TEMAT: WOLNOŚĆ WYPOWIEDZI

Transkrypt

1 Materiały edukacyjne przygotowane w ramach programu Socrates Grundtvig Action 1, Law through Experience / CP SK-GRUNDTVIG-G11 TEMAT: WOLNOŚĆ WYPOWIEDZI LEKCJA 5: (Autor: Sevastiana Lagonika Komentarze prawników: Faidra Papadimitriou, Sevastiana Lagonika) Jersild v. Denmark Cel: Myśleć krytycznie; Tworzyć i wspierać argumenty; Współpracować. Zadania: Dyskutować na temat delikatnej równowagi pomiędzy wolnością wypowiedzi prasy a jej wpływem na prawa innych osób. Zrozumieć dlaczego wolność wypowiedzi jest konieczna w społeczeństwie demokratycznym. Metody: continuum-spectrum, praca w grupach, symulacja, dyskusja Czas: 120 min. Materiały: długopisy, papier, artykuł 10 (EKOPC). Procedura: Rozpocznij ćwiczenie, dając uczestnikom do odczytania następujący prawdziwy przypadek: 1

2 Pan Jens Olaf Jersild, obywatel Danii, jest dziennikarzem i mieszka w Kopenhadze. Pracuje w wysoce szanowanym, powaŝnym telewizyjnym programie informacyjnym skierowanym do dobrze poinformowanej widowni. Zajmuje się szeroką gamą kwestii społecznych i politycznych, w tym ksenofobią, imigracją i uchodźcami. W związku z artykułem duńskiego dziennika, w którym opisano rasistowskie postawy grupy młodych ludzi o nazwie Zielone Kurtki, wydawcy programu informacyjnego pana Jersilda zdecydowali się nakręcić o nich film dokumentalny. W związku z tym pan Jersild skontaktował się z reprezentantami grupy i zaprosił trzech z nich, w tym pana Per Axholta, pracownika socjalnego zatrudnionego w lokalnym klubie młodzieŝowym, do wzięcia udziału w wywiadzie telewizyjnym. W trakcie wywiadu, prowadzonego przez pana Jersild, trzech członków grupy Zielone Kurtki wygłosiło obelŝywe i poniŝające uwagi o imigrantach i grupach etnicznych w Danii. Wywiad trwał pięć godzin, ale został skrócony do kilku minut, jednak z zachowaniem owych rasistowskich uwag. Dziennikarz został skazany przez duński sąd za promowanie rasizmu. Odwołał się do Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, twierdząc, Ŝe decyzja duńskiego sądu naruszyła artykuł 10 EKOPC (wolność wypowiedzi). Jest to ćwiczenie symulacji postępowania w tej sprawie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dlatego potrzebne są trzy grupy: adwokaci powoda pana Jersilda, adwokaci Danii oraz sędziowie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Poproś uczestników, aby wyobrazili sobie linię przebiegającą od jednej strony pokoju i kończącą się z drugiej strony pomieszczenia. Wyjaśnij, Ŝe jedna końcówka reprezentuje stronę silnie zgadzającą się z decyzją duńskiego sądu, a druga stronę zdecydowanie przeciwną decyzji duńskiego sądu. Przestrzeń pomiędzy tymi końcami oznacza róŝne stopnie stanowisk za i przeciw. Poproś uczestników, aby stanęli na linii w miejscu odpowiadającym ich postawie wobec kwestii. Osoby stojące po środku i niezdecydowane powinny utworzyć grupę Sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Uczestnicy zdecydowanie zgadzający się z decyzją duńskiego sądu powinni reprezentować grupę obrońców Danii, podczas gdy osoby zdecydowanie przeciwne powinny utworzyć grupę adwokatów pana Jersilda. MoŜesz równieŝ umieścić uczestników w grupach według własnego uznania. Rozdaj kaŝdej grupie karty z instrukcjami. Jeśli jest wystarczająco duŝo miejsca, poproś grupy, aby ustawiły się w sposób przypominający układ stron podczas prawdziwej rozprawy. Sędziowie Obrońcy państwa duńskiego Adwokaci pana Jersilda Przeznacz trzydzieści minut na pracę w grupach. Poproś kaŝdą grupę o wyznaczenie rzecznika podczas symulacji. Oczywiście reszta grupy moŝe w razie potrzeby interweniować. Zaczynają adwokaci pana Jersilda, potem obrońcy państwa duńskiego. 2

3 Po zakończeniu symulacji naleŝy wywołać dyskusję na następujące tematy: Jak sądzicie, jakie kwestie dotyczące wolności wypowiedzi wynikają z tej sprawy? Jaka jest Wasza osobista opinia w tej sprawie? Czy Wasza opinia zmieniła się w trakcie przeprowadzania ćwiczenia? Jeśli tak, dlaczego? Wysłuchaj odpowiedzi a następnie kontynuuj ćwiczenie, podając prawdziwe orzeczenie i jego uzasadnienie. Zapytaj uczestników co o tym sądzą i czy prawda odzwierciedla w tej chwili ich opinie. JeŜeli prawdziwe orzeczenie wywoła dyskusję uczestników, naleŝy poświęcić na nią odpowiedni czas. 1. Instrukcje dla grupy adwokatów pana Jersilda. Jesteście adwokatami pana Jersilda, który został skazany przez duński sąd. Pan Jersild przeprowadził w swoim powaŝnym telewizyjnym programie informacyjnym wywiad z członkami ekstremistycznej grupy młodzieŝy o nazwie Zielone Kurtki, którzy w trakcie wywiadu wypowiedzieli obraźliwe i poniŝające uwagi na temat imigrantów i grup etnicznych w Danii. Duński sąd postanowił skazać klienta pod zarzutem promowania rasizmu. W rezultacie pan Jersild przekazał sprawę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka pod zarzutem, Ŝe decyzja sądu duńskiego naruszyła Artykuł 10 EKOPC. Waszym zadaniem jest przygotowanie argumentów, które zaprezentujecie przed sędziami. Musicie być równieŝ przygotowani, aby odpowiedzieć na argumenty postawione przez obrońców reprezentujących państwo duńskie. Będziecie takŝe poproszeni o podanie odpowiedzi na pytania sędziów. 2. Instrukcje dla grupy obrońców Danii. Jesteście adwokatami reprezentującymi państwo duńskie. Duński sąd skazał pana Jersilda za promowanie rasizmu, kiedy przeprowadzał wywiad w swoim powaŝnym telewizyjnym programie informacyjnym z członkami ekstremistycznej grupy młodzieŝy o nazwie Zielone Kurtki, którzy w trakcie wywiadu wypowiedzieli obraźliwe i poniŝające uwagi na temat imigrantów i grup etnicznych w Danii. W rezultacie pan Jersild przekazał sprawę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka pod zarzutem, Ŝe decyzja sądu duńskiego naruszyła Artykuł 10 EKOPC. Waszym zadaniem jest przygotowanie argumentów, które zaprezentujecie przed sędziami. Przykładowo, zastanówcie się nad powodami, dla których państwo duńskie uwaŝało, Ŝe pan Jersild powinien być skazany za promowanie rasizmu. Musicie być równieŝ przygotowani, aby odpowiedzieć na argumenty postawione przez adwokatów pana Jersilda. Będziecie takŝe poproszeni o podanie odpowiedzi na pytania sędziów. 3. Instrukcje dla grupy Sędziów Jesteście Sędziami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Sprawa, którą musicie rozstrzygnąć, została wniesiona przez pana Jersilda przeciwko Danii. Pan Jersild został skazany przez sąd duński za promowanie rasizmu, kiedy przeprowadzał wywiad w swoim powaŝnym telewizyjnym programie informacyjnym z członkami ekstremistycznej grupy młodzieŝy o nazwie Zielone kurtki, którzy w trakcie wywiadu wypowiedzieli obraźliwe i poniŝające uwagi na temat imigrantów i grup etnicznych w Danii. Pan Jersild twierdzi, Ŝe decyzja duńskiego sądu stanowi naruszenie artykułu 10 EKOPC. Waszym zadaniem jest wysłuchanie argumentów obu stron, a następnie zadanie pytań. Po zgromadzeniu wszystkich faktów sprawy będziecie musieli wydać ostateczne orzeczenie co do tego, czy sąd duński 3

4 postąpił dobrze skazując pana Jersilda za promowanie rasizmu. Musicie podać uzasadnienie Waszej decyzji. Wskazówki dla trenera: W tym ćwiczeniu bardzo istotne jest zarządzanie czasem. NaleŜy równieŝ pamiętać o wywoływaniu pytań ze strony uczestników takich jak czy pan Jersild wydawał się zgadzać czy wręcz zachęcać młodzieŝ do wyraŝania poglądów rasistowskich? itd. Będziecie to pomocne w wykonywaniu zadania, które polega na tworzeniu argumentów i wzajemnym zadawaniu pytań. Komentarz prawnika: Szczegółowy opis sprawy znajdziesz pod adresem (kliknij w HUDOC, przejdź do case title i wpisz Jersild v Denmark, kliknij na search) FAKTY: 31 maja 1985 r. dziennik Information opublikował artykuł opisujący postawy rasistowskie członków grupy młodych ludzi o nazwie "Zielone Kurtki" ("grønjakkerne"), w Østerbro w Kopenhadze. W związku z tym artykułem, wydawcy programu informacyjnego Wiadomości Niedzielne postanowili wyprodukować film dokumentalny na temat Zielonych Kurtek. W związku z tym pan Jersild skontaktował się z reprezentantami grupy i zaprosił trzech z nich oraz pana Per Axholta, pracownika socjalnego zatrudnionego w lokalnym klubie młodzieŝowym, do wzięcia udziału w wywiadzie telewizyjnym. W trakcie wywiadu, prowadzonego przez wnioskodawcę, pana Jersilda, trzech członków grupy Zielone Kurtki wygłosiło obelŝywe i poniŝające uwagi o imigrantach i grupach etnicznych w Danii. Wywiad trwał pięć do sześciu godzin, z czego około dwie do dwóch i pół godziny zostały sfilmowane na wideo. Danmarks Radio zapłaciło uczestnikom wywiadu wynagrodzenie zgodnie z regularną praktyką.. Następnie wnioskodawca zedytował i skrócił film z wywiadem do kilku minut. 21 lipca 1985 r. został on nadany przez Danmarks Radio jako pozycja programu informacyjnego Wiadomości Niedzielne. Program składał się z wielu róŝnych pozycji, na przykład o stanie wojennym w RPA, o debacie na temat systemu podziału zysków w Danii oraz o nieŝyjącym juŝ niemieckim pisarzu Heinrichu Bollu. Aktualne prawo duńskie odnośnie promowania rasizmu stwierdza co następuje: KaŜda osoba, która publicznie lub z intencją propagowania w szerszym kręgu ("videre kreds") ludzi, wypowiada oświadczenie lub inny komunikat, groŝąc, obraŝając lub poniŝając grupę osób z tytułu rasy, koloru skóry, pochodzenia narodowego lub etnicznego lub przekonań, podlega karze grzywny lub aresztu lub więzienia na okres nie dłuŝszy niŝ dwa lata." Artykuł 23, ustęp 1: Postanowienie określające przestępstwo kryminalne odnosi się do kaŝdej osoby, która pomaga w popełnieniu przestępstwa poprzez namawianie, doradzanie lub działanie. Kara moŝe być zmniejszona, jeŝeli osoba, o której mowa, miała jedynie zamiar udzielić pomocy o mniejszym znaczeniu lub wzmocnić juŝ powzięty zamiar, jeŝeli przestępstwo nie zostało zakończone lub zamierzana pomoc nie doszła do skutku. 4

5 W sprawie Jersild v. Denmark (Orzeczenie z dnia 23 września 1994), młodzieŝ, dziennikarz oraz kierownik programu informacyjnego byli ścigani sądownie i skazani. Jednak Trybunał orzekł, Ŝe kary nałoŝone na media stanowią naruszenie artykułu 10, poniewaŝ ta pozycja wiadomości nie miała rodzić poglądów rasistowskich, ale rozwinąć temat, który wówczas cieszył się znacznym zainteresowaniem publicznym. Jednocześnie Trybunał zbadał, Ŝe sposób, w jaki pan Jersild prowadził wywiad, nie ujawniał Ŝadnych oznak zgadzania się z wypowiedzią młodych ludzi. Delikatna równowaga pomiędzy wolnością prasy i jej wpływem na prawa innych osób w tej sprawie została wywaŝona przez Trybunał, który orzekł, Ŝe rasistowskie uwagi, za jakie skazano Zielone Kurtki, "były więcej niŝ obraźliwe wobec członków zaatakowanych grup i nie są chronione przez artykuł 10", a duński rząd działał, chroniąc mniejszości tego kraju przed dyskryminacją rasową. Trybunał zauwaŝył równieŝ potencjalny wpływ mediów, poniewaŝ "powszechnie wiadomo, Ŝe media audiowizualne mają często duŝo bardziej natychmiastowy i silny efekt niŝ media drukowane". Jednak Trybunał orzekł, Ŝe kary nałoŝone na media w tej sprawie nie były konieczne w demokratycznym społeczeństwie dla ochrony praw innych osób: "Karanie dziennikarza za pomoc w szerzeniu deklaracji wygłaszanych przez inną osobę w wywiadzie mogłaby powaŝnie ograniczać wkład prasy do dyskusji na tematy cieszące się publicznym zainteresowaniem i nie powinno przewidywać się takiej kary, jeŝeli nie istnieją ku temu szczególnie sile powody." W sprawie Jersilda, przy ustalaniu, czy interwencja państwa jest uzasadniona, Trybunał wziął pod uwagę docelową widownię przekazu. Pozycja z wywiadem Zielonych Kurtek stanowiła część powaŝnego programu informacyjnego skierowanego do dobrze poinformowanej widowni, która w oczywisty sposób wymagała mniejszej ochrony. 5