Światowy rynek biodiesla i surowców do jego produkcji

Transkrypt

1 ROŚLINY OLEISTE OILSEED CROPS 35: Ew Rosik Instytut Ekonomiki Rolnictw i Gospodrki Żywnościowej Pństwowy Instytut Bdwczy w Wrszwie Autor korespondencyjny e-mil: ew.rosik@ierigz.ww.pl DOI: / Świtowy rynek biodiesl i surowców do jego produkcji The world mrket of biodiesel nd rw mterils for its mnufcture Słow kluczowe: biodiesel, oleje roślinne, produkcj, zużycie, eksport, import, ceny Streszczenie Świtow produkcj biodiesl dynmicznie wzrst w wyniku wdrżni przez wiele pństw progrmów rozwoju biopliw, w tym stosowni szerokiego wsprci tej produkcji, njpowszechniejszym nrzędziem jest wymóg mieszni biopliw z pliwmi koplnymi. W ltch produkcj biopliw zwiększył się prwie dwudziestokrotnie (z ok. 1 mln ton do ok. 20 mln ton), le ndl jest brdzo mł w stosunku do globlnego zużyci oleju npędowego w trnsporcie (w UE i USA wskźnik ten wynosi 1 3%), więc w niewielkim stopniu zmniejszył zleżność świtowej gospodrki od pliw koplnych. W rtykule przedstwiono zminy jkie nstąpiły n świtowym rynku biodiesl i surowców do jego produkcji w pierwszych ltch XXI wieku orz podjęto próbę oceny wpływu produkcji biodiesl n rynek produktów oleistych. Key words: biodiesel, vegetble oils, production, consumption, exports, imports, prices Abstrct World biodiesel production grows rpidly since mny countries implement biofuel development progrmmes, including extensive support to this type of production nd observing the requirement for blending biofuels with fossil fuels. In biofuel production incresed nerly twenty times (from c. 1 million tons to c. 20 million tons), but it is still very low s compred to the globl diesel oil consumption in trnsport (in the EU nd USA it mounts to 1 3%). Thus in the period the dependency of world economy on fossil fuels decresed only to smll extent. Dynmic development of production of first-genertion biofuels contributes to the growth of prices of griculturl rw mterils nd, consequently, incomes of frmers, but it lso leds to n increse in food prices which hs negtive impct on food security, primrily of low-income popultions in developing countries. Thus first-genertion biofuels should be replced with nextgenertion biofuels which will use non-food rw mterils for production. But s for now, these technologies re very expensive nd not fully developed yet. Growing competition for griculturl rw mterils, including oil rw mterils, between the food nd biofuel sector will contribute to mintining the prices t high levels, lthough they will be subject to fluctutions depending on crop chnges. In the coming yers, the increse in prices of griculturl rw mterils my be hindered minly due to gret probbility of world economic crisis or chnge in economic policy regrding biofuels.

2 8 Ew Rosik Wstęp Rozwój gospodrczy świt związny jest z jednoczesnym, prwie proporcjonlnym wzrostem zużyci ropy nftowej, w którym njwiększy udził m trnsport drogowy. Szcuje się, że pliw trnsportowe generują około połowę popytu n ropę nftową i jednocześnie odpowidją z 30% emisji CO 2. Dltego, wobec groźby wyczerpywni się zsobów pliw koplnych orz groźby globlnego ociepleni, rozwój produkcji biopliw nbier corz większego znczeni. Biopliw są bowiem produkowne z surowców odnwilnych i są przyjzne dl środowisk, poniewż redukują efekt cieplrniny, ogrniczją emisję związków toksycznych i są biodegrdowlne. Jednocześnie mogą zmniejszyć zleżność świtowej gospodrki od pliw koplnych. Dodtkowo sektory usługowe zjmujące się produkcją i logistyką biopliw tworzą nowe miejsc prcy i mogą przyczynić się do rozwoju obszrów wiejskich. Biopliwem trnsportowym pierwszej genercji (produkownym z surowców spożywczych), mjącym zstosownie w silnikch wysokoprężnych, jest biodiesel. Od początku XXI wieku świtow produkcj biodiesl dynmicznie wzrst. W ltch zwiększył się prwie dwudziestokrotnie (z ok. 1 mln ton do ok. 20 mln ton). Pomimo silnych tendencji wzrostowych jest ndl brdzo niewielk w stosunku do globlnego zużyci oleju npędowego w trnsporcie. W UE i USA wskźnik ten wynosi 1 3%. W rtykule przedstwiono zminy jkie nstąpiły n świtowym rynku biodiesl i surowców do jego produkcji w pierwszych ltch XXI wieku orz podjęto próbę oceny wpływu produkcji biodiesl n rynek produktów oleistych. Surowce do produkcji biodiesl Biodiesel jest biopliwem płynnym. Pod względem skłdu chemicznego są to estry kwsów tłuszczowych. Mogą one w pełni zstępowć olej npędowy w odpowiednio do tego skonstruownych silnikch wysokoprężnych. Ich wrtość energetyczn jest niewiele niższ niż oleju npędowego. Njczęściej są jednk mieszne z olejem npędowym w odpowiednich proporcjch. Estry mogą być produkowne ze wszystkich rodzjów tłuszczów roślinnych i zwierzęcych. Obecnie njszersze zstosownie w produkcji biodiesl mją oleje roślinne, w tym przede wszystkim: sojowy, rzepkowy i plmowy, przy czym ich wykorzystnie w tej produkcji jest zróżnicowne w poszczególnych regionch świt. W Europie Północnej i Środkowej, gdzie przewż uprw rzepku, do produkcji biodiesl stosuje się głównie olej rzepkowy. W południowej części kontynentu europejskiego (Włochy, Hiszpni i Portugli) zwiększ się udził oleju sojowego w produkcji biodiesl. W USA orz w krjch Ameryki Południowej (Brzyli,

3 Świtowy rynek biodiesl i surowców do jego produkcji 9 Argentyn, Prgwj), gdzie dominuje uprw soi, podstwowym surowcem wykorzystywnym w produkcji biodiesl jest olej sojowy. Produkcj biodiesl w krjch Azji Południowo-Wschodniej (Mlezj, Indonezj) prowdzon jest głównie w oprciu o produkowny tm n szeroką sklę olej plmowy. Do 2010 r. njwiększe znczenie w świtowej produkcji biodiesl mił olej rzepkowy, le jego udził systemtycznie mlł, z uwgi n dynmiczny rozwój tej produkcji w innych, poz Europą, regionch świt. Od 2011 r. w świtowym zużyciu surowców do produkcji biodiesl njwiększy udził m olej sojowy (33% w 2012 r.), nstępnie rzepkowy (28%) i plmowy (23%). Udził innych olejów (słonecznikowego, kokosowego i innych) wynosi 3%, pozostłych surowców 13% (są to głównie zużyte oleje roślinne i tłuszcze zwierzęce). Wiele pństw świt oprcowło progrmy rozwoju produkcji biodiesl, przewidując różne źródł surowc do jego produkcji, przy czym głównie są to oleje roślinne z rodzimych surowców, rzdziej tłuszcze zwierzęce czy zużyte oleje posmżlnicze. Mniej znczącym surowcem wykorzystywnym w produkcji biodiesl jest np. olej uzyskiwny z rośliny jtrof, który będzie odgrywł corz większą rolę w jego produkcji, w szczególności w krjch Afryki, gdyż t roślin może być uprwin tylko w regionch subtropiklnych r. 6,1 mln ton 2012 r. 21,1 mln ton 2,0 mln t 0,8 mln t olej sojowy 33% olej plmowy 13% inne oleje. 3% olej rzepkowy 44% tł. zw. zużyte oleje 7% 2,7 mln t 4,8 mln t 6,0 mln t inne oleje 3% olej plmowy 23% olej rzepkowy 28% tł. zw. zużyte oleje 13% olej sojowy 33% 6,9 mln t Rys. 1. Świtowe zużycie surowców do produkcji biodiesl FAME (estry metylowe kwsów tłuszczowych) i HVO (uwodornione oleje roślinne) World consumption of rw mterils for the production of biodiesel FAME (ftty cid methyl ester) nd HVO (hydrogented vegetble oils) Źródło: World Ethnol nd Biofuels Report F.O. Licht. W świtowej produkcji i zużyciu olejów roślinnych utrzymuje się wieloletni tendencj rosnąc. Dynmicznie wzrst zużycie olejów roślinnych n cele spożywcze w krjch rozwijjących się, chrkteryzujących się wysokimi wskźnikmi demogrficznymi, tkich jk: Chiny, Brzyli, Indonezj czy Mlezj, ntomist w krjch wysoko rozwiniętych zwiększ się przede wszystkim ich zużycie w pro-

4 10 Ew Rosik dukcji biopliw. Zużycie olejów roślinnych w sektorze spożywczym w krjch wysoko rozwiniętych wzrst wolno, z powodu wysokiego nsyceni rynku tymi produktmi orz stgncji lub spdku liczby ludności. W ltch 2000/ /13 świtowe zużycie olejów roślinnych zwiększyło się o 78% (z 88 mln ton do 157 mln ton), przy czym zncznie szybciej wzrstło zużycie olejów n cele przemysłowe niż n cele żywnościowe. Zużycie n cele spożywcze zwiększyło się bowiem o 53% (z 78 mln ton do 120 mln ton), n cele przemysłowe prwie czterokrotnie (z 10 mln ton do 37 mln ton), w tym zużycie w sektorze biopliw wzrosło pond trzydzieści rzy (z 0,7 mln ton do 22 mln ton). W wyniku tych zmin udził olejów zużywnych n cele przemysłowe w cłkowitym zużyciu olejów roślinnych wzrósł z 11% w sezonie 2000/01 do 24% w sezonie 2012/13, udził olejów zużywnych n cele spożywcze obniżył się odpowiednio z 89 do 76%. W ltch 2002/ /13 w Chinch i Indich średnie tempo wzrostu zużyci olejów roślinnych w sektorze spożywczym wynosiło 6% rocznie, w sektorze przemysłowym odpowiednio 11 i 2%. W tym smym czsie krje wysoko rozwi- Świtow produkcj i zużycie olejów roślinnych (w mln ton) World production nd consumption of vegetble oils (in mln tons) Tbel 1 Lt Yers Produkcj Production ogółem totl n cele spożywcze for food purposes Zużycie Consumption n cele przemysłowe for industril purposes n biopliw biofuel w tym in it: pozostłe cele przemysłowe other industril purposes 2000/01 90,0 88,4 78,3 10,1 0,7 9,4 2001/02 93,0 91,2 80,3 10,9 1,0 9,9 2002/03 96,3 95,4 83,2 12,2 1,2 11,1 2003/04 103,1 101,2 87,2 14,0 1,6 12,4 2004/05 111,8 108,3 91,7 16,6 2,1 14,5 2005/06 119,3 115,1 94,8 20,4 3,6 16,7 2006/07 122,0 120,3 96,8 23,5 6,4 17,1 2007/08 129,0 126,7 100,1 26,6 10,2 16,4 2008/09 134,2 131,6 103,5 28,1 15,1 13,0 2009/10 141,4 139,7 108,2 31,5 17,0 14,5 2010/11 149,0 146,3 111,8 34,6 18,3 16,3 2011/12 157,4 152,5 115,7 36,8 21,7 15,1 2012/13 160,4 157,4 120,2 37,2 21,8 15,4 2013/14 167,3 163,2 124,2 39,0 20,9 18,1 Źródło: Oilseeds: World Mrkets nd Trde Foreign Agriculturl Service/USDA

5 Świtowy rynek biodiesl i surowców do jego produkcji 11 nięte notowły niskie tempo wzrostu zużyci olejów w sektorze spożywczym (0,3% rocznie w UE), le brdzo wysokie w sektorze przemysłowym (16% rocznie w UE). Obecnie, kiedy motorem wzrostu zużyci olejów jest produkcj biodiesl, krje wysoko rozwinięte przodują w zużyciu olejów w przeliczeniu n 1 mieszkńc. Zużycie olejów roślinnych w wybrnych krjch i regionch (w mln ton) Consumption of vegetble oils in selected countries nd regions (in mln tons) Lt Yers UE-25/27 Chiny Chin Indie Indi Azj Płd.- Wschodni South Est Asi Tbel 2 Środkowy Wschód Middle Est A B A B A B A B A B 2002/03 12,1 2,5 16,4 1,0 10,1 0,6 6,0 3,8 6,0 3,8 2003/04 12,3 3,3 17,4 1,5 10,7 0,5 6,4 4,2 6,4 4,2 2004/05 12,9 4,6 18,7 1,9 11,0 0,6 6,8 4,7 6,8 4,7 2005/06 13,0 6,7 19,4 2,2 11,4 0,7 7,3 5,5 7,3 5,5 2006/07 13,0 8,4 20,2 2,3 11,1 0,8 7,3 5,5 7,3 5,5 2007/08 12,8 9,1 21,0 2,4 12,1 0,9 7,4 6,1 7,4 6,1 2008/09 13,2 9,6 22,2 2,5 13,7 0,9 7,5 6,8 7,5 6,8 2009/10 12,9 11,1 24,4 2,5 14,6 0,6 8,5 7,3 8,5 7,3 2010/11 12,6 11,2 25,2 2,5 15,4 0,6 9,0 8,7 9,0 8,7 2011/12 12,6 11,0 26,6 2,6 16,3 0,8 9,6 9,2 9,6 9,2 2012/13 12,5 10,8 28,3 2,8 17,5 0,7 9,9 10,3 9,9 10,3 2013/14 12,6 10,9 29,8 2,9 18,5 0,7 10,5 10,8 10,5 10,8 A n cele spożywcze for food purposes B n cele przemysłowe for industril purposes szcunek estimtes Źródło: Oilseeds: World Mrkets nd Trde Foreign Agriculturl Service/USDA Szybko rosnący w XXI wieku popyt n tłuszcze roślinne ze strony sektor spożywczego, zwłszcz przemysłowego, spowodowł brdzo znczący wzrost obrotów międzynrodowych nsionmi oleistymi i olejmi roślinnymi, przy czym kierunki geogrficzne hndlu tymi produktmi nie zmieniły się istotnie. Regionmi deficytowymi w te surowce i w związku z tym njwiększymi ich importermi ndl były Europ orz krje Azji (przede wszystkim Chiny i Indie), regionmi ndwyżkowymi i kluczowymi eksportermi pozostły krje Ameryki Północnej (USA, Knd) i Południowej (Brzyli, Argentyn) orz krje Azji Południowo- Wschodniej (Mlezj i Indonezj).

6 12 Ew Rosik Produkcj biodiesl W ltch 90. świtow produkcj biodiesl był niewielk, nie przekrczł 0,5 mln ton. Dynmiczny jej rozwój nstąpił dopiero w XXI wieku, w wyniku wdrżni przez wiele pństw progrmów rozwoju produkcji biopliw. Produkcj biodiesl zwiększył się z ok. 1 mln ton n początku minionej dekdy do pond 3 mln ton w połowie minionej i prwie 20 mln ton w ltch W 2012 r. nstąpiło znczące spowolnienie rozwoju świtowej produkcji biodiesl, prognozy n 2013 r. zkłdły nwet jej obniżenie do ok. 19 mln ton, z uwgi n utrzymujące się spowolnienie globlnej gospodrki i znczący spdek opłclności tej produkcji. W 2012 r. świtow produkcj biodiesl był niewiele wyższ niż przed rokiem. Jej wzrost wyniósł poniżej 1%, wobec 18% wzrostu w 2011 r., 8% w 2010 r. i 12% w 2009 roku. Świtowy bilns biodiesl (FAME) (w tys. ton) The globl blnce of biodiesel (FAME) (in thous. tons) Tbel 3 Wyszczególnienie Specifiction Produkcj Production Europ Ameryk Płd Ameryk Pn. i Śr Azj Oceni Import Imports Zużycie Consumption Eksport Exports Zpsy Stocks Źródło: World Ethnol nd Biofuels Report F.O. Licht Njwiększym producentem i konsumentem biodiesl w skli świt jest UE. Rozwojowi tej produkcji w UE sprzyj struktur zużyci pliw płynnych. Od 1997 r. w krjch Wspólnoty wzrst przewg zużyci oleju npędowego nd zużyciem benzyn. Ciągle zwiększ się liczb pojzdów i mszyn z silnikmi wysokoprężnymi (zsilnymi olejem npędowym), mleje z silnikmi iskrowymi (zsilnymi benzynmi). W 2008 r. zużycie oleju npędowego w krjch Wspólnoty (160 mln ton 24% świtowej produkcji) było o 50 mln ton większe niż benzyny i t różnic stle się powiększ.

7 Świtowy rynek biodiesl i surowców do jego produkcji 13 Produkcj biodiesl w UE zwiększył się z ok. 1 mln ton w ltch do ok. 3 mln ton w 2005 r. i ok. 9 mln ton w ltch Jednk n początku obecnej dekdy dotychczsowy systemtyczny wzrost produkcji biodiesl w UE zostł zhmowny. Zmlł on do 8,6 mln ton w 2011 r. i 8 mln ton w 2012 r., mimo iż sektor biodiesl zwiększył moce produkcyjne (z 10 mln ton w 2007 r. do 16 mln ton w 2008 r., 21 mln ton w 2009 r., 22 w ltch i 23,5 mln ton w 2012 r.). O spdku produkcji w dwóch osttnich ltch zdecydowł tni import biodiesl, początkowo z USA, nstępnie z Argentyny i Indonezji, tkże spdek popytu n biopliw ze względu n utrzymujący się kryzys gospodrczy i zminę polityki Unii względem biopliw. W 2013 r. prognozowny był dlszy spdek produkcji biodiesl w UE do 7,7 mln ton. Bilns biodiesl (FAME) w UE (w tys. ton) The blnce of biodiesel (FAME) in the EU (in thous. tons) Tbel 4 Wyszczególnienie Specifiction Produkcj Production Import Imports Zużycie Consumption Eksport Exports Zpsy Stocks Źródło: World Ethnol nd Biofuels Report F.O. Licht

8 14 Ew Rosik Produkcj biodiesl (FAME) wg krjów (w tys. ton) Production of biodiesel (FAME) by country (in thous. tons) Tbel 5 Wyszczególnienie Specifiction Świt UE USA Brzyli Argentyn Indonezj Tjlndi Kolumbi Kore Płd Mlezj Austrli Chiny Filipiny Knd Tjwn Peru Singpur Indie Pozostłe krje Źródło: World Ethnol nd Biofuels Report F.O. Licht Njwiększym producentem biodiesl w UE są Niemcy (2,5 mln ton średnio w ltch , 29% udziłu w produkcji UE). Kolejne miejsc w tej produkcji zjmują Frncj (1,7 mln ton, 20% udziłu), Hiszpni (0,6 mln ton, 8% udziłu), Włochy (0,6 mln ton, 7% udziłu), Polsk (0,4 mln ton, 5% udziłu) i Holndi (0,4 mln ton, 5% udziłu). Mimo że UE pozostje liderem w świtowej produkcji biodiesl, to jej udził w tej produkcji zmlł, z pond 85% w 2005 r. do 40% w 2012 roku. Nstępuje bowiem niezwykle dynmiczny rozwój produkcji biodiesl w innych krjch, m.in. w Argentynie, Brzylii, USA i krjch zjtyckich. Wymienione krje rozwijją produkcję biodiesl nie tylko n potrzeby włsne, le również w celu rozwoju eksportu.

9 Świtowy rynek biodiesl i surowców do jego produkcji 15 Produkcj biodiesl (FAME) w UE-27 wg krjów (w tys. ton) Production of biodiesel (FAME) in the EU-27 by country (in thous. tons) Tbel 6 Wyszczególnienie Specifiction UE Niemcy Frncj Polsk Holndi Włochy Belgi Portugli Austri Wlk. Brytni Hiszpni Czechy Szwecj Słowcj Dni Słoweni Pozostłe krje Źródło: World Ethnol nd Biofuels Report F.O. Licht Eksport biodiesl w skli globlnej zwiększył się z 90 tys. ton w 2005 r. do 3,8 mln ton w 2008 r., nstępnie obniżył się do 2,6 2,7 mln ton w ltch , po czym ponownie wzrósł do 3,5 3,6 mln ton w ltch W relcji do produkcji stnowił 3% w 2005 r., 28% w 2008 r. i 16 18% w ltch Do njwiększych eksporterów biodiesl nleży Argentyn (43% udziłu w 2012 r.), Indonezj (34%) i USA (11%), jego kluczowym importerem pozostje UE (75% udziłu w 2012 r.). Zleżność UE od importu biodiesl lub olejów roślinnych do jego produkcji będzie wzrstć. UE m bowiem ogrniczone możliwości rozwoju uprwy roślin oleistych, zpotrzebownie europejskiego sektor biopliw n oleje roślinne do końc dekdy będzie systemtycznie zwiększć się, w śld z rosnącym zużyciem oleju npędowego i rosnącym udziłem biokomponentów w pliwch płynnych. Przewiduje się, że by osiągnąć zkłdny 10% udziłu biopliw w zużyciu pliw płynnych w 2020 r., UE będzie musił importowć 25% potrzebnego biodiesl lub olejów do jego produkcji.

10 16 Ew Rosik Eksport biodiesl (FAME) wg krjów (w tys. ton) Exports of biodiesel (FAME) by country (in thous. tons) Tbel 7 Wyszczególnienie Specifiction Świt Argentyn Indonezj USA Knd Mlezj UE Pozostłe krje Źródło: World Ethnol nd Biofuels Report F.O. Licht Import biodiesl (FAME) wg krjów (w tys. ton) Imports of biodiesel (FAME) by country (in thous. tons) Wyszczególnienie Specifiction Tbel Świt UE USA Peru Knd Austrli Brzyli Indie Pozostłe krje Źródło: World Ethnol nd Biofuels Report F.O. Licht Wpływ produkcji biodiesl n rynek produktów oleistych Rozwój produkcji biodiesl, jki nstąpił w XXI wieku był jednym z głównych czynników, który spowodowł zwiększenie świtowej produkcji i hndlu nsionmi oleistych i olejmi roślinnymi. Przyczynił się tkże zncząco do wzrostu cen surowców oleistych i w śld z tym dochodów rolników, le doprowdził też do wzrostu cen żywności.

11 Świtowy rynek biodiesl i surowców do jego produkcji 17 Świtowe ceny nsion oleistych, które w ltch dziewięćdziesiątych były w mirę stbilne, od roku 2000 chrkteryzowły się już wyrźnym trendem wzrostowym, mimo iż podległy dużym whniom. W ltch 2008/ /13 średnie ceny soi (505 USD/t) i rzepku (537 USD/t) w portch europejskich były pond dwukrotnie wyższe niż po roku Jeszcze brdziej niż nsion oleiste podrożły oleje roślinne, w podobnej lub niewiele mniejszej skli śruty oleiste. Tk drstyczny wzrost cen był nstępstwem rosnącej konkurencji o surowce rolne, w tym surowce oleiste, pomiędzy sektorem spożywczym i biopliwowym ze strony ich kluczowych importerów, tkich jk: Chiny, Uni Europejsk czy Indie, choć w poszczególnych ltch podległy one whniom pod wpływem zmienności zbiorów. Wzrost cen wynikł też z osłbieni dolr względem innych wlut, mił związek z brdzo dużym wzrostem cen ropy nftowej, tkże był nstępstwem dziłń spekulcyjnych n rynkch finnsowych. Ceny produktów oleistych n świtowym rynku (w USD/tonę) Oil prices on the world mrket (in USD/tonne) Tbel 9 Lt Yers Nsion oleiste Oilseeds soj soy (1) rzepk rpeseed (2) Śruty oleiste Oilmels sojow soy (3) rzepkow rpeseed (4) sojowy soy (5) rzepkowy rpeseed (6) Oleje roślinne Vegetble oils słonecznikowy sunflower (7) plmowy plm (8) 2000/ / / / / / / / / / / / / / (1) US, CIF Rotterdm (5) olej hol., FOB ex-mill (2) Europ, 00, CIF Hmburg (6) olej hol., FOB ex-mill (3) Pelety sojowe, 45/46 Arg., CIF Rotterdm (7) EU, FOB N.W.Eur. porty (4) 34%, FOB ex-mill Hmburg (8) RBD, FOB Mlezj Źródło: Oil World ISTA Milke GMBH, Hmburg, Niemcy

12 18 Ew Rosik Przewiduje się, iż w dlszej perspektywie rosnąc konkurencj o surowce rolne, w tym surowce oleiste, pomiędzy sektorem spożywczym i biopliwowym będzie przyczynił się do utrzymywni cen surowców oleistych n wysokich poziomch, choć będą one podległy whniom pod wpływem zmienności zbiorów. I tk spodziewny w sezonie 2013/14 duży wzrost zbiorów nsion oleistych, zrówno soi, któr dominuje w świtowej produkcji nsion oleistych, jk i rzepku, słonecznik i innych przyczyni się do spdku cen, przy czym ndl będą one reltywnie wysokie. N zhmownie wzrostu cen w njbliższych ltch może też wpłynąć duże prwdopodobieństwo utrzymni się świtowego kryzysu gospodrczego orz zpowiedź zminy polityki UE względem biopliw, w wyniku czego nstąpi obniżenie zpotrzebowni n surowce rolne, w tym n surowce oleiste. Konkluzje 1. Świtow produkcj biodiesl dynmicznie wzrst, w wyniku wdrżni przez wiele pństw progrmów rozwoju biopliw, w tym stosowni szerokiego wsprci tej produkcji, njpowszechniejszym nrzędziem jest wymóg mieszni biopliw z pliwmi koplnymi. W ltch produkcj biodiesl zwiększył się prwie dwudziestokrotnie (z ok. 1 mln ton do ok. 20 mln ton), le jest ndl brdzo niewielk w stosunku do globlnego zużyci oleju npędowego w trnsporcie (w UE i USA wskźnik ten wynosi 1 3%), więc w niewielkim stopniu zmniejszył zleżność świtowej gospodrki od pliw koplnych. 2. Njwiększym producentem i konsumentem biodiesl w skli świt jest UE. Rozwojowi tej produkcji w UE sprzyj struktur zużyci pliw płynnych, w której występuje zncząc przewg zużyci oleju npędowego nd zużyciem benzyn. Mimo, że UE pozostje liderem w świtowej produkcji biodiesl, to jej udził w tej produkcji mleje, z pond 85% w 2005 r. do 40% w 2012 roku. Nstępuje bowiem niezwykle dynmiczny rozwój produkcji biodiesl w innych krjch, m.in. w Argentynie, Brzylii, USA i krjch zjtyckich. Wymienione krje rozwijją produkcję biodiesl nie tylko n potrzeby włsne, le również w celu rozwoju jego eksportu. 3. Szybko rosnąc produkcj biopliw, w tym biodiesl, w oprciu o surowce spożywcze stnowi corz większą konkurencję dl produkcji żywności. Znjduje on bezpośredni wyrz w ogrniczeniu powierzchni uprw przeznczonych do produkcji żywności i psz dl zwierząt gospodrskich. Może też doprowdzić do szkód w środowisku nturlnym, mimo korzyści wynikjących ze zmniejszeni emisji gzów cieplrninych. Pondto dynmiczny rozwój produkcji biodiesl pierwszej genercji to jeden z czynników, obok

13 Świtowy rynek biodiesl i surowców do jego produkcji 19 rosnących cen pliw i zmienijących się kursów wlut, przyczynijących się do wzrostu cen surowców oleistych i w śld z tym dochodów rolników, jednocześnie prowdzi do wzrostu cen żywności i m negtywny wpływ n bezpieczeństwo żywnościowe przede wszystkim ludności o niskich dochodch w krjch rozwijjących się. Dltego biopliw pierwszej genercji powinny być zstępowne biopliwmi kolejnych genercji, do produkcji których będą stosowne surowce niespożywcze. Obecnie jednk technologie te są brdzo drogie i nie w pełni doprcowne. 4. Rosnąc konkurencj o surowce rolne, w tym surowce oleiste, pomiędzy sektorem spożywczym i biopliwowym będzie przyczynił się do utrzymywni cen surowców oleistych n wysokim poziomie, choć będą one podległy whniom zleżnym od zbiorów. N zhmownie wzrostu cen surowców rolnych w njbliższych ltch może wpłynąć głównie duże prwdopodobieństwo utrzymni się świtowego kryzysu gospodrczego lub zmin polityki ekonomicznej względem biopliw. Litertur Agriculturl mrket impcts of future growth in the production of biofules OECD. Boczr P., Sznjder M Rozwój świtowego rynku olejów roślinnych w ltch Uniwersytet Przyrodniczy, Poznń. Fischer G How cn climte chnge nd the development of bioenergy lter the long-term outlook for food, griculture? Looking hed in world food nd griculture: Perspectives to FAO, Rome. Kupczyk A., Wsik G., Mdej M., Owsik J Biopliw trnsportowe n świecie i w Unii Europejskiej. Gospodrk Mteriłow i Logistyk, nr 6. Oilseeds: World Mrkets nd Trde Foreign Agriculturl Service/USDA. Oil World ISTA Milke GMbH, Hmburg, Niemcy. Rosik E Wzrost produkcji biopliw z olejów roślinnych. Przemysł spożywczy, nr 1. Rosik E Rynek olejów roślinnych. Przemysł spożywczy, nr 6. The stte of food nd griculture. Biofuels: prospects, risks nd opportunities FAO, Rome. World Etnol nd Biofuels Report F.O. Licht.