Opinia o programie nauczania przedmiotu plastyka pt. Sztuka tworzenia dla gimnazjum autorstwa Marty Ipczyńskiej i Natalii Mrozkowiak

Transkrypt

1 Iwona Jończyk doradca metodyczny plastyki, zajęć artystycznych i wiedzy o kulturze w Powiatowym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Garwolinie Garwolin, Opinia o programie nauczania przedmiotu plastyka pt. Sztuka tworzenia dla gimnazjum autorstwa Marty Ipczyńskiej i Natalii Mrozkowiak 1. Wstęp i komentarz Program nauczania przedmiotu plastyka pt. Sztuka tworzenia jest przeznaczony dla nauczycieli, ale został stworzony z myślą o uczniach jako odbiorcach sztuki, którzy na poprzednich etapach edukacji zdobyli podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu plastyki. Program określa treści kształcenia i metody przekazu wiadomości, zapewniające wzrost zainteresowania uczniów zagadnieniami sztuki, poprzez zdobywanie wiedzy na jej temat oraz rozwój umiejętności interpretacji dzieł. W programie nauczania Sztuka tworzenia nacisk położono na aktywność twórczą i interpretacyjną ucznia, konieczną do przyswojenia historii i teorii sztuki, niezbędnej do wykorzystywania zdobytej wiedzy w życiu codziennym oraz uczestnictwa w kulturze (umiejętność samodzielnej interpretacji tekstów kultury wizualnej). Program Sztuka tworzenia odzwierciedla cele edukacyjno-wychowawcze, określone w podstawie programowej przedmiotu plastyka (III etap edukacyjny). Rozwija najważniejsze kompetencje gimnazjalistów w zakresie świadomego obcowania z różnymi wytworami sztuki, umiejętność ich analizy i interpretacji. Konstrukcja programu ma na celu wzbudzenie zainteresowania wszelkimi aspektami sztuki i historią, stanowiącymi ważny element tradycji i kultury. Ponadto pobudza wyobraźnię i prowokuje aktywność twórczą, kształtuje potrzebę estetyki, przygotowuje do samodzielnego krytycznego myślenia, jak również rozwija kreatywność i umiejętność wyrażania siebie poprzez działalność artystyczną. 2. Ocena zgodności programu z podstawą programową kształcenia ogólnego Program Sztuka tworzenia jest zgodny z założeniami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej 1

2 wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dziennik Ustaw z 2012 r. poz. 977), w zakresie celów i treści kształcenia odnośnie do percepcji sztuki (odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji), ekspresji przez sztukę (tworzenie wypowiedzi) oraz recepcji sztuki (analiza i interpretacja tekstów kultury). 3. Ocena poprawności merytorycznej i dydaktycznej programu nauczania Program Sztuka tworzenia bardzo dobrze realizuje podstawę programową do III etapu edukacyjnego, prezentując szereg wiadomości oraz rozwijając umiejętności i postawy. W atrakcyjny sposób przekazuje podstawowe informacje dotyczące dziedzin sztuk wizualnych i ich roli w kulturze; dostarcza najważniejszych wiadomości z zakresu historii i teorii sztuki; kształci świadomość roli tradycji; wyrabia umiejętność odczytywania znaczeń symboli zawartych w sztukach wizualnych; rozwija kompetencje w zakresie interpretacji dzieł sztuki jako komunikatów kulturowych; kształci wrażliwość estetyczną i wzbudza potrzebę samorealizacji poprzez aktywność twórczą. Ponadto rozwija umiejętność pracy w grupie, nawiązywania relacji interpersonalnych; pogłębia świadomość znaczenia sztuki w kulturze; umożliwia zdobycie wiedzy na temat tradycji kulturowej i najnowszych form sztuki; generuje postawę otwartą na indywidualne uczestnictwo w kulturze i kontakt z różnorakimi dziełami sztuki. Treści nauczania zawarte w programie dotyczą: malarstwa (kolor i kształt na płaszczyźnie), grafiki (dzieło w wielu egzemplarzach), rzeźby (bryła w przestrzeni), architektury (przestrzeń życia człowieka), sztuki użytkowej (estetyka codzienności), fotografii (obraz malowany światłem), filmu (sztuka ruchomych obrazów), prehistorii (początki sztuki), starożytności (Egipt, Grecja, Rzym), sztuki średniowiecza, gotyku, renesansu, baroku, klasycyzmu, sztuki XIX i XX wieku oraz architektury i sztuki użytkowej. Program Sztuka tworzenia jest dostosowany do 30 jednostek tematycznych z podręcznika wraz z działaniami twórczymi. Istotną rolę w realizacji programu odgrywa sprzęt audiowizualny, materiały plastyczne oraz albumy i czasopisma poświęcone sztuce. Pełna realizacja programu w wymiarze praktycznym to indywidualna ekspresja i twórcza aktywność ucznia. 4. Ocena założonych w programie sposobów osiągania celów Program Sztuka tworzenia stanowi narzędzie przeciwdziałania kryzysowi twórczemu, charakterystycznemu dla młodzieży w wieku gimnazjalnym, zakłada połączenie celów 2

3 kształcenia i wychowania, wynikających ze specyfiki przedmiotu. Treści przedmiotu plastyka pozwalają na zdobycie wiedzy i kompetencji świadomego uczestnika kultury, kształtują postawę twórczą i wrażliwość estetyczną. Charakter współczesnej kultury wymaga sprawnego posługiwania się językiem wizualnym i znajomości podstawowych zagadnień związanych ze sztuką, dlatego prezentowany program jest dla uczniów inspiracją do twórczej ekspresji jako warunku pełnego uczestnictwa w kulturze. Zaprezentowane w programie Sztuka tworzenia metody nauczania (podające, poszukujące, oglądowe i wdrażające do praktycznego działania) i techniki sprawdzą się zarówno w pracy z uczniami o już ukształtowanych zainteresowaniach z dziedziny sztuki, pozytywnie nastawionymi do pracy twórczej, jak i niechętnie ustosunkowanymi do przedmiotu. Sposób oceniania zaproponowany przez autorki programu Sztuka tworzenia jest wieloaspektowy i uszczegółowiony, uwzględnia cele kształcenia wynikające z podstawy programowej i jest spójny z wewnętrznym systemem oceniania w szkole. W PSO wzięto pod uwagę specyfikę przedmiotu, cele edukacyjno-wychowawcze (nabycie wiedzy, umiejętności, kształtowanie postaw) oraz działania twórcze. Ocena pracy ucznia i jego osiągnięć powinna odzwierciedlać aktywność, kreatywność i inicjatywę podczas zajęć, a nie jedynie stopień opanowania wiedzy. Ponadto program Sztuka tworzenia koreluje z innymi przedmiotami nauczania: język polski (opis i interpretacja dzieła sztuki, charakteryzowanie zjawisk artystycznych, wyrażanie własnej opinii i podawanie odpowiednich argumentów), historia (kontekst czasowy i dziejowy zjawisk artystycznych, powiązanie dzieła sztuki z epoką), geografia (położenie geograficzne, warunki naturalne i zasięg terytorialny, czynniki warunkujące powstanie i rozwój danej cywilizacji, kształtowanie się zjawisk w sztuce i powstawanie określonych typów dzieł powiązanych z miejscem życia twórcy), informatyka (wykorzystanie nowych mediów i technologii cyfrowej jako środka przekazu i źródła informacji oraz narzędzia do tworzenia w programach do grafiki), zajęcia artystyczne (poszerzenie umiejętności twórczych w zakresie plastyki, muzyki, teatru, działań technicznych, manualnych). 5. Zakładane osiągnięcia ucznia Osiągnięcia ucznia zostały określone w obszarach wiedzy i umiejętności oraz postaw. Uczeń potrafi: wymienić dziedziny sztuk wizualnych, rozpoznać najważniejsze techniki plastyczne, omówić środki wyrazu typowe dla poszczególnych dziedzin sztuki i wskazać ich 3

4 zastosowanie na wybranym przykładzie; posługiwać się podstawowymi terminami z zakresu sztuk wizualnych; opisać wybrane dzieło sztuki (forma, treść, funkcja); dokonać chronologicznego przeglądu dziejów sztuki; scharakteryzować sztukę danej epoki lub stylu, wymienić reprezentatywne dzieła i twórców; powiązać dzieło sztuki z miejscem i czasem powstania na podstawie cech charakterystycznych; rozpoznać dzieła sztuki z kanonu najwybitniejszych dzieł w historii, podać nazwiska ich twórców; wymienić przykłady muzeów i innych instytucji artystycznych, w Polsce i na świecie; korzystać z różnych źródeł informacji i różnorodnych form przekazu (tekstów kultury); stworzyć pracę z użyciem środków wyrazu sztuk wizualnych; sformułować i wyrazić własną opinię na temat wybranego dzieła sztuki i poprzeć ją argumentami; ocenić znaczenie sztuki epok historycznych dla tradycji i kultury współczesnej; pracować w grupie, przestrzegając zasad kultury osobistej; kierować się w opiniach tolerancją wobec różnorodnych wartości estetycznych. 6. Materiały dydaktyczne Narzędziem realizacji programu jest podręcznik pt. Sztuka tworzenia składający się z dwóch rozdziałów: 1. Formy twórczości prezentuje treści dotyczące podstawowych dziedzin sztuk wizualnych; 2. Z dziejów sztuki prezentuje podstawowe informacje z zakresu historii i teorii sztuki. Uzupełnieniem podstawowych treści każdego z tematów są wskazówki dla ucznia, podsumowanie najważniejszych informacji, zadania sprawdzające wiedzę i zachęcające do twórczej aktywności oraz porównania na zasadzie: dawniej i dziś. Przejrzysty układ graficzny podręcznika ułatwia porządkowanie nowych informacji oraz odszukiwanie powiązań między nimi, zaś materiał ilustracyjny, zamieszczony w odpowiednich proporcjach z tekstem, umożliwia łatwe przyswajanie wiedzy. 7. Wnioski końcowe Metody, jakie zaproponowały autorki programu Sztuka tworzenia, są bardzo zróżnicowane i stanowią szeroki wachlarz możliwości efektywnej pracy. Wśród metod podających są to praca z tekstem na bazie podręcznika (uczniowie poszerzają zakres wiedzy teoretycznej i nabywają praktycznych umiejętności niezbędnych dla świadomej percepcji i recepcji dzieł); opis dzieła sztuki, w którym ćwiczenia interpretacyjne, przewidziane w programie Sztuka tworzenia, zapewniają realizację podstawy programowej w obszarze percepcji i recepcji sztuki (uczeń zna epoki i style reprezentowane przez pracę, określa technikę wykonania dzieła, dokonuje analizy formalnej); wykład (wprowadza ucznia 4

5 w świat nowych zagadnień); korekta (indywidualna lub zbiorowa) opiera się na dialogu lub dyskusji, jest elementem oceniania kształtującego. Metody poszukujące zawarte w programie Sztuka tworzenia to między innymi: heureza (skłania do samodzielnego formułowanie tez i wniosków, dowartościowuje ucznia, pobudza jego kreatywność i spontaniczność, kształci krytyczne myślenie w kontakcie ze sztuką); metoda hermeneutyczna (umożliwia wypowiedź na temat dzieł sztuki bez konieczności odwołania się do kontekstów teoretycznych, historycznych i biograficznych, sprawdza się przy omawianiu najnowszych zjawisk sztuki, w szczególności dotyczy zawartych w podręczniku zadań typu: Patrz i odkrywaj); mapa myśli (graficzny zapis haseł, daje okazję do zaprezentowania własnych pomysłów); portfolio (uczy wyszukiwania i segregowania wiadomości na wybrany temat, korzystania z różnych źródeł informacji); dyskusja (kształci umiejętność formułowania i wypowiadania opinii na temat sztuki, rozwija umiejętność prowadzenia kulturalnej rozmowy); burza mózgów (rozwija wyobraźnię i uczy aktywnej współpracy); linia czasu (w nauczaniu historii sztuki pozwala przystępnie ukazać granice czasowe epoki lub stylu, ich kolejność oraz wzajemne powiązania). Metody wdrażające do praktycznego działania to zajęcia praktyczne (uczniowie tworzą prace plastyczne, przygotowują projekty, realizują treści podstawy programowej w zakresie ekspresji przez sztukę); przekład intersemiotyczny daje uczniom możliwość kreatywnej ekspresji z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności związanych z różnymi poznanymi dziedzinami twórczości artystycznej; projekt służy do realizacji zadań długotrwałych, wieloetapowych (uczeń łączy wiedzę z kilku przedmiotów, uczy się samodzielności i obowiązkowości). Wśród metod oglądowych program Sztuka tworzenia proponuje instruktaż, jako niezbędny wstęp do pracy z uczniami, planowanie wycieczki (wiedza utrwalana jest przez przeżycie, obserwację i bezpośrednie doświadczenie, rozbudza wrażliwość, ciekawość świata i potrzebę uczestniczenia w życiu kulturalnym); drama (wspomaga rozwój kreatywności, jest sposobem wypowiedzi twórczej ucznia ekspresja przez sztukę); żywy obraz (improwizowane odtworzenie kompozycji oraz charakterystycznych elementów formalnych dzieła sztuki, np. sceny rodzajowe, religijne, mitologiczne). Program Sztuka tworzenia zawiera wszystkie istotne elementy nauczania przedmiotu plastyka w III etapie edukacji. Materiał zawarty w programie jest bardzo dobrze skonstruowany pod względem merytorycznym i dydaktycznym. Proponowane treści, cele i metody nauczania są świetnie dobrane pod względem atrakcyjności pracy z uczniem i specyfiki przedmiotu, jakim 5

6 jest plastyka. Wprowadzenie mediów do programu nauczania w dobie XXI wieku jest trafnym posunięciem, a korelacja z innymi przedmiotami nauczania to pozytywny aspekt łączenia treści i umiejętności międzyprzedmiotowych. Zaproponowane przez autorki programu sposoby oceniania są bardzo przystępne i właściwe dla tego typu zajęć. Program spełnia wymogi formalne i jest zgodny z podstawą programową. Osobiście bardzo polecam skorzystanie z programu Sztuka tworzenia i podręcznika do nauki plastyki o tym samym tytule. Iwona Jończyk 6