Analiza jakości kolonoskopii w Ogólnopolskim Programie Badań Przesiewowych dla Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego
|
|
- Ignacy Michalak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Gastroenterologia Kliniczna 2009, tom 1, nr 1, Copyright 2009 Via Medica ISSN Bronisław Kotowski, Michał F. Kamiński, Maciej Rupiński, Ewa Kraszewska, Jacek Pachlewski, Janina Orłowska, Dorota Jarosz, Andrzej Mróz, Eugeniusz Butruk, Jarosław Reguła Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa Analiza jakości kolonoskopii w Ogólnopolskim Programie Badań Przesiewowych dla Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego Colonoscopy quality indicators in the National Colorectal Cancer Screening Program in Poland STRESZCZENIE Wstęp: Kolonoskopia wykonywana raz na 10 lat staje się preferowaną strategią w badaniach przesiewowych raka jelita grubego, co nakazuje szczególną dbałość o jej jakość. Celem badania była analiza jakości kolonoskopii wykonanych w latach w ramach Ogólnopolskiego Programu Badań Przesiewowych (PBP) dla Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego. Materiał i metoda: Analizowano parametry jakości kolonoskopii (osiągalność kątnicy, częstość wykrywania gruczolaków) w kolejnych latach trwania PBP. Liczba ośrodków biorących udział w programie zwiększała się stopniowo do 40 w 2004 roku. Dodatkowo, do analizy wybrano jeden z ośrodków, charakteryzujący się wysoką jakością wykonywanych zabiegów (wybrany ośrodek). Wyniki: Osiągalność kątnicy w kolejnych latach poprawiała się. W całym programie w 2000 roku wyniosła 85,4%, a w 2004 roku 93,5%. W wybranym ośrodku wyniosła odpowiednio 92,9% i 96,7%, osiągając rekomendowany poziom co najmniej 95%. W całym programie częstość wykrywania gruczolaków wyniosła 14,1% (11,4% u kobiet, 19,2% u mężczyzn). Nie zaobserwowano wzrostu tego parametru w kolejnych latach trwania programu, co mogło być spowodowane sukcesywnym włączaniem nowych ośrodków. W wybranym ośrodku częstość wykrywania gruczolaków wyniosła 21,1% (17,3% u kobiet i 29,0% u mężczyzn), przewyższając wymogi zawarte w wytycznych ( 15% u kobiet i 25% u mężczyzn). Tu również nie zaobserwowano poprawy tego parametru w kolejnych latach. Badania wykonywane bez znieczulenia były bardzo dobrze lub dobrze tolerowane przez 75,1% badanych osób w całym programie i przez 79,1% w wybranym ośrodku. W odniesieniu do badań w znieczuleniu odsetki te wynoszą odpowiednio 81,8% i 97,7%. W wybranym ośrodku znieczulenia wykonywane były z udziałem anestezjologa, podczas gdy w większości pozostałych ośrodków stosowano głównie analgosedację z użyciem prostych leków przeciwbólowych i sedatywnych. U osób źle tolerujących badanie częstość wykrywania gruczolaków była niższa (11,0% dla całego programu i 14,1% w wybranym ośrodku) niż u osób z bardzo dobrą tolerancją (14,9% w całym programie i 22,4% w wybranym ośrodku). Wnioski: Kontrola jakości kolonoskopii stanowi ważny element PBP. Możliwe jest osiągnięcie parametrów jakości rekomendowanych w wytycznych światowych. Kolonoskopię bez znieczulenia dobrze lub bardzo dobrze toleruje większość badanych. Badania wykonywane przez endoskopistów z dobrymi parametrami jakości są lepiej tolerowane. W trakcie bardzo dobrze tolerowanych badań częściej stwierdza się gruczolaki. Gastroenterologia Kliniczna 2009, tom 1, nr 1, Słowa kluczowe: rak jelita grubego, kolonoskopia, jakość kolonoskopii, częstość wykrywania gruczolaków, osiągalność kątnicy Adres do korespondencji: Prof. dr hab. n. med. Jarosław Reguła Klinika Gastroenterologii Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie ul. Roentgena 5, Warszawa faks: jregula@coi.waw.pl 45
2 ABSTRACT Introduction: Colonoscopy performed every ten years is becoming the preferred strategy of colorectal cancer screening. To evaluate quality indicators in a large set of colonoscopies performed in years in the National Colorectal Cancer (CRC) Screening Program in Poland. Material and methods: The number of centers participating in the Program increased gradually to reach 40 in year Colonoscopy quality indicators such as cecum intubation rate (CIR) and adenoma detection rate (ADR) achieved in subsequent years were analyzed for the whole program and for a selected center characterized by a high baseline colonoscopy quality. Results: CIR improved gradually, from 85.4% in 2000 to 93.5% in 2004, for the whole Program and from 92.9% to 96.7%, respectively, for the selected center. ADR was 14.1% (11.4% in women and 19.2% in men) for the whole program and 21.1% (17.3% in women and 29.0% in men) for the selected center did not improve in subsequent years. Both CIR and ADR archived in the selected center met the recommended levels (CIR of 95%; ADR of 15% in women and 25% in men). Unsedated colonoscopy was well or very well tolerated by most screenees (75.1% in the whole Program and 79.1% in selected centre). The respective figures for sedated colonoscopy were 81.8 % i 97.7%. ADR was lower in subgroup of screenees with poor colonoscopy tolerance when compared with screenees with well or very well tolerated examinations (11.0% and 14.9%, respectively, for the whole Program and 14.1% and 22.4%, respectively, for the selected center). Conclusions: Continuous quality assessment is an important part of the National CRC Screening Program in Poland. Our data suggest that it is possible to achieve the recommended levels of CIR and ADR. Unsedated screening colonoscopy is well or very well tolerated by most of screenees. ADR is higher for well or very well tolerated examinations. Gastroenterologia Kliniczna 2009, tom 1, nr 1, Key words: colorectal cancer, colonoscopy, colonoscopy quality, adenoma detection rate, cecum intubation rate. WSTĘP Rak jelita grubego to najczęstszy nowotwór złośliwy w Europie [1]. W Polsce jest drugą co do częstości przyczyną zgonów wśród chorób nowotworowych. Rocznie rejestruje się ponad nowych przypadków [2]. Celem badań przesiewowych jest zmniejszenie zapadalności i umieralności z powodu raka jelita grubego poprzez wykrywanie choroby we wczesnym stadium zaawansowania oraz poprzez usuwanie zmian prekursorowych, czyli gruczolaków. W ostatnich latach preferowaną metodą badań przesiewowych staje się kolonoskopia. Ma ona przewagę nad pozostałymi metodami, ponieważ pozwala nie tylko wykrywać zmiany nowotworowe, ale umożliwia również ich weryfikację histologiczną oraz usuwanie gruczolaków na drodze polipektomii. Zaletą jest też proponowany długi, 10-letni odstęp pomiędzy kolejnymi badaniami (o ile pierwsze badanie wypadnie prawidłowo). W Polsce w 2000 roku rozpoczęto pionierski w skali świata, oportunistyczny Program Badań Przesiewowych (PBP) dla Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego oparty na kolonoskopii. W programie uczestniczy obecnie 81 ośrodków z całej Polski. W latach zbadano około osób. Każda procedura medyczna, aby była skuteczna i efektywna oraz bezpieczna dla pacjentów musi być dobrze wykonywana. W ocenie jakości kolonoskopii kluczowe znaczenie wydają się mieć obejrzenie przez endoskopistę całego jelita oraz wykrycie i usunięcie wszystkich gruczolaków, w szczególności zmian zaawansowanych, czyli gruczolaków o wielkości co najmniej 1 cm i/lub gruczolaków cewkowokosmkowych i kosmkowych i/lub zmian z ciężką dysplazją zgodnie z obowiązującą klasyfikacją histologiczną [3]. Obejrzenie całego jelita, z kątnicą włącznie, jest ważne, gdyż wzrasta obecnie częstość raków zlokalizowanych w prawej połowie jelita. Według wytycznych odsetek kolonoskopii przesiewowych z osiągnięciem kątnicy (osiągalność kątnicy) powinień wynosić co najmniej 95%. Natomiast odsetek badań, w których wykryto co najmniej jednego gruczolaka (częstość wykrywania gruczolaków [ADR, adenoma detection rate]) powinien wynosić co najmniej 25% u mężczyzn i co najmniej 15% u kobiet. Trzecim proponowanym parametrem jakości jest czas wycofywania aparatu, czyli ten, który endoskopista 46 Gastroenterologia Kliniczna 2009, tom 1, nr 1
3 poświęca na obejrzenie błony śluzowej od kątnicy do odbytnicy. Nie powinien być krótszy niż 6 minut. Udowodniono, że dłuższe wycofywanie aparatu jest związane z większą częstością wykrywania gruczolaków [4]. O znaczeniu omawianych parametrów jakości świadczy fakt, że ponad 90% przypadków raka jelita grubego rozwija się na podłożu gruczolaków oraz obserwuje się wzrastający odsetek zmian w prawej połowie jelita grubego. Istnieją przekonujące dowody, że wykonywanie kolonoskopii z polipektomią zmniejsza zapadalność na raka jelita grubego o 76 90% [5]. Aby osiągnąć wysoką jakość kolonoskopii, wymienione parametry jakości powinny być monitorowane, odpowiednio dokumentowane i okresowo poddawane kontroli. Dotychczas nie wypracowano uniwersalnych standardów kontroli jakości, jednak podejmowane są takie próby [6, 7]. Wykazano, że programy kontroli jakości kolonoskopii przynoszą wymierną poprawę poszczególnych jej parametrów [8] oraz tolerancji badania [9]. Celem niniejszej pracy jest analiza jakości kolonoskopii wykonywanych w PBP w Polsce w latach MATERIAŁ I METODY W PBP są badani polscy obywatele w wieku lat oraz osoby w wieku lat z wywiadami rodzinnymi w kierunku chorób nowotworowych. Warunkiem włączenia do programu jest dobry stan ogólny oraz brak objawów sugerujących raka jelita grubego, takich jak niedawna zmiana rytmu wypróżnień, niedokrwistość czy utrata masy ciała o niewyjaśnionej etiologii, krwawienie jelitowe niezwiązane z hemoroidami. Nie są kwalifikowane osoby z rozpoznaną nieswoistą chorobą zapalną jelit, osoby spełniające kryteria dziedzicznego raka jelita grubego niezwiązanego z polipowatością oraz rodzinnej polipowatości gruczolakowatej [10]. W analizowanym okresie program miał charakter wyłącznie oportunistyczny, co oznacza, że osoby były zapraszane na badania przez lekarzy, głównie podstawowej opieki zdrowotnej. Badana osoba podpisuje zgodę na badanie. Kolonoskopia jest wykonywana po przygotowaniu środkiem przeczyszczającym opartym na senozydach (X-Prep) bądź glikolu polietylenowym (Fortrans). W przypadku przygotowania preparatem X-prep pół godziny przed badaniem wykonywana jest wlewka doodbytnicza. Większość badań wykonuje się bez znieczulenia, choć odsetek badań w analgosedacji stale wzrasta. Endoskopista wykonujący badanie ocenia jakość oczyszczenia jelita, w opisie uwzględnia zasięg badania oraz wszystkie stwierdzane nieprawidłowości. Wielkość polipów jest oceniana w odniesieniu do otwartych kleszczyków biopsyjnych lub po polipektomii. Ocena histopatologiczna opiera się na kryteriach ustalonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO, World Health Organization) [3]. W trakcie przesiewowej kolonoskopii usuwane są polipy o wielkości do 1 cm. Większe polipy usuwane są podczas oddzielnej kolonoskopii w warunkach szpitalnych. Pacjenci, u których wykrywa się raka jelita grubego, są kierowani do leczenia operacyjnego i w zależności od lokalizacji oraz stopnia zaawansowania guza na chemioterapię i/lub radioterapię. Bezpośrednio po badaniu należy wypełnić ankietę, w której w anonimowy sposób ocenia się między innymi tolerancję badania oraz profesjonalizm endoskopisty. Analizie poddano kolonoskopii wykonananych w latach we wszystkich ośrodkach realizujących PBP. Dodatkowo, do analizy wybrano jeden z ośrodków, charakteryzujący się wysoką jakością wykonywanych zabiegów (określany dalej jako wybrany ośrodek). Analizę jakości programu oparto na danych z indywidualnych baz danych połączonych w jedną odnoszącą się do lat Przyjęto następujące definicje podstawowych parametrów jakości: a) osiągalność kątnicy to odsetek badań, w których endoskopista stwierdził, że dotarł do kątnicy; b) częstość wykrywania gruczolaków to odsetek badań, w których endoskopista wykrył co najmniej jednego gruczolaka udokumentowanego histologicznie. Tolerancję badania określano na podstawie 4-stopniowej skali (bardzo dobra, dobra, dostateczna, zła). Definicja badania w znieczuleniu obejmowała badanie, w czasie którego podano jakikolwiek lek sedatywny lub przeciwbólowy, włączając w to zarówno badania z udziałem anestezjologa, jak i sedację prowadzoną przez endoskopistów. Stopień oczyszczenia jelita określano w 5-stopniowej skali (bardzo dobre, dobre, wystarczające, słabe, nieoczyszczone). WYNIKI Liczba i lista ośrodków uczestniczących w programie zmieniała się w kolejnych latach. W 2000 roku brało w nim udział 10 ośrodków i 61 endoskopistów, a w 2004 roku 40 ośrodków i 188 endoskopistów. W tabeli 1 przed- Bronisław Kotowski i wsp. Analiza jakości kolonoskopii w Ogólnopolskim Programie Badań Przesiewowych 47
4 Tabela 1. Liczba kolonoskopii przesiewowych wykonanych w wybranym ośrodku oraz całym programie w poszczególnych latach Ośrodek Łącznie Wybrany ośrodek* Pozostałe ośrodki Wszystkie ośrodki *wybrany do analizy ośrodek charakteryzujący się wysokimi parametrami jakości kolonoskopii Rycina 1. Osiągalność kątnicy w wybranym ośrodku oraz całym programie w latach stawiono liczbę badań wykonanych w całym programie, w wybranym ośrodku i w pozostałych ośrodkach w latach Na rycinie 1 przedstawiono osiągalność kątnicy, na rycinie 2 częstość wykrywania gruczolaków. Rycina nie uwzględnia wpływu włączania w kolejnych latach trwania PBP nowych ośrodków i endoskopistów. Ważnym elementem jakości procedur medycznych jest tolerancja badania. Jest to w szczególności istotne w badaniach przesiewowych. Uwzględniono osobno badania w znieczuleniu oraz bez znieczulenia (ryc. 3 6). Przeanalizowano również częstość wykrywania gruczolaków w grupach osób poniżej i powyżej 50. roku życia (ryc. 7). Parametr ten zbadano również w zależności od płci badanych osób (tab. 2) oraz czy zależy od tolerancji badania (tab. 3). W tabeli 4 przedstawiono częstość wykrywania gruczolaków w zależności od stopnia oczyszczenia jelita ocenianego w trakcie badania przez endoskopistę. DYSKUSJA Rycina 2. Częstość wykrywania gruczolaków w wybranym ośrodku oraz całym programie w latach W ostatnich latach zdecydowanie zwiększa się liczba wykonywanych kolonoskopii przesiewowych. Zagadnienie jakości wykonywanych badań oraz analiza potencjalnych parametrów jakości w odniesieniu do indywidulanych endoskopistów, ośrodków oraz całych programów jest niezwykle istotne. Uznane obecnie i uwzględnione w wytycznych paramery jakości osiągalność kątnicy, częstość wykrywania gruczolaków oraz czas wycofywania aparatu nie są jedynymi, a ich wpływ na losy pacjentów, zapadalności i umieralności z powodu raka jelita grubego nie są jednoznacznie udowodnione. Inne brane pod uwagę parametry to liczba wykrywanych gruczolaków w przeliczeniu na pacjenta, stosunek czasu potrzebnego do osiągnięcia kątnicy do czasu wyprowadzania aparatu i inne, bardziej złożone parametry [4, 6 9, 11 13]. Mnogość pomysłów 48 Gastroenterologia Kliniczna 2009, tom 1, nr 1
5 i rozbieżność wniosków świadczą, że ciągle trwa etap poszukiwań. Materiał Ogólnopolskiego PBP należy do największych z dotychczas analizowanych i opublikowanych [14] i obejmuje kolonoskopii. Inne analizy jakości opierały się na mniejszych grupach, liczących od 157 do osób [4, 11, 15 23]. Rejestr danych PBP pozwala na analizę dwóch z trzech najważniejszych parametrów jakości kolonoskopii: osiągalności kątnicy oraz częstości wykrywania gruczolaków. Publikowane wytyczne mówią, że osiągalność kątnicy w badaniach przesiewowych powinna wynosić co najmniej 95%. Jednak badania, na podstawie których ustalano ten próg, analizowały kolonoskopie wykonane głównie w ośrodkach eksperckich/akademickich [15, 24 30]. W polskim PBP liczba kolonoskopii jest znacznie większa, a dane lepiej odzwierciedlają rzeczywistość programów przesiewowych, gdyż zaledwie 1/4 ośrodków stanowiły ośrodki eksperckie/akadmickie. Dlatego osiągalność kątnicy była mniejsza i wynosiła 91,1% (ryc. 1). Dodatkowo, trzeba podkreślić, że zaledwie 30% badań w PBP wykonano w sedacji, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych, skąd pochodzą omawiane wytyczne, odsetek ten wynosił prawie 100%. W opublikowanej niedawno analizie kolonoskopii przesiewowych z 12 amerykańskich badań, w których kolonoskopie wykonywali lekarze opieki podstawowej, osiągalność kątnicy wyniosła 89,2%, jednak rozpiętość wyników była bardzo duża i wahała się od 48,7% do 94,6% [17, 31, 32]. W PBP osiągalność kątnicy w kolejnych latach ulegała stopniowej poprawie (ryc. 1). Wynik z 2004 roku (93,5%) zbliża sie do zalecanego dla ośrodków eksperckich. W wybranym ośrodku, zwracającym od początku programu dużą uwagę na jakość badań, wyniki są bardzo dobre. Łącznie w latach osiągalność kątnicy wynosiła 94,4%, jednak i tu obserwowano poprawę w kolejnych edycjach od 92,9% w 2000 roku, przez 94,9% w 2003 roku do 96,7% w 2004 roku. A zatem w dwóch ostatnich analizowanych latach osiągnięto poziom zakładany wytycznymi. Drugi analizowany parametr częstość wykrywania gruczolaków powinien według wytycznych wynosić co najmniej 15% u kobiet i co najmniej 25% u mężczyzn. W polskim PBP odsetek gruczolaków wśród kobiet i mężczyzn wyniósł odpowiednio 11,4% i 19,2% (ryc. 2). W porównaniu z wynikami osiągniętymi w innych dużych seriach kolonoskopii przesiewowych Rycina 3. Tolerancja badania bez znieczulenia w wybranym ośrodku oraz całym programie w latach Rycina 4. Tolerancja badań w znieczuleniu w wybranym ośrodku oraz całym programie w latach Rycina 5. Tolerancja badań w znieczuleniu i bez znieczulenia w wybranym ośrodku w latach Bronisław Kotowski i wsp. Analiza jakości kolonoskopii w Ogólnopolskim Programie Badań Przesiewowych 49
6 Rycina 6. Tolerancja badań w znieczuleniu i bez znieczulenia w pozostałych ośrodkach w latach Rycina 7. Częstość wykrywania gruczolaków w wybranym ośrodku oraz całym programie u osób poniżej i powyżej 50. roku życia w latach (częstość wykrywania gruczolaków 20,4 37,5%), wartości te są niskie. Należy jednak podkreślić, że w polskim PBP nie badano osób powyżej 66. roku życia (które włączano do wielu z omawianych prac), włączano natomiast młodsze osoby, w wieku lat. Również odsetek mężczyzn wśród badanych był jednym z najniższych i wynosił 36% (w innych badaniach wahał się od 28% do 97%). Wymienione czynniki demograficzne mogły mieć wpływ na niższą niż w innych badaniach częstość wykrywania gruczolaków. Z kolei stosunkowo wysoki odsetek osób z obciążonymi wywiadami rodzinnymi w kierunku raka jelita grubego powinien mieć przeciwny wpływ. Jednak wśród obciążonych wywiadami rodzinnymi badanych osób w polskim PBP przeważały osoby poniżej 50. roku życia, a w tej grupie wiekowej gruczolaki występują rzadziej niż u osób po 50. roku życia. Brak poprawy częstości wykrywania gruczolaków w kolejnych latach trwania programu (ryc. 2), może wynikać z faktu, że sukcesywnie włączano do niego nowe ośrodki i nowych endoskopistów. Analiza danych z wybranego ośrodka wykazuje, że spełniał on zakładane przez wytyczne kryteria łączna wykrywalność gruczolaków w latach wynosiła 21,1%, odpowiednio 17,3% u kobiet i 29,0% u mężczyzn (ryc. 2). Tu również nie było widocznej poprawy tego parametru, co można wiązać z sukcesywnym włączeniem nowych endoskopistów. Integralną częścią polskiego PBP jest system kontroli wprowadzony w celu osiągnięcia jak najlepszych parametrów jakości. Największe znaczenie ma w nim osiągalność kątnicy. Lekarze z niską osiągalnością kątnicy są zapraszani na szkolenie mające na celu poprawę techniki badania. Lekarze, którzy mimo zwrócenia uwagi na niedostatki w parametrach jakości i mimo szkolenia, nie osiągają satysfakcjonujących wyników, są wykluczani z dalszego udziału w programie. Wydaje się, że między innymi dzięki takiemu postępowaniu odsetek kompletnych badań wzrósł w opisywanym programie z 85,4% w 2000 roku do 93,5% w 2004 roku (ryc. 1). Wpływ systemu kontroli jakości na Tabela 2. Częstość wykrywania gruczolaków w wybranym ośrodku oraz całym programie u kobiet i u mężczyzn Ośrodek Kobiety Mężczyźni Wybrany ośrodek* Liczba badań Odsetek gruczolaków (%) 17,31 29,01 Pozostałe ośrodki Liczba badań Odsetek gruczolaków (%) 9,58 16,63 Wszystkie ośrodki Liczba badań Odsetek gruczolaków (%) 11,37 19,19 *wybrany do analizy ośrodek charakteryzujący się wysokimi parametrami jakości kolonoskopii 50 Gastroenterologia Kliniczna 2009, tom 1, nr 1
7 Tabela 3. Częstość wykrywania gruczolaków w zależności od tolerancji badania w wybranym ośrodku oraz całym programie w latach Tolerancja Ośrodek Zła Dostateczna Dobra Bardzo dobra Wybrany ośrodek* Liczba badań Badania z gruczolakami (%) 14,15 20,22 21,06 22,41 Pozostałe ośrodki Liczba badań Badania z gruczolakami (%) 9,79 11,59 12,85 12,93 Wszystkie ośrodki Liczba badań Badania z gruczolakami (%) 11,02 14,11 14,75 14,89 *wybrany do analizy ośrodek charakteryzujący się wysokimi parametrami jakości kolonoskopii W przypadku 6888 badań w całym programie (tj. 13,73%) brak jest w dokumentacji danych dotyczących tolerancji badania Tabela 4. Częstość wykrywania gruczolaków w zależności od stopnia oczyszczenia jelita Oczyszczenie Wybrany ośrodek* Pozostałe ośrodki Wszystkie ośrodki Liczba Badania z Liczba Badania z Liczba Badania z badań gruczolakami badań gruczolakami badań gruczolakami Nieoczyszczone ,06% ,50% ,85% Słabe ,25% ,08% ,73% Wystarczające ,04% ,30% ,77% Dobre ,24% ,57% ,85% Bardzo dobre ,06% ,44% ,20% *wybrany do analizy ośrodek charakteryzujący się wysokimi parametrami jakości kolonoskopii W przypadku 231 badań w całym programie (tj. 0,46%) brak jest w dokumentacji danych dotyczących oczyszczenia jelita częstość wykrywania gruczolaków był znikomy (ryc. 2). Opublikowano kilka prac dotyczących programów ciągłej kontroli jakości kolonoskopii oraz prac, w których do jakości kolonoskopii przykładano dużą wagę [8, 9, 22, 23]. Wnioski są zbieżne z obserwacjami autorów niniejszej pracy. Świadomość kontroli jakości badań oraz znajmość własnych parametrów motywują endoskopistów do starannego wykonywania badań oraz są pomocne w podnoszeniu kwalifikacji. Udaje się uzyskać wyraźną poprawę w zakresie osiągalności kątnicy. Na przykład, jak wynika z pracy Aslinii i wsp. [21], w ciągu 6-letniego programu osiągalność kątnicy wzrosła z 90,3% do 93,7%, a z pracy Imperiali i wsp. [8], że wzrosła w ciągu 4 lat z 84,6% do 93,1%. Są to wyniki zbieżne z rezultatami autorów niniejszej pracy i podobnie jak w ich materiale nie udało się w tych programach osiągnąć wzrostu częstości wykrywania gruczolaków. We wnioskach stwierdza się, że parametr ten nie zależy od liczby wykonywanych badań, lat doświadczenia i nie jest bezpośrednio związany z osiągalnością kątnicy. Ma natomiast związek z czasem wycofywania aparatu oraz wieloma innymi czynnikami, takimi jak wiek badanych, wywiady rodzinne, wreszcie cechy osobowości, w tym motywacja endoskopisty. O sukcesie programów badań przesiewowych decyduje w dużej mierze akceptacja procedury przez badane osoby. Bardzo istotnym zagadnieniem jest tu kwestia tolerancji badania oraz znieczuleń do badań. Bronisław Kotowski i wsp. Analiza jakości kolonoskopii w Ogólnopolskim Programie Badań Przesiewowych 51
8 Z jednej strony istnieje napór pacjentów na wykonywanie badań w znieczuleniu, z drugiej natomiast argumenty medyczne w postaci większego odsetka powikłań w przypadku rutynowego stosowania znieczulenia [33]. Stosując znieczulenia do wszystkich badań, łatwiej jest osiągnąć zakładany odsetek 95% badań z uwidocznieniem kątnicy. Wiadomo też, że około 10 15% badań jest trudnych technicznie, ze względu na przebyte przez pacjentów operacje brzuszne, obecność uchyłków bądź niski wskaźnik masy ciała. Znieczulenia są także istotnym problemem finansowym, ponieważ generują dodatkowe koszty. Problem ten nie został dotychczas na świecie rozwiązany. W Stanach Zjednoczonych prawie wszystkie badania wykonuje się w znieczuleniu [15, 16]. W Europie praktyka jest różna. Rozważania na temat znieczulania przy wykonywaniu kolonoskopii powinny skupić się na tym, czy można efektywnie i z akceptacją pacjentów wykonywać masowo badania bez znieczulenia, czy też nie. Badania w polskim PBP były przeprowadzane zgodnie z doświadczeniem i możliwościami poszczególnych ośrodków. W całym analizowanym materiale badanie w znieczuleniu stanowiły 29,8%, natomiast w wybranym ośrodku jedynie 2,9%. Należy zaznaczyć, że ankiety dotyczące tolerancji badania były wypełniane przez pacjentów anonimowo, bezpośrednio po badaniu. Oceniali oni tolerancję badania w 4-stopniowej skali, jako bardzo dobrą, dobrą, dostateczną bądź złą. W całym programie tolerancję jako dobrą lub bardzo dobrą oceniło 75,1% pacjentów, którzy mieli badanie bez znieczulenia i 81,8% pacjentów badanych w znieczuleniu. W wybranym ośrodku odsetki te wynosiły odpowiednio 79,1% i 97,7% (ryc. 3 5). Dane te pokazują, że kolonoskopie przesiewowe bez znieczulenia są dobrze lub bardzo dobrze tolerowane przez większość badanych; 90% spośród ankietowanych osób wyraziło gotowość poddania się kolnoskopii w przyszłości. Zaobserwowano, w odniesieniu do całego programu, jak również w wybranym ośrodku, wyższą częstość wykrywania gruczolaków u osób z lepszą tolerancją badania. W całym programie częstość wykrywania gruczolaków u osób źle tolerujących badanie wyniosła 11,0%, natomiast u bardzo dobrze tolerujących 14,9% (tab. 3). Odpowiednie odsetki dla wybranego ośrodka wyniosły 14,1% i 22,4% (tab. 3). Należy podkreślić, że nawet, wykonując znakomitą większość badań bez znieczulenia (tak jak w wybranym ośrodku), można osiągnąć wysoki odsetek kompletnych badań osiągalność kątnicy wyniosła 94,4% w latach , a odsetek badań bez znieczulenia w tym czasie 97,1%. Podobne wyniki uzyskiwano w innych badaniach podejmujących ten temat [9, 34 36]. Ostatnim elementem analizy była próba odpowiedzi na pytanie, czy stopień oczyszczenia jelita ma wpływ na częstość wykrywania gruczolaków. Podobnie jak tolerancja badania ocena oczyszczenia jelita jest parametrem subiektywnym. Nie ma obecnie żadnej dobrej skali do oceny oczyszczenia jelita. W niniejszym programie stopień oczyszczenia jelita był oceniany według 5-stopniowej skali określającej oczyszczenie jako bardzo dobre, dobre, wystarczające, słabe bądź nieoczyszczone. W całym programie jako bardzo dobre lub dobre oceniono przygotowanie w 77% badań, w wybranym ośrodku natomiast w 61,8% badań (tab. 4). Mimo że w całym programie wykrywalność gruczolaków była niższa niż w wybranym ośrodku, to ocena stopnia oczyszczenia przedstawiała się odwrotnie. Już we wcześniejszych badaniach zaobserwowano, że lekarze, którzy osiągają wyższą częstość wykrywania gruczolaków bardziej krytycznie oceniają oczyszczenie jelita [37]. Zaskakujący jest także brak związku oceny oczyszczenia jelita z częstością wykrywalnia gruczolaków (tab. 4). WNIOSKI Stała kontrola jakości jest ważnym elementem PBP w kierunku wczesnego wykrywania raka jelita grubego i poprawić osiągalność kątnicy. Częstość wykrywania gruczolaków zależy od wielu czynników, spośród których doświadczenie endoskopisty nie odgrywa kluczowej roli. W całym programie w latach nie udało się osiągnąć parametrów jakości zakładanych w wytycznych światowych, jednak na przykładzie wybranego do analizy ośrodka widać, że jest to w polskich warunkach możliwe. Analizowane dane świadczą, że w większości przypadków tolerancja kolonoskopii przesiewowych bez znieczulenia jest dobra lub bardzo dobra. Widoczny jest też związek częstości wykrywania gruczolaków z tolerancją badania. Nie stwierdzono natomiast związku tego parametru ze stopniem oczyszczenia jelita. 52 Gastroenterologia Kliniczna 2009, tom 1, nr 1
9 1. Tables by population, regions, and sex for Western Europe, Southern Europe, Central and Eastern Europe (except Russian Federation), incidence expressed as number of cases, for males and females for colon and rectum as compared to other cancer sites: the Globocan 2004 database. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer Wojciechowska U., Didkowska J., Zatoński W. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2006 roku. Centrum Onokologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa Konishi F., Morson B.C. Pathology of colorectal adenomas: a colonoscopic survey. J. Clin. Pathol. 1982; 35: Barclay R.L., Vicari J.J., Doughty A.S. i wsp. Colonoscopic withdrawal time and adenoma detection during screening colonoscopy. N. Engl. J. Med. 2006; 355: Winawer S.J., Zauber A.G., Ho M.N. i wsp. Prevention of colorectal cancer by colonoscopic polypectomy. N. Engl. J. Med. 1993; 329: Lieberman D., Nadel M., Smith R.A. i wsp. Standardized colonoscopy reporting and data system: report of the Quality Assurance Task Group of the National Colorectal Cancer Roundtable. Gastrointest. Endosc. 2007; 65: Naylor G., Gatta L., Butler A. i wsp. Setting up a quality assurance program in endoscopy. Endoscopy 2003; 35: Imperiali G., Minoli G., Meucci G.M. i wsp. Effectiveness of a continuous quality improvement program on colonoscopy practice. Endoscopy 2007; 39: Hoff G., Bretthauer M., Huppertz-Hauss G. i wsp. The Norwegian Gastronet project: continuous quality improvement of colonoscopy in 14 Norwegian Centres. Scan. J. Gastroenterol. 2006; 41: Winawer S., Fletcher R., Rex D. i wsp. Colorectal cancer screening and surveillance: clinical guidelines and rationale update based on new evidence. Gastroenterology 2003; 124: Benson M.E., Reichelfelder M., Said A. i wsp. Variation in colonoscopic technique and adenoma detection rates at an academic gastroenterology unit. Dig. Dis. Sci. 2010; 55: Morini S., Hassan C., Zullo A. i wsp. Detection of colonic polyps according to insertion/withdrawal phases of colonoscopy. Int. J. Colorectal. Dis. 2009; 24: Sawhney M.S., Cury M.S., Neeman N. i wsp. Effect of institution-wide policy of colonoscopy withdrawal time 6 minutes on polyp detection.gastroenterology 2008; 135: Regula J., Rupinski M., Kraszewska E. i wsp. Colonoscopy in colorectal-cancer screening for detection advanced neoplasia. N. Engl. J. Med. 2006; 355: Lieberman D.A., Weiss D.G., Bond J.H. i wsp. Use of colonoscopy to screen asymptomatic adults for colorectal cancer. N. Engl. J. Med. 2000; 343: Schoenfeld P., Cash B., Flood A. i wsp. Colonoscopic screening of average-risk women for colorectal neoplasia. N. Engl. J. Med. 2005; 352: Wilkins T., LeClair B., Smolkin M. i wsp. Screening colonoscopies by primary care phisicians: a meta-analysis. Ann. Fam. Med. 2009; 7: Millan M.S., Gross P., Mainilich E. i wsp. Adenoma detection rate: the real indicator of quality in colonoscopy. Dis. Colon. Rectum 2008; 51: Erarslan E., Turkay C., Isik A. i wsp. Prevalence of proximal neoplasms among asymptomatic patients according to distal colorectal findings. Dig. Dis. Sci. 2009; 54: Baxter N.N., Goldwasser M.A., Pasztat L.F. i wsp. Association of colonoscopy and death from colorectal cancer. Ann. Inter. Med. 2009; 150: Aslinia F., Uradomo L., Steele A. i wsp. Quality assesment of colonoscopic cecal intubation: An analysis of 6 years of continuos practice at a university hospital. Am. J. Gastroenterol. 2006; 101: Strul H., Kariv R., Lesehno M. i wsp. The prevelance rate and anatomic location of colorectal adenoma and cancer detected by colonoscopy on average-risk individuals aged years. Am. J. Gastroenterol. 2006; 101: Birkner B. Quality assurance for screening colonoscopies. Zeitschrift fur Gastroenetrologie. Ger. J. Gastroenterol. 2008; 46: Marshall J.B., Barthel J.S. The frequency of total colonoscopy and terminal ileal intubation in the 1990s. Gastrointest. Endosc. 1993; 39: Johnson D.A., Gurney M.S., Volpe R.J. i wsp. A prospective study of the prevalence of colonic neoplasms in asymptomatic patients with an age-related risk. Am. J. Gastroenterol. 1990; 85: Lieberman D.A., Smith F.W. Screening for malignancy with colonoscopy. Am. J. Gastroenterol. 1991; 86: Rogge J.D., Elmore M.F., Mahoney S.J. i wsp. Low-cost, office-based, screening colonoscopy. Am. J. Gastroenterol. 1994; 89: Rex D.K., Lehman G.A., Ulbright T.M. i wsp. Colonic neoplasia in asymptomatic persons with negative fecal occult blood tests: Influence of age, gender, and family history. Am. J. Gastroenterol. 1993; 88: Kadakia S.C., Wrobleski C.S., Kadakia A.S. i wsp. Prevalence of proximal colonic polyps in average-risk asymptomatic patients with negative fecal occult blood tests and flexible sigmoidoscopy. Gastrointest. Endosc. 1996; 44: Imperiali T.F., Wagner D.R., Lin C.Y. i wsp. Risk of advanced proximal neoplasms in asymptomatic adults according to the distal colorectal findings. N. Engl. J. Med. 2000; 343: Rodney W.M., Dabov G., Cronin C. Evolving colonoscopy skills in a rural family practice: the first 293 cases. Fam. Pract. Res. J. 1993; 13: Strayer S.M., Patterson D., Kington M.L. Who should perform screening colonoscopies? Comparison of outcomes among different specialtes. Paper presented at: NAPCRG Proceedings of the 32nd Annual North American Primary Care Group, Orlando, Fl. 2004: Eckardt V.F., Kanzler G., Schmitt T. i wsp. Complications and adverse effects of colonoscopy with selective sedation. Gastrointest. Endosc. 1999; 49: Cataldo P.A. Colonoscopy without sedation. Dis. Colon. Rectum 1996; 39: Thiis-Evensen E., Hoff G.S., Sauar J. i wsp. Patient tolerance of colonoscopy without sedation during screening examination for colorectal polyps. Gastrointest. Endosc. 2000; 53: Petrini J.L., Egan J.V., Hahn W.V. i wsp. Unsedated colonoscopy: patient characteristics and satisfaction in a community-based endoscopy unit. Gastrointest. Endosc. 2009; 69: Thomas-Gibson S., Rogers P., Cooper S. i wsp. Judgement of the quality of bowel preparation at screening flexible sigmoidoscopy is associated with variability in adenoma detection rates. Endoscopy 2006; 38: Piśmiennictwo Bronisław Kotowski i wsp. Analiza jakości kolonoskopii w Ogólnopolskim Programie Badań Przesiewowych 53
Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Badania przesiewowe w raku jelita grubego. Co wiemy na pewno?
Badania przesiewowe w raku jelita grubego. Co wiemy na pewno? Jarosław Reguła Koordynator Programu Badań Przesiewowych Klinika Gastroenterologii Centrum Onkologii- Instytut Warszawa Punkt wyjścia Rak jelita
Badania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN)
Badania przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Badania przesiewowe stosowane w celu wykrycia raka jelita grubego Ocena
Skrócony opis Programu Badań Przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego na lata
Załącznik nr 1 Skrócony opis Programu Badań Przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego na lata 2012-2013 1. Cel programu 1. zwiększenie odsetka raków wykrywanych we wczesnych stadiach zaawansowania
Epidemiologia i profilaktyka raka jelita grubego w Polsce
636 Probl Hig Epidemiol 214, 95(3): 636-642 Epidemiologia i profilaktyka raka jelita grubego w Polsce Epidemiology and prevention of colorectal cancer in Poland Anna Kubiak 1/, Witold Kycler 2/, Maciej
Prof. dr hab. med. Barbara Skrzydło-Radomańska Katedra i Klinika Gastroenterologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Prof. dr hab. med. Barbara Skrzydło-Radomańska Katedra i Klinika Gastroenterologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie Lublin 20.08.2018r. Recenzja rozprawy doktorskiej lek. med. Marka Bugajskiego zatytułowanej:
Skrining w kierunku raka jelita grubego - kto jest w grupie ryzyka
Skrining w kierunku raka jelita grubego - kto jest w grupie ryzyka Rak jelita grubego to jeden z najczęstszych występujących nowotworów. Z racji na dużą częstość występowania w populacji ogólnej oraz istnienie
Załącznik nr XI Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka jelita grubego
Załącznik nr XI Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka jelita grubego Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka jelita grubego dla konkursu RPSW.08.02.03-IZ.00-26-117/17
Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego
Załącznik nr 1 Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego 1. Cel programu Zwiększenia odsetka raków wykrywanych we wczesnych stadiach zaawansowania (A i B wg Dukes a), Zwiększenia
Ocena wymagających hospitalizacji powikłań po kolonoskopii profilaktycznej prospektywne badanie kliniczno-kontrolne
Ocena wymagających hospitalizacji powikłań po kolonoskopii profilaktycznej prospektywne badanie kliniczno-kontrolne Anna Maria Pietrzak 1,2 1 Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Onkologii Klinicznej
Profilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego
Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego Profilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego Monika Mitura
Załącznik nr X Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka jelita grubego
Załącznik nr X Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka jelita grubego Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka jelita grubego dla konkursu RPSW.08.02.02-IZ.00-26-189/18
PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS. Jolanta Kielar, *Jacek Gawron
PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Borgis Nowa Med ; (): - DOI:./.9 Jolanta Kielar, *Jacek Gawron Częstość występowania gruczolaków jelita grubego wśród osób badanych w Pracowni Endoskopii Szpitala im. św.
Załącznik nr 1. OPIS PROGRAMU Cel główny: Zmniejszenie umieralności z powodu raka jelita grubego.
Załącznik nr 1 OPIS PROGRAMU Cel główny: Zmniejszenie umieralności z powodu raka jelita grubego. Cele szczegółowe: - zwiększenie odsetka raków wykrywanych we wczesnych stadiach zaawansowania (A i B wg
Zachorowalność i umieralność u chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w Polsce w latach
PRACA POGLĄDOWA Hematologia 2016, tom 7, nr 2, 108 116 DOI: 10.5603/Hem.2016.0013 Copyright 2016 Via Medica ISSN 2081 0768 Zachorowalność i umieralność u chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w Polsce
Kolonoskopia wykonywana w warunkach ambulatoryjnych, Ocena wybranych aspektów medycznych i socjoekonomicznych
Lek. Jerzy Michałowski Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Kolonoskopia wykonywana w warunkach ambulatoryjnych, Ocena wybranych aspektów
Wytyczne Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dotyczące nadzoru kolonoskopowego po polipektomii adaptacja wytycznych europejskich
Gastroenterologia Kliniczna 2011, tom 3, nr 2, 55 62 Copyright 2011 Via Medica ISSN 2081 1020 Michał F. Kamiński 1, Jarosław Reguła 1, 2, 3, Witold Bartnik 3, Hubert Bołdys 3, Tomasz Brzozowski 3, Mieczysława
Wykaz zmian w Regulaminie konkursu Nr RPLD.10.03.03-IZ.00-10-001/16
Wykaz zmian w Regulaminie konkursu Nr RPLD.10.03.03-IZ.00-10-001/16 Lp. Punkt Przed zmianą Po zmianie Uzasadnienie Regulaminu 1. 2.5 w systemie zapraszanym w systemie zapraszanym osób w wieku 55 64 lata,
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
EPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Wpływ skryningu na przeŝycia pacjentów. Polska na tle wybranych krajów Impact of screening on cancer patient survival. Poland vs. selected countries
Wpływ skryningu na przeŝycia pacjentów. Polska na tle wybranych krajów Impact of screening on cancer patient survival. Poland vs. selected countries Urszula Wojciechowska Krajowy Rejestr Nowotworów Centrum
1.1. Skrót epidemiologii nowotworu jelita grubego
Załącznik nr 17 do Regulaminu: Warunki finansowania przedsięwzięć w ramach projektów realizujących Program profilaktyki raka jelita grubego W ramach Programu wykonywana jest kolonoskopia. Jest to metoda
otrzyma Pani/Pan zaproszenie na zachorowania i zgonu z powodu tego nowotworu nawet o 90%. Z wyrazami szacunku Koordynatorzy raka jelita grubego
otrzyma Pani/Pan zaproszenie na zachorowania i zgonu z powodu tego nowotworu nawet o 90%. Z wyrazami szacunku Koordynatorzy raka jelita grubego Zadanie sfinansowane przez Ministra Zdrowia w ramach programu
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Oddział Chirurgii Ogólnej Miejskiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie 2. Pododdział Szybkiej Diagnostyki Miejskiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie
Pol. Ann. Med., 2009; 16(1): 94 102. PRACA ORYGINALNA BEZPIECZEŃSTWO I SKUTECZNOŚĆ KOLONOSKOPOWYCH POLIPEKTOMII EFFECTIVENESS AND SAFETY OF COLONOSCOPIC POLYPECTOMY Tadeusz Peterlejtner 1, Michał Zdrojewski
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Co to jest kolonoskopia?
Co to jest kolonoskopia? Co to jest kolonoskopia? Kolonoskopia jest badaniem umożliwiającym obejrzenie jelita grubego od środka za pomocą małej kamery umieszczonej na końcu długiego, elastycznego przewodu
wiek lat bez objawów raka jelita grubego Więcej Na czym polega kolonoskopia?
Choroba nie czeka TY TEŻ NIE CZEKAJ! Bezpłatne badania kolonoskopowe Serdecznie zapraszamy na bezpłatne badania kolonoskopowe. Badania współfinansowane są przez Unię Europejską ramach projektu Choroba
THE PARTICIPANTS EVALUATION OF SCREENING COLONOSCOPY KOLONOSKOPIA PRZESIEWOWA W OCENIE JEJ UCZESTNIKÓW
Medical and Biological Sciences, 2012, 26/3, 61-66 ORIGINAL ARTICLE / PRACA ORYGINALNA Maciej Świątkowski, Agnieszka Meder, Lesław Sobczyński, Jarosław Koza, Małgorzata Szamocka, Janina Brudny THE PARTICIPANTS
Assessment of the impact of technical factors on the quality of colonoscopy a preliminary report
Original paper/artykuł oryginalny Assessment of the impact of technical factors on the quality of colonoscopy a preliminary report Ocena wpływu czynników technicznych na jakość kolonoskopii w materiale
Przeżycia 5-letnie chorych na nowotwory złośliwe z lat na tle w podregionach woj. dolnośląskiego
Przeżycia 5-letnie chorych na nowotwory złośliwe z lat na tle w podregionach woj. dolnośląskiego Analizie poddano 109.725 dolnośląskich zachorowań na nowotwory złośliwe z lat, z pięcioletniej obserwacji
Chemoprewencja raka jelita grubego u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego Dr n med. Piotr Albrecht
Chemoprewencja raka jelita grubego u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego Dr n med. Piotr Albrecht Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci WUM Plan wykładu Jelitowe powikłania WZJG Rak
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500
Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne
Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i
Wiedza chorych na temat czynników ryzyka i profilaktyki raka jelita grubego. Knowledge of Patients on Risk Factors and Prevention of Colorectal Cancer
PRACE ORYGINALNE Piel. Zdr. Publ. 26, 6, 3, 87 95 DOI:.729/pzp/6435 Copyright by Wroclaw Medical University ISSN 282-9876 Joanna Z. Chrobak-Bień, A D, Anna Gawor 2, C, E 3, E, F, Anita Gąsiorowska Wiedza
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp: Wśród polipów jelita grubego możemy wyróżnić zmiany o charakterze nowotworów łagodnych (gruczolaki), jak i
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp: Wśród polipów jelita grubego możemy wyróżnić zmiany o charakterze nowotworów łagodnych (gruczolaki), jak i złośliwych (rak w gruczolaku) oraz procesów nienowotworowych
Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii
Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną chemioterapię z udziałem cisplatyny? Jacek Jassem Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego ń Uniwersytetu t Medycznego Jaka jest siła
Informacje dla pacjentów przed badaniem jelita grubego*
Informacje dla pacjentów przed badaniem jelita grubego* Konsultacja: prof. dr hab. n. med. Jarosław Reguła Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Klinika Gastroenterologii Onkologicznej
BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
STANDARD USŁUG DOTYCZĄCY REALIZACJI PROJEKTÓW W RAMACH PROFILAKTYKI RAKA JELITA GRUBEGO
Załącznik nr 12c do Regulaminu konkursu nr RPMP.08.06.02-IP.02-12-058/16 STANDARD USŁUG DOTYCZĄCY REALIZACJI PROJEKTÓW W RAMACH PROFILAKTYKI RAKA JELITA GRUBEGO 1 Cel Programu Celem Programu profilaktyki
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 63/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka jelita
1.2. Skrót epidemiologii nowotworu jelita grubego w województwie łódzkim 1
Załącznik nr 15 Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu Badań Przesiewowych raka jelita grubego 1. Skrót epidemiologii nowotworu jelita grubego 1.1. Skrót epidemiologii nowotworu jelita grubego
Kinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Studium Doktoranckie przy Samodzielnej Pracowni Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 3
PRACA ORYGINALNA Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 3, 235 239 www.monz.pl Epidemiologiczna ocena zachorowalności i umieralności na raka piersi w województwie lubelskim w latach 2000 2011,
1.Opis problemu zdrowotnego. a) Problem zdrowotny
1.Opis problemu zdrowotnego a) Problem zdrowotny Program zdrowotny ukierunkowany jest na profilaktykę zdefiniowanego problemu zdrowotnego, jakim są nowotwory jelita grubego. Rak jelita grubego występuje
Trend in drug use in Poland
Prevalence and patterns of drug use among general population Indicator (GPS) Annual Expert Meeting 214 Trend in drug use in Poland Janusz Sierosławski Institute of Psychiatry i Neurology Warsaw Lisbon,
Warszawa, 17 lutego 2012r. OGŁOSZENIE
Warszawa, 17 lutego 2012r. OGŁOSZENIE Na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych (Dz. U. z 2005 r. Nr
Koszty leczenia nowotworów złośliwych szyjki macicy w Polsce w latach na przykładzie województwa śląskiego
Koszty leczenia nowotworów złośliwych szyjki macicy w Polsce w latach 2011-2012 na przykładzie województwa śląskiego Treatment costs of malignant cervical cancer in Poland in 2011-2012 the case of Silesian
Czy potrzebne jest powołanie w Polsce wyspecjalizowanych ośrodków leczenia chorych na raka jelita grubego ("colorectal units")?
Czy potrzebne jest powołanie w Polsce wyspecjalizowanych ośrodków leczenia chorych na raka jelita grubego ("colorectal units")? Lucjan Wyrwicz Centrum Onkologii Instytut im M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Sytuacja w zakresie zachorowań na raka szyjki macicy w woj. dolnośląskim w latach 2005-2011
Sytuacja w zakresie zachorowań na raka szyjki macicy w woj. dolnośląskim w latach 25-211 Ostatnie, opublikowane w roku 212 dane dla Polski [1] wskazują, że w latach 28-29 w woj. dolnośląskim stwierdzano
FOLDER INFORMACYJNY. Program NORDICC (Europejska Inicjatywa Profi laktyki Raka Jelita Grubego) Centrum Onkologii-Instytut Im. Marii Skłodowskiej-Curie
FOLDER INFORMACYJNY Program NORDICC (Europejska Inicjatywa Profi laktyki Raka Jelita Grubego) Centrum Onkologii-Instytut Im. Marii Skłodowskiej-Curie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Dlaczego
Niezaspokojone Potrzeby Pacjentów z Przerzutowym Rakiem Jelita Grubego
Niezaspokojone Potrzeby Pacjentów z Przerzutowym Rakiem Jelita Grubego Błażej Rawicki Prezes Fundacji EuropaColon Polska Letnia Akademia Onkologiczna Warszawa, 9 sierpnia 2018r. Fundacja EuropaColon Polska
Zachorowalność na nowotwory złośliwe okrężnicy w regionie Polski południowo-wschodniej w latach 1963-2005
NOWOTWORY Journal of Oncology volume Number Zachorowalność na nowotwory złośliwe okrężnicy w regionie Polski południowo-wschodniej w latach 9- Jan Gawełko, Monika Binkowska-Bury, Grażyna Hejda, Piotr Król
Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości
Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja
Załącznik nr 1 - do SWKO nr KO-09/15/MJ. Zadanie nr 1.1: Badanie przesiewowe kolonoskopowe-profilaktyka raka jelita grubego (lekarz)
Załącznik nr - do SWKO nr KO-09/5/MJ łączna netto w łączna brutto w tygodniowe szkolenie u Koordynatora Programu i posiada co najmniej -letnie doświadczenie B. Wykonanie kolonoskopii wraz z polipektomią
Epidemiologia. Czynniki ryzyka. Predyspozycje genetyczne. Polipy gruczołowe. Predyspozycje genetyczne. Rak jelita grubego. Zachorowalność w 2003 roku:
Epidemiologia Rak jelita Szkolenie dla lekarzy rodzinnych 2007 Igor Madej Oddział Chirurgii Onkologicznej II Dolnośląskiego Centrum Onkologii Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Onkologicznej Akademii
Czynniki determinujące zgłaszalność na badania kolonoskopowe w Programie Badań Przesiewowych raka jelita grubego w Polsce
Gastroenterologia Kliniczna 2016, tom 8, nr 4, 142 151 Copyright 2016 Via Medica ISSN 2081 1020 www.gastroenterologia.viamedica.pl Maria Janiak 1, Paulina Głowacka 2, Anna Kopeć 2, Aleksandra Staśkiewicz
Czym jest nowotwór złośliwy?
Czym jest nowotwór złośliwy? Nowotwór złośliwy-nowotwór o małym zróżnicowaniu tkanek, za to o skłonności do odrywania się komórek. Nowotwór złośliwy często jest utożsamiany z rakiem, który jest tylko jedną
Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty. Katarzyna Pogoda
Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty Katarzyna Pogoda Leki biologiczne Immunogenność Leki biologiczne mają potencjał immunogenny mogą być rozpoznane jako obce przez
S T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 72/2016 z dnia 26 kwietnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 75/2012 z dnia 7 maja 2012 r. o projekcie programu zdrowotnego Program profilaktyki raka jelita grubego realizowanego
Ripetizione Powtórne badanie del test przesiewowe di screening per w kierunku i tumori raka intestinali jelit 6 www.bowelscreeningwales.org.uk Powtórne badanie przesiewowe w kierunku raka jelit Ta broszura
PLATFORMA DIALOGU DLA ONKOHEMATOLOGII Model kompleksowej i koordynowanej opieki onkohematologicznej Wyniki badania ankietowego
PLATFORMA DIALOGU DLA ONKOHEMATOLOGII Model kompleksowej i koordynowanej opieki onkohematologicznej Wyniki badania ankietowego Warszawa, 24 kwietnia 2018 r. Cancer Care: Assuring quality to improve survival,
MODELOWANIE STRUKTURY PROBABILISTYCZNEJ UBEZPIECZEŃ ŻYCIOWYCH Z OPCJĄ ADBS JOANNA DĘBICKA 1, BEATA ZMYŚLONA 2
JOANNA DĘBICKA 1, BEATA ZMYŚLONA 2 MODELOWANIE STRUKTURY PROBABILISTYCZNEJ UBEZPIECZEŃ ŻYCIOWYCH Z OPCJĄ ADBS X OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA AKTUARIALNA ZAGADNIENIA AKTUARIALNE TEORIA I PRAKTYKA WARSZAWA,
EBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Badania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka sutka. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN)
Badania przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka sutka zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Cel wykonywania badań przesiewowych Jak powinna postępować każda kobieta? U jakich
Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Długi czas diagnostyki zmniejsza szanse na przeżycie chorych (TK - złe opisy, EUS - trudno dostępny, H-P długi okres oczekiwania)
Posiedzenie Plenarne Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia 09.05.2012 Prof. dr hab. n. med. Paweł Lampe Katedra i Klinika Chirurgii Przewodu Pokarmowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Obserwowany
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
III. Przedmiot konkursu:
Załącznik nr 9 do Regulaminu konkursu dotyczącego projektów złożonych w ramach: Działania 7.4 Wydłużanie aktywności zawodowej, w zakresie profilaktyki raka szyjki macicy Warszawa, 03.06.2016 r. OGŁOSZENIE
WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA
WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA..,WWW.MONEY.PL ( 00:00:00) www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/warszawscy;lekarze;zastosowali;nowa;metode;leczenia;raka;j
RAK JELITA GRUBEGO. Marek Wojtukiewicz Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Białostockie Centrum Onkologii
RAK JELITA GRUBEGO Marek Wojtukiewicz Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Białostockie Centrum Onkologii Rak jelita grubego podstawowe fakty & 1 in 20 10 Rak jelita grubego 3 miejsce co do częstości występowania
Udział czynników demograficznych w kształtowaniu wyników leczenia raka jajnika na podstawie materiału Gdyńskiego Centrum Onkologii
Lek. med. Andrzej Kmieć Udział czynników demograficznych w kształtowaniu wyników leczenia raka jajnika na podstawie materiału Gdyńskiego Centrum Onkologii Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład
Przeżycia 5-letnie chorych na nowotwory złośliwe z lat w podregionach woj. dolnośląskiego
Przeżycia 5-letnie chorych na nowotwory złośliwe z lat 2000- w podregionach woj. dolnośląskiego Analizie poddano 109.725 dolnośląskich na nowotwory złośliwe z lat 2000-, z pięcioletniej obserwacji stracone
Satysfakcja pacjentów z badań endoskopowych dolnego odcinka przewodu pokarmowego
Borgis Med Rodz 2016; 19(4): 180-187 Piotr Jarzynkowski 1, Renata Piotrkowska 1, Janina Książek 1, Marek Dobosz 1, 2 Satysfakcja pacjentów z badań endoskopowych dolnego odcinka przewodu pokarmowego Satisfaction
Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Badania przesiewowe w raku jelita grubego
Współczesna Onkologia (2006) vol. 10; 3 (96 102) Rak jelita grubego jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych w Polsce. Rocznie rozpoznaje się ok. 11 tys. nowych zachorowań (w krajach Unii
Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna
Strategie rekrutacji pacjentów w oparciu o doświadczenia Synexus Polska. Łukasz Bęczkowski
Strategie rekrutacji pacjentów w oparciu o doświadczenia Synexus Polska Łukasz Bęczkowski Warsztaty GCPpl 27 listopada 2012 Główne czynniki wpływające na tempo rekrutacji z perspektywy ośrodka badań klinicznych
Cracow University of Economics Poland. Overview. Sources of Real GDP per Capita Growth: Polish Regional-Macroeconomic Dimensions 2000-2005
Cracow University of Economics Sources of Real GDP per Capita Growth: Polish Regional-Macroeconomic Dimensions 2000-2005 - Key Note Speech - Presented by: Dr. David Clowes The Growth Research Unit CE Europe
,,Lepiej zapobiegać niż leczyć profilaktyka nowotworu jelita grubego
,,Lepiej zapobiegać niż leczyć profilaktyka nowotworu jelita grubego Projekt dedykowany mieszkańcom województwa zachodniopomorskiego między 55 a 64 rokiem życia NOWOTWÓR JELITA GRUBEGO jest jednym z najczęstszych
Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Wpływ skrinigu na trendy zachorowalności i umieralności. Polska na tle wybranych krajów Europy
Wpływ skrinigu na trendy zachorowalności i umieralności. Polska na tle wybranych krajów Europy Joanna Didkowska MORTALITY TIME TRENDS IN POLAND MALES FEMALES 1 MALIGNANT CANCERS Until the age of 2: the
KRAJOWY REJESTR NOWOTWORÓW ZINTEGROWANY SYSTEM REJESTRACJI NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W POLSCE
KRAJOWY REJESTR NOWOTWORÓW ZINTEGROWANY SYSTEM REJESTRACJI NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W POLSCE Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska Krajowy Rejestr Nowotworów Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie
Regulamin programu Profilaktyka wystawienia rekomendacji do wykonania badania profilaktycznego: kolonoskopii, mammografii, cytologii
Regulamin programu Profilaktyka wystawienia rekomendacji do wykonania badania profilaktycznego: kolonoskopii, mammografii, cytologii OPIS PROGRAMU 1. Wielospecjalistyczny Szpital SPZOZ w Zgorzelcu jest
Rola prewencji pierwotnej (szczepień) w budowaniu zdrowia Polaków
Rola prewencji pierwotnej (szczepień) w budowaniu zdrowia Polaków Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Seminarium edukacyjne pt.: Innowacje w systemie szczepień
Służba Zdrowia nr 24-26 z 23 marca 2000. Znaczenie badań przesiewowych w zwalczaniu raka piersi. Zbigniew Wronkowski, Wiktor Chmielarczyk
Służba Zdrowia nr 24-26 z 23 marca 2000 Znaczenie badań przesiewowych w zwalczaniu raka piersi Zbigniew Wronkowski, Wiktor Chmielarczyk Korzystny wpływ skryningu na zmniejszenie umieralności z powodu raka
Brachyterapia w Europie. Wielkopolskie Centrum Onkologii Poznań 2010
Brachyterapia w Europie Wielkopolskie Centrum Onkologii Poznań 2010 Brachyterapia nazywana terapią kontaktową; jedna z technik leczenia w radioterapii; polega na bezpośrednim napromienianiu zmian chorobowych,
All.Can: Stan polskiej onkologii na tle wybranych krajów europejskich
All.Can: Stan polskiej onkologii na tle wybranych krajów europejskich Letnia Akademia Onkologiczna 11 sierpnia 2017 1 Przeżywalność Polska ma znacznie niższe wskaźniki przeżywalności dla większości typów
Program wczesnego wykrywania nowotworów płuc Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego
Załącznik do Uchwały Nr Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia Program wczesnego wykrywania nowotworów płuc Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Diagnoza problemu zdrowotnego i uzasadnienie potrzeby
Niektóre problemy bioetyczne w zwalczaniu nowotworów złośliwych
Niektóre problemy bioetyczne w zwalczaniu nowotworów złośliwych Prof. dr hab. med. Magdalena Bielska-Lasota Wiedza i innowacyjność w zdrowiu publicznym SGH Warszawa 25 września 2017 Primum non nocere Ustawa
EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE
EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Akademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor: