Korzyœci z wykonywania testu aktywacji bazofilów w kwalifikacji do immunoterapii swoistej w alergii wziewnej

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Ewa CZARNOBILSKA 1 Aleksandra GREGORIUS 2 Grzegorz PORÊBSKI 1 Rados³aw ŒPIEWAK 2 Ma³gorzata SACHA Korzyœci z wykonywania testu aktywacji bazofilów w kwalifikacji do immunoterapii swoistej w alergii wziewnej The benefits of using basophil activation test as a diagnostic tool prior to specific immunotherapy with inhalant allergens 1 Zak³ad Alergologii Klinicznej i Œrodowiskowej Katedry Toksykologii i Chorób Œrodowiskowych, Uniwersytet Jagielloñski Collegium Medicum, Kraków Kierownik: Dr hab. med. Ewa Czarnobilska 2 Zak³ad Dermatologii Doœwiadczalnej i Kosmetologii, Uniwersytet Jagielloñski Collegium Medicum, Kraków Kierownik: Prof. UJ dr hab. med. Rados³aw Œpiewak Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Oddzia³ Kliniczny Klinik Chorób Wewnêtrznych Poradnia Alergologiczna Dodatkowe s³owa kluczowe: alergia py³kowa swoista immunoterapia test aktywacji bazofilów CD6 diagnostyka in vitro Additional key words: pollen allergy specific immunotherapy basophil activation test CD6 in vitro diagnosis Praca zosta³a sfinansowana z Pracy Statutowej nr K/ZDS/00241 w CMUJ Adres do korespondencji: Dr hab. med. Ewa Czarnobilska, Zak³ad Alergologii Klinicznej i Œrodowiskowej UJ CM ul. Œniadeckich 10, 1-51 Kraków Tel/fax: ewa.czarnobilska@uj.edu.pl Kwalifikacja do swoistej immunoterapii (SIT) opiera siê g³ównie na wywiadzie oraz skórnych testach punktowych (SPT) lub rzadziej na oznaczeniu swoistych IgE () dla podejrzanych alergenów. W przypadku rozbie - noœci miêdzy SPT a oznaczeniami rozstrzygaj¹cy mo e byæ test aktywacji bazofilów (). Celem pracy by³a ocena czu³oœci i swoistoœci, oraz SPT dla badanych alergenów, oraz analiza przypadków klinicznych, w których kwalifikacja do SIT tylko na podstawie danych klinicznych i wyników SPT by³aby b³êdna. Pacjenci i metody: U 52 dzieci z alergi¹ oddechow¹ zakwalifikowanych do SIT na podstawie dodatnich SPT dodatkowo wykonaliœmy i oznaczyliœmy z alergenami roztoczy kurzu domowego (Dp) i roztoczy m¹cznych (Df). Grupa obejmowa³a 21 dzieci zakwalifikowanych do SIT z alergenami py³ku brzozy lub tymotki, których wyniki stanowi³y punkt odniesienia w obliczeniach czu- ³oœci i swoistoœci, i SPT z alergenami roztoczy. Wyniki: Czu³oœæ i swoistoœæ w odniesieniu do testów prick jako z³otego standardu wynosi³a odpowiednio 96,6% i 88,9% dla Dp, a dla Df 89,% i 100%. Natomiast czu³oœæ i swoistoœæ w odniesieniu do testów prick wynosi³a dla Dp 89,7% i 88,9%, a dla Df 92,9% i 94,4%. Kiedy zastosowaliœmy wynik jako z³oty standard, czu³oœæ i swoistoœæ SPT wynosi³a dla Dp 90% i 90,5%, a dla Df 92% i 84,6%. Dla wskaÿniki te wynosi³y odpowiednio dla Dp 87,1% i 90,5%, dla Df 100% i 87,5%. U dwojga dzieci zakwalifikowanych do SIT na podstawie dodatniego SPT z Dp i Df, test zamiast swoistej odpowiedzi na alergeny wykaza³ nieswoiste pobudzenie bazofilów. Podjête w celu rozstrzygniêcia testy prowokacji donosowej Dp i Df by³y tak e ujemne, potwierdzaj¹c fa³szywie dodatni wynik SPT, co t³umaczymy wspó³istnieniem pokrzywki u obu tych dzieci. U dwóch kolejnych pacjentów zakwalifikowanych do SIT na podstawie dodatnich Background: Routine qualification for specific immunotherapy (SIT) is based on clinical history and skin prick tests (SPT) or specific IgE (). In cases of discordance between these two, basophil activation test () may be decisive. The aim of the present study was to determine the specificity and sensitivity of,, and SPT, and to analyse cases, in which clinical data and SPT alone would result in wrongful qualification for SIT. Patients and methods: results and levels to (Dp) and (Df) were determined in 52 pediatric patients qualified for SIT based on clinical history and positive SPT. The group included 21 children qualified for SIT with birch or timothy grass, used as reference for specificity and sensitivity calculations for, and SPT. Result: The sensitivity and specificity of, using SPT as "gold standard" was 96.9% and 88.9% for Dp, and 89.% and 100% for Df, respectively and the sensitivity and specificity of were 89.7%, 88.9% for Dp, and 92.9% and 94.4% for Df. When using as "gold standard", the sensitivity and specificity of SPT was 90% and 90.5% for Dp, 92% and 84,6% for Df, and these indices for were 87.1% and 90.5% for Dp, 100% and 87.5% for Df. did not confirm the initial qualification for SIT in 2 patients, revealing an unspecific basophil activation. Negative nasal provocation test ultimately confirmed the false-positive SPT, which could be explained by the co-existence of urticaria in those children. In further 2 children qualified for SIT with timothy and birch, revealed lack of reactivity to respective allergens. Altogether helped in avoiding unnecessary SIT in 4 out of 52 children (7.7%). Conclusions: In most cases, SPT, and provide comparable information, however, SPT results may be deceptive in a subgroup of patients qualified for SIT. Particular 1249

2 SPT z tymotk¹ i brzoz¹, wykaza³ brak degranulacji bazofilów obecnoœci podejrzewanych alergenów. Ostatecznie wynik zdecydowa³ o odst¹pieniu od niepotrzebnej SIT u czterech (7,7%) spoœród 52 badanych. Wnioski: W wiêkszoœci przypadków test aktywacji bazofilów, testy skórne punktowe i cechuj¹ siê zbli on¹ wartoœci¹ w diagnostyce alergii wziewnej, jednak w niektórych przypadkach wyniki SPT mog¹ byæ zwodniczym kryterium kwalifikacji do SIT. Szczególna ostro noœæ jest wskazana u pacjentów ze wspó³istniej¹c¹ pokrzywk¹. jest przydatn¹ metod¹ weryfikacji obecnoœci swoistej nadwra liwoœci na alergeny szczepionki, a w razie ujemnego wyniku pozwala unikn¹æ d³ugotrwa³ej, uci¹ liwej, kosztownej i nieskutecznej immunoterapii w nieprawid³owo zakwalifikowanych przypadkach. care is advised in patients with co-existing urticaria. is useful in verifying the actual relevance of allergens selected for SIT and helps in avoiding long-lasting, arduous, costly, and ineffective immunotherapy of wrongly qualified cases. dostatecznej czu³oœci i specyficznoœci [19]. Alternatywê stanowi test aktywacji bazofilów (basophil activation test, ). Jest to badanie wykorzystuj¹ce technikê cytometrii przep³ywowej, dziêki której wykrywa siê charakterystyczne antygeny na powierzchni komórek, stosuj¹c do tego przeciwcia³a monoklonalne znakowane fluorochromami [,8,14]. Identyfikacja bazofilów w cytometrii przep³ywowej opiera³a siê pocz¹tkowo na ekspresji wspólnego antygenu leukocytów CD45 i obecnoœci IgE na powierzchni komórki, gdy bazofile maj¹ receptory o wysokim powinowactwie do IgE (FceRI) [15, 16,22]. W zidentyfikowanej w ten sposób populacji bazofilów oceniano ich aktywacjê w odpowiedzi na antygen poprzez ekspresjê antygenu CD6 na powierzchni komórek [1, 26]. Antygen ten jest bia³kiem o masie 5 kda zakotwiczonym w b³onie ziarnistoœci bazofila zawieraj¹cych histaminê i inne mediatory alergiczne, a jego pojawienie siê na powierzchni komórki odzwierciedla degranulacjê bazofila (skutek fuzji ziarnistoœci i b³ony komórkowej). Fuzja ziarnistoœci z b³on¹ plazmatyczn¹ komórki (egzocytoza) jest kluczowym zjawiskiem w przebiegu degranulacji inicjowanej przez mostkowanie receptorów IgE przez alergeny. Ekspresja CD6 wzrasta natychmiast po degranulacji bazofilów a badanie ekspresji tego markera jest uwa ane za miarodajny sposób oceny aktywacji tych komórek (tabela I) [21,27,6]. Kwalifikacja do swoistej immunoterapii (SIT) wg wytycznych EAACI opiera siê g³ównie na objawach klinicznych oraz skórnych testach punktowych (SPT). Oznaczanie dla podejrzanych alergenów jest uznawane za badanie uzupe³niaj¹ce, jednak jego wykonanie nie jest obowi¹zkowe, co stanowi istotny problem decyzyjny w procesie kwalifikacji [1]. Lekarze oznaczaj¹cy oprócz SPT równie obserwuj¹ niekiedy rozbie noœæ miêdzy wynikami tych dwóch baœci stosowania leków, ponadto jest jedyn¹ form¹ terapii, która mo e doprowadziæ do zmiany naturalnego przebiegu choroby [2, 1,24,25]. Do SIT kwalifikowani s¹ pacjenci tylko z alergi¹ IgE-zale n¹. G³ównymi komórkami efektorowymi odpowiedzialnymi za rozwój reakcji IgE-zale nej s¹ bazofile i komórki tuczne. Na ich powierzchni znajduj¹ siê receptory o wysokim powinowactwie dla immunoglobuliny E (FceRI). Po zwi¹zaniu receptora z IgE u osób uczulonych dochodzi do mostkowania receptorów za pomoc¹ cz¹steczki alergenu, co prowadzi do degranulacji komórek. Skutkiem tej reakcji jest uwolnienie do przestrzeni pozakomórkowej mediatorów reakcji alergicznej, takich jak histamina i liczne cytokiny. Zjawisku temu towarzysz¹ zmiany na powierzchni b³ony komórkowej, polegaj¹ce miêdzy innymi na zwiêkszeniu ekspresji antygenów charakterystycznych dla stanu aktywacji (CD1, CD6, CD107a, CD164, CD20c) [,11]. Za pomoc¹ badañ in vitro mo na oceniaæ miêdzy innymi stê enie mediatorów reakcji alergicznych, takich jak histamina i liczne cytokiny, uwalnianych z ziarnistoœci bazofilów podczas degranulacji. Badania te s¹ jednak bardzo czaso- i pracoch³onne, a ich wyniki nie zawsze koreluj¹ ze stanem klinicznym. Do niedawna bazofile by³y uwa ane za kr¹- ¹ce formy komórek tucznych o ma³ym znaczeniu. Ostatnio jest jednak coraz wiêcej dowodów, e komórki te maj¹ znaczenie kliniczne porównywalne do mastocytów [2,,14]. Poniewa stanowi¹ mniej ni 0,5% wszystkich leukocytów krwi obwodowej, a ich izolacja z krwi obwodowej jest trudna, opracowano szereg testów czynnoœciowych oceniaj¹cych in vitro ich aktywacjê w pe³nej krwi. Pierwsz¹ metod¹ by³a mikroskopowa ocena degranulacji bazofilów [16]. Nastêpnie wprowadzono test uwalniania histaminy (basophil histamine-release test, BHR), który jednak nie znalaz³ szerszego zastosowania w warunkach klinicznych z powodu nie- Tabela I Charakterystyka antygenu CD6. Characteristics of antigen CD6. Antygen CD6 Wstêp W ostatnich latach obserwuje siê istotny wzrost czêstoœci wystêpowania chorób alergicznych na œwiecie. Wed³ug najnowszych danych ponad 5% populacji krajów europejskich zg³asza objawy chorób alergicznych [1]. Opublikowane w ostatnim dziesiêcioleciu XX w. wyniki dwóch badañ epidemiologicznych o zasiêgu œwiatowym - ISAAC (International Study of Asthma and Allergies in Childhood) i ECRHS (European Community Respiratory Health Survey) - wykaza³y, e czêstoœæ wystêpowania alergicznego nie ytu nosa (ANN) wœród dzieci i m³odzie y wynosi od 1,4 do 9,7%, zaœ astmy (AO) od 2,0 do 8,4% [, 5]. Wyniki badañ epidemiologicznych przeprowadzonych w latach w ramach projektu ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce) wykaza³y, e choroby alergiczne o ró nej manifestacji klinicznej wystêpuj¹ u 0-40% mieszkañców Polski, w tym ANN od 22% do 25%, a AO od 4,2% do 6,5% [0]. W tym samym czasie w ramach Miejskiego Programu profilaktyki astmy i chorób alergicznych przebadano 289 uczniów ze wszystkich krakowskich szkó³: 1150 osób w wieku 7-8 lat i osób w wieku lat. Choroby alergiczne dróg oddechowych wystêpowa³y w tej grupie czêœciej w porównaniu do badania ECAP: ANN od 26% do 0%, a AO od 9% do 12% respondentów [5, 7]. Ten wysoki odsetek alergii dróg oddechowych u krakowskich uczniów mo e byæ zwi¹zany z zanieczyszczeniem œrodowiska [4]. Powszechne i narastaj¹ce wystêpowanie chorób alergicznych niesie za sob¹ koniecznoœæ stosowania nowoczesnych i efektywnych metod leczenia, do których zaliczamy miêdzy innymi immunoterapiê swoist¹ (SIT). Jej wartoœæ potwierdzono w licznych pracach spe³niaj¹cych kryteria medycyny opartej na faktach [2, 29, 1]. Efektem tego sta³o siê umieszczenie SIT w miêdzynarodowych konsensusach leczenia wybranych chorób atopowych, takich jak: alergiczny nie yt nosa i spojówek, w wybranych postaciach astmy oskrzelowej, a tak e w alergii na jady owadów b³onkoskrzyd³ych. SIT polega na systematycznym podawaniu uczulonym chorym stopniowo zwiêkszanych dawek wyci¹gu alergenowego, a nastêpnie dawki podtrzymuj¹cej przez okres -5 lat w celu z³agodzenia objawów powodowanych ponownym kontaktem z alergenem. SIT pozwala na znaczne ograniczenie konieczno- s truktura bia³ko b³onowe zwi¹zane z lizozymem (LAMP-, lysosyme-associated membrane protein) p ochodzenie nadrodzina bia³ek transb³onowych (tetraspaniny - bia³ko z 4 domenami transb³onowymi) wystêpowanie sposób aktywacji bazofile, mastocyty, makrofagi, p³ytki krwi podczas aktywacji bazofila ulega ekspresji de novo na powierzchni badanych komórek 1250 E. Czarnobilska i wsp.

3 dañ. W takich przypadkach rozstrzygaj¹cy mo e byæ test aktywacji bazofilów (). Celem pracy by³o przedstawienie przypadków klinicznych, w których kwalifikacja do SIT tylko na podstawie objawów klinicznych i wyników SPT by³aby b³êdna oraz ocena czu³oœci i swoistoœci i w odniesieniu do punktowych testów skórnych dla badanych alergenów. Materia³ i metody U 52 losowo wybranych dzieci (19 dziewcz¹t, ch³opców) w wieku od 7 do 18 lat (œrednia: 11 lat) zakwalifikowanych miêdzy lutym 2010 i marcem 2012 do SIT na podstawie objawów alergicznego nie ytu nosa lub astmy oskrzelowej atopowej i dodatnich SPT, dodatkowo oznaczyliœmy i wykonaliœmy z alergenami planowanej szczepionki (roztocze kurzu domowego - Dp, roztocze m¹czne - Df, tymotka lub brzoza). W celu obliczenia czu³oœci i swoistoœci poszczególnych testów z alergenami roztoczowymi, grupê podzieliliœmy na 1 pacjentów z alergi¹ na roztocze kurzu domowego i/lub m¹czne i grupê kontroln¹ 21 pacjentów bez alergii na Dp i Df zakwalifikowanych do SIT z powodu alergii na py³ek brzozy lub tymotki. Cytometryczny test aktywacji bazofilów () zosta³ wykonany przed rozpoczêciem immunoterapii swoistej. Do testu u yto 400 µl krwi pozosta³ej po rutynowych badaniach hematologicznych, pobranej na wersenian sodu (EDTA). Badanie by³o przeprowadzone w ci¹gu maksymalnie 2 godzin od pozyskania materia³u. Ocena wyniku polega- ³a na porównaniu odsetka bazofilów wykazuj¹cych ekspresjê markera powierzchniowego CD6 przed stymulacj¹ badanym alergenem i po niej. Komórki by³y inkubowane z roztworami alergenów Dp, Df (wszystkie dzieci), oraz brzozy lub tymotki (dzieci z objawami alergii sezonowej na odpowiedni alergen). Ocenê aktywacji bazofilów przeprowadzono z u yciem testu Flow2CAST (Bühlmann Laboratories, Schönenbuch, Szwajcaria) posiadaj¹cego certyfikat do diagnostyki in vitro (CE IVD) zgodnie z instrukcj¹ producenta. Jako kontrolê pozytywn¹ zastosowano przeciwcia³a monoklonalne anty-fce- RI (przeciwcia³o przeciw receptorowi o wysokim powinowactwie do IgE) i fmlp (oligopeptyd nieswoiœcie degranuluj¹cy bazofile), jako kontroli negatywnej u yto bufor do rozcieñczania alergenów. Do zawiesiny komórek dodawano mieszaniny przeciwcia³ monoklonalnych anty-cd6, anty-ccr sprzê onych z fluorochromami, odpowiednio izotiocjanianem fluoresceiny (FITC) i fikoerytryn¹ (PE), inkubowano przez 15 minut w ³aŸni wodnej o temperaturze 7 o C, dodawano 2 ml roztworu lizuj¹cego erytrocyty, wirowano, zawieszano w 0, ml buforu p³ucz¹cego i analizowano w ci¹gu godziny na cytometrze przep³ywowym (BD FACS Calibur). Swoist¹ aktywacjê bazofilów (dodatni wynik ) stwierdzaliœmy gdy badany alergen powodowa³ ekspresjê CD6 na co najmniej 15% analizowanych bazofilów, definiowanych w cytometrii jako komórki SSC-low, CCR+. Próg 15% przyjêto na podstawie doniesieñ innych autorów [2-1]. Kontrola negatywna s³u y³a ustaleniu progu odciêcia spontanicznej lub nieswoistej aktywacji bazofilów. Nastêpnie porównaliœmy czu³oœæ i swoistoœæ oraz przyjmuj¹c wynik testów skórnych punktowych z roztoczami kurzu domowego i m¹cznymi za z³oty standard, oraz czu³oœæ i swoistoœæ SPT i przy zastosowaniu wyników jako z³otego standardu. Ostatni etap pracy polega³ na analizie pacjentów, u których wyst¹pi³a rozbie noœæ miêdzy wynikami a wynikiem rutynowej kwalifikacji do immunoterapii swoistej. Wyniki i omówienie Nie stwierdziliœmy znacznych ró nic miêdzy czu³oœci¹ i swoistoœci¹ i w odniesieniu do punktowych testów skórnych dla badanych alergenów (tabela II). Kiedy zastosowaliœmy wyniki jako z³oty standard, czu³oœæ i swoistoœæ SPT wynosi³a dla Dp 90% i 90,5%, dla Df 92% i 84,6%, a dla wskaÿniki te wynosi³y dla Dp Tabela II Czu³oœæ i swoistoœæ i przy zastosowaniu skórnych testów punktowych jako "z³otego standardu". Sensitivity and specificity of and specific IgE using skin prick tests as the "gold standard". SPT A lergen C zu³oœæ (%) Swoistoœæ (%) 96, 6 88, 9 89, 100, 0 89, 88, 9 92, 9 94, 4 Tabela III Czu³oœæ i swoistoœæ skórnych testów punktowych (SPT) i przy zastosowaniu wyniku jako "z³otego standardu". Sensitivity and specificity of skin prick tests (SPT) and specific IgE using results as the "gold standard". A lergen C zu³oœæ (%) Swoistoœæ (%) 90, 0 90, 5 92, 9 94, 4 87, 1 90, 5 100, 0 87, 5 Tabela IV Charakterystyka dwóch pacjentek spe³niaj¹cych kryteria EAACI kwalifikacji do SIT na roztocze kurzu domowego i/lub m¹czne z ostatecznie wykrytym samoistn¹ aktywacj¹ bazofilów. Characteristics of two patients fulfilling EAACI criteria for specific immunotherapy with house dust mites and/or flour mites but ultimately found with spontaneous basophil activation. Pacjent C D Wiek (lat) /p³eæ 18 / K 17 / K Rozpoznanie kliniczne Alergiczny nie yt nosa Roztocze kurzu domowego ( ) 4 /5 < 0,5 (kl.0) / < 0,5 (kl.0) B AT Roztocze m¹czne ( ) / < 0,5 (kl.0) 5 /5 < 0,5 (kl.0) Rycina 1 Przyk³adowe wyniki potwierdzaj¹ce alergiê na roztocze kurzu domowego (pacjent A) oraz brzozy i tymotki (pacjent B). Bazofile spoczynkowe (komórki CCR+, CD6-) znajduj¹ siê w prawych dolnych kwadrantach wykresów, reprezentowanych w tabelkach jako LR, bazofile pobudzone (CCR+, CD6+) - w prawym górnym kwadrancie (UR). Populacja przedstawiona na wykresach zosta³a uprzednio ograniczona do komórek o niskim rozproszeniu bocznym (SSC-low). Examples of results confirming allergy to house dust mites (patient A), as well as to birch and timothy grass (patient B). Resting basophils (cells CCR+, CD6-) are represented in the lower right quadrants of the graphs, referred to in the tables as LR, activated basophils (CCR+, CD6+) are in the upper right (UR) quadrant. The population shown in the graphs was previously gated for cells with low side scatter (SSC-low). 1251

4 Rycina 2 Pacjenci C i D z tab. IV: Wyniki testu wykaza³y znaczne samoistne pobudzenie bazofilów przy ujemnym wyniku testu z alergenami roztoczy. Patients C and D from table IV: results have demonstrated an excessive spontaneous activation of basophils, with no specific reaction to mite allergens Rycina Pacjent E nie zareagowa³ w teœcie na alergen planowanej szczepionki (tymotka), ale tak e na kontrolne degranulatory anty-fceri i fmlp ("non-reactor"). Bazofile krwi obwodowej pacjenta F wykaza³y siê prawid³ow¹ reaktywnoœci¹ na degranulatory, jednak alergen planowanej szczepionki (brzoza) nie spowodowa³ reakcji (porównaj z tab. IV). Patient E did not react in to the allergen of planned allergy vaccine (timothy grass), nor to control degranulators anti-fceri and fmlp ("non-reactor"). Peripheral blood basophils of patient F showed normal reactivity to the degranulators, however, there was no reaction to the planned vaccine allergen (birch, compare table IV). 87,1% i 90,5%, dla Df 100% i 87,5% (tabela III). Rycina 1 przedstawia przyk³adowe wyniki jednoznacznie potwierdzaj¹ce alergiê typu natychmiastowego na alergeny roztoczy (pacjent A) oraz brzozy i tymotki (pacjent B). U 4 pacjentów (7,7% badanych, 4 dziewczêta w wieku 6-18 lat) wynik okaza³ siê niezgodny z wynikiem kwalifikacji do SIT. U dwóch dzieci pierwotnie zakwalifikowanych do SIT na podstawie dodatniego SPT z Dp i Df, test zamiast swoistej odpowiedzi na te alergeny wykaza³ nieswoiste pobudzenie bazofilów (pacjenci C i D, ryc. 2). W zwi¹zku z rozbie noœci¹ wyników, oznaczyliœmy u nich dodatkowo wobec Dp i Df - wyniki by³y ujemne (tabela IV). Fa³szywie dodatnie SPT t³umaczymy wspó³istnieniem pokrzywki u obu tych dzieci. Dlatego u pacjentów z alergi¹ dróg oddechowych i towarzysz¹c¹ pokrzywk¹ przed kwalifikacj¹ do SIT nale y oznaczyæ poziom i wykonaæ z alergenami planowanej szczepionki, poniewa w przypadku nieswoistej nadreaktywnoœci bazofilów SIT najprawdopodobniej bêdzie nieskuteczna, za to mo e wi¹zaæ siê z wiêkszym ryzykiem reakcji anafilaktycznej. U dwóch kolejnych pacjentów zakwalifikowanych do SIT na podstawie dodatnich SPT z tymotk¹ i brzoz¹, wykaza³ brak degranulacji bazofilów w obecnoœci alergenów planowanej szczepionki (tymotka u pacjenta E i brzoza u pacjenta F, rycina ). W przypadku pacjenta E nie by³o degranulacji bazofilów w odpowiedzi na dzia³aj¹cy przez receptory IgE degranulator anty-fceri oraz nieswoisty degranulator fmlp. Osobê tê zidentyfikowano jako tzw. non-responder. Wydaje siê, e SIT u pacjentów z brakiem degranulacji bazofilów zarówno w obecnoœci podejrzewanych alergenów, jak i nieswoistych degranulatorów mo e wi¹zaæ siê z wiêkszym ryzykiem nieskutecznej immunoterapii swoistej. Bazofile krwi obwodowej pacjenta F wykaza³y siê prawid³ow¹ reaktywnoœci¹ na degranulatory, jednak alergen planowanej szczepionki (brzoza) nie spowodowa³ reakcji. U obydwu tych dzieci dla tymotki i/lub brzozy okaza³o siê ujemne, co ostatecznie zawa y³o na decyzji odst¹pienia od SIT (tabela V). W alergii na jady owadów b³onkoskrzyd³ych test aktywacji bazofilów mo e potwierdziæ dane uzyskane z wywiadu przy braku dodatnich wyników testów skórnych lub obecnoœci swoistych IgE. Ponadto czêsto pozwala na identyfikacjê owada odpowiedzialnego za objawy uczulenia i potwierdzenie wskazañ do immunoterapii [9,10,12, 17,4]. Wyniki u pacjentów uczulonych na alergeny wziewne jak py³ki traw czy roztocze kurzu domowego porównano z wynikami testów skórnych, poziomem swoistych Pacjent E F Wiek (lat) /p³eæ 6 / K 7 / K Rozpoznanie kliniczne Alergiczny nie yt nosa Py³ek tymotki /5 < 2,58 (kl. 2) B AT (ryc.) Py³ek brzozy 5 /5 2,26 (kl. 2) 0 /0 < 0,5 (kl. 0) / 5 < 0,5 (kl. 0) (ryc. ) (ryc.) (ryc.) Tabela V Charakterystyka pacjentów spe³niaj¹cych kryteria kwalifikacji do SIT na py³ek brzozy lub tymotki, u których wykaza³ brak degranulacji bazofilów w obecnoœci alergenów planowanej szczepionki. Characteristic of the patients, fulfilling criteria for specific immunotherapy to birch and timothy grass, but ultimately found with lack of degranulation of basophils after stimulation with allergens planned for SIT E. Czarnobilska i wsp.

5 IgE (CAP, RAST) i wynikiem testów uwalniania mediatorów (HRT, CAST) i potwierdzono du ¹ efektywnoœæ diagnostyczn¹ testów [8, 2]. Nale y pamiêtaæ, e rozbie noœci miêdzy wynikami badañ in vivo (np. testy skórne) i in vitro () nie s¹ rzadkie [18], a wynik testu mo e w takich przypadkach dopomóc w rozstrzygniêciu poniewa w warunkach pozaustrojowych, a zatem bez ryzyka dla pacjenta odtwarza przebieg reakcji alergicznej w odpowiedzi na dany alergen. Wnioski, testy skórne punktowe i wnosz¹ porównywalne informacje do diagnostyki alergii wziewnej, jednak w niektórych przypadkach skórne testy punktowe s¹ zawodnym kryterium kwalifikacji do immunoterapii swoistej. Szczególna ostro noœæ jest wskazana u pacjentów ze wspó³istniej¹c¹ pokrzywk¹. Test aktywacji bazofilów weryfikuje obecnoœæ swoistej nadwra liwoœci na alergeny szczepionki, a w przypadku jej braku pozwala unikn¹æ d³ugotrwa³ej, uci¹ liwej, kosztownej i nieskutecznej immunoterapii. Piœmiennictwo 1. Alvarez-Cuesta E., Bousquet J., Canonica G., W. et al.: Standards for practical allergen-specific immunotherapy. Allergy 2006, 61 (Suppl. 1), s82 2. Benveniste J.: The human basophil degranulation test as an in vitro method for diagnosis of allergies. Clin. Allergy 1981, 11, 1.. Boumiza R., Debard A.-L., Monneret G.: The basophil activation test by flow cytometry: recent developments in clinical studies, standardization and emerging perspectives. Clin. Mol. Allergy 2005,, Czarnobilska E., Dyga W., Krzystyniak D. et al.: The influence of environmental exposures on the frequency of contact allergies in children and adolescents. Ann. Agric. Environ. Med. 2012, 2, Czarnobilska E., Gawlik J.: Alergie górnych dróg oddechowych u dzieci - odrêbnoœci diagnostyczne i terapeutyczne. [Upper respiratory tract allergies in children - diagnostic and thetapeutic distinctions.]. Alergologia Immunologia 2006,, Czarnobilska E., Gregorius A., y³a M. i wsp.: Korzyœci z wykonywania testu aktywacji bazofilów () w kwalifikacji do immunoterapii swoistej/the benefits of using the basophil activation test () in the qualifications for specific immunotherapy. Alergia Immunologia 2011, 16 (Suppl. 1), Czarnobilska E., Obtu³owicz K., Porêbski G.: Allergic diseases among schoolchildren in a questionnaire survey and allergic tests carried out in schools of Krakow in Alergologia Immunologia 2011, 8, De Weck A.L., Sanz M.L., Gamboa P.M. et al.: Diagnostic tests based on human basophils: more potentials and persepctives than pitfalls. Int. Arch. Allergy Immunol. 2008, 146, Dubois A.E.J., van der Hiede S.: Basophil-activation tests in hymenoptera allergy. Curr. Opin. Allergy Clin. Immunol. 2007, 7, Eberlein-König B., Schmidt-Leidescher C., Rakoski J. et al.: In vitro basophil activation using CD6 expression in patients with bee and wasp venom allergy. J. Investig. Allergol. Clin. Immunol. 2006, 16, Eberlein-Konig B., Varga R., Mempel M. et al.: Comparison of basophil activation tests using CD6 orcd20c expression in patients with insect venom allergy. Allergy 2006, 61, Ebo D.G., Hagendorens M.M., Schuerwegh A.J. et al.: Flow-assisted quantification of in vitro activated basophils in the diagnosis of wasp venom allergy and follow-up of wasp venom.specific immunotherapy. Cytometry B. Clin. Cytom. 2007, 72, Fureder W., Agis H., Sperr W.R. et al.: The surface membrane antigen phenotype of human blood basophils. Allergy 1994, 49, Galli S. J.: Mast cells and basophils. Curr. Opin. Hematol. 2000, 7, Gane P., Pecquet C., Crespeau H. et al.: Flow cytometric monitoring of allergen induced basophil activation. Cytometry 1995, 19, Gane P., Pecquet C., Lamblin P. et al.: Flow cytometric evaluation of human basophils. Cytometry 199, 14, González-Munoz M., Villota J., Moneo I. et al.: Analysis of basophil activation by flow cytometry in pediatric house dust mite allergy. Pediatr. Allergy Immunol. 2008, 19, Gregorius A., Czarnobilska E., Œpiewak R.: Optimisation of the basophil activation test with and D. in pediatric population with respiratory allergy to house dust mite Allergy diagnosis: new in vitro methods. Allergy 2011, 66, (Suppl. 94), Hamilton R.G., Adkinson N.F.: Clinical laboratory assessment of IgE-dependent hypersensitivity. J. Allergy Clin. Immunol. 200, 111 (Suppl. 2), Hauswirth A.W., Natter S., Ghannadan M. et al.: Recombinant allergens promoteexpression of CD20c on basophil in sensitized individuals. J. Allergy Clin. Immunol. 2002, 110, Hennersdorf F., Florian S., Jakob A. et al.: Identification of CD1, CD107a, and CD 164 as novel basophil activation markers and dissection of two reaction patterns in time kinetics of IgE-dependent upregulation. Cell. Res. 2005, 15, Jensen B.M., Assing K., Hummelshoj L. et al.: Are basophile histamine release and high affinity IgE receptor expression involved in asymptomatic skin sensitization? Allergy 2006, 61, Jutel M., Kuna P., Bocheñska-Marciniak M. i wsp.: Stanowisko ekspertów PTA nt. immunoterapii podjêzykowej. Alerg. Immunol. 2007, 12, Kay A.B.: Allergy and allergic diseases (part 1). N. Engl. J. Med. 2001, 44, Kay A.B.: Allergy and allergic diseases (part 2). N. Engl. J. Med. 2001, 44, Knol E.F., Mul F.P., Jansen H. et al.: Monitoring human basophil activation via CD6 monoclonal antibody 45. J. Allergy Clin. Immunol. 1991, 88, Monneret G., Gutowski M.C., Bienvenu J.: Detection of allergen induced basophil activation by expression of CD6 antigen using flow cytometric method. Clin. Exp. Immunol. 1999, 115, Ocmant A., Peignois Y., Mulier S. et al.: Flow cytometry for basophil activation markers:the measurement of CD20c up-regulation is as reliable ascd6 expression in the diagnosis of cat allergy. J. Immunol. Meth. 2007, 20, Sak-Rusek D., Czarnobilska E., Obtu³owicz K.: Swoista immunoterapia w alergii py³kowej. Specific immunotherapy in pollen allergy. Alergol. Immunol. 2011, 8, Samoliñski B., Bodzenta-Lukaszyk A.,Szpak A. i wsp.: Epidemiologia astmy w Polsce wed³ug programu ECAP. Terapia 2009,, Samoliñski B., Ha³at Z., Samoliñska-Zawisza U. i wsp.: Epidemiologia nie ytów nosa, astmy i AZS na podstawie badañ ECRHS i ISAAC w Polsce. Alergia 2007,, Sanz M.L., Sanchez G., Gamboa P.M. et al.: Allergen-induced basophil activation: CD6 cell expression detected by flow cytometry in patients allergic to and Lolium perenne. Clin. Exp. Allergy 2001, 1, Saporta M., Kamei S., Persi L. et al.: Basophil activation during pollen season in patients mono-sensitized to grass pollen. Allergy 2001, 56, Sturm G.J., Bohm E., Trummer M. et al.: The CD6 basophil activation test in Hymenoptera venom allergy: a prospective study. Allergy 2004, 59, Sudheer P.S., Hall J.E., Read G.F. et al.: Flow cytometric investigation of per-anaesthetic anaphyla-xisusing CD6 and CD20c. Anaesthesia 2005, 60, Valent P., Hauswirth A.W., Natter S. et al.: Assay for measuring in vitro basophil activation induced by recombinant allergens. Methods 2004, 2,