje m.in.: - siły i środki w dyspozycji jednostek ratownictwa medycznego i przedmedycznego, - system powiadamiania ratunkowego wraz z wdrożeniem numeru 112, - koordynację działań ratownictwa medycznego, - procedury wzajemnego komunikowania i współpracy podmiotów uczestniczących w akcji ratowniczej (PSP, policji, straży granicznej i wojska), w tym także podczas awarii chemicznych, - propozycje uruchomienia nowych jednostek w latach Koszty działania zespołów ratownictwa medycznego w województwie lubuskim w 2009 r. wyniosły ok. 61,4 mln PLN. 6 rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowego zakresu medycznych czynności ratunkowych, które mogą być podejmowane przez ratownika medycznego (Dz.U. z 2007r. nr 4, poz. 33), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 marca 2007r. w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego (Dz.U. z 2007 r., nr 55, poz. 365) i rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 maja 2007r. w sprawie ramowych procedur przyjmowania wezwań przez dyspozytora medycznego i dysponowania zespołami ratownictwa medycznego (Dz.U. z 2007 r, nr 90, poz. 605) 7 zgodnie z wytycznymi zawartymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2008r. (Dz.U. z 2008r. nr 142, poz. 893)

12 Obrona cywilna 9 (OC) w Polsce to system o określonych zadaniach, strukturach i formach działania na poziomie administracji państwowej i samorządowej, podmiotów gospodarczych, organizacji społecznych i społeczeństwa. Podstawową zaletą obrony cywilnej jest jej powszechność, która oznacza udział obywateli w ochronie grup ludzi, którzy znaleźli się w sytuacji zagrożenia. Celem obrony cywilnej, zarówno w okresie wojny jak i pokoju, jest m.in.: q ochrona ludności, urządzeń użyteczności publicznej, zakładów pracy i dóbr kultury, q ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym, q współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych, zagrożeń środowiska i w usuwaniu ich skutków. Do zadań obrony cywilnej w czasie pokoju należy m.in.: q wyposażenie formacji obrony cywilnej w indywidualne środki ochrony oraz w specjalistyczny sprzęt ratowniczy, przyrządy i aparaturę do wykrywania różnego rodzaju zagrożeń, q wykrywanie zagrożeń i tworzenie warunków do ostrzegania i alarmowania ludności q systematyczne szkolenie w zakresie OC kadr kierowniczych, formacji OC i ludności w ramach powszechnej samoobrony, q współdziałanie w działaniach ratowniczych. W ochronie wody pitnej przed skażeniem uwzględnia się przede wszystkim przygotowanie indywidualnych zapasów wody nieskażonej oraz zabezpieczenie źródeł poboru i ujęć wody. Formacje obrony cywilnej tworzy się w gminach oraz zakładach zatrudniających więcej niż 50 osób. Jeżeli jednak w zakładzie zatrudniającym poniżej 50 pracowników wytwarza się, magazynuje lub wykorzystuje do produkcji substancje niebezpieczne, kierownicy lub właściciele mają obowiązek powołać formacje zdolne do samodzielnego działania ratowniczego w strefach bezpośredniego zagrożenia stwarzanego przez zakład pracy. W 2009 r. w województwie lubuskim funkcjonowały formacje obrony cywilnej do zadań: q ogólnych (256 formacji, skupiających 4727 osób), q specjalistycznych (446 formacji, skupiających 4666 osób). W czasie pokoju formacje obrony cywilnej nie są w pełni rozwinięte. Gotowość do działania będą osiągały sukcesywnie, z chwilą ogłoszenia wyższych stanów gotowości obronnej (w czasie od kilku do kilkunastu godzin). Czynności, obowiązki, harmonogramy i sposoby przeprowadzania tych operacji określają zarządzenia i wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Decyzję o włączeniu sił obrony cywilnej do działań podejmują terenowi szefowie OC, tj. wojewodowie, starostowie, wójtowie oraz burmistrzowie i prezydenci miast jako szefowie obrony cywilnej odpowiednio województw, powiatów i gmin. Za realizację zadań obrony cywilnej w zakładach pracy odpowiedzialni są ich właściciele lub kierownicy. Od 2008 r. w województwie lubuskim funkcjonuje, uruchomiona przez Policję, sieć współdziałania, która łączy ze sobą wszystkie służby ratownicze. Bezpośrednią łączność radiową mają ze sobą stanowiska kierowania Policji, Pogotowia Ratunkowego, Straży Pożarnej, Dyżurnego Technicznego Miasta, Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody, a także pracujący w terenie policjanci, strażacy i strażnicy miejscy. W krótkim czasie z jednego stanowiska dowodzenia można łączyć się z Strażą Graniczną, Wojskiem Polskim, powiatowymi stanowiskami zarządzania kryzysowego województwa 9 ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (j.t. Dz.U. z 2004 r, nr 241, poz. 2416) i rozporządzenie Rady ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie powszechnej samoobrony ludności (Dz.U. z 1993 r. nr 91, poz. 421) 12

13 lubuskiego, jak również z policją niemiecką. Wdrożenie tej sieci zarówno uprościło przekazywanie informacji, jak i skróciło czas reakcji na zagrożenia wywołane awariami, katastrofami, klęskami żywiołowymi lub atakami terrorystycznymi. Maksymalne uproszczenie przekazywania informacji polega m.in. na wykorzystaniu nowoczesnych, ciekłokrystalicznych monitorów dotykowych, dzięki którym za dotknięciem odpowiedniego pola można, na przykład, nawiązać łączność z najodleglejszymi jednostkami ratowniczymi w województwie lubuskim lub wezwać karetkę pogotowia. Budowa systemu kosztowała w latach ,5 mln PLN (75% kosztów pokryły środki Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA a 25% środki Komendy Głównej Policji). W województwie lubuskim w 2008 r. ustanowiono także 10 : q Wojewódzki System Wczesnego Ostrzegania o Zagrożeniach (SWO) funkcjonujący w czasie pokoju oraz q Wojewódzki System Wykrywania i Alarmowania (SWA) działający w stanie kryzysu i wojny. Do zadań SWO należy: 1) zbieranie i weryfikacja oraz wstępna analiza informacji o możliwości wystąpienia zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz zagrożeń środowiska; 2) pozyskiwanie informacji, co do rodzaju, miejsca i skali zaistniałych zagrożeń (w tym skażeń wód); 3) ostrzeganie i alarmowanie ludności o zbliżających się zagrożeniach; 4) koordynacja likwidacji skutków zagrożeń. Zgłoszenia o awaryjnym zanieczyszczeniu wód przekazywane są na numery alarmowe 112, 998 i 997 przez sprawców awarii lub naocznych świadków zdarzenia niosącego niebezpieczeństwo skażenia wód, lub osoby postronne, które zauważyły ślady substancji na powierzchni rzek i roślin lub martwą faunę. Standardowo uruchamiane są stosowane procedury ratownicze oraz procedury ostrzegania i alarmowania ludności o zagrożeniu. Na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym przeprowadzane są treningi w celu doskonalenia działania jednostek i elementów systemów SWA i SWO w informowaniu się o zagrożeniach oraz o prowadzeniu akcji ratunkowej pomiędzy poszczególnymi ogniwami, służbami i jednostkami ratowniczymi. Wdrożony w województwie lubuskim system wczesnego ostrzegania i alarmowania nie jest oparty o zbieranie i analizowanie danych o awaryjnym zanieczyszczeniu rzek w czasie rzeczywistym. Na obecnym etapie nie przewiduje się uruchomienia monitoringu ciągłego jakości wód ze względu na wysokie koszty i potencjalne małe zagrożenie skażenia wód powierzchniowych substancjami niebezpiecznymi. Wspólny Plan 11 alarmowo-ostrzegawczy dla wód granicznych RP-RFN zawiera instrukcję i schemat przekazywania informacji o wystąpieniu poważnej awarii powodującej zanieczyszczenie wód granicznych Odry i Nysy Łużyckiej. Organy podlegające alarmowaniu na poziomie województwa lubuskiego to: 1) Wojewódzkie Stanowisko Koordynacji Ratownictwa - Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej i 2) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. 10 na mocy zarządzenia nr 25 Wojewody Lubuskiego z dnia 7 lutego 2008 r. zmienionego zarządzeniem nr 81 Wojewody Lubuskiego z dnia 16 kwietnia 2008 r. 11 opracowany w 1998 r. - na podstawie realizacji ustaleń umowy między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych - został zaktualizowany w 2004 r. 13

14 Celem Międzynarodowego planu 12 ostrzegawczo-alarmowego dla Odry jest zapewnienie, że zgłoszenie alarmowe będzie bezzwłocznie przekazywane do właściwych urzędów i instytucji odpowiedzialnych za ochronę wód Odry przed awariami przy jednoczesnym informowaniu o zagrożeniu użytkowników wód. Zadania planu to - w szczególności - zapewnienie: q wyeliminowania zagrożenia, q ustalenia sprawcy, q dokonania analizy przyczyn awarii, q podjęcia działań mających na celu usunięcie przyczyn oraz następstw awarii, q usunięcia szkód następczych. W Międzynarodowym planie ostrzegawczo-alarmowym dla Odry: q określono plan łączności, q przypisano zadania dla międzynarodowych głównych centrali ostrzegawczych (MGOC) i określono wymagania odnośnie ich wyposażenia, q przyjęto wykaz MGOC ustanowionych w RFN, RCz i RP (poziom krajowy: Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności w Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej oraz Departament Przeciwdziałania Poważnym Awariom w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska; poziom wojewódzki: Wojewoda Lubuski wspomagany przez KWPSP i WIOŚ), q wypracowano procedurę i format zgłaszania ostrzeżenia i informacji o awarii, q zatwierdzono kanały zgłaszania awarii w RP, RFN, RCz. Plan służy koordynacji działań właściwych służb ratowniczych oraz współpracy międzynarodowej w zakresie natychmiastowego przekazywania informacji o zdarzeniu awaryjnym przez MGOC do właściwych wojewódzkich i krajowych służb ostrzegawczych, więc nie zmienia istniejących regionalnych/krajowych planów ostrzegawczych. Wnioski z przeprowadzonej analizy. Reagowanie na awarie zagrażające zarówno ludności jak i jakości wód powierzchniowych należy do kompetencji Państwowej Straży Pożarnej. Ustanowiony w 1999 r. trójstopniowy Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy gwarantuje podjęcie na każdym poziomie kompleksowych działań ratowniczych, ukierunkowanych na likwidację skutków uwolnień substancji niebezpiecznych w wyniku awarii przemysłowych. Działania PSP są wspierane przez inne służby i instytucje w zależności od skali zdarzenia i decyzji kierującego akcją ratowniczą. Dotychczasowe doświadczenie i wnioski płynące z organizowanych cyklicznie ćwiczeń potwierdzają, że system reagowania na awarie w województwie lubuskim jest spójny i skuteczny. Istnieją także dobre podstawy do współpracy z Niemcami na rzekach granicznych (Odrze i Nysie Łużyckiej). Koordynacją działań w zakresie zapobiegania zagrożeniom życia i zdrowia ludzi lub zagrożeniom środowiska i mienia w sytuacji kryzysowej zajmuje się na poziomie regionalnym Wojewoda przy wsparciu Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego. W październiku 2009 r. wszelkie procedury związane z uwolnieniami substancji niebezpiecznych do środowiska zostały przetestowane w ramach ćwiczenia aplikacyjnego Krajowego Systemu Wykrywania Skażeń i Alarmowania pod kryptonimem PATROL 09. Jednym z założonych elementów ćwiczenia było uwolnienie substancji radioaktywnej podczas awarii elektrowni atomowej. Z oceny końcowej przeprowadzonego ćwiczenia wynika, iż wszystkie podmioty biorące udział w ćwiczeniu zadziałały prawidłowo. Należy podkreślić, że w województwie lubuskim działa już od 1999 r. spójny system gotowości i reagowania na różnego rodzaju zagrożenia (siatka bezpieczeństwa zał. 1), a w sprawach 12 przyjęty w 2006 r. przez Międzynarodową Komisję Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ) ( 14

15 przeciwdziałania poważnym awariom z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych została nawiązana odpowiednia współpraca pomiędzy organami administracji rządowej i samorządowej a specjalistycznymi służbami i instytucjami (np. Państwową Strażą Pożarną, Policją, Państwową Inspekcją Sanitarną i Inspekcją Ochrony Środowiska), co potwierdzają zarówno wyniki systematycznie prowadzonych ćwiczeń, jak i praktyka prowadzonych działań ratowniczych w przypadku wystąpienia awarii z udziałem niebezpiecznych substancji zagrażających jakości wód powierzchniowych. W załączniku 2 zestawiono wyniki oceny eksperckiej struktur i planów w zakresie zapobiegania, gotowości i reagowania na awarie w województwie lubuskim, przeprowadzonej według wspólnego formatu dla wszystkich partnerów w projekcie CIVILARCH. Uzyskane wyniki (99,7 na 100 możliwych punktów) potwierdzają efektywne funkcjonowanie organów władzy, służb i instytucji we wszystkich wyżej wymienionych fazach współdziałania, zgodnie z zapisami stosownych planów. Na zakończenie, w celu ułatwienia postawienia właściwej diagnozy dla istniejących planów reagowania w województwie lubuskim, została przeprowadzona analiza SWOT (rys. 4), oparta na wynikach przeprowadzonej powyżej analizy skuteczności istniejących planów reagowania na awarie w województwie lubuskim w kontekście spójności i efektywności struktur reagowania w tym regionie. Uzyskane z analizy wyniki wykazały, że województwo lubuskie posiada dobre podstawy instytucjonalne, merytoryczne i profesjonalne w zakresie ochrony ludzi i środowiska wodnego przed sutkami awarii przemysłowych. Rys. 4. Analiza SWOT w zakresie możliwości ochrony ludzi i środowiska wodnego przed skutkami awarii przemysłowych w województwie lubuskim. Mocne strony Słabe strony Zadawalający stan prawny, wdrażający przepisy UE Brak planów odnośnie ustanowienia ciągłego monitoringu wód powierzchniowych Kompetentna kadra ratownicza i Niepełne dane potrzebne do oceny narażenia ludzi inspekcyjna Ograniczona ilość środków finansowych na Dostatecznie rozbudowany system rozbudowę systemu ratowniczego instytucjonalny Niedostateczna świadomość społeczeństwa i Dobre zaplecze laboratoryjne (WSSE, WIOŚ) decydentów w zakresie potencjalnych skutków awarii przemysłowych Wdrożenie numeru 112 Wysokie koszty wdrożenia technologii alternatywnych Proces prywatyzacji sprzyjający podnoszeniu poziomu bezpieczeństwa do unieszkodliwiania substancji niebezpiecznych zanieczyszczających wody i glebę Wpływ instrumentów rynkowych na modernizację przemysłu Dobry potencjał techniczny przedsiębiorstw użytkujących substancje niebezpieczne Możliwości Zagrożenia Polityczna wola władz regionu zapewnienia bezpieczeństwa ludności i właściwego poziomu ochrony środowiska Doświadczone i odpowiednio wyszkolone służby ratownicze Aktywne organizacje pozarządowe Trudna sytuacja gospodarczo-społeczna, w tym wysoki poziom bezrobocia Ograniczone możliwości finansowe i kadrowe samorządów Braki w zakresie powszechnej edukacji na rzecz bezpieczeństwa 15

16 W celu dalszego doskonalenia systemu przeciwdziałania i reagowania na awarie chemiczne należy również dostrzegać istniejące przeszkody utrudniające rozwiązanie występujących w tym zakresie problemów. Można do nich zaliczyć słabe strony i zagrożenia zestawione na rys. 4 oraz: q małą świadomość społeczeństwa w zakresie zagrożeń determinowanych przez awarie chemiczne, a przede wszystkim na temat procedur postępowania w takich przypadkach; q brak możliwości prowadzenia wiarygodnej symulacji stref bezpieczeństwa w przypadku awarii z wykorzystaniem technologii opartych o GIS; q niedostateczną wielkość środków finansowych niezbędnych do usuwania skutków awaryjnych uwolnień substancji chemicznych do środowiska wodnego. 16

17 Zadania osób funkcyjnych w zakresie reagowania kryzysowego w województwie lubuskim (siatka bezpieczeństwa) Załącznik 1. Służby, instytucje Lp. Zdarzenia Wojewoda Lubuski 1. Pożary ogólne ob. leśnych poligonów 2. Budowlane 1) drogowe 3. kolejowe Komunikacyjne lotnicze wodne 4. w komunikacji Chemiczno - w obiektach ekologiczne na wodach w komunikacji 5. Radiologiczne 6. Infrastruktury komunalnej w obiektach gazowej wod. kan. energetycznej ciepłowniczej dźwigowej 7. Silne wiatry, huragany Obfite opady deszcz 8. atmosferyczne śnieg 9. Powódź 1) 10. Epidemie 11. Epizootie 12. Działania poszukiwawcze za osobami zaginionymi. 13. Zagrożenia związane z podłożeniem materiału lub urządzenia wybuchowego. 14. Działania związane z ujawnieniem niewypałów, niewybuchów. 15. Zbiorowe naruszenia porządku i bezpieczeństwa publicznego. Komendant Wojewódzki PSP Komendant Wojewódzki Policji Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny Wojewódzki Lekarz Weterynarii Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Wojskowa Ochrona Ppoż. Okręgowy Urząd Górniczy Poznań Reg. Dyr. Lasów Państwowych: Z. Góra, Szczecin, Poznań Reg. Zarz. Gosp. Wodnej: Szczecin,, Wrocław Gen. Dyr. Dróg Krajowych i Autostrad O/Zielona Góra Izba Celna Urząd Dozoru Technicznego o/ Gorzów Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej Wrocław, Szczecin Lubuski Oddział Straży Granicznej Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków Rzecznik Prasowy Wojewody Lubuskiego 17

18 Służby, instytucje Lp. Zdarzenia Wojewoda Lubuski Komendant Wojewódzki PSP Komendant Wojewódzki Policji Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny Wojewódzki Lekarz Weterynarii Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Wojskowa Ochrona Ppoż. Okręgowy Urząd Górniczy Poznań Reg. Dyr. Lasów Państwowych: Z. Góra, Szczecin, Poznań Reg. Zarz. Gosp. Wodnej: Szczecin,, Wrocław Gen. Dyr. Dróg Krajowych i Autostrad O/Zielona Góra Izba Celna Urząd Dozoru Technicznego o/ Gorzów Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej Wrocław, Szczecin Lubuski Oddział Straży Granicznej Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków Rzecznik Prasowy Wojewody Lubuskiego 16. Terroryzm z wyłączeniem terroryzmu kryminalnego. 17. Zdarzenia nietypowe łapanie zwierząt szk. upraw drzew roje owadów LEGENDA: Kierujący działaniem ratowniczym 1) instytucja wiodąca w procesie decyzyjnym Koordynator działań ratowniczych. Służba (instytucja) realizująca działania pomocnicze. Działanie na specjalne wezwanie. Instytucja, z którą Wojewoda Lubuski podpisał specjalne Porozumienie.... Źródło: materiały z Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego 18

19 Ocena struktur i planów reagowania na awarie chemiczne w województwie lubuskim, według schematu projektu CIVILARCH Załącznik2. Ocena planowania (70%) Zagadnienia Ocena Tak = 5, Nie = 0 Uzyskane punkty 1 Identyfikacja źródeł zagrożeń i ocena ryzyka 5 3,5 2 Ocena i inwentaryzacja zdolności i zasobów (pracownicy, sprzęt, budynki, itd.) 5 3,5 Zapobieganie awariom przemysłowym i ograniczanie ich skutków (70%) 3 Istnienie jednostek kontrolnych i identyfikujących z odpowiednio przeszkolonym personelem 5 3,5 4 Systematyczne kontrole zakładów przemysłowych (w zakresie ilości niebezpiecznych materiałów, środków bezpieczeństwa, dokumentacji formalno-prawnej) 5 3,5 5 Planowanie przestrzenne uwzględniające "bezpieczne odległości" od zakładów typu SEVESO 5 3,5 6 Odpowiednia/stosowna gospodarka ściekowa w zakładach przemysłowych 5 3,5 7 Planowanie przestrzenne uwzględniające wtórne zanieczyszczenia wód w przypadku powodzi 1/ 4 2,8 Przygotowanie na wypadek zdarzeń awaryjnych (100%) 8 Istnienie zintegrowanego monitoringu jakości wód Istnienie ustanowionych systemów i sposobów komunikowania na wypadek awarii Istnienie planu ochrony ludności: ustanowienie planów na wypadek problemów z dostawą wody pitnej Istnienie inwentaryzacji informacji i zidentyfikowanych zasobów w zakresie gotowości na awarie (numery telefonów, instytucje wspomagające, wyposażenie w sprzęt, itd.) Przeprowadzanie szkoleń i ćwiczeń w zakresie reagowania na awarie z uwolnieniem substancji chemicznych Przeprowadzanie międzynarodowych ćwiczeń w zakresie awarii transgranicznych 5 5 Reagowanie na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych (100%) 15 Istnienie systemów wczesnego ostrzeżenia i alarmowania 2/ Odpowiednie niezbędne wyposażenie na potrzeby ochrony ludności (jednostki straży pożarnej, lokalne/regionalne jednostki Ochrony Cywilnej) Jednoznaczne ustalenie kompetencji - wyznaczenie Koordynatora Działań Ratowniczych i Zespołu Reagowania Awaryjnego Istnienie ustanowionych polityk i procedur postępowania (Planu Reagowania Kryzysowego w zakresie: (razem 5) 18a Uruchomienie Zespołu i Centrum Zarządzania Kryzysowego b Otrzymywanie i przetwarzania zgłoszeń awarii i związanych informacji

20 Zagadnienia Ocena Tak = 5, Nie = 0 Uzyskane punkty 18c Alarmowania i ostrzegania ludności d Wstrzymanie dzielności uszkodzonej instalacji zgodnie z planami postępowania awaryjnego zakładzie, wstrzymanie zaopatrzenia w wodę w strefie zagrożonej, itd e Udokumentowania zdarzenia awaryjnego i wszystkich podjętych działań 1 1 Usuwanie skutków awarii dla zasobów wodnych (70%) Jednoznaczne ustalenie kompetencji - wyznaczenie Koordynatora ds. Likwidacji Skutków Awarii i Zespołu Likwidującego Skutki Awarii Istnienie procedur w zakresie priorytetyzacji działań usuwania skutków awarii, włącznie z rekultywacją 5 3,5 5 3,5 22 Ustanowienie polityki i procedur w zakresie oceny szkód 5 3,5 Dostarczanie informacji społeczeństwu i podnoszenie poziomu świadomości społecznej (50%) 20 Przeprowadzanie seminariów szkoleniowych dla zainteresowanych grup 5 2,5 21 Przeprowadzanie seminariów szkoleniowych dla społeczeństwa 5 2,5 22 Publiczny dostęp do danych o środowisku 5 2,5 23 Funkcjonowanie klasteru CIVILARCH 5 2,5 Utrzymanie planu: stała aktualizacja Planu (50%) 24 Przeprowadzanie formalnego audytu całego Planu co najmniej raz na rok 5 2,5 25 Uaktualnianie Planu w przypadku nowych źródeł zagrożeń, zmian kadrowych, wprowadzania zmian w procedurach działania, wprowadzenie nowego sprzętu itd. 5 2,5 Wynik końcowy na 100 możliwych punktów 99,3 1/ Pełne wdrożenie po 2015 r. po implementacji przepisów Dyrektywy powodziowej (2007/60/EC), w szczególności w zakresie opracowania map obszarów zalewowych 20