Uwarunkowania prawne, organizacyjne i techniczne postępowania ze zużytymi bateriami i akumulatorami

Transkrypt

1 JUSTYNA PYSSA Uwarunkowania prawne, organizacyjne i techniczne postępowania ze zużytymi bateriami i akumulatorami Jednym z najbardziej uciążliwych dla środowiska problemów (oprócz emisji gazów i pyłów) jest narastająca ilość odpadów, nie tylko komunalnych, ale również a może przede wszystkim przemysłowych, w tym odpadów zaliczanych do grupy odpadów niebezpiecznych. Wciąż zwiększające się ilości odpadów, wymuszają aktywizację procesów ich odzysku, recyklingu oraz unieszkodliwiania szczególnie dotyczy to odpadów niebezpiecznych [1]. W artykule zostały przedstawione odpady z grupy (Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów Dz. U. nr 112, poz. 1206) czyli baterie i akumulatory. Akumulatory elektryczne i baterie galwaniczne mogą występować zarówno w postaci wielko- jak i małogabarytowej. Są produktami, które po zużyciu stają się odpadami o charakterze niebezpiecznym zarówno dla środowiska, jak i dla ludzi. Ze względu na wysoki poziom rozproszenia miejsc powstawania tych odpadów, szczególnie trudna jest kontrola ich właściwego gromadzenia oraz przetwarzania. Powszechną praktyką jest przenikanie zużytych baterii i akumulatorów, szczególnie małogabarytowych, do strumienia odpadów komunalnych i w rezultacie deponowanie ich na składowiskach komunalnych. Zużyte baterie i akumulatory (oprócz ewidentnych cech charakteryzujących je jako odpady niebezpieczne) posiadają znaczą wartość surowcową. Poddane procesom odzysku mogą stanowić znaczne zasoby ochraniające naturalne złoża surowcowe. Ustawodawstwo Dyrektywa Rady 91/157/EEC z 18 marca 1991 r. w sprawie akumulatorów i baterii zawierających szkodliwe substancje jest jednym z wielu aktów prawnych uchwalonych w ramach Dyrektywy Rady 75/442/EEC w sprawie odpadów. Celem nadrzędnym Dyrektywy 91/157/EEC było ujednolicenie przepisów państw UE, dotyczących produkcji, odzysku i kontrolowanej likwidacji zużytych baterii i akumulatorów zawierających określone ilości rtęci (powyżej 25 mg rtęci na ogniwo z wyjątkiem baterii manganowo-cynkowych z elektrolitem alkalicznym), kadmu (powyżej 0,025% wagowych), bądź ołowiu (powyżej 0,4% wagowych). Dyrektywa ta zobowiązywała również państwa członkowskie do podjęcia wszelkiego rodzaju działań zapewniających selektywną zbiórkę zużytych baterii i akumulatorów w celu ich odzyskania lub unieszkodliwienia oraz, jeżeli jest to uzasadnione, wprowadzenia systemu depozytowego (czyli pobierania dodatkowych kwot pieniężnych przy zakupie baterii lub akumulatorów, które następnie podlegają refundacji Mgr inż. Justyna Pyssa Wydział Paliw i Energii, Akademia Górniczo Hutnicza w Krakowie po zwrocie zużytych baterii lub akumulatorów). Uzupełniający charakter ma Dyrektywa Komicji 93/86/EEC z 4 października 1993 r. dostosowująca do postępu technicznego Dyrektywę 91/157/EEC. Wprowadziła ona zasady oznakowania baterii i akumulatorów zawierających szczególnie niebezpieczne substancje. Ostatnią nowelizacją jest Dyrektywa 98/101/EEC z dnia 22 grudnia 1998 r., która ograniczyła możliwość produkcji (od 1 styczna 2000 r.) wszystkich typów ogniw zawierających powyżej 0,0005% wagowych rtęci, oraz ogniw guzikowych i monetowych zawierających powyżej 2% wagowych rtęci. Obecnie trwają prace nad tekstem nowej dyrektywy, mającej doprowadzić do znacznie skuteczniejszej i pełniejszej ochrony środowiska przed negatywnym oddziaływaniem zużytych baterii i akumulatorów, na całym obszarze jednolitego rynku UE. Dyrektywa ta, najprawdopodobniej wejdzie w życie w 2006 roku. W projekcie dyrektywy proponuje się wprowadzenie wskaźników zbierania (collection targets). Dla ogniw małogabarytowych zaproponowano wskaźnik 25% masy baterii wprowadzonych na rynek. Osiągnięcie tego wskaźnika będzie wymagane w czasie czterech lat po transpozycji przepisów dyrektywy do ustawodawstwa krajowego państw członkowskich UE (najprawdopodobniej od 1 lipca 2011 roku). Ustawą, która dostosowuje polskie prawo do prawa Unii Europejskiej w dziedzinie gospodarowania odpadami jest ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. nr 62, poz. 628 z późn. zm.) Określa ona zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. Nakłada również obowiązek stworzenia krajowego, wojewódzkiego, powiatowego lub gminnego planu gospodarki odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi. Ustawa z dnia 21 stycznia 2005 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. nr 33, poz. 291), nakłada na producentów i importerów akumulatorów obowiązek odzysku i recyklingu akumulatorów jako odpadu poużytkowego w ilości wynikającej z ustalonego wskaźnika odzysku. Zgodnie z ustawą producenci i importerzy akumulatorów są zobowiązani do 31 grudnia 2007 roku osiągnąć poziom odzysku w wysokości zestawionej w tabeli 1. Zgodnie z nowelizacją tej ustawy (Dz. U. nr 175, poz. 1458) poziom odzysku i recyklingu do 31 grudnia 2014 r. ma się kształtować jak w tabeli 2. Akumulatory i baterie należą do tych produktów, od których należy wnosić opłatę produktową. Stawkę, która obowiązuje w roku 2006, zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Środowiska 194 Problemy Ekologii, vol. 11, nr 43, lipiec-sierpień 2007

2 Tab. 1. Docelowy poziom odzysku i recyklingu akumulatorów, ogniw i baterii galwanicznych do 31 grudnia 2007 r. Rodzaj odpadów Akumulatory kwasowo-ołowiowe Symbol PKWiU Poziom, % odzysku recyklingu wszystkie zgłoszone wszystkie zebrane Akumulatory niklowo-kadmowe (wielkogabarytowe) Akumulatory niklowo-kadmowe (małogabarytowe) Ogniwa i baterie galwaniczne oraz ich części, z wyłączeniem: * * ) (nie dotyczy ogniw cynkowo węglowych i alkalicznych) 1) zgodnie z nowelizacją ustawy (Dz. U. nr 175, poz. 1458) poziom odzysku i recyklingu ma wynosić 25% Źródło: Ustawa o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. nr 33, poz. 291) z dnia 21 stycznia 2005 r. Tab. 2. Docelowy poziom odzysku i recyklingu odpadów akumulatorów, ogniw i baterii galwanicznych do dnia 31 grudnia 2014 r. Rodzaj produktów Symbol PKWiU Poziom, % Odzysku recyklingu Akumulatory kwasowo-ołowiowe Wszystkie zgłoszone wszystkie zebrane Akumulatory niklowo-kadmowe (wielkogabarytowe) Akumulatory niklowo-kadmowe (małogabarytowe) Ogniwa i baterie galwaniczne oraz ich części, z wyłączeniem: * ) (nie dotyczy ogniw cynkowo węglowych i alkalicznych) *) Źródło: Ustawa o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 175, poz. 1458) z dnia 29 lipca 2005 r. Tab. 3. Maksymalne stawki opłat produktowych dotyczących akumulatorów i baterii wprowadzonych do obrotu na terenie Rzeczpospolitej Polski w 2006 roku Rodzaj produktu Symbol PKWiU Stawka opłaty produktowej Akumulatory niklowo-kadmowe i niklowo-żelazowe oraz inne Akumulatory niklowo-kadmowe niklowo-żelazowe oraz inne Ogniwa i baterie galwaniczne oraz ich części, ,06 zł za sztukę ,06 zł za sztukę Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Dz. U. nr 33, poz. 291 i M.P. 2005, nr 36, poz ,60 zł/kg z dnia 9 czerwca 2005 r. w sprawie maksymalnych stawek opłat produktowych na rok 2006 (M.P. 2005, nr 36, poz. 604) podano w tabeli 3. Opłata depozytowa jest to (Dz. U. nr 33, poz. 291, art. 2. pkt 8): opłata pobierana przy sprzedaży detalicznej akumulatorów kwasowo-ołowiowych jako osobnych produktów, której zwrot następuje po przekazaniu zużytego akumulatora sprzedawcy detalicznemu tych akumulatorów lub do punktu systemu zbiórki zużytych akumulatorów zorganizowanego przez przedsiębiorcę. Stawka opłaty depozytowej zgodnie z art. 20. ust 3 ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej wynosi 30 zł za sztukę. Wpływy z tytułu opłaty produktowej od wprowadzenia na rynek krajowy wszystkich akumulatorów (z wyjątkiem akumulatorów kwasowo-ołowiowych) są gromadzone na odrębnym rachunku bankowym Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i służą do finansowania działań w zakresie (art. 30, ust.2. Dz. U. nr 33, poz. 291): Problemy Ekologii, vol. 11, nr 4, lipiec-sierpień

3 Tab. 4. Organizacje Odzysku zajmujące się zbiórką i recyklingiem zużytych baterii i akumulatorów w Polsce Organizacja Zakres działalności REBA Organizacja Odzysku SA Czyste środowisko Organizacja Odzysku SA EUROBAC Organizacja Odzysku SA Oiler Organizacja Odzysku SA Organizacja Odzysku Odpadów i Opakowań EKOLA SA PMS Bartnicki Pro-Eko Grupa Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie [2] Została założona przez największych producentów baterii obecnych na rynku polskim. Zarządza ogólnopolskim systemem zbierania, który obejmuje placówki oświatowe, obiekty handlowo-usługowe, urzędy, a także liczne firmy, które użytkują baterie i akumulatory małogabarytowe Jest częścią grupy TEW Polska zajmującej się gospodarką odpadami. Podstawowym zakresem działania organizacji odzysku jest przejmowanie od przedsiębiorców obowiązków wynikających z ustawy o gospodarowaniu niektórymi odpadami i opłacie produktowej. Organizuje i prowadzi przedsięwzięcia związane z odzyskiem i recyklingiem odpadów Powstała na bazie Przedsiębiorstwa Wielobranżowego ROBAC posiadającego ogromną wiedzę i doświadczenie w zakresie zbiórki, przetwarzania i regeneracji odpadów i opakowań Prowadzi działalność polegającą na przejmowaniu od przedsiębiorców obowiązku zapewnienia odzysku oraz recyklingu odpadów opakowaniowych oraz poużytkowych (w tym również baterii i akumulatorów) Spółka współpracuje z wieloma instytucjami biorącymi udział w procesie selektywnej zbiórki, uszlachetniania i przerobu odpadów opakowaniowych i poużytkowych Firma specjalizuje się w zbiórce, transporcie, utylizacji i odzysku odpadów przemysłowych w tym niebezpiecznych, a także odpadów objętych opłatą produktową Firma świadcząca usługi w dziedzinie odbioru, utylizacji i zagospodarowania różnych odpadów, w tym baterii i akumulatorów mało- i wielkogabarytowych 1) odzysku i recyklingu odpadów poużytkowych powstałych z akumulatorów niklowo-kadmowych, niklowo-żelazowych, innych akumulatorów elektrycznych oraz ogniw i baterii galwanicznych, 2) edukacji ekologicznej dotyczącej selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów poużytkowych z akumulatorów niklowokadmowych, niklowo-żelazowych, innych akumulatorów elektrycznych oraz ogniw i baterii galwanicznych. Organizacje odzysku Wprowadzone regulacje prawne w zakresie gospodarki odpadami, a szczególnie ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. nr 33, poz. 291) zobowiązały zarówno producentów jak i importerów, którzy wprowadzają na rynek polski akumulatory i baterie, do uzyskania określonych poziomów odzysku i recyklingu. Na polskim rynku funkcjonuje kilka podmiotów, które zajmują się zbiórką i recyklingiem baterii i akumulatorów (tab. 4). Podział ogniw galwanicznych Najprostsza i zarazem najbardziej ogólna definicja ogniwa elektrochemicznego mówi, że jest to układ dwóch różnych elektrod zanurzonych w tym samym lub innym elektrolicie, albo dwóch jednakowych elektrod zanurzonych każda w innym elektrolicie, graniczących ze sobą w taki sposób, że przy zapewnieniu przewodnictwa jonowego i po połączeniu obu elektrod przewodnikiem jest możliwa wymiana elektronów [3]. Zasada działania ogniwa galwanicznego polega na zamianie energii chemicznej na energię elektryczną. Powstałe w wyniku utleniania anody elektrony zasilają zewnętrzny odbiornik energii, a następnie powracają do ogniwa, gdzie biorą udział w reakcji redukcji katody [2]. Ogniwa galwaniczne można podzielić w różnoraki sposób. Jednym z najpopularniejszych sposobów jest podział na [2-4]: ogniwa pierwotne (baterie), ogniwa odwracalne (akumulatory), ogniwa paliwowe. Kolejnym kryterium, na którego podstawie dokonuje się podziału ogniw może być podział ze względu na: kształt i rozmiar (cylindryczne np. R6, R14, R20; płytkowe np. F15, F20, F30; prostokątne - pryzmatyczne np. S4, S6, S8, S10), zastosowanie (ogniwa małogabarytowe stosowane do zasilania urządzeń przenośnych, w motoryzacji i przemyśle), rodzaj materiału elektrodowego anody i katody (cynkowe, manganowe, niklowe, kadmowe, litowe). Skład ogniw galwanicznych Skład ogniw galwanicznych zmienia się w sposób niezwykle szybki. Ze względu na coraz to ostrzejsze normy, producenci baterii i akumulatorów zostali zmuszeni do zmian technologicznych. W tabeli 5 zostały przedstawione szacunkowe zawartości Tab. 5. Szacunkowa zawartości pierwiastków i związków chemicznych w 1000 kg odpadów przeciętnych ogniw w roku 1994 i 2002; kg/rok Pierwiastek lub związek chemiczny Rok 1994 Rok 2002 MnO Fe Zn C 60 NH 4 Cl 35 Cu 20 3,5 KOH 10 Hg 3 0,1 Cd 0,5 2,5 Ag 0,3 pozostałe 231,2 372,9 196 Problemy Ekologii, vol. 11, nr 43, lipiec-sierpień 2007

4 Rys. 1. Udział procentowy pierwiastków i związków chemicznych w odpadach przeciętnych ogniw w roku 1994 pierwiastków i związków chemicznych w 1000 kg odpadów przeciętnych ogniw w roku 1994 i Dane z tabeli 5 zostały zamieszczone również w formie graficznej na rysunkach 1 i 2. Rys. 2. Udział procentowy pierwiastków i związków chemicznych w odpadach przeciętnych ogniw w roku 2002 Jak wynika z powyższych danych skład chemiczny ogniw zmienił się w okresie ostatnich lat. Jest to wynikiem ogólnoświatowych tendencji zmierzających do wycofania z produkcji pewnych typów baterii i akumulatorów (szczególnie tych, które w swoim składzie zawierają znaczne ilości rtęci), a wprowadzaniu na ich miejsce nowych typów ogniw, np. powszechnie stosowanych w gospodarstwach domowych akumulatorów Ni-Cd (przez co zwiększyły się ilości Cd i Ni w strumieniu wytwarzanych odpadów). Sposób postępowania ze zużytymi bateriami i akumulatorami na przykładzie województwa małopolskiego Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. nr 112, poz. 1206) z dnia 27 września 2001 r. baterie i akumulatory zostały zakwalifikowane do grupy (tab. 6). Ze względu na występowanie w ich składzie związków chemicznych, które wykazują właściwości scharakteryzowane jako niebezpieczne, część z nich została zakwalifikowana do odpadów niebezpiecznych. W tabeli 7 został przedstawiony sposób postępowania z odpadami z grupy (wyłącznie niebezpiecznymi), powstałymi w wyniku prowadzonej w 2003 roku działalności gospodarczej na terenie województwa małopolskiego. Na podstawie zestawionych w tabeli 7 danych można zauważyć, że w 2003 roku zostało wykorzystanych 93,5% odpadów niebezpiecznych z grupy powstających na terenie województwa małopolskiego, natomiast zostało tymczasowo składowanych zaledwie 6,3%. Istnieją duże możliwości w zagospodarowywaniu tego typu odpadów, pod warunkiem, że znajdą się odpowiednio tanie technologie, gdyż to właśnie aspekty ekonomiczne w głównej mierze decydują o wyborze danej technologii recyklingu odpadów. Tab. 6. Klasyfikacja zużytych baterii i akumulatorów wg katalogu odpadów (Dz. U. nr 112, poz. 1206) Kod Nazwa odpadu Baterie i akumulatory * ) Baterie i akumulatory ołowiowe * ) Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe * ) Baterie zawierające rtęć Baterie alkaliczne (z wyłączeniem ) Inne baterie i akumulatory * ) Selektywnie gromadzony elektrolit z baterii i akumulatorów *) oznaczono odpady niebezpieczne, Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. nr 112, poz. 1206) z dnia 27 września 2001 r. Metody odzysku i recyklingu Proces recyklingu baterii jest uzależniony od tego z jakim materiałem mamy do czynienia. W zależności od tego czy mamy do czynienia z ogniwem jednego typu czy z mieszaniną ogniw, procesy recyklingu (odzysku materiałów ze zużytych elektrochemicznie źródeł prądu) mogą odbywać się według trzech podstawowych metod (tab. 8). Podsumowanie Aktualne przepisy prawne wymuszają na przedsiębiorcach (producentach oraz importerach) baterii i akumulatorów obowiązek odzysku i recyklingu baterii i akumulatorów jako odpadu poużytkowego w ilości wynikającej z ustalonego wskaźnika odzysku. Wydaje się, że ustawowo wyznaczone poziomy odzysku oraz recyklingu wprowadzonych na rynek baterii i akumulatorów zostaną osiągnięte. Baza techniczna służąca do przerobu oraz unieszkodliwiana tych odpadów w Polsce istnieje. Problemem pozostaje system zbiórki oraz transportu baterii Problemy Ekologii, vol. 11, nr 4, lipiec-sierpień

5 Tab. 7. Postępowanie z odpadami niebezpiecznymi z grupy zużyte baterie i akumulatory, powstałymi w 2003 roku na terenie województwa małopolskiego, Mg/rok Kod Nazwa odpadu Wytworzone Wykorzysta-ne Tymczaso-wo składowane Unieszkodliwione * ) Baterie i akumulatory ołowiowe 685, ,547 44,120 0, * ) Baterie i akumulatory niklowokadmowe 18,648 18,266 0,036 0, * ) Selektywnie gromadzony elektrolit 1,111 0,117 0,275 0,719 z baterii i akumulatorów Suma 705, ,930 44,431 1,157 *) oznaczono odpady niebezpieczne, Źródło: Opracowanie własne na podstawie SIGOP, 2005 Tab. 8. Metody odzysku i recyklingu zużytych baterii i akumulatorów Metoda Sposób realizacji Zalety Wady Mechaniczna Hydrometalurgiczna Termiczna po rozdrobnieniu odpadów w specjalnych młynach następuje rozdzielenie poszczególnych frakcji np. Pb, Fe, elementy plastikowe, papierowe odzysk materiałów w wyniku rozpuszczenia ogniw w kwasach lub zasadach. Proces przebiega trójetapowo: 1) rozpuszczenie odpowiednich frakcji odpadów, 2) oczyszczenie i zatężenie otrzymanego roztworu, 3) wydzielenie czystych związków chemicznych odzysk materiałów poprzez wytapianie metali w specjalnych piecach. Odzysk tlenków żelaza, manganu i cynku odzysk surowców wtórnych, możliwych do powtórnego wykorzystania niskie nakłady energetyczne oraz powstawanie niewielkiej ilości odpadów wtórnych możliwość recyklingu prawie wszystkich rodzajów ogniw duże koszty budowy i eksploatacji technologicznej odpady muszą być segregowane wstępnie pod względem rodzaju zastosowanych materiałów elektrodowych duże koszty eksploatacji, powstawanie odpadów wtórnych zawierających związki niebezpieczne dla środowiska Źródło: Opracowanie własne na podstawie [5] i akumulatorów, w szczególności tych, które powstają u małych oraz średnich wytwórców. Poważnym problemem logistycznym, ze względu na nieekonomiczność procesu zbierania, czasowego przechowywania oraz transportu są odpady powstające w dużym rozproszeniu, tzn. w gospodarstwach domowych, rolnictwie, małych zakładach samochodowych. * * * Praca finansowana przez KBN w ramach badań własnych umowa nr LITERATURA [1] Pyssa J.: Problemy utylizacji odpadów niebezpiecznych w województwie małopolskim. Paliwa i energia XXI wieku. s , Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH. Kraków, 2004 [2] Rogulski Z.: Prawie wszystko o bateriach. REBA Organizacja Odzysku SA Warszawa, 2005 [3] Czerwiński A., Rogulski Z.: Zbiórka i recykling akumulatorów i baterii w Europie. Cz. I. Stan rynku i regulacje prawne. Przemysł chemiczny. nr 4, tom 83, s , 2004 [4] O Neil P.: Chemia środowiska. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 1998 [5] Rogulski Z., Czerwiński A.: Zbiórka i recykling akumulatorów i baterii w Europie. Cz. II. Metody technologie utylizacji. Przemysł chemiczny, nr 5, tom 83, s , 2004 Dyrektywa Rady 75/442/EEC w sprawie odpadów Dyrektywa Rady 91/157/EEC w sprawie akumulatorów i baterii zawierających niebezpieczne substancje z 18 marca 1991 r. Dyrektywa Komisji 93/86/EEC dostosowująca do postępu technicznego Dyrektywę Rady 91/157/EEC w sprawie akumulatorów i baterii zawierających niebezpieczne substancje z 4 października 1993 r. Dyrektywa 98/101/EEC w sprawie baterii i akumulatorów zawierających niebezpieczne substancje z dnia 22 grudnia 1998 r. Obwieszczenie Ministra Środowiska w sprawie maksymalnych stawek opłat produktowych na rok 2006 (M.P. 2005, nr 36, poz. 604) z dnia 9 czerwca 2005 r. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. nr 112, poz. 1206) z dnia 27 września 2001 r. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie stawek opłat produktowych (Dz. U. nr 180, poz. 1768) z dnia 3 października 2003 r. Ustawa o odpadach (Dz. U. nr 62, poz. 628 z późn. zm.) z 27 kwietnia 2001 r. Ustawa o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. nr 33, poz. 291), z dnia 21 stycznia 2005 r. Ustawa o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1458) z dnia 29 lipca 2005 r. Bazy danych SIGOP, Problemy Ekologii, vol. 11, nr 43, lipiec-sierpień 2007