WSPÓLNE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE AKP-UE

Transkrypt

1 WSPÓLNE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE AKP-UE Dokument sesyjny ACP-EU/ /B/ SPRAWOZDANIE w sprawie skutków społecznych światowego kryzysu Komisja Spraw Społecznych i Środowiska Współsprawozdawcy: Gibson Hlophe (Suazi) oraz Juan Fernando López Aguilar CZĘŚĆ B: UZASADNIENIE DR\ doc

2 Wstęp Światowy kryzys gospodarczy i finansowy już przyczynia się do znacznego spowolnienia gospodarczego w większości krajów rozwiniętych. Rządy na całym świecie usiłują powstrzymać kryzys, mimo że prognozy dotyczące działalności gospodarczej przedstawiają zróżnicowany obraz. Chociaż kraje rozwinięte doświadczają nadzwyczaj gwałtownego kurczenia się gospodarki, to gospodarstwa domowe w krajach rozwijających się są o wiele bardziej narażone na dotkliwe negatywne konsekwencje kryzysu w perspektywie krótko- i długoterminowej i prawdopodobnie to one staną się jego ofiarami. Globalizacja daje możliwości, ale też przynosi wyzwania związane z postępem gospodarczym i społecznym. Należy zatem pamiętać, że polityka gospodarcza i społeczna wzajemnie się wzmacniają. Perspektywa przedłużonego wzrostu bezrobocia oraz pogłębiania się ubóstwa i nierówności to kwestie wzbudzające największy niepokój. Istnieje w związku z tym konieczność rozważenia: a) co światowe załamanie finansowe oznacza dla sektora społecznego w krajach rozwijających się oraz b) co decydenci polityczni, zarówno władze ustawodawcze, jak i wykonawcze w krajach rozwijających się powinni wiedzieć, aby móc wprowadzić odpowiednie środki zaradcze, które zaspokoją potrzeby społeczne ich obywateli. Zrównoważony rozwój gospodarczy może znacznie przyczynić się do ograniczania ubóstwa. Kraje, w których przez długi okres utrzymywał się wzrost gospodarczy, rzeczywiście odnotowywały zauważalny spadek występowania ubóstwa. Jednak kryzys gospodarczy i finansowy może powstrzymać tę tendencję. Mimo iż kraje są w stanie szybko podnieść się z kryzysu, mogą już nie powrócić na tę samą ścieżkę rozwoju sprzed kryzysu, co opóźni dalszy proces rozwoju gospodarczego. Konsekwencje światowego kryzysu dla rozwoju społecznego Szczególnie narażone grupy społeczne, zwłaszcza w krajach rozwijających się, ponoszą szkodliwe konsekwencje światowego kryzysu finansowego, zapaści gospodarczej oraz podwyższenia cen żywności i paliw. Rosnące ceny żywności negatywnie wpływają na ograniczanie ubóstwa i mogą zagrozić postępom poczynionym w wielu krajach rozwijających się. Innymi kanałami, poprzez które kryzys wpływa na rozwój społeczny, mogą być między innymi rynek pracy, handel i ceny stosowane w handlu, migracja i przekazy pieniężne, zagraniczne inwestycje bezpośrednie, środki pomocowe. Narażenie na niekorzystne skutki kryzysu jest większe, jeżeli rządy mają jednocześnie ograniczone możliwości ich łagodzenia z powodu niewystarczających kompetencji instytucjonalnych i zasobów fiskalnych. W krajach rozwijających się, dysponujących ograniczonymi instytucjonalnymi możliwościami zwiększania wydatków na grupy szczególnie narażone, zasadnicze znaczenie będzie miało takie ukierunkowanie wsparcia inwestycyjnego, aby zapewnić ciągłe, a w miarę możliwości nawet zwiększone świadczenie podstawowych usług w zakresie opieki zdrowotnej, edukacji oraz podstawowych usług administracji publicznej i infrastrukturalnych, a tam, gdzie to możliwe wzmocnienie i poprawę dostępu do programów sieci bezpieczeństwa socjalnego, takich jak zatrudnienie w sektorze publicznym. DR\ doc

3 Międzynarodowy Fundusz Walutowy w swojej ocenie wpływu światowego kryzysu finansowego na kraje Afryki subsaharyjskiej odnotował, że spadek wzrostu światowego, obniżenie cen większości towarów oraz ograniczenia kredytowe znacznie pogorszyły perspektywy gospodarcze krajów Afryki subsaharyjskiej. W odpowiedzi politycznej należy uwzględnić wpływ ewentualnych działań na ubogie grupy społeczne oraz dążyć do włączenia sieci bezpieczeństwa socjalnego. Większa część dochodu osób ubogich (według niektórych szacunków do 80%) jest przeznaczana na żywność, przez co wzrost cen żywności w pierwszej kolejności dotyka właśnie tę grupę osób. Należy zauważyć, że podwyżki cen żywności są dotkliwe zarówno dla osób ubogich mieszkających w miastach, jak i na obszarach wiejskich. Żywienie dzieci w biednych domach i ich zdrowie narażone jest na ryzyko, ponieważ wydatki na żywność maleją w związku z podwyżkami cen produktów spożywczych. Niedożywienie we wczesnych latach życia skutkuje opóźnieniem rozwoju dziecka, ograniczeniem umiejętności kognitywnych i zdolności uczenia się, a także negatywnie wpływa na osiągnięcia w szkole. Na posiedzeniu Grupy Wysokiego Szczebla ds. Edukacji dla Wszystkich (EFA), które miało miejsce w dniach grudnia w Oslo, przyjęto deklarację z Oslo, w której stwierdzono między innymi, że nadrzędnym celem będzie ochrona i ustrzeżenie najuboższych dzieci, młodzieży i dorosłych na świecie przed najgorszymi skutkami kryzysu, ponieważ ponoszą oni najmniejszą odpowiedzialność za te wydarzenia. Kryzys nie powinien być usprawiedliwieniem dla wszelkich ograniczeń wydatków krajowych oraz ograniczeń pomocy międzynarodowej na rzecz edukacji. Natomiast jeszcze istotniejsze niż przed nastaniem kryzysu jest niezachwiane wsparcie w dążeniu do celów rozwojowych uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym, takich jak edukacja dla wszystkich i milenijne cele rozwoju. Reakcje polityczne na światowy kryzys Inwestycje społeczne są korzystnym czynnikiem, a w kontekście obecnego kryzysu światowego należy wspierać wydatki na niezbędny rozwój kapitału ludzkiego oraz ochronę najbardziej narażonych grup i nie utrudniać tych inwestycji, gdyż są one kluczem do przyszłych postępów. Rządy muszą balansować po linie, żeby zachować zyski płynące ze stabilności gospodarczej, bez zaostrzania wpływu mniejszego popytu zagranicznego na działalność krajową, a szczególnie na ubogich. W szczególności kraje Afryki subsaharyjskiej poczyniły w ostatnich latach znaczne postępy we wzmacnianiu polityk, lecz kontynent ten nadal jest narażony na wstrząsy zewnętrzne. Podtrzymanie tego postępu będzie głównym zadaniem w nadchodzących latach, a wsparcie z zagranicy pozostanie niezbędne. Należy z uwagą potraktować apel prezesa Banku Światowego, Roberta Zoellicka, dotyczący stworzenia funduszy na rzecz grup w najtrudniejszej sytuacji, zasilanych przez kraje rozwinięte kwotami stanowiącymi 0,7% ich pakietów stymulacyjnych, aby zaofiarować pomoc krajom rozwijającym się, których nie stać na subwencje i deficyty. Cele funduszy na rzecz grup w najtrudniejszej sytuacji mogłyby skupiać się na następujących zagadnieniach: utworzenie programów sieci bezpieczeństwa socjalnego; DR\ doc

4 programy żywność za pracę ; projekty polegające na dostarczaniu nasion i nawozów; projekty dotyczące dożywiania matek i dzieci; programy dotyczące posiłków w szkołach. Należy podkreślić, że inwestycje w zdrowie, edukację i dożywianie nie mogą być jedynie doraźnym i okresowym działaniem na rzecz osób ubogich, są one inwestycją w kapitał ludzki. Partnerzy rozwojowi powinni nadal dotrzymywać zobowiązań w zakresie pomocy, a nawet je zwiększać. Aktualne ograniczenia dotyczące finansowania powodują, że jeszcze ważniejsze jest, by darczyńcy, zgodnie z deklaracją paryską, zapewniali przewidywalną, przejrzystą pomoc, dostosowaną do priorytetów politycznych krajów beneficjentów. Istnieje potrzeba zapewnienia opcji skoordynowanej polityki światowej w celu wzmocnienia krajowych i międzynarodowych wysiłków skoncentrowanych na miejscach pracy, zrównoważonych przedsiębiorstwach, usługach publicznych wysokiej jakości, ochronie ludzi przy zapewnieniu przestrzegania praw i promowaniu uczestnictwa. Należy zatem przypomnieć i przyjąć Program godnej pracy oraz Deklarację na temat sprawiedliwości społecznej na rzecz sprawiedliwej globalizacji jako sposoby potraktowania społecznego wymiaru globalizacji. Przy formułowaniu zasad dotyczących wspierania odbudowy i rozwoju krajów dotkniętych kryzysem należy również uwzględnić między innymi: a) zachęcanie do wsparcia najbardziej narażonych kobiet i mężczyzn, którzy dotkliwie odczuli skutki kryzysu, w tym zagrożonej młodzieży i pracowników niewykwalifikowanych, pracowników migrujących, otrzymujących niskie wynagrodzenie oraz zarabiających w szarej strefie; b) zwiększenie równego dostępu oraz możliwości podnoszenia kwalifikacji, korzystania z wysokiej jakości szkoleń i kształcenia w celu przygotowania odbudowy gospodarki, w tym edukacji trzeciego stopnia i uczenia się przez całe życie; c) zaangażowanie w dialog społeczny, taki jak system trójstronny oraz układy zbiorowe pomiędzy pracodawcami a pracownikami, ponieważ są one konstruktywnymi procesami prowadzącymi do maksymalizacji wpływu reakcji na kryzys na potrzeby gospodarki realnej; d) dopilnowanie, by działania krótkoterminowe były spójne z równowagą gospodarczą, społeczną i środowiskową; e) zajęcie się kwestiami dotyczącymi zrównoważonego i stałego wzrostu poprzez budowanie potencjału, aby pomóc krajom Afryki subsaharyjskiej w wytwarzaniu odpowiednich produktów i konkurowaniu na rynkach międzynarodowych. Zrównoważone systemy ochrony socjalnej obejmujące opieką grupy najbardziej narażone mogą zapobiec wzrostowi ubóstwa, zająć się bolączkami społecznymi, a jednocześnie przyczyniać się do stabilizacji gospodarki oraz utrzymania i promowania zatrudnienia. W krajach rozwijających się systemy ochrony socjalnej mogą również ograniczać ubóstwo i działać na rzecz krajowego wzrostu gospodarczego i społecznego. W tym kontekście kraje powinny stosownie rozważyć kwestię budowania odpowiedniego zabezpieczenia społecznego dla wszystkich, wykorzystując podstawową płaszczyznę ochrony socjalnej obejmującą: dostęp do opieki zdrowotnej, DR\ doc

5 zabezpieczenie dochodów osób starszych i niepełnosprawnych, świadczenia dla dzieci oraz zabezpieczenie dochodów połączone z państwowymi systemami gwarancji zatrudnienia skierowanymi do bezrobotnych i pracowników o niewystarczających dochodach. Jak zauważył Instytut ds. Rozwoju Zagranicznego (ODI), powinno się ustanowić globalny system powiadamiania o ubóstwie (Global Poverty Alert System), który monitorowałby gospodarcze i społeczne skutki kryzysu. Zgodnie z propozycją ODI kraje rozwijające się powinny powołać krajowe grupy zadaniowe ds. kryzysu. Należy zauważyć, że kraje, które nie są konkurencyjne lub nie zareagowały na pojawienie się kryzysu, nie są gotowe, by skorzystać z jakiegokolwiek uzdrowienia gospodarczego w skali światowej. Zatem znaczna odpowiedzialność leży po stronie samych krajów rozwijających się. Społeczność międzynarodowa musi zapewnić światowe dobra publiczne w celu stymulowania wzrostu, który będzie bardziej odporny na kryzysy. Oznacza to skuteczną reformę systemów globalnego zarządzania i udzielenie w nich nowego prawa głosu krajom rozwijającym się i gospodarkom wschodzącym. W tym celu Organizacja Narodów Zjednoczonych powinna ustanowić swoją rolę w wiodącej debacie globalnej na temat kwestii będących przedmiotem troski całego świata. DR\ doc