PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI

Transkrypt

1 PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI Gospodarką rynkową rządzi mechanizm konkurencji i konkurencja ta musi być: wolna, skuteczna i zdolna do pełnienia swojej funkcji na rynku. Konkurencja obok wolności działalności gospodarczej oraz obok gwarancji własności są podstawowymi elementami gospodarki rynkowej. Jest wiele definicji konkurencji, ale zawsze w definicjach tych zawarte są jej następujące cechy: 1. Walka o pierwszeństwo na rynku 2. Rywalizacja o kontrahentów 3. Dążenie do uzyskania korzyści ekonomicznej 4. Gra o środki MECHANIZM KONKURENCJI jest to suma zachowań przedsiębiorców, którzy dążą do osiągniecia tej przewagi na rynku oraz reakcji na te zachowania innych uczestników rynku (konkurenci, kontrahenci, konsumenci). Funkcje konkurencji: 1. FUNKCJA STEROWNICZA jest to kształtowanie głównie przez poziom cen, wielkości popytu i podaży na rynkach. 2. FUNKCJA DOSTOSOWAWCZA - dostosowanie podaży do zmieniającego się popytu. 3. FUNKCJA ALOKACYJNA - jest to przymus efektywnego stosowania czynników produkcyjnych w celu obniżania kosztów. 4. FUNKCJA INNOWACYJNA jest to dążenie do szybkiego postępu technicznego. 5. FUNKCJA ROZDZIELCZA jest to podział dochodów uzyskiwanych na rynku według stopnia udziału zaspokajania potrzeb. Konkurencja została uznana za wartość, którą należy chronić prawem, pod koniec XIX wieku w USA. Po zmianie ustrojowej w Polsce konkurencja znalazła się w pakiecie prawa antymonopolowego. Konkurencja powoduje wzrost poziomu dobrobytu konsumentów, jest przyczyną niższych cen i wyższej jakości produktów usług. Źródła prawa ochrony konkurencji. Ustawa z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów. 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowych. 17 grudnia 2009r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Rozporządzenie Prezesa RM z 2009r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej i delegatur urzędów ochrony konkurencji i konsumentów. Rozporządzenie RM z 19 lipca 2000r. w sprawie wzoru rejestru postanowień wzorcu umowy uznanych za niedozwolone. Na początku funkcjonowała ustawa z 2 sierpnia 1920r. o zwalczaniu lichwy wojennej. Funkcjonowała do 1933r. 22 marca 1933r. ustawa i kartelach. Ta ustawa wprowadziła sąd

2 kartelowy. W II RP podstawą działania kartelu była jego rejestracja. Rejestr kartelów prowadził minister Przemysłu i Handlu. Sąd Kartelowy funkcjonował przy Sądzie Najwyższym. 13 lipca 1939r. została uchwalona ustawa o porozumieniach kartelowych. W II RP była również uchwalona 2 sierpnia 1926r. ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zmodyfikowana rozporządzeniem z dnia 17 września 1927r. W PRL-u w zakresie konkurencji uchwalono 28 stycznia 1987r. ustawę o przeciwdziałaniu monopolistycznym w gospodarce narodowej. Organem antymonopolowym był Minister Finansów. Pierwszą ustawą w III RP była ustawa o przeciwdziałaniu praktykach monopolistycznych z 24 lutego 1990r. Powstał wtedy Urząd Antymonopolowy. Ten urząd miał 7 delegatur. Urząd Antymonopolowy w 1996r. na mocy ustawy z 3 lutego 1995r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznych, Urząd Antymonopolowy przekształcono w Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 16 kwiecień 1993r. ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Na jej mocy powołano rzecznika konsumentów. 15 grudnia 2000r. została uchwalona ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Akt wszedł w życie w kwietniu 2001r. W 2002r. nowelizacja doprowadziła do zmiany nazwy Sądu Antymonopolowego na Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zmiany te miały na celu dostosowanie polskiego prawa do standardów wspólnotowych. Od 1 maja 2004r. UOKiK działa w ramach Europejskiej Sieci Konkurencji. Ustawa z 16 lutego 2007r. jest ustawą obowiązująca obecnie. Celem ustawy jest przede wszystkim wspieranie rozwoju konkurencji tam gdzie jej nie ma lub ochrona konkurencji. Istnienie wolnej konkurencji jest w interesie publicznym. Bezpośrednim celem ustawy jest zapewnienie możliwości powstania i rozwoju konkurencji pojmowanej jako zjawisko charakteryzujące funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Chroniąc mechanizm konkurencji prawo to powoduje zwiększenie efektywności gospodarki, chroni interesy przedsiębiorców (małych i średnich), a także konsumentów. Ochrona odbywa się w interesie publicznym (indywidualna ochrona polegająca na dochodzeniu roszczeń przez sądem powszechnym, albo administracyjnym nie wynika z powyższej ustawy). Celem ustawy NIE JEST ochrona indywidualnego przedsiębiorcy i indywidualnego konsumenta. Im lepiej funkcjonuje konkurencja na rynku tym wyższa jest efektywność i innowacyjność gospodarki, tym lepsza jest jakość dóbr i usług, niższe ceny i lepiej chronione są interesy konsumentów. Ostatecznym celem ochrony konkurencji i konsumentów, jest zaspakajanie dobrobytu konsumentów. Prawne podstawy ochrony konkurencji i konsumentów w Polsce. Z Konstytucji wynikają bezpośrednio i pośrednio normy odnoszące się do ochrony konkurencji. Art. 76 Konstytucji mówi, że władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców, przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Przepis ten ma charakter kierunkowy określający na czym powinna polegać polityka państwa. TK stoi natomiast na stanowisku, że podstawowym założeniem ochrony konsumenckiej, jest zasada przejrzystości,

3 jawności, rzeczywistej dostępności, jasnej, pełniej i zrozumiałej informacji handlowej. TK stoi na stanowisku, że art. 54 ustęp 1 Konstytucji, jest wyrazicielem prawa konsumenta do bycia poinformowanym. TK stoi również na stanowisku, że art. 76 Konstytucji jest zobowiązaniem władz państwowych do zapewnienia minimalnych gwarancji ustawowych wszelkim podmiotom, które pozostają w relacji z profesjonalnymi uczestnikami gry rynkowej. Ochrona konkurencji, jest pochodną przyjęcia na gruncie Konstytucji zasady przyjęcia modelu społecznej gospodarki rynkowej. Funkcjonowanie wolnej konkurencji jest związane bezpośrednio z zasadą wolności działalności gospodarczej wynikająca z art. 20 i 22 Konstytucji. Konieczność ochrony wolnej konkurencji można również wynieść z zasady demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasadę sprawiedliwości społecznej. Oraz zasady dobra wspólnego leżącego u podstaw ustroju RP. Ustaw z 16 lutego 2007r. weszła w życie w dniu 21 kwietnia 2007r. zastępując ustawę z 15 grudnia 2000r. Ustawa określa: 1. Zasady wspierania, rozwoju i ochrony konkurencji (normy materialno-prawne). 2. Strukturę i kompetencje organów ochrony konkurencji (normy ustrojowo-prawne). 3. Tryb postępowania przed tymi organami (normy formalno-prawne). 4. Sankcje za naruszenie obowiązków wynikających z ustawy, aktów administracyjnych albo orzeczeń sądowych (normy sankcyjno-prawne). ZAKRES PODMIOTOWY USTAWY Ustawa dotyczy działań podejmowanych przez przedsiębiorców. Ustawa wymierzona jest przeciwko zachowaniu przedsiębiorców i ich związków, którzy korzystając z wolności gospodarczej, swobody umów, próbują spowodować wyeliminowanie albo ograniczenie konkurencji rynkowej. Wymierzona jest przeciwko tym przedsiębiorcom, którzy indywidualnie lub zbiorowo mają tzw. władzę zbiorową albo zmierzają do jej uzyskania. Nie ma tu znaczenia czy są to przedsiębiorcy prywatni czy publiczni, krajowi czy zagraniczni. Istotne jest natomiast to, że ustawa dotyczy relacji między samodzielnie funkcjonującymi przedsiębiorstwami, Ustawa nie daje podstaw do ingerencji w wewnętrzne stosunku przedsiębiorców. Ustawa szerzej definiuje przedsiębiorcę niż ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2004r. W jej rozumieniu przedsiębiorcami są: a) Osoby fizyczne i prawne oraz jednostki nie posiadające osobowości prawnej będące przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. b) Osoby fizyczne i prawne oraz jednostki nie posiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli te podmioty organizują działalność użyteczności publicznej nie będącą działalnością gospodarczą w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. c) Osoby fizyczne wykonujące zawód we własnym imieniu i na własny rachunek. d) Osoby fizyczne posiadające kontrole nad co najmniej 1 przedsiębiorcą nawet jeśli nie prowadzą działalności gospodarczej, natomiast podejmują dalsze działania podlegające kontroli koncentracji e) Związki przedsiębiorców, izby, zrzeszenia i organizacje zrzeszające przedsiębiorców.

4 Ustawa nie służy zatem przeciwdziałaniu eliminowania lub ograniczania konkurencji przez władze rządowe lub samorządowe np.: poprzez wydawanie decyzji administracyjnych (koncesje, zezwolenia, licencje, zgody). Ustawa nie narusza praw przysługującym na podstawie przepisów dotyczących ochrony intelektualnej i przemysłowej. Ustawy nie stosuje się również do działań tych podmiotów, które nie spełniają przesłanek przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy. ZAKRES PRZEDMIOTOWY USTAWY Ustawa obejmuje przeciwdziałania: 1. Praktykom ograniczającym konkurencje 2. Antykonkurencyjnym koncentracjom Ad. 1 Swoboda wyboru formy działania, przedsiębiorców jest podstawą wolnej przedsiębiorczości (wolności gospodarczej). W tym się mieści swoboda umów, czyli zawierania umów itp. Przedsiębiorcy samodzielnie ustalają również swoją strategie działania, z tym że musi to być zgodne z prawnym porządkiem państwa. Przedsiębiorcy przede wszystkim: 1. Ustalają swoje strategie indywidualnie (duże przedsiębiorstwa działają na wszystkich szczeblach obrotu). 2. Przedsiębiorcy współdziałają z innymi przedsiębiorcami w celu realizacji swojej strategii i są to przedsiębiorcy mający niewielką siłę rynkową, czyli tacy którzy kolektywnie z innymi przedsiębiorcami mogą zrealizować swoje strategie działania. Odnosi się to do 2 lub więcej przedsiębiorców. Działanie indywidualnych i kolektywnych przedsiębiorców ma na celu najczęściej realizacje strategii pozytywnych. Zdarzają się natomiast sytuacje, kiedy działania przedsiębiorców mają charakter antykonkurencyjny, czyli prowadzą do ograniczenia konkurencji. Takim działaniom prawo ochrony konkurencji musi przeciwdziałać. W ustawie art. 6 zawiera zakaz porozumień ograniczających konkurencje (zakaz karteli). Natomiast w art. 9 jest zakaz nadużywania pozycji dominującej. Z reguły koncentracja gospodarcza jest procesem pozytywnym. Wpływa na rozwój i funkcjonowanie rynku. U podstaw koncentracji gospodarczej leżą: 1. Oczekiwania efektów synergicznych (prace rozwojowe nad nowymi produktami). 2. Konieczność restrukturyzacji (ograniczenie kosztów produkcji i dystrybucji). 3. Wymóg sprostania konkurencji na określonych rynkach. Powyższa koncentracja jest elementem pozytywnym i powinna być wspierana przez państwo. Tylko nadmierna koncentracja jest szkodliwa. Prowadzi ona do ukształtowania się pozycji dominującej na rynku co może doprowadzić do tzw. ośrodka władzy rynkowej, który będzie mógł wpływać na procesy gospodarcze. Nadmierna koncentracja pozbawia producentów bodźców rozwojowych natomiast konsumentów pozbawia szans wyboru towaru. W związku z powyższym jest niepożądana i trzeba jej przeciwdziałać metodami prawnymi. Przeciwdziała się jej na terenie całego kraju, jak i regionalnie. Na gruncie prawa polskiego przeciwdziałania nadmiernej koncentracji odbywa się na zasadzie kontroli prewencyjnej (art. 13 ustawy).

5 ANTYKONKURENCYJNE ZACHOWANIA PRZEDSIĘBIORCÓW PRAKTYKI OGRANICZAJĄCE KONKURENCJE ANTYKONKURENCYJNE KONCENTRACJE ZASADA ZAKAZU ZASADA KONTROLI PREWENCYJNEJ ART. 6 POROZUMIENIA OGRANICZAJĄCE ART. 13 KONCETRACJE ART. 9 NADUŻYWANIE KONTROLA POZYCJI DOMINUJĄCEJ KONCENTRACJI ZAKRES PRZESTRZENNY USTAWY Ustaw tworzy podstawy przeciwdziałaniu ograniczeniu konkurencji przez przedsiębiorców jeżeli skutki antykonkurencyjnych zachowań rozciągają się na terytorium Polski. Nie jest zatem ważne gdzie dane zachowanie miało miejsce. Ustawa nie chroni zatem konkurencji na rynkach obcych. Ochronę konkurencji w handlu międzynarodowym zapewniają umowy międzynarodowe, natomiast na obszarze UE, przepisy wspólnotowe. Inne ustawy prawa publicznego, mogą również zawierać przepisy, których dopuszczone jest ograniczenie konkurencji i są to: prawo pocztowe, prawo telekomunikacyjne, prawo energetyczne. Organem ochrony konkurencji w Polsce jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Natomiast ten sam urząd jest organem pomocniczym. Prezes Urzędu jest centralnym organem administracji rządowej, powoływany przez Prezesa RM. Nie ma przepisu ile ma trwać kadencja Prezesa Urzędu. W obszarze ochrony konkurencji Prezes prowadzi administracyjne postępowania antymonopolowe, w sprawach praktyk ograniczających konkurencje oraz w sprawach koncentracji. W sferze konsumenckiej Prezes podejmuje interwencje w sprawach naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Funkcja

6 Prezesa jest monokratyczna, jednoosobowa, jest to organ decyzyjny, a bezpośredni nadzór nad Prezesem sprawuje Premier. Prezes nie podlega żadnemu ministrowi odpowiedzialnemu za konkretne działy administracji rządowej. Do czasu powołania nowego Prezesa jego funkcje pełni dotychczasowy Prezes. Zgodnie z art. 29 do pełnienia funkcji Prezesa może być powołana osoba, która spełnia następujące warunki: a) Posiada tytuł magistra lub równorzędny b) Jest obywatelem Polski c) Korzysta z pełni praw publicznych d) Osoba ta nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne i skarbowe e) Posiada kompetencje zarządcze f) Posiada co najmniej 6-letni staż pracy (3 lata na stanowisku kierowniczym) g) Posiada wykształcenie i wiedzę z zakresu spraw należących do właściwości jego urzędu. Konkurs na stanowisko Prezesa rozpoczyna się od ogłoszenia o naborze umieszczone w następujących biuletynach: BIP Urzędu i Kancelarii Prezesa RM. Zgodnie z art. 30 ustawy Premier powołuje kandydata na Prezesa Urzędu spośród 3 kandydatów. Nabór musi być otwarty i konkurencyjny. Prezes Urzędu wykonuje swoje kompetencje przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W skład tego urzędu wchodzi centrala w Warszawie i 9 delegatur (Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Warszawa, Wrocław). O pracy Urzędu mówi statut nadawany w drodze zarządzenia przez Premiera. Prezes kieruje urzędem przy pomocy wiceprezesów, dyrektora generalnego, dyrektorów poszczególnych wydziałów oraz dyrektorów delegatur urzędu. Prezes określa zakres czynności tych osób z wyjątkiem dyrektora generalnego. Prezes może tworzyć poszczególne komisje, rady, zespoły, a także upoważniać poszczególne osoby do podejmowania decyzji w jego imieniu. Spory kompetencyjne między poszczególnymi komórkami rozstrzyga Prezes. Oprócz statutu organizacje wewnętrzną oraz szczegółowy zakres działań centrali i delegatur określa regulamin organizacyjny określony przez Prezesa. KOMPETENCJE PREZESA Kształtowanie polityki antymonopolowej oraz polityki ochrony konkurencji i konsumentów. Głównymi zadaniami w zakresie ochrony konkurencji jest ochrona koncentracji oraz wprowadzenie postępowań antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczające konkurencje oraz zawierania niedozwolonych porozumień. Prezes prowadzi również postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W zakresie pomocy publicznej Prezes Urzędu opiniuje projekty tej pomocy, podejmuje również decyzje indywidualnego wsparcia przedsiębiorców i wysyła je do Komisji Europejskiej. KE jest jedynym organem właściwym do podejmowania decyzji w sprawach zgodności wsparcia ze wspólnym rynkiem.

7 Prezes składa sprawozdania o wsparciu państwa, o poziomie efektywności wsparcia oraz wpływie na konkurencje. Katalog kompetencji Prezesa Urzędu nie jest zamknięty. Do zadań Prezesa należy również monitorowanie stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców. Prezes przygotowuje również projekty rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów polityki konsumenckiej. Prezes inicjuje opracowywanie i wydawanie publikacji oraz prowadzenie programów edukacyjnych dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów. Prezes jest zobowiązany współpracować z szefami krajowego centrum informacji kryminalnej. Informacje te przekazuje Komendantowi Głównemu Policji. FUNKCJE I ZADANIA OCHRONY KONKURENCJI SĄDY Sądem ochrony konkurencji i konsumentów jest wydział sądu okręgowego w Warszawie. Przed 14 grudnia 2002r. sąd ten nosił nazwę sądu antymonopolowego. Jest to sąd I instancji, do którego składane są środki odwoławcze (odwołania i zażalenia). Po wpłynięciu odwołania sąd może uwzględnić odwołanie poprzez: uchylenie decyzji, może też zmienić decyzje w całości lub części, może wydać orzeczenie co do istoty sprawy. Może oddalić odwołanie od decyzji jako bezzasadne przez co utrzymuje decyzje w mocy. Od wyroku sądu I instancji przysługuje odwołanie (prawo wniesienia apelacji od wyroku). Sądem apelacyjnym jest sąd apelacyjny w Warszawie. Sąd apelacyjny po rozpatrzeniu sprawy może uwzględnić apelację, zmienić, może orzec co do istoty, może uchylić wyrok w całości lub w części, przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez sąd I instancji. Może oddalić apelacje jako bezzasadną. Wyrok sądu apelacyjnego można podważyć przez skargę kasacyjną. Skargę to jednak wnosi się w wyjątkowych sytuacjach: 1. Błędnych wykładni zastosowania 2. Naruszenie przepisów proceduralnych o ile miały istotny wpływ na wynik sprawy. Skarga kasacyjna nie dotyczy ustaleń faktów. Sąd Najwyższy po rozpatrzeniu skargi kasacyjnej może: 1. Utrzymać wyrok sadu apelacyjnego 2. Może uchylić wyrok w całości lub w części 3. Może uchylić wyrok i orzec co do istoty sprawy o ile w skardze naruszono przepisy prawa materialnego 4. Oddalić skargę kasacyjną. Postępowanie przed sądami toczą się na podstawie KPC. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów w Warszawie jest częścią publicznej ochrony konkurencji. Natomiast prywato-prawnym środkiem ochrony konkurencji zajmują się sądy cywilne. Na drodze prywatnej przedsiębiorcy mogą występować z roszczeniami przeciwko podmiotom dopuszczających się naruszenia zakazów praktyk naruszającego konkurencję. Podmioty prywatne mogą domagać się przed sądem cywilnym naprawienia szkód poniesionych przez siebie przez zastosowanie przez określone podmioty praktyk ograniczających konkurencję. Podmioty występują o odszkodowanie. Mogą również domagać się ustalenia samego faktu naruszenia prawa konkurencji, mogą żądać zaniechania tego naruszenia, usunięcia skutków tego naruszenia.

8 Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie zawiera przepisów stanowiących bezpośrednią podstawę prawną roszczeń odszkodowawczych, a zatem sąd posiłkuje się w tych sprawach przepisami KC, czyli ogólnymi zasadami (art. 415, 471, 405 KC). Roszczenia odszkodowawcze są coraz bardziej popularne i z roku na rok wzrasta liczba składanych pozwów. RODZAJE POSTĘPOWAŃ Ochrona konkurencji i konsumentów na podstawie ustawy toczy się w ramach postępowań administracyjnych prowadzonych przez Prezesa Urzędu. Na początku jest postępowanie wyjaśniające. Postępowanie wyjaśniające ma charakter postępowania wstępnego i najczęściej poprzedza postępowanie antymonopolowe i postępowanie w sprawach praktyk naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Postępowanie to służy ustaleniu: 1. Czy w określonej sytuacji rynkowej ustawa ma w ogóle zastosowanie (czy ma charakter antymonopolowy albo czy istniał zamiar koncentracji). Jest to tzw. ustalenie wstępne. 2. Czy uzasadnione jest wszczęcie właściwego postępowania w sprawie naruszenia przepisów ustawy ( zakaz praktyk ograniczające konkurencje oraz zakaz stosowania praktyk naruszające zbiorowe interesy konsumentów). 3. Postępowanie to służy badaniu rynku (ustalenie jego struktury i stopnia koncentracji). Postępowanie wyjaśniające zaczyna się od wydania postanowienia. Co do zasady nie powinno trwać dłużej niż 30 dni, a w sprawach bardziej skomplikowanych nie dłużej niż 60 dni. Postępowanie kończy się wydaniem postanowienia przez Prezesa i w postanowieniu tym znajduje się uzasadnienie w sprawie wszczęcia postępowania albo zaniechania dalszego badania sprawy. Postępowanie antymonopolowe składa się z 2 rodzajów postępowań: 1. Postępowanie w sprawach praktyk ograniczających konkurencję (jest wszczynane wyłącznie z urzędu!!!!). 2. W sprawie koncentracji (wszczynane jest na wniosek lub z urzędu). Postępowanie w sprawach praktyk naruszające zbiorowe interesy konsumentów opiera się na podobnych zasadach co postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczające konkurencje. Może być wszczynane wyłącznie z urzędu!!! Postępowanie to, jako jedyne, nie musi być zakończone decyzją Prezesa, ale może zakończyć się ugodą. Postępowanie w sprawach kar pieniężnych. Przepisy ogólne ustawy dotyczące postępowania przed Prezesem, stosuje się również w sprawach nakładania kar pieniężnych. STRUKTURA POSTĘPOWANIA I WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA Zasadą jest to, że postępowanie wszczynane są z urzędu z wyjątkiem postępowania antymonopolowego w sprawach koncentracji, które wszczynane jest również na wniosek. Ustawa przewiduje zgłoszenie zawiadomienia o podejrzeniu stosowania praktyk ograniczające konkurencję na piśmie. W żadnym przypadku Prezes nie ma obowiązku wszczynania postępowania na podstawie takich zawiadomień, ale Prezes ma obowiązek odpowiedzieć zgłaszającemu o sposobie rozpatrzenia zawiadomienia. Postępowanie antymonopolowe w sprawie praktyk ograniczających konkurencję i w sprawie praktyk

9 naruszające zbiorowe interesy konsumentów, nie wszczyna się postępowania jeżeli od końca roku, w którym zaniechano ich stosowanie upłynął rok. Prezes Urzędu nie może prowadzić postępowania również wtedy gdy w tej samej sprawie prowadzi lub zakończyła postępowanie KE. Natomiast, gdy w tej sprawie postępowanie prowadzi organ z innego państwa UE, Prezes może, ale nie musi wszczynać postępowania. Postępowanie antymonopolowe w sprawie koncentracji wszczynane jest na wniosek w sytuacji zgłoszenia zamiaru koncentracji i zgłoszenia takiego mogą dokonać: 1. Wspólnie łączący się przedsiębiorcy 2. Przedsiębiorca przejmujący kontrolę 3. Wspólnie wszyscy przedsiębiorcy biorący udział w tworzeniu wspólnego przedsiębiorstwa 4. Przedsiębiorca nabywający część mienia innego przedsiębiorcy. STRONY POSTĘPOWANIA W postępowaniu antymonopolowym w sprawach praktyk ograniczających konkurencję oraz w postępowaniu w sprawach praktyk ograniczające zbiorowe interesy konsumentów biorą udział strony, którymi są podmioty przeciwko którym wszczęto postępowanie. Natomiast stroną postępowania antymonopolowego w sprawach koncentracji jest każdy podmiot, który zgłasza zamiar koncentracji. POSTĘPOWANIE DOWODOWE W czasie prowadzenia przez siebie postępowań dowodowych, Prezes może: 1. Żądać od wszystkich przedsiębiorców, od ich związków, a także od organów administracji publicznej, udzielenia wszelkich koniecznych informacji, posiadanych akt, innych dokumentacji istotnych dla postępowania 2. Może przeprowadzać dowody z dokumentów, z zeznań świadków, opinii biegłych lub instytutów naukowych 3. Może przeprowadzić rozprawę 4. Może zwrócić się o pomoc prawną w celu przesłuchania świadków, wysłuchania biegłego, do właściwego sądu. 5. Może zarządzić przeprowadzenie kontroli u danego przedsiębiorcy w tym za zgodą sądu OKiK, zarządzić przeszukanie pomieszczeń (w tym mieszkalnych), lub rzeczy, a także zajęcie akt, dokumentów itp. 6. Prezes może ograniczyć pozostałym stronom prawo do wglądu do materiału dowodowego 7. Może chronić informacje uzyskane w toku postępowania, w tym informacje stanowiące tajemnice przedsiębiorstwa, na zasadach określonych odrębnymi przepisami. W toku postępowania antymonopolowego stosowane są przepisy ustawy, a w zakresie nieuregulowanym ustawą, przepisy KPA, natomiast w postępowaniu dowodowym przepisy KPC. Strony, w tym przedsiębiorcy również ci którzy nie są stronami postępowania, zobowiązani są na żądanie Prezesa: a) Udzielać wszelkich informacji

10 b) Współdziałać w czasie kontroli (może dana osoba odmówić udzielenia informacji, ale tylko z przyczyn dopuszczanych przez ustawę) c) Musi ponosić koszty postępowania, w tym wnosić zaliczki na koszty przeprowadzenia dowodów. Strony postępowania mają prawo do: Zgłaszania wniosków dowodowych i uczestniczenia w przeprowadzaniu tych dowodów (prawo do włączenia biegłego) Strony mają prawo brać udział w rozprawie Mają prawo występować do Prezesa o ograniczenie pozostałym stronom wglądu do materiału dowodowego w celu ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa Strony mogą składać zażalenia na postanowienia Prezesa wydawane w toku postępowania oraz odwołania decyzji kończących postępowanie. CZAS TRWANIA POSTĘPOWANIA Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od wszczęcia postępowania. Postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów powinno zakończyć się nie później niż 2 miesięcy, a w sprawach bardziej skomplikowanych 3 miesiące od wszczęcia postępowania. Terminy można wydłużyć zgodnie z przepisami KPA. W sprawach koncentracji powinno zakończyć się w terminie nie później niż 2 miesiące od jego wszczęcia. Wyjątkowo może być przedłużone o 14 dni jeżeli Prezes nałożył na strony dodatkowe obowiązki. ZAKOŃCZENIE POSTĘPOWANIA Postępowanie przed Prezesem może zakończyć się wydaniem decyzji merytorycznej w sprawie lub umorzeniem postępowania. Jedynie w przypadku postępowania w sprawach praktyk naruszające zbiorowe interesy konsumentów możliwe jest zawarcie ugody. Ugoda kończy postępowanie. UMORZENIE POSTĘPOWANIA Prezes umarza postępowanie w sytuacji, gdy było ono bezprzedmiotowe, czyli w sytuacji gdy nie stwierdzono naruszenia przepisów ustawy. Ponadto Prezes zobowiązany jest umorzyć postępowanie w drodze postanowienia jeżeli: 1. Wycofane zostało zgłoszenie zamiaru koncentracji 2. Sprawę przejęła KE na podstawie przepisów prawa wspólnotowego 3. W niektórych przypadkach nienałożenia kar pieniężnych Prezes może, ale nie musi, umorzyć postępowanie w sytuacji gdy sprawa została rozstrzygnięta przez organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego. DECYZJE, KTÓRE KOŃCZĄ POSTĘPOWANIE PRZED PREZESEM Postępowanie w sprawie praktyk ograniczających konkurencję oraz w sprawie praktyk naruszające zbiorowe interesy konsumentów. W tych sprawach Prezes zajmuje stanowisko co do samej praktyki, czyli stwierdza że była taka praktyka lub, że nie było takiej praktyki. Jeśli była to stwierdza naruszenie zakazów ustawowych. Może również stwierdzić zaniechanie lub

11 zaprzestanie danej praktyki. W decyzji, która kończy postępowanie, Prezes uwzględnia tylko te zarzuty, do których strony mogą się ustosunkować. W decyzji kończącej postępowanie Prezes może rozstrzygać o jego kosztach. Od każdej decyzji przysługuje odwołanie do sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Prezes może wydać następujące decyzje: 1. Decyzję o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję, ewentualnie naruszające zbiorowe interesy konsumentów i nakazanie zaniechania jej stosowania. 2. Decyzje o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję lub naruszające zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzenia zaniechania jej stosowania. 3. Decyzji zobowiązującej do zaprzestania praktyk ograniczającą konkurencję ewentualnie naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Ad.1 Prezes wydaje powyższą decyzję w przypadku jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu porozumień ograniczające konkurencję lub nadużywania pozycji dominującej. W sprawie tych porozumień ograniczające konkurencję decyzja taka wydawana jest tylko wtedy, gdy porozumienie będące przedmiotem postępowania nie jest objęte wyjątkiem spod zakazów porozumień ograniczających konkurencję, gdyż stanowi porozumienie o mniejszym znaczeniu (porozumienie bagatelne), spełnia przesłanki korzystności lub mają do niego zastosowania przepisy któregokolwiek rozporządzeń RM wydanym na podstawie art. 8 ustępu 3 ustawy. W sprawach stosowania praktyk naruszające zbiorowe interesy konsumentów decyzje taką wydaje się po stwierdzeniu naruszenia zakazu art. 24 ustawy. W decyzji Prezes stwierdza, że zarzut naruszenia ustawy został potwierdzony, czyli dane zachowanie miało miejsce w określonej przeszłości, albo ma miejsce w trakcie wydawania decyzji. Zatem dane zachowanie uznaje się deklaratoryjnie za praktykę ograniczającą konkurencję lub naruszające zbiorowe interesy konsumentów, podlegającą zakazowi ustawy oraz nakazuje konstytutywnie jego zaniechanie. W decyzji takiej Prezes może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia. Przedsiębiorca może zostać zobowiązany do złożenia jednokrotnie lub wielokrotnie oświadczenia o określonej treści i określonej formie, a także do publikacji danej decyzji na własny koszt. Ad.2 Decyzje takie wydaje się w sytuacji, w której postępowanie przed Prezesem przyniosło potwierdzenie stosowania danej praktyki w określonej przeszłości, ale momencie wydawania decyzji zachowania te nie naruszają zakazów zarówno porozumień ograniczających konkurencję czy też naruszenia pozycji dominującej czy naruszenia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Ciężar dowodów w takich postępowaniach obciąża przedsiębiorcę, który stracił pozycje dominującą. W takiej sytuacji Prezes w wydanej decyzji uznaje deklaratoryjnie zachowanie będące przedmiotem postępowania za praktykę naruszającą konkurencję, podlegającą zakazowi ustawy oraz stwierdza deklaratoryjnie, że praktyka taka nie jest już stosowana, po prostu została zaniechana. Ad.3 Jeżeli w postępowaniu przed Prezesem uprawdopodobniono złamanie zakazu ograniczającego konkurencję lub zakazi nadużycia pozycji dominującej, Prezes wydaje decyzje konstytutywną

12 zobowiązująco przedsiębiorcę do podjęcia lub zaniechania określonych działań mających zapobiec tym naruszeniom. Prezes może określić termin wykonania tego zobowiązania, czy w sytuacji gdy przedsiębiorca nie wykonuje tych zobowiązań, albo decyzja została wydana na podstawie niekompletnych danych, Prezes może taką decyzję uchylić, ale po uchyleniu takiej decyzji musi być wydana nowa decyzja co do istoty sprawy. Najczęściej jest to decyzja o uznaniu praktyki ograniczająca konkurencję i zbiorowe interesy konsumentów i nakazujące jej zaniechania. POSTĘPOWANIE ANTYMONOPOLOWE W SPRAWACH KONCENTRACJI Po przeprowadzeniu postępowania przez Prezesa wszczętego na wniosek, Prezes wydaje jedną z następujących decyzji: 1. Decyzje zakazująco bezwarunkowo dokonania zgłoszonej koncentracji (zakaz bezwarunkowy) 2. Decyzje wyrażająco zgodę na dokonanie koncentracji, mimo że spełnia ona kryteria zakazu (zgoda wyjątkowa) 3. Decyzja wyrażająca zgodę na dokonanie koncentracji, ale pod warunkiem spełnienia przez przedsiębiorcę określonych warunków (zgoda warunkowa) 4. Decyzja wyrażająca bezwarunkowo zgodę na dokonanie koncentracji (zgoda bezwarunkowa). Ad.1 Tą decyzją Prezes zakazuje dokonania koncentracji w wyniku czego konkurencja na rynku byłaby istotnie ograniczona. Tu chyba coś powinno być. Bezwzględny zakaz musi być wydany wtedy, kiedy przedsiębiorcy zgłosili ewidentnie antykonkurencyjny koncentracje. Ad.2 Decyzja jest wydawana wtedy, gdy w wyniku koncentracji konkurencja na rynku zostanie ograniczona, może umocnić się pozycja dominująca na rynku, czyli koncentracja spełnia warunki zakazu, ale przedsiębiorcy uczestniczący w tej koncentracji potrafią uzasadnić odstąpienie od tego zakazu. Prezes może wydać wyjątkowo zgodę ze względu na pozytywne skutki w innych dziedzinach gospodarki. Ad.3 Prezes może zakazać danej koncentracji, ale może też tego nie uczynić jeżeli przedsiębiorcy zaakceptują przedstawione przez niego warunki, których spełnienie sprawi, że w ostatecznym rozrachunku zamierzona koncentracja nie doprowadzi do istotnego ograniczenia konkurencji. Ad.4 Zgodę taką wydaje Prezes po zakończeniu postępowania i w postępowaniu tym stwierdzono, że konkurencja na rynku nie będzie ograniczona. Każda decyzja Prezesa kończąca postępowanie w sprawie zgłoszonej koncentracji po tym jak stanie się ostateczna, każda taka koncentracja jest podstawą jej legalnego wykonania. Przedsiębiorcy mają 2 lata na dokonanie takiej dozwolonej koncentracji. W określonych sytuacjach Prezes może przedłużyć ten okres o 1 rok. W przypadku upłynięcia tych terminów i nie dokonania koncentracji, przedsiębiorcy muszą od nowa zgłosić ponowny wniosek.

13 Po wydaniu decyzji merytorycznej mogą wystąpić okoliczności, które zmuszą Prezesa do wszczęcia nowego postępowania i wydania nowej decyzji. Może to być: 1. Decyzja uchylająca poprzednią decyzje 2. Decyzja o przywróceniu konkurencji 3. Decyzja o podziale przedsiębiorcy. Ad.1 Decyzje mogą być uchylone w dwóch przypadkach. Są to: 1. Kiedy decyzja wyrażająca zgodę na dokonanie koncentracji została wydana na podstawie nierzetelnych informacji, za co odpowiadają uczestniczący w koncentracji przedsiębiorcy 2. Kiedy w wyznaczonym terminie przedsiębiorcy nie realizują nałożonych na nich obowiązków i nie spełniają przyjętych na siebie zobowiązań, które były podstawą zgody warunkowej. W obu przypadkach Prezes uchyla wcześniejszą decyzje i orzeka co do istoty sprawy (najczęściej jest to decyzja zakazująca). Może być tak w 2 sytuacjach: 1. Przedsiębiorcy, którzy uczestniczyli w koncentracji nie zdążyli jej jeszcze dokonać 2. Po wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie uchylenia wcześniejszej zgody na dokonanie koncentracji, Prezes stwierdza, że koncentracja została dokonana. W 1 sytuacji Prezes może orzec o zamiarze koncentracji. Natomiast w 2 sytuacji Prezes nie może wydać decyzji zakazującej koncentracje, ale może wydać decyzje o przywróceniu warunków konkurencji. Ad.2 Decyzja ta jest instrumentem korekcyjnym wywołanymi przyczynami leżącymi po stronie przedsiębiorców, którzy uczestniczą w koncentracji (dostarczenie nierzetelnych informacji, niespełnienie warunków lub niezgłoszeniem zamiaru koncentracji). Ostateczna i prawomocna decyzja wyrażająca brakuje czegoś nie może być zmieniona nawet w sytuacji, gdy konkurencja na rynku została istotnie ograniczona. Prezes może w takiej sytuacji wszcząć postępowanie w sprawie praktyk ograniczających konkurencje. Decyzja o przywróceniu konkurencji jest instrumentem ostatecznym. Nie powinna być wydawana kiedy przywrócenie konkurencji jest możliwe. W drodze tej decyzji o przywróceniu konkurencji określające warunki i termin jej wykonania Prezes może nakazać: 1. Podział połączonego przedsiębiorstwa 2. Zbycie majątku przedsiębiorstwa 3. Zbycie kontrolnych udziałów lub akcji albo rozwiązanie kontrolowanej spółki 4. Odwołanie członka z funkcji władz określonego przedsiębiorcy Przywrócenie konkurencji może być dokonane z mocy decyzji Prezesa w drodze transakcji o charakterze strukturalnym. Prezes nie może nakazać przedsiębiorcom uczestniczącym w koncentracji żadnych konkretnych zachowań rynkowych. Decyzja o przywróceniu konkurencji może być wydana nie później niż przed upływem 5 lat od dnia dokonania koncentracji. Ad.3

14 Decyzja uchylająca wcześniejszą zgodę i orzekająca co do istoty sprawy, a także decyzja o przywróceniu konkurencji, jeśli nie zostano one dobrowolnie wykonane, Prezes może wydać decyzje o podziale przedsiębiorcy. Sam podział dokonuje się w trybie właściwym dla danego typy przedsiębiorcy. Decyzja o podziale przedsiębiorcy jest najostrzejszą formą ingerencji Prezesa w wolność i własność przedsiębiorstwa. Decyzja taka powinna być wydana dopiero wówczas, gdy nieskuteczne okazały się kary pieniężne. PROCEDURY SĄDOWE Od decyzji wydanej przez Prezesa służy odwołanie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Postępowanie przed sądem toczy się z zastosowaniem KPC. W KPC znajduje się rozdział dotyczący postępowania w sprawach zakresu ochrony konkurencji. Są to art do Sądy rozpatrują również zażalenia na postanowienia wydane przez Prezesa. Postępowanie w sprawie zakresu ochrony konkurencji jest rodzajem postępowania w sprawach gospodarczych. Powoduje to podmiot, który skarży decyzje Prezesa, daleko posunięte wymagania profesjonalizmu. Chodzi o wymienienie w 1 pozwie, wszystkich twierdzeń i dowodów na ich potwierdzenie pod rygorem brakuje tekstu. Odwołanie od decyzji Prezesa wnosi się za jego pośrednictwem w terminie 2 tygodniowym od dnia doręczenia decyzji. Pismo to powinno być należycie opłacone. Stroną postępowania przed sądem jest Prezes oraz podmiot, który jest stroną postępowania przed Prezesem. Decyzja Prezesa jest co do zasady wykonalna pomimo wniesienia odwołania do sądu. Sąd może jednak wstrzymać wykonanie tej decyzji na wniosek strony. Odwołanie wniesione po terminie lub niedopuszczalne z innych przyczyn, jest odrzucane przez sąd. Zasadą jest, że sąd oddala po merytorycznym zbadaniu, odwołanie gdy nie ma podstaw do jego uwzględnienia. Sąd może jednak uwzględnić odwołanie, zmienić decyzje w całości lub w części, może ją uchylić i orzec co do istoty sprawy. W postępowaniu sądowym sąd chroni tajemnice przedsiębiorstwa tj. na podstawie innych przepisów. Sąd może ujawnić stronie tajemnice przedsiębiorstwa tylko wtedy, gdy: 1. Zmieniły się istotnie okoliczności będące podstawą wydania postanowienia ograniczającego prawo wglądu do materiału dowodowego 2. Strona, która tajemnica jest chroniona, wyraziła na to zgodę. Sąd na wniosek strony lub z urzędu może ograniczyć pozostałym stronom prawo do wglądu do materiału dowodowego. Odstępstwem od ogólnych zasad jest to, że skarga kasacyjna przysługuje z zakresu prawa ochrony konkurencji niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.